Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 7: Hướng dẫn, tư vấn cho học sinh Trung học Cơ sở - Phạm Thanh Bình
36 trang
3720
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 7: Hướng dẫn, tư vấn cho học sinh Trung học Cơ sở - Phạm Thanh Bình", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- module_boi_duong_thuong_xuyen_trung_hoc_co_so_module_thcs_7.pdf
Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 7: Hướng dẫn, tư vấn cho học sinh Trung học Cơ sở - Phạm Thanh Bình
- PHẠM THANH BÌNH MODULE THCS 7 H¦íng dÉn, t− vÊn cho häc sinh trung häc c¬ së | 7
- A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN S phát tri n m nh m c a khoa h c — k thu t, s bùng n v thông tin ã kéo theo n i dung h c t p c a h c sinh ngày càng tr nên a d ng, phong phú, ph c t p và nhi u chi u tác ng. Tuy nhiên, th c t cho th y r ng n i dung, hình th c t ch c d y h c và giáo d c h c sinh còn nhi u b t c p, c bi t là s quá t i c a ch ng trình so v i kh n ng tâm lí, th ch t c a h c sinh. T phía h c sinh, hi u bi t c a các em v b n thân còn h n ch , nên ngày càng có nhi u h c sinh g p không ít khó kh n trong h c t p, tu d ng, trong vi c tìm tòi và nh h ng giá tr cho b n thân mình c ng nh trong các m i quan h áp ng c kì v ng, yêu c u c a gia ình, nhà tr ng và xã h i. M t b ph n không nh trong s ó ã r i vào tr ng thái d n nén, c ng th ng, lo âu, th m chí r i lo n tâm lí. N u h c sinh không có k n ng thích ng c v i nh ng khó kh n, v ng m c trên s nh h ng không t t n k t qu h c t p và s hoàn thi n nhân cách c a các em. Vì v y, vi c h ng d n, t v n cho h c sinh nh m trang b cho các em nh ng hi u bi t và k n ng c n thi t ng phó v i khó kh n, v ng m c trong nhà tr ng c ng nh ngoài xã h i là ho t ng c n thi t trong nhà tr ng THCS hi n nay. Module này s làm rõ khái ni m v h ng d n, t v n; các giai o n trong h ng d n t v n cho h c sinh; nh ng y u t nh h ng n ho t ng h ng d n, t v n; các l nh v c h ng d n, t v n và m t s nguyên t c o c i v i ho t ng h ng d n, t v n cho h c sinh THCS. B. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức — Hi u c các khái ni m c b n: h ng d n, t v n, các giai o n t v n, các khái ni m có liên quan n khái ni m h ng d n, t v n, các y u t nh h ng n ho t ng t v n cho h c sinh THCS; các l nh v c t v n và các nguyên t c o c c n thi t cho ho t ng h ng d n, t v n cho h c sinh THCS. 8 | MODULE THCS 7
- — N m c các ph ng pháp nh n bi t s khác bi t gi a các khái ni m có liên quan n khái ni m h ng d n, t v n — N m c các l nh v c c n t v n, h ng d n cho h c sinh c ng nh m t s nguyên t c c n thi t khi tham gia ho t ng t v n, h ng d n. 2. Về kĩ năng — V n d ng c các ki n th c v h ng d n, t v n, cho h c sinh, các giai o n t v n có th nh n bi t c các l nh v c mà h c sinh ang g p khó kh n và c n s t v n, h ng d n. — V n d ng các nguyên t c o c trong t v n, h ng d n t v n cho h c sinh úng ph ng pháp, k thu t và hi u qu . 3. Về thái độ Có thái úng n trong vi c th c hi n công tác t v n, h ng d n cho h c sinh trong nhà tr ng THCS. Tôn tr ng các nguyên t c o c khi th c hi n ho t ng t v n, h ng d n. C. NỘI DUNG TT Tên ch S ti t 1 Quan niệm về hướng dẫn, tư vấn cho học sinh 8 2 Các lĩnh vực cần hướng dẫn, tư vấn cho học sinh THCS 7 C ng 15 ti t Nội dung 1 QUAN NIỆM VỀ HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức Phân tích c các khái ni m c b n: h ng d n, t v n cho h c sinh; các giai o n h ng d n, t v n và nh ng y u t nh h ng n quá trình h ng d n, t v n cho h c sinh THCS. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 9
- 2. Về kĩ năng V n d ng c ki n th c v h ng d n, t v n th c hi n ho t ng h ng d n, t v n v i h c sinh THCS g p khó kh n m t s l nh v c nh t nh. 3. Về thái độ Có thái úng n i v i ho t ng h ng d n, t v n cho h c sinh THCS góp ph n giáo d c và hoàn thi n nhân cách cho các em. II. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Làm quen với khái niệm hướng dẫn, tư vấn cho học sinh 1. Thông tin cơ bản 1.1. Hướng dẫn và tư vấn cho học sinh H ng d n là ho t ng c hi u nh là ch d n cho m t v n nào ó i n k t qu cu i cùng. Theo T i n Ti ng Vi t c a Hoàng Phê: “T v n là góp ý ki n v m t v n c h i, nh ng không có quy n quy t nh”. T v n mang ngh a nh gi ng gi i, a ra l i khuyên, có tính ch t quan h m t chi u (t v n lu t pháp, t v n xây d ng ). Nh v y, theo m t ý ngh a nào ó, h ng d n hay t v n là ho t ng nh m tr giúp cho h c sinh khi các em h i v m t v n nào ó. Trong tài li u này c g i chung là ho t ng t v n. Thu t ng “thân ch ” (TC), theo nhà tâm lí h c Carl Rogers, c p n khía c nh ch ng tìm ra cách gi i quy t cho v n c a mình, ch không n thu n ch là ng i b nh b ng ch nhà t v n a ra cách gi i quy t cho mình. T v n — trong ti ng Anh là consultation — c xem nh quá trình t kh o v l i khuyên hay s trao i quan i m v v n nào ó i n m t quy t nh. T v n trong T i n ti ng Vi t c nh ngh a nh là s phát bi u ý ki n v nh ng v n c h i n, nh ng không có quy n quy t nh. Ho t ng này ph n nhi u di n ra d i d ng h i và áp. 10 | MODULE THCS 7
- Tác gi Tr n Tu n L ã mô ph ng ho t ng t v n nh s t kh o và cung c p ý ki n gi a m t bên A — có th là m t cá nhân, m t t ch c c n tìm câu tr l i cho m t th c m c ho c tìm gi i pháp v i bên B — m t cá nhân, m t t ch c khác có chuyên môn, kinh nghi m và giúp h gi i áp nh ng th c m c hay v n c a h . T v n c các tác gi n c ngoài hi u theo nhi u cách v i vai trò khác nhau c a ng i t v n. T v n có th c xem là m i quan h mà ó ng i chuyên gia a ra s tr giúp cho cá nhân hay t ch c có nhu c u gi i quy t v n khó kh n (A.M. Douherty, 1990). T v n c M. Fall (1995) nh ngh a m t cách r t n gi n r ng “T v n là vi c tôi và anh cùng nói v ng i ó, i u ó nh m m c ích thay i”. Ng i t v n có th óng vai trò nh ng i ch u trách nhi m tìm ra nh ng gi i pháp (R. Schein, 1969), hay thu th p thông tin, ch n oán v n và xu t gi i pháp (D.J. Kurpius & J.C. Brukbaker, 1976) ho c ch là ng i nh h ng, i u ph i ti n trình gi i quy t v n (R. Blake & J.S. Mouton, 1976). M t nghiên c u ch ra r ng, các nhân viên t v n t i c ng ng trung bình s d ng 10% công vi c cho công tác t v n (L. Stone & J. Archer, 1990). Nh v y, c ng không nên tuy t i hoá vi c không làm t v n trong t v n. Grace M. (1998) cho r ng t v n là m t k thu t tr giúp trong công tác xã h i và vi c cho l i khuyên là m t k thu t c a t v n. Tuy nhiên, bà nh n m nh l i khuyên ó không nên mang tính áp t mà c n khách quan, phù h p v i nhu c u c a i t ng c xác nh trên c s th o lu n và d a vào ki n th c chuyên môn, ví d nh ki n th c v k ho ch hoá gia ình. Tuy nhiên n c ta hi n nay, khi làm t v n ng i ta th ng thiên v a ra l i khuyên mang tính áp t ý chí ch quan khá nhi u, khi n cho ho t ng t v n b lu m và ý ngh a c a t v n b hi u sai l ch. Trên th c t ang t n t i nhi u lo i hình t v n nh t v n h ng nghi p, t v n giáo d c, t v n s c kho , t v n pháp lu t, t v n kinh t , kinh doanh. Các ho t ng t v n v các v n tâm lí, xã h i th ng th hi n qua báo chí, qua ài hay i n tho i, th m chí ngay t i các trung tâm t v n tâm lí hi n nay c ng ph n l n ho t ng theo ph ng th c h i — áp. Hình th c h i và áp, cung c p thông tin trong các ho t ng t v n trên ã ph n nào gi i áp c nh ng th c m c c ng nh quan tâm c a nhi u ng i. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 11
- T v n là m t ti n trình, là s t ng tác, là ngu n ti m n ng (n ng l c) và s t quy t. — Các v n xã h i là m t ti n trình, c n ph i có th i gian quan sát, theo dõi, không ch trong quá trình t v n, mà c sau khi ã làm t v n; là ti n trình giúp thân ch và nhà t v n phát tri n (nh n th c ); là quá trình h ng t i o lí làm ng i; là quá trình không c làm h thân ch . “Thân ch là chuyên gia c a chính h ” (C. Rogers). — S t ng tác c th c hi n thông qua vi c i tho i gi a nhà t v n và thân ch , qua ó thân ch hi u c hoàn c nh và khó kh n c a mình, thân ch c m nh n c vai trò c a h trong vi c gi i quy t v n c a h . Quá trình này òi h i các thân ch ph i tích c c h p tác v i nhà t v n và có s trung th c t c hai phía (thân ch - nhà t v n). — Ngu n ti m n ng là quá trình nhà t v n ph i kh i g i c ti m n ng (n i l c) c a thân ch , giúp thân ch làm ch c các c m xúc và thích nghi c v i hoàn c nh c a mình (v i chính nh ng ti m n ng mà mình ang có). ây là quá trình khích l , ng viên thân ch . Nhà t v n ph i cùng thân ch làm rõ nh ng ti m n ng mà h có, giúp thân ch m nh lên, dám ngh , dám làm, t gi i thoát kh i các khó kh n c a mình. — S t quy t là giúp cho thân ch t ch u trách nhi m v cu c i mình, t tìm ra cách gi i quy t, nhà t v n ch giúp v m t tinh th n ho c soi sáng các v n , kh i g i v n . Quá trình t v n làm cho thân ch c m th y m nh lên b n thân. Quá trình t quy t là quá trình nhà t v n ph i i cùng v i thân ch và ch u trách nhi m cùng thân ch (v m t chuyên môn). T ó thân ch ph i có hành ng v i th c t i. T v n là m t ti n trình t ng tác nh m giúp thân ch hi u c v n c a mình và kh i d y ti m n ng thân ch t quy t nh v n c a mình. “Giúp thân ch t giúp chính mình” 1.2. Một số khái niệm có liên quan đến khái niệm tư vấn — C v n + V khái ni m: c v n là cu c nói chuy n gi a m t chuyên gia v m t l nh v c nh t nh v i m t ho c nhi u ng i ang c n l i khuyên hay ch d n v l nh v c ó. 12 | MODULE THCS 7
- + M c ích c a c v n giúp thân ch ra quy t nh b ng cách a ra nh ng l i khuyên “mang tính chuyên môn” cho thân ch . + M i quan h gi a nhà c v n và thân ch không có ý ngh a/vai trò quy t nh b ng ki n th c và s hi u bi t c a nhà c v n v l nh v c mà thân ch ang c n. + V th i gian: quá trình c v n ch có th di n ra trong m t l n g p g gi a thân ch và nhà c v n. K t qu c v n không rõ r t v n s l p l i vì các nguyên nhân sâu xa c a v n ch a c th c s gi i quy t. + Nhà c v n nói v i thân ch v nh ng quy t nh h cho là phù h p nh t i v i tình hu ng c a thân ch thay vì t ng c ng kh n ng cho thân ch . + Nhà c v n là nh ng ng i có ki n th c v nh ng l nh v c c th và có kh n ng truy n t nh ng ki n th c ó n ng i c n h tr hay h ng d n trong l nh v c ó. + Nhà c v n t p trung vào th m nh c a thân ch ch không ph i là xu h ng chung c a nhà c v n. + Nhà c v n ch a ra nh ng l i khuyên, h không quan tâm n vi c th hi n c m xúc hay thái c a thân ch . + Nhà c v n làm ch cu c nói chuy n và a ra nh ng l i khuyên. — Tr li u, tr li u tâm lí Tr li u — ti ng Anh là therapy — c l y t g c Hy L p là therapia có ngh a là ch a tr , làm lành. Tr li u tâm lí có ngh a là s xoá b r c r i nh ng b nh lí mang tính tâm lí. T v n và tr li u tâm lí có m i quan h khá m t thi t v i nhau. Do có nhi u cách hi u khác nhau v hai thu t ng này nên cu c tranh lu n v s khác bi t gi a chúng ã di n ra t lâu, cho n nay v n ch a k t thúc. Có quan ni m cho r ng tr li u tâm lí bao hàm t v n. T s phân tích trên, cho th y: trong t v n, y u t c xem nh tr ng tâm là b n thân i t ng (thân ch ), m i quan h y tính nhân v n gi a nhà t v n và i t ng, nh ng trong tr li u tâm lí y u t n i tr i là nhà tr li u cùng v i nh ng k thu t tr li u c th và xu h ng s d ng h th ng lí thuy t tr li u phân tích tâm lí hay hành vi c a i t ng. H n th n a, t v n th ng c di n ra trong nh ng c s nh tr ng h c, c ng ng nhi u h n, trong khi ó tâm lí tr li u l i th ng th y c các HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 13
- c s y t mang tính ch a tr . T vi c nghiên c u nh ng tài li u chuyên môn, chúng tôi cho r ng m c dù khó có th tách b ch t v n và tr li u tâm lí song có s khác nhau nh t nh. — S khác bi t gi a t v n và tham v n Th nh t, v m c tiêu: T v n ch y u h ng t i gi i quy t v n hi n t i, còn ho t ng tham v n h ng t i m c tiêu lâu dài h n, ó là giúp cá nhân nâng cao kh n ng gi i quy t v n sau khi c tham v n. Th hai, v ti n trình: T v n th ng là cung c p thông tin hay a ra l i khuyên. Do v y nó di n ra trong m t th i gian ng n, gi i quy t v n t c th i, còn tham v n có th di n ra trong th i gian có th kéo dài hàng tu n, hàng tháng th m chí hàng n m. Th ba, v m i quan h : Trong t v n có th là m i quan h trên — d i gi a m t ng i là c xem là “uyên bác” v i nh ng thông tin chuyên môn, còn bên kia là ng i “thi u hi u bi t” v v n nào ó, bên c nh m i quan h ây không òi h i s t ng tác r t tích c c t phía i t ng. Trong khi ó tình hu ng tham v n, m i quan h mang tính ngang b ng, bình ng và òi h i có s t ng tác r t ch t ch tích c c gi a hai bên, có th nói nó óng vai trò nh m t công c quan tr ng cho s thành công c a ca tham v n. Th t , v cách th c t ng tác: Trong t v n, cách th c can thi p chính là cung c p thông tin và l i khuyên b ích t ng i tham v n v i ki n th c chuyên sâu v v n c n t v n. Trong tham v n, s thành công ph thu c vào k n ng t ng tác c a nhà tham v n i t ng t nh n th c, hi u chính mình và hoàn c nh c a mình ch ng tìm ki m gi i pháp phù h p và th c hi n nó. Nh v y, có s khác bi t nh t nh gi a t v n tâm lí và tham v n tâm lí. Trong m t ch ng m c nào ó, th ng thì t v n h ng t i gi i quy t v n , còn tham v n không ch giúp cá nhân gi i quy t mà còn h ng h t i nâng cao kh n ng gi i quy t v n , nh v y tác ng mang tính lâu dài h n. M i quan h trong t v n th ng gi a m t bên c xem là ng i “uyên bác” v i nh ng thông tin chuyên môn, còn m t bên là ng i “thi u hi u bi t” c n có thông tin gi i quy t. Trong khi ó tham v n, m i quan h òi h i s bình ng làm n n t ng cho s h p tác gi a hai 14 | MODULE THCS 7
- bên. S thành công trong tham v n ph thu c nhi u vào k n ng t ng tác c a ng i tham v n giúp i t ng t nh n th c và ch ng tìm ki m gi i pháp. 1.3. Mục đích, nhiệm vụ và các hình thức tư vấn — M c ích c a t v n + T v n ý th c v mình, ý th c v th c t i, c bi t hi u bi t v cách phòng v — cách th c mà b n thân và ng i khác th ng dùng ph n ng l i v i nh ng tác ng xung quanh. + T v n th ng nh t trong con ng i (c m xúc, hành vi ). Ngh t v n không ch d a vào k n ng mà còn ph i d a vào ti m n ng (h th ng thái ). + T v n thích nghi v i môi tr ng, thích nghi v i công vi c. + T v n ch p nh n b n thân mình, con ng i ph i bi t cách s ng và hoà nh p v i chính b n thân mình. + T v n giúp cho có th a ra quy t nh v ng vàng. + T v n giúp gi i to các n c trong con ng i, xác nh c úng v n ang gây khó ch u. + T v n giúp gi m thi u h u qu c a nh ng sai l m ho c nh ng bi n c tiêu c c. + T v n bi t yêu mình h n, yêu m t cách úng m c, úng cách, bi t tôn tr ng b n thân. + T v n giúp lo i b nh ng “rác r i” trong u. + T v n tìm m t h ng i cho i mình, làm sáng t c các giá tr , m c tiêu và phát huy c ti m n ng c a b n thân. + T v n thay i tri t lí s ng, thay i cách nhìn nh n v con ng i, tìm l i ý ngh a cu c s ng. — Nhi m v c a t v n + Giúp thân ch dám i di n v i nh ng v n c a mình, v i th c t i cu c s ng, giúp ng u m t cách có hi u qu , t gánh trách nhi m. Giúp thân ch c ng c và phát tri n các thói quen t t, h n ch ho c s a c các thói quen x u ho c giúp i u ch nh các suy ngh tiêu c c. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 15
- + Giúp thân ch gi m b t các c m xúc tiêu c c trong hoàn c nh khó kh n, làm d u b t nh ng c m xúc c ng th ng. Nhà t v n ph i có thái c m thông, ng h và ch p nh n; th c hi n h th ng giúp n u c n thi t. + Giúp thân ch t ng hi u bi t v b n thân và hoàn c nh c a mình. Nhà t v n ph i sàng l c các nguy n v ng cùng thân ch , thu th p các thông tin có liên quan ( n th m nhà, h i ý ), tr i nghi m tr c ti p các v n c a h . Giúp thân ch nh n th c c các ngu n l c và các h n ch c a mình. Giúp thân ch phân m ng các v n , xác nh c v n , vi c nào nên làm tr c, vi c nào quan tr ng nh t. + Giúp thân ch a ra nh ng quy t nh tích c c. Tr giúp cho thân ch xác nh c nh ng cái c n thay th n u không gi i quy t c; sàng l c c các h u qu c a m i ph ng án thay th , l ng tr c c s vi c, h ng d n thân ch th c hi n các quy t nh. + Th c hi n các quy t nh b ng cách h ng d n thân ch . Giúp thân ch l p ra k ho ch mang tính kh thi (hành vi), khuy n khích h th c hi n theo k ho ch do h t ra; giúp thân ch ánh giá k t qu (trong m i bu i t v n và c quá trình t v n) — ây chính là quá trình t v n — tr li u. — Các hình th c t v n + T v n cá nhân: là quá trình trao i mang tính bí m t gi a các cá nhân nh m gi i quy t các v n có liên quan n xúc c m (lo s , chán n n, au kh ), t sát hay c i t o ph c h i (tâm tr ng), n o thai, v n hành hung, h m do , c ng b c + T v n gia ình: c hình thành d a trên c s lí lu n cho r ng m t thành viên trong gia ình có v n , nó là k t qu c a toàn b m i quan h trong gia ình; m i v n trong gia ình xu t hi n u liên quan n các thành viên trong gia ình. + T v n nhóm: là t v n cho các i t ng có cùng m t nhu c u và có nh ng quan tâm chung. T v n nhóm t o ra m t s h tr nhóm i v i m i cá nhân, cung c p m t s h tr xã h i cho m i nhóm. — Nh ng i u ki n giúp cho cu c t v n thành công + Quá trình t v n có c s c ng tác c a các thân ch . 16 | MODULE THCS 7
- + C n có th i gian và s kiên tâm. + Ph i m b o tính khách quan, tính rõ ràng (test). 1.4. Những lí do cơ bản gây ra vấn đề ở thân chủ — V m t khách quan + Nh ng xáo tr n, c ng th ng trong cu c s ng (stress); + Các giai o n l a tu i; + H th ng nhu c u: không tho mãn nhu c u (v t ch t, tinh th n ); + V n kinh t ; + V n th t b i: ngh nghi p, tình c m, thích nghi; + Các áp l c xã h i: th ng là áp l c v môi tr ng (làm vi c, s ng, v n hoá, tôn giáo ), nh ng v n giai c p, c nh tranh chèn ép, kì th , các v n liên quan n i s ng c ng ng, có th thân ch là n n nhân ho c c m nh n mình là n n nhân. — V m t ch quan + Nh ng ng i th ng, nh ng ng i không làm gì c , thi u ngh l c trong hành ng (d a d m vào các quy t nh c a ng i khác, thi u ý chí ), nh ng ng i làm vi c ng u h ng, không có m c tiêu; + Nh ng ng i b t l c, không có kh n ng gánh trách nhi m, ng i hay l i, không cân b ng trong i s ng (lí trí, tình c m ), luôn thay i ý ki n, nh ng ng i r i lo n v tình c m, lí trí, hành ng. — Tiêu chí ánh giá v n c a thân ch + Thân ch th y không hài lòng, khó ch u v m t m i quan h nào ó (hay phàn nàn, than phi n ). + Có nh ng ng x gây s b t bình i v i nh ng ng i xung quanh. + Xu t hi n nh ng cá tính hi m th y b n thân. + Có nh ng lo âu, bu n chán, s hãi nh h ng n ho t ng s ng. + Có tính phi lí trong nh n th c (ng i khác cho là không bình th ng) khi thân ch bi u hi n qua hành ng. + Không thích nghi ho c khó thích nghi v i môi tr ng, luôn hành ng theo m c tiêu cá nhân nh h ng n m c tiêu ho t ng bình th ng c a mình và c a nh ng ng i xung quanh. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 17
- 2. Các nhiệm vụ 2.1. Phân tích khái niệm hướng dẫn, tư vấn — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Tìm các ví d và các lu n c làm rõ khái ni m h ng d n, t v n. — Phân tích c khái ni m h ng d n, t v n cho h c sinh. 2.2. Phân biệt được khái niệm tư vấn và một số khái niệm khác có liên quan — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Ch ra nh ng i m gi ng và khác nhau gi a khái ni m t v n và m t s khái ni m khác có liên quan 2.3. Phân tích những mục đích, nhiệm vụ và hình thức tư vấn — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích vào m t ví d làm n i b t m c ích, nhi m v và hình th c t v n trong nhà tr ng THCS. 3. Đánh giá Câu 1: H ng d n, t v n cho h c sinh là gì? Câu 2: M c ích, nhi m v c a t v n là gì? Vì sao thân ch l i c n n t v n? Câu 3: Hãy chia s và phân tích m t tình hu ng mà anh (ch ) bi t h c sinh THCS ang g p khó kh n và c n có t v n. Hoạt động 2: Phân tích các giai đoạn tư vấn cho học sinh 1. Thông tin cơ bản Quá trình t v n có th chia thành n m giai o n. Có th có nhi u cách chia, cách g i tên khác nhau, song nhìn chung u gi ng nhau theo mô hình chung nh t là mô hình n m giai o n, nh m m b o m c ích, nh h ng c a cu c trao i và xác nh hi u qu c a quá trình t v n. Mô hình t v n n m giai o n là m t mô hình thông d ng, t ng h p t t c các k n ng có th c u trúc các ca t v n. Chúng ta có th t p h p 18 | MODULE THCS 7
- t t c các thông tin c n thi t cho vi c ánh giá tình hu ng qua các b c c a mô hình này. Thân ch th ng có nhi u v n và m i quan tâm c n tr giúp làm sáng t . Mô hình t v n n m giai o n c bi t h u ích trong vi c giúp thân ch làm rõ các v n , các ý ki n và mang l i nhi u cách gi i quy t kh thi khác nhau. Nó a ra mô hình thi t y u xây d ng và phát tri n m i quan h v i thân ch , — Giai o n 1: Thi t l p m i quan h . — Giai o n 2: T p h p thông tin, ánh giá và xác nh v n . — Giai o n 3: H tr thân ch tìm ki m các gi i pháp và l a ch n gi i pháp phù h p. — Giai o n 4: Tr giúp thân ch th c hi n gi i pháp. — Giai o n 5: K t thúc ca t v n. N i dung c th các b c nh sau: Giai o n 1. Thi t l p m i quan h Xây d ng m i quan h t t trong t v n là m t khâu quan tr ng then ch t. N u không có m i quan h t t, óng vai trò nh cây c u thì thông tin và trách nhi m gi a hai bên không th trao i c. M t quan h t t không t nhiên mà có, ó ph i là m t quá trình ki n t o, òi h i tinh th n nghi p v nghiêm túc. M c dù òi h i nh ng c g ng, nh ng khi m t quan h t t c thành l p, nó s giúp ti t ki m c th i gian và công s c trong quá trình t v n. Có th nói, thành công trong quá trình t v n d a trên n n t ng quan h gi a thân ch và nhân viên t v n. Thi t ngh u t vào khâu này là m t quy t nh quan tr ng ph i làm. t c nh ng yêu c u trên, nhân viên t v n nh t nh ph i có các k n ng chuyên môn, nh ng ph m ch t o c khi hành ngh , th c hi n úng các nguyên t c trong t v n c ng nh ph i bi t cách ti p c n v i thân ch . Thành công trong quá trình t v n ph n l n d a vào s c ng tác t hai phía, gi a thân ch và nhân viên t v n. Nhân viên t v n ph i n l c trong kh n ng nghi p v c a mình m i g i thân ch cùng óng góp, nh t là trong quá trình cùng nhau thi t l p m i quan h . Trong t v n, khi m t quan h t t gi a thân ch và nhân viên t v n c thi t l p thì HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 19
- b c k ti p là a quan h y vào ho t ng nh m thúc y quá trình s a i, c i ti n h t duy và hành vi c a thân ch . Trong quá trình t v n, c t lõi ch y u là t m c tiêu ra trong k ho ch. Trong toàn b quá trình t v n, nh ng thao tác (k n ng) c áp d ng v i t ng giai o n m t cách tho áng s em l i nh ng thành công quy t nh. N u áp d ng có hi u qu , quan h gi a thân ch và nhân viên t v n s tr thành m t quan h úng ngh a, ây là m t quan h lí t ng mà m i nhân viên t v n c n quan tâm, coi ó nh m t mô hình tích c c h ng n th c hi n khi ti p nh n m t thân ch m i. Giai o n 2. T p h p thông tin, ánh giá và xác nh v n M c ích c a giai o n này là tìm hi u nh ng m i quan tâm ch y u c a thân ch , xác nh nh ng m t m nh và h n ch s nh h ng n kh n ng gi i quy t v n c a thân ch . t c m c ích trên, nhà t v n c n tìm hi u hoàn c nh c a thân ch , g m c môi tr ng xã h i, giáo d c, gia ình, tình c m, th ch t, tâm lí. Sau khi t p h p các thông tin này, nhà t v n và thân ch cùng ánh giá hoàn c nh hi n t i và h p tác làm vi c xác nh ph m vi v n c th c n gi i quy t. Nhà t v n c n ph i khai thác c nh ng s ki n c a hoàn c nh ho c v n và xác nh nh ng c m xúc c a thân ch v nh ng s vi c ó. Nh ng s ki n c nhà t v n xác nh d dàng thông qua vi c s d ng các k n ng khuy n khích, t câu h i, di n t l i và ph n ánh c m xúc. hi u c cách s p x p các s ki n và c m xúc c a thân ch nhà t v n ph i s d ng k n ng tóm l c nh m làm sáng t nh ng quan i m và ý ngh a qua nh ng i u thân ch ã trình bày. Nhà t v n s n lòng l ng nghe câu chuy n chi ti t c th c a thân ch , vi c này giúp nhà t v n làm sáng t v n . Và ch khi v n ã c xác nh, nhà t v n và thân ch m i có th i n các can thi p, tr li u phù h p và có hi u qu . Nhà t v n h tr thân ch xác l p m t h th ng các v n ang t n t i theo th t u tiên c n gi i quy t, cùng thân ch phân tích, xác nh hi n tr ng c a t ng v n c th và ánh giá nh ng nguyên nhân gây ra chúng. 20 | MODULE THCS 7
- ây là giai o n nhà t v n c n v n d ng linh ho t thu n th c các k n ng khai thác và x lí thông tin, trong ó l ng nghe và t câu h i là hai k n ng có vai trò c bi t quan tr ng. K t thúc b c này, nhà t v n và thân ch th y c b c tranh toàn c nh, y , trung th c v nh ng v n thân ch ang g p ph i. Giai o n 3. H tr thân ch tìm ki m các gi i pháp và l a ch n gi i pháp phù h p M c tiêu n i b t c a b c này là nhà t v n tr giúp thân ch xác nh h ng thi t th c cho cu c s ng c a h , cùng thân ch a ra h th ng các gi i pháp có th c th c hi n và tr giúp thân ch l a ch n gi i pháp t i u nh t. Trong giai o n này, nhà t v n và thân ch xác nh các góc khác nhau t ó gi i quy t v n . C g ng giúp thân ch chia nh nh ng v n “có quy mô l n” thành các b c nh d x lí h n. Th ng xuyên trách nhi m gi i quy t cho thân ch . M t ph n vai trò c a nhà t v n là giúp thân ch hình thành và c i thi n k n ng gi i quy t v n mà h có th s d ng trong su t ph n còn l i c a cu c i. N u thân ch b qua nh ng kh n ng ho c l a ch n rõ r t trong khi ng não tìm các gi i pháp thì nhà t v n có th g i ý, nh ng v n ph i luôn l ng nghe và ghi nh n gi i pháp c a thân ch tr c. Trên c s th c tr ng v n ã c làm sáng t , nhà t v n và thân ch c n nh h ng n các gi i pháp gi i quy t v n . ây, nhà t v n c n chú ý không nên t mình a ra các gi i pháp cho thân ch . Trong i u ki n t i u, nên tóm l c l i các v n c a thân ch , trên c s ó, ngh h t a các gi i pháp c i thi n tình tr ng c a mình. Trong i u ki n nhà t v n ã s d ng m i bi n pháp nh ng thân ch v n không th t a ra gi i pháp thì nhà t v n có th g i ý cho thân ch m t s gi i pháp. Tuy nhiên, chuyên gia t v n nên a ra các gi i pháp d i d ng g i ý và nhi u n m c t i a trong kh n ng có th , tránh tình tr ng ch a ra m t gi i pháp duy nh t. Giai o n 4. Tr giúp thân ch th c hi n gi i pháp Cùng v i gi i pháp h p lí mà thân ch ã l a ch n, quá trình tr giúp c a nhà t v n thân ch th c thi gi i pháp có nh h ng r t l n n k t qu t v n. Trong ti n trình th c thi các gi i pháp, nhà t v n c n HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 21
- ki m tra quá trình th c hi n theo nh kì. Trong quá trình này, nhà t v n và thân ch c n k p th i phát hi n và x lí nh ng khó kh n m i n y sinh trong ti n trình th c hi n. Quá trình tr giúp vi c th c hi n k ho ch có th di n ra trong m t th i gian t ng i dài, ây n l c th c thi gi i pháp c a thân ch có vai trò quy t nh nh ng s ki m tra và tr giúp c a nhà t v n có vai trò quan tr ng. Giai o n 5. K t thúc ca t v n Gi ng nh nhi u d ch v khác, khi gi i pháp và i u ki n tho thu n b i hai bên ã t c, nh ng i tác có liên quan n d ch v ó s i n k t thúc. T v n tâm lí c ng không ph i là m t ngo i l . Khi thân ch ã t gi i quy t c v n , b c k ti p là k t thúc d ch v t v n tâm lí. Khi k t thúc m t ca/bu i t v n tâm lí c ng là th i i m m t thân ch t i u ti t và duy trì kh n ng làm ch hành vi c a mình; kh ng nh kh n ng t x lí v n c a thân ch , sau khi ã c trang b m t khung t duy m i. Ti n trình t v n k t thúc nhanh ho c ch m, b i nhi u lí do, vì nhi u hoàn c nh khác nhau. ây c ng là m t nét c tr ng c a ngh t v n. T tính a d ng c a v n , nhà t v n c n có nh ng k n ng và hành ng tho áng i v i t ng tr ng h p c th . Trong t v n, k t thúc m t quan h gi a thân ch và nhà t v n luôn t ra nh ng c m xúc gai góc. Tuy nhiên, vì l i ích c a thân ch , nhà t v n có trách nhi m c n th n, khéo léo, nh ng c ng quy t th c hi n vi c k t thúc m t quá trình t v n tâm lí em l i hi u qu cao nh t cho nhà t v n c ng nh cho c thân ch . K t thúc m t ca/bu i t v n tâm lí có th x y ra b t c lúc nào, t c hai phía. Dù v i hình th c nào i ch ng n a, vì trách nhi m ngh nghi p, nhà t v n c n ng viên thân ch hãy áp d ng nh ng k n ng vào i s ng. Thân ch c n c nh c nh r ng, kinh nghi m h c c trong quá trình t v n ph i là m t kinh nghi m c s d ng b i thân ch cho cu c i s p t i c a h . Trên ây là n m giai o n c b n c a m t ca t v n. Các giai o n này có th không nh t thi t ph i di n ra m t cách tu n t , n i ti p nhau. Tuy nhiên xét theo m t ti n trình t v n, thông th ng vi c gi i quy t v n c di n ra v i các giai o n nh trên. 22 | MODULE THCS 7
- 2. Các nhiệm vụ 2.1. Làm rõ những giai đoạn trong quá trình tư vấn cho học sinh — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — L y m t ví d và phân tích làm n i b t n m giai o n trong m t quá trình t v n. 2.2. Nêu ra những kĩ năng tư vấn cần thiết để thực hiện từng giai đoạn trong quá trình tư vấn cho học sinh — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Nêu ra nh ng k n ng t v n c n thi t th c hi n t ng giai o n trong quá trình t v n cho h c sinh. 3. Đánh giá Câu 1: Nêu các giai o n trong quá trình t v n cho h c sinh. Câu 2: Nêu nh ng k n ng t v n c n thi t th c hi n t ng giai o n trong quá trình t v n cho h c sinh. HOẠT ĐỘNG 3: Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tư vấn cho học sinh 1. Thông tin cơ bản 1.1. Nhóm các yếu tố thuộc về chủ thể tư vấn Nhóm các y u t thu c v ch th t v n là nh ng y u t thu c v các c i m tâm lí cá nhân c a nhà t v n nh : s say mê, h ng thú v i công vi c; kinh nghi m th c ti n/thâm niên công tác; n n t ng ki n th c chuyên môn c ào t o; o c ngh nghi p. Có th nói, ây là m t trong nh ng y u t có m i quan h ch t ch v i hi u qu t v n. ã có nhi u nghiên c u ch ra r ng, m t s c i m cá nhân nh s nhi t tình, thái trung th c, thân thi n, ch p nh n, không giáo i u, t duy r ng m , tr ng thành v tâm lí, kho m nh v tinh th n, hi u bi t v chuyên môn là i u ki n r t quan tr ng cho công vi c t v n thành công. * S say mê, h ng thú v i công vi c là m t trong nh ng nét tâm lí cá nhân luôn c xem xét t i trong ho t ng t v n. Ng i ta c ng th ng xem ây nh là m t c tr ng u tiên c a nhà t v n có thiên h ng. B i y u t HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 23
- này có tác ng không nh t i k t qu ho t ng t v n nói chung và s th c hi n k n ng t v n nói riêng c a nhà t v n. Có th nói, không ph i ai c ng yêu thích công vi c tr giúp, h ng d n b i ây là m t lo i hình ho t ng c bi t c di n ra gi a m t bên là ng i tr giúp và m t bên là thân ch có v n tâm lí — xã h i. Không ít ng i trong s thân ch có nh ng v n th ng b coi là i ng c v i chu n m c o c xã h i. Ví d nh : nh ng thân ch l ng m , ánh giáo viên, cha m hay nghi n ma tuý, nh ng thân ch b coi là h h ng, vi ph m pháp lu t Trong nh ng tr ng h p này, ch có nh ng ng i có lòng yêu ngh m i có c s cam m v t qua nh ng m c c m, nh ki n xã h i t n tu giúp h . Chính vì v y, Albert Ellis kh ng nh trong nghiên c u c a mình r ng, nhà t v n tr c h t c n t ra yêu thích và th c s nhi t huy t trong ho t ng tr giúp. Các nghiên c u c a Weit (1957), Snyder (1961) hay c a Stefflre, King, Leafgreb (1961) c ng ch ra, nh ng ng i t v n th ng là ng i yêu thích con ng i và h say mê v i công vi c giúp . Khi bàn t i hi u qu c a t v n, E.D. Neukrug (1999) c ng ã c p t i vai trò c a s nhi t tình hay yêu thích công vi c nh m t khía c nh c a c i m nhân cách mà ng i tr giúp c n có th c hi n công vi c này có k t qu . Rõ ràng, hi u qu c a vi c t v n luôn g n li n v i h ng thú ngh nghi p c a ng i tr giúp. * Kinh nghi m th c ti n/thâm niên công tác c ng có nh h ng khá nhi u t i hi u qu c a ho t ng t v n. Nh ng kinh nghi m s ng hay kinh nghi m ngh nghi p ã t o cho nhà t v n m t n n t ng tri th c h v n d ng vào công vi c tr giúp. Nh ng kinh nghi m tích lu trong cu c s ng và trong công vi c là nh ng bài h c c úc rút t th c ti n ã giúp cho nhà t v n x lí m t cách linh ho t và khéo léo nh ng tình hu ng t v n và cung c p cho i t ng nhi u thông tin hay kinh nghi m quý báu. Không nh ng th , kinh nghi m còn là y u t giúp cho thân ch tìm th y s tin t ng vào nhà t v n h chia s v n c a mình. Ch c ch n m t ng i có v n liên quan t i v n hôn nhân gia ình hay giáo d c con cái s c m th y tin t ng h n vào nhà t v n ã có tu i và có gia ình h n là v i ng i còn tr , ch a l p gia ình. Th c ti n cho th y, nh ng ng i có b dày v th i gian làm t v n th ng s d ng k n ng thành th c và linh ho t h n khi t v n. Không nh ng th h còn 24 | MODULE THCS 7
- bi t cách t ki m soát b n thân trong nh ng tình hu ng d xúc ng (Wicas & Mahan, 1966). C. Rogers (1962) c ng cho r ng, nh ng ng i t v n càng có kinh nghi m thì h càng có kh n ng chân thành và th u hi u. Nh v y, kinh nghi m s ng và làm vi c c xem nh m t trong nh ng y u t quan tr ng giúp cho nhà t v n th c hi n các k n ng t v n m t cách có hi u qu . * N n t ng ki n th c chuyên môn c ào t o: K t qu th c hi n t v n ch u s chi ph i khá nhi u c a các nét tâm lí cá nhân, c bi t là h ng thú ngh nghi p và kinh nghi m th c ti n c a nhà t v n. Tuy nhiên, các y u t ó không th quy t nh tay ngh c a nhà t v n, n u h không có n n t ng ki n th c chuyên môn v t v n. Y. Anthony cho r ng, nh ng ng i th c hi n t v n c n c trang b ki n th c v t v n m t cách bài b n, h th ng. Nh ng ki n th c n n t ng mà ng i tr giúp c n có là ki n th c v xã h i, c bi t là ki n th c v hành vi con ng i, v tâm lí phát tri n ng i nói chung và nh ng i t ng mà h tr giúp nói riêng, nh ng hi u bi t v s nh h ng ngh nghi p (l ch s , quy nh o c t v n). ào t o t v n là d ng ào t o tay ngh , cho nên c n c chú tr ng t i khía c nh th c hành, c bi t là th c hành d i s h ng d n c a ng i có chuyên môn. N i dung ch ng trình ào t o ph i khoa h c, cân i gi a lí thuy t và th c hành k n ng, bám sát th c ti n h c ng là i u ki n nhà t v n tích lu c các k n ng t v n c b n, có hi u bi t y v các k n ng và c s th c hi n k n ng m t cách thành th o và linh ho t. N i dung ch ng trình ào t o c ng c n l u ý t i vi c cung c p cho ng i h c nh ng ph ng pháp ti p c n khác nhau trong t v n. Tuy nhiên c n có s s d ng ph i h p linh ho t trong nh ng tình hu ng khác nhau. Theo Y. Anthonny (1999), nhà t v n không nên nh khuôn trong m t cách ti p c n nào, b i không có cách ti p c n nào a ra m t h ng i úng n nh t cho m t t p h p các v n ph c t p c a con ng i. Tuy nhiên trong b i c nh Vi t Nam hi n nay ch a có m t ch ng trình ào t o chính th c và y cho ngành t v n h c ng, ch a có các t ch c ngh nghi p c a nh ng ng i làm t v n h c ng và ch a có nh ng chính sách c ng nh tiêu chu n c a qu c gia cho ho t ng t v n h c ng, chính vì v y trình c a nhà t v n có nh ng h n ch nh t nh. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 25
- * Giá tr , thái o c c a nhà t v n: Trong t v n giá tr , thái o c c a nhà t v n luôn c xem nh m t y u t nh h ng khá l n t i hành vi giúp , cách th c ng x c a h v i thân ch . John Dewey cho r ng giá tr óng vai trò nh s nh h ng c a cá nhân trong vi c l a ch n nh ng hành vi c h cho là t t và mong mu n có. Theo H. Goldstein (1987), thái o c c a cá nhân không ch nói t i là nh ng hành ng hay suy ngh mà nó còn ám ch ki u t ng tác c a h v i ng i khác. Vi c t nh n th c v b n thân, v giá tr , o c cá nhân c a nhà t v n c Y. Anthony xem là m t trong nh ng yêu c u i v i nhà t v n. Tr c ây, ng i ta th ng ch nh n m nh y u t k thu t khi c p t i k n ng trong ho t ng nào ó. G n ây, nhi u nhà khoa h c ã nh n nh c i m nhân cách cá nhân (trong ó có giá tr thái ) có vai trò quan tr ng trong hình thành hành vi có k n ng, c bi t i v i k n ng ngh nghi p. Do v y, ng i ta khuy n cáo r ng, vi c hình thành k n ng làm vi c c n i cùng v i nh h ng thái ngh nghi p. 1.2. Nhóm các yếu tố bên ngoài Các y u t bên ngoài là nh ng y u t không thu c ch th t v n tác ng n quá trình t v n nh : nh n th c c a cha m h c sinh, nhà tr ng và xã h i v t v n h c ng; c ch chính sách i v i cán b t v n; c h i c t p hu n, b i d ng v t v n tâm lí, t v n h c ng; s phát tri n ngh t v n Vi t Nam. * Nh n th c c a cha m h c sinh, nhà tr ng và xã h i v t v n: Trong t v n, ây là y u t r t quan tr ng trong vi c giúp nhà t v n th c hi n hi u qu công vi c và rèn luy n k n ng. N u giáo viên, nhà tr ng, cha m h c sinh nh n th c rõ c t m quan tr ng c a t v n h c ng s s n sàng h p tác v i nhà t v n trong vi c tr giúp h c sinh nh : cung c p thông tin, a ra các ch ng trình phòng ng a mà nhà t v n xu t, cùng theo dõi, giám sát, h tr và ánh giá hi u qu can thi p; giúp nhà t v n ti p c n v i h c sinh, k p th i phát hi n nh ng nhu c u và nh ng v n c n s can thi p c a nhà t v n. Ng c l i n u giáo viên, nhà tr ng, cha m h c sinh th , không th y c s quan tr ng và c n thi t c a t v n s không kích thích, thúc y nhà t v n tích c c rèn luy n k n ng ngh nghi p c a mình. 26 | MODULE THCS 7
- * C ch chính sách i v i nhà t v n: ây là y u t ng l c thúc y nhà t v n làm vi c hi u qu và nâng cao tay ngh . C ch chính sách phù h p, m b o cu c s ng và c h i phát tri n ngh nghi p s làm cho nhà t v n yên tâm và chuyên tâm v i ho t ng tr giúp em l i nhi u l i ích h n cho h c sinh, thúc y nhà t v n h c t p, b i d ng nâng cao trình chuyên môn áp ng yêu c u c a công vi c. * C h i c t p hu n, b i d ng v t v n, h ng d n cho h c sinh: ây là y u t quan tr ng quy t nh n trình , k n ng t v n c a nhà t v n. T v n là m t l nh v c g n li n v i các v n c a cu c s ng nên nó th ng có nhi u chuy n bi n theo xu h ng thay i c a xã h i. i u này òi h i nhà t v n c n ph i luôn c p nh t ki n th c cho ho t ng th c ti n c a mình. Th ng xuyên c t p hu n, b i d ng v t v n tâm lí, t v n h c ng là c h i r t h u ích giúp nhà t v n rèn luy n và nâng cao k n ng. Trong t p hu n, b i d ng, theo Y. Anthony c n chú ý vi c s d ng nh ng ph ng pháp có tác d ng rèn luy n k n ng cho ng i h c nh các ph ng pháp: s m vai, quan sát tr c ti p, s d ng b ng hình hay th o lu n, chia s kinh nghi m th c ti n trong nhóm. T i nh ng qu c gia có n n t ng t v n phát tri n nh B c M , B c Âu, nh ng ng i th c hi n t v n chuyên nghi p th ng không ch có b ng ào t o t c nhân, th c s tr lên mà h còn c n có ch ng ch hành ngh . B ng c p c nhân, th c s hay ti n s v t v n ch y u nói lên trình h c thu t, hàn lâm c a cá nhân trong l nh v c này. Ch ng ch hành ngh là b ng ch ng v k n ng tay ngh c n b n hay chuyên sâu cho t v n th c ti n. Chính vì v y, t i các n c này sau khi hoàn thành các ch ng trình i h c, th c s , nhà t v n còn th ng xuyên tham d các khoá t p hu n c p nh t, nâng cao v ki n th c, k n ng t v n. ó là c s nhà t v n có th i sâu vào m t l nh v c t v n nào ó nh t v n h c ng, t v n hôn nhân và gia ình, t v n s c kho tâm th n và t v n ng i già * S phát tri n ngh t v n Vi t Nam: ây là y u t góp ph n thúc y nâng cao trình k n ng t v n c a nhà t v n, t o c h i cho h c b i d ng, phát tri n k n ng, c h tr , ánh giá và giám sát chuyên môn. Tuy nhiên Vi t Nam, ho t ng t v n h c ng nói riêng ang HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 27
- trên b c ng phát tri n và kh ng nh v trí, vai trò c a mình. có th có s phát tri n v ng ch c, yêu c u t ra v i ho t ng t v n là ph i xây d ng c m t h th ng pháp lí và m t quy chu n v o c ngh nghi p, ph i thành l p hi p h i t v n chuyên nghi p. Khi hi p h i này i vào ho t ng, ngh t v n Vi t Nam s có m t b c ti n l n và nh ng ng i làm t v n s có ch d a v ng ch c yên tâm hành ngh . 2. Các nhiệm vụ 2.1. Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tư vấn xuất phát từ phía chủ quan nhà tư vấn — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích c các y u t nh h ng n quá trình t v n xu t phát t phía ch quan nhà t v n. 2.2. Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tư vấn xuất phát từ bên ngoài — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích c các y u t nh h ng n quá trình t v n xu t phát t bên ngoài. 3. Đánh giá Câu 1: Phân tích các y u t nh h ng n quá trình t v n xu t phát t phía ch quan nhà t v n. Câu 2: Phân tích các y u t nh h ng n quá trình t v n xu t phát t bên ngoài. III. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Tư vấn là một tiến trình, là sự tương tác, là nguồn tiềm năng (năng lực) và sự tự quyết — Các v n xã h i là m t ti n trình, c n ph i có th i gian quan sát, theo dõi, không ch trong quá trình t v n, mà c sau khi ã làm t v n; là ti n trình giúp thân ch và nhà t v n phát tri n (nh n th c ); là quá trình h ng t i o lí làm ng i; là quá trình không c làm h thân ch . “Thân ch là chuyên gia c a chính h ” (C. Rogers). 28 | MODULE THCS 7
- — S t ng tác c th c hi n thông qua vi c i tho i gi a nhà t v n và thân ch , qua ó thân ch hi u c hoàn c nh và khó kh n c a mình, thân ch c m nh n c vai trò c a h trong vi c gi i quy t v n c a h . Quá trình này òi h i các thân ch ph i tích c c h p tác v i nhà t v n, ph i có s trung th c t c hai phía (thân ch - nhà t v n). — Ngu n ti m n ng là quá trình nhà t v n ph i kh i g i c ti m n ng (n i l c) c a thân ch , giúp thân ch làm ch c các c m xúc và thích nghi c v i hoàn c nh c a mình (v i chính nh ng ti m n ng mà mình ang có). ây là quá trình khích l , ng viên các thân ch , nhà t v n ph i cùng thân ch làm rõ nh ng ti m n ng mà h có, giúp thân ch m nh lên, dám ngh , dám làm, t gi i thoát kh i các khó kh n c a mình. — S t quy t là giúp cho thân ch t ch u trách nhi m v cu c i mình, t tìm ra cách gi i quy t, nhà t v n ch giúp v m t tinh th n ho c soi sáng các v n , kh i g i v n . Quá trình t v n làm cho thân ch c m th y m nh lên b n thân. Quá trình t quy t là quá trình nhà t v n ph i i cùng v i thân ch và ch u trách nhi m cùng thân ch (v m t chuyên môn). T ó thân ch ph i có hành ng v i th c t i. T v n là m t ti n trình t ng tác nh m giúp thân ch hi u c v n c a mình và kh i d y ti m n ng thân ch t quy t nh v n c a mình “Giúp thân ch t giúp chính mình” 2. Quá trình tư vấn Mô hình t v n n m giai o n là m t mô hình thông d ng, t ng h p t t c các k n ng có th c u trúc các ca t v n. Mô hình t v n n m giai o n c bi t h u ích trong vi c giúp thân ch làm rõ các v n , các ý ki n và mang l i nhi u cách gi i quy t kh thi khác nhau. Nó a ra mô hình thi t y u xây d ng và phát tri n m i quan h v i thân ch : — Giai o n 1: Thi t l p m i quan h . — Giai o n 2: T p h p thông tin, ánh giá và xác nh v n . — Giai o n 3: H tr thân ch tìm ki m các gi i pháp và l a ch n gi i pháp phù h p. — Giai o n 4: Tr giúp thân ch th c hi n gi i pháp. — Giai o n 5: K t thúc ca t v n. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 29
- 3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tư vấn 3.1. Nhóm các yếu tố thuộc về chủ thể tư vấn * S say mê, h ng thú v i công vi c là m t trong nh ng nét tâm lí cá nhân luôn c xem xét t i trong ho t ng t v n. Ng i ta c ng th ng xem ây nh là m t c tr ng u tiên c a nhà t v n có thiên h ng. * Kinh nghi m th c ti n/thâm niên công tác c ng có nh h ng khá nhi u t i hi u qu c a ho t ng t v n. Nh ng kinh nghi m s ng hay kinh nghi m ngh nghi p ã t o cho nhà t v n m t n n t ng tri th c h v n d ng vào công vi c tr giúp. * N n t ng ki n th c chuyên môn c ào t o: K t qu c a s th c hi n t v n ch u s chi ph i khá nhi u nét tâm lí cá nhân, c bi t là h ng thú ngh nghi p và kinh nghi m th c ti n c a nhà t v n. * Giá tr , thái o c c a nhà t v n: Trong t v n, giá tr , thái o c c a nhà t v n luôn c xem nh m t y u t nh h ng khá l n t i hành vi giúp , cách th c ng x c a h v i thân ch . 3.2. Nhóm các yếu tố bên ngoài * Nh n th c c a cha m h c sinh, nhà tr ng và xã h i v t v n: Trong t v n, ây là y u t r t quan tr ng trong vi c giúp nhà t v n th c hi n hi u qu công vi c và rèn luy n k n ng. * C ch chính sách i v i nhà t v n: ây là y u t ng l c thúc y nhà t v n làm vi c hi u qu và nâng cao tay ngh . * C h i c t p hu n, b i d ng v t v n, h ng d n cho h c sinh: ây là y u t quan tr ng quy t nh n trình k n ng t v n c a nhà t v n. T v n là m t l nh v c g n li n v i các v n c a cu c s ng nên nó th ng có nhi u chuy n bi n theo xu h ng thay i c a xã h i. * S phát tri n ngh t v n Vi t Nam: ây là y u t góp ph n thúc y nâng cao trình k n ng t v n c a nhà t v n, t o c h i cho h c b i d ng, phát tri n k n ng, c h tr , ánh giá và giám sát chuyên môn. IV. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ Bài t p 1: T c ba m quan tâm ch m sóc r t chu áo, th ng xuyên giám sát m i ho t ng h c t p, vui ch i c ng nh các m i quan h b n 30 | MODULE THCS 7
- bè c a em, nh c nh và t o h t m i i u ki n T h c t p. Th nh ng ngay t nh , T ã không có h ng thú h c hành, vi c h c i v i em là c m t s tra t n n kh s , T nói: “C v nhà là em l i ph i nghe l i nh c nh h c — h c — h c c a ba m khi n em chán ngán. Có v nh s kì v ng c a ba m dành cho em quá l n (vì em là con l n, ph i làm g ng cho em) nên s áp ng c a em cho kì v ng này bi t bao gi . M i sáng khi em b ti ng chuông ng h ánh th c, em nh mu n phát iên lên c, em mu n xé h t t t c sách v , em không mu n n tr ng”. Em không thi vào tr ng công l p mà ch u vào h c tr ng bán công, i u này d ng nh không làm cho T bu n mà trái l i T càng thích thú vì c “xa b m m t chút” c t do t t p, àn úm cùng v i b n bè. Khác v i nh ng tuyên b hùng h n c a các b n, T ph i c g ng th c hi n “l i h a tu i 18” c a mình v i ba m nh m t a tr l p 1: Th nh t, n tr ng úng gi ; th hai, hoàn thành bài t p úng h n; th ba, không tr n h c. Theo T, th c hi n l i h a này là c m t s u tranh v m t tâm lí trong tâm h n em. V i em, s kì v ng quá cao c a ba m , s n i u trong cu c s ng, h c t p, s eo u i i m s , c ng th ng tr c các kì thi cùng v i nhi m v h c t p quá l n ã t o nên m t th áp l c khi n em ng t ng t, xem vi c h c t p nh là c c hình, coi tr ng h c nh m t nhà tù, t ó d n n nh ng hành ng b t phát nh là tr n h c, ghét h c. H c l c vì th càng sa sút h n, nhi u lúc T c ng c m th y x u h , kém c i, b c i nh o và b cô l p. Phân tích v tình hu ng trên và xác nh h ng t v n cho khó kh n mà T ang g p ph i. Bài t p 2: Hãy a ra m t ví d v m t ca t v n h c viên trong l p cùng: • Nh n di n v nh ng khó kh n, v ng m c c n t v n trong ví d ó. • Phân tích n m giai o n t v n cho ví d ó. • Hình dung ra các cách gi i quy t v n có th t v n cho h c sinh ng phó trong ví d . Bài t p 3: Phân tích nh ng y u t nh h ng n quá trình t v n cho h c sinh. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 31
- Nội dung 2 CÁC LĨNH VỰC CẦN TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức Phân tích c m t s l nh v c c n t v n, h ng d n cho h c sinh THCS và nh ng nguyên t c o c ngh t v n. 2. Về kĩ năng V n d ng c các ki n th c v t v n, h ng d n phân tích vào nh ng l nh v c khó kh n, v ng m c mà h c sinh THCS c n t v n. Nh ng nguyên t c, o c c a ng i làm công tác t v n. 3. Về thái độ Có thái úng n i v i ho t ng t v n, h ng d n cho h c sinh THCS các l nh v c khác nhau, c bi t là l nh v c nh y c m, t nh . Có thái tôn tr ng và th m nhu n các nguyên t c o c khi th c hi n ho t ng t v n, h ng d n cho h c sinh THCS. II. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Phân tích các lĩnh vực mà học sinh THCS cần tư vấn 1. Thông tin cơ bản Nh ng l nh v c mà h c sinh THCS c n t v n xu t phát t nh ng khó kh n tâm lí (KKTL) mà các em ph i i m t h c ng ho c mang tính h c ng. Nh ng KKTL c a h c sinh THCS là nh ng KKTL c tr ng cho l a tu i THCS. V i nh ng c i m tâm lí l a tu i h c sinh THCS thì nh ng KKTL mà h c sinh THCS ph i i m t là nh ng khó kh n liên quan n s phát tri n không ng u v m t sinh lí l a tu i; nh ng khó kh n trong quan h giao ti p, ng x h c ng ( ng x b n bè, ng x v i th y cô, ng x v i cha m , ng x v i c ng ng); khó kh n trong h c t p. Nhà t v n thông qua quá trình t v n cho h c sinh THCS các em nh n ra ti m n ng, th m nh c a mình. Nh ng ti m n ng th m nh 32 | MODULE THCS 7
- này ph i phù h p v i c i m tâm lí và ho t ng c a l a tu i: Ho t ng giao ti p, c bi t giao ti p v i b n bè phát tri n m nh; t ý th c c a l a tu i này phát tri n m nh t ó các em r t mu n kh ng nh cái tôi; s phát tri n m nh m v m t th ch t Bên c nh ó, nhà t v n c ng c n chú ý n nh ng c i m tâm lí c tr ng c a l a tu i h c sinh THCS khác nh có th có mâu thu n t m th i trong quan h c a các em v i ng i l n; có s phát tri n m nh m m i m t nh ng không ng u; ây là giai o n tu i có hi n t ng d y thì Vi c chú ý n nh ng c i m tâm lí l a tu i h c sinh THCS s có ý ngh a nh t nh trong vi c nh h ng, tr giúp các em tìm ki m gi i pháp gi i quy t KKTL c a mình c phù h p h n. Tâm lí h c l a tu i ã kh ng nh, l a tu i h c sinh THCS là l a tu i kh ng ho ng, “n i lo n” v i s phát tri n v tâm — sinh lí. Vì v y, ây là l a tu i có th x y ra r t nhi u các v n khác nhau xu t phát t c tr ng phát tri n l a tu i. Vì v y, n u c gi i quy t các KKTL thì các em s l y l i s cân b ng tâm lí nh t nh. S cân b ng y t o ra s th ng b ng tâm lí và phù h p v i xu h ng phát tri n tâm lí chung c a l a tu i này. Tóm l i: V i c tr ng phát tri n l a tu i và i s ng nhà tr ng THCS làm cho n i dung nh ng KKTL c a h c sinh THCS r t a d ng, phong phú, ph c t p. i u này t o c s xu t hi n nhu c u c t v n t ng ng v i vi c tìm ki m các gi i pháp phù h p v i l a tu i gi i quy t nh ng KKTL ó. Trong nhà tr ng THCS, h c sinh có th g p nh ng KKTL c tr ng trong s phát tri n l a tu i h c sinh THCS: nh ng KKTL trong quá trình h c t p; nh ng KKTL trong s phát tri n v m t sinh lí (hi n t ng d y thì, hi n t ng “gi v ”, hi n t ng “lóng ngóng, v ng v ” ); nh ng KKTL trong quan h giao ti p ng x v i b n bè, quan h ng x v i giáo viên, v i cha m , v i c ng ng i u này có th làm nh h ng n k t qu h c t p và tu d ng c a các em. Hi n nay, nh ng KKTL c n gi i quy t cho h c sinh THCS bao g m: Khó kh n trong ho t ng h c t p — Xác nh m c ích, ng c h c t p. — Hi u và th c hi n úng n i quy, yêu c u trong h c t p. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 33
- — Xá c nh i m m nh, i m y u trong cá ch h c c a mì nh. — L p k ho ch nh h ng cho quá trì nh h c t p. — Thí ch ng v i ph ng phá p, n i dung gi ng d y và h c t p m i. — S p x p, phân ph i th i gian h c t p h p lí. — Tì m ki m và x lí ngu n thông tin cho bà i h c. — Chu n b bà i tr c khi lên l p. — T p trung chú ý trong h c t p. — Ph i h p gi a quan sá t, nghe và ghi ché p bà i h c. — Ghi nh n i dung bà i h c. — Phá t bi u xây d ng bà i. — Tham gia và o cá c ho t ng h c t p, ho t ng ngo i khoá . — H p tá c nhó m khi h c nhó m. — ng d ng công ngh thông tin khi h c t p. — V n d ng tri th c h c t p và o vi c gi i quy t cá c bà i t p v à th c ti n. — T ki m tra, ánh giá quá trì nh h c t p c a b n thân. Khó kh n trong quan h ng x v i th y cô giá o: — Giao ti p v i th y cô (tr ng thá i tâm lí khi giao ti p). — S d ng cá c ph ng ti n giao ti p. — T o d ng m i quan h v i th y cô. — ng x phù h p v i v trí , vai trò c a mì nh. Khó kh n trong quan h ng x v i b n bè : — Là m ch b n thân khi giao ti p v i b n. — Hoà ng, thân thi n v i b n. — Giú p b n cho úng cá ch. — Kh ng nh v trí trong nhóm b n. — S d ng các ph ng ti n giao ti p. — T o h ng thú khi nói chuy n v i b n. — T o thi n c m t b n. 34 | MODULE THCS 7
- — C x phù h p. — Tôn tr ng, tin t ng khi giao ti p v i b n. — Trung thà nh v i b n. — S n sà ng chia s khó kh n v i b n. — ng c m v i b n. — Gi m i quan h úng m c v i b n khá c gi i. — Bi u l tì nh c m v i b n khá c gi i. — Quan tâm n b n khá c gi i. — Cân i gi a chuy n tì nh b n khá c gi i và h c t p. — Xây d ng tì nh b n khá c gi i úng m c. Khó kh n trong quan h ng x v i cá c thà nh viên trong gia ình: — áp ng yêu c u, kì v ng c a b m . — Vui v , hoà ng v i m i ng i trong gia ình. — C x phù h p v i v trí c a mì nh. — Quan tâm, ch m só c n m i ng i. — Có trá ch nhi m v i m i ng i trong gia ình. Khó kh n trong giao ti p v i c ng ng: — úng m c trong giao ti p v i nh ng ng i xung quanh. — Bi t cách s d ng t t các ph ng ti n giao ti p (ngôn ng và phi ngôn ng ). — Hoà nhã v i nh ng ng i xung quanh. — Kính trên, nh ng d i. — Ngoan ngoãn, l phép v i nh ng ng i xung quanh. — Chào h i m i ng i theo úng v trí c a mình trong c ng ng. — Giúp m i ng i khi h g p khó kh n (tr nh , ng i già ). — Hành vi úng m c và có v n hoá khi tham gia các d ch v công c ng. Khó kh n trong v n h ng nghi p: — Thông tin v các ngh trong xã h i. — Thông tin v th tr ng lao ng. — ánh giá c n ng l c, h ng thú, tính cách c a b n thân. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 35
- — Ki m tra s phù h p nh ng c i m c a b n thân v i yêu c u c a ngh . Khó kh n trong nh ng công vi c c t p th giao phó: L p tr ng và ban cán s l p không t o c uy tín trong l p, không gi i quy t c mâu thu n gi a các nhóm trong l p có th là nguyên nhân d n n hi n t ng b o l c h c ng, khó kh n trong vi c ng x công b ng v i các thành viên trong l p, khó kh n gi a quan h c a ban cán s l p v i các b n và v i giáo viên (không dám báo cáo v i giáo viên ch nhi m l p v l i c a các b n trong l p vì s b t y chay, cô l p) Nh ng khó kh n trong các v n v gi i tính: s phát tri n c a c th , nh ng v n th m kín c a b n thân, nh ng hi n t ng ng tính luy n ái Khó kh n trong vi c ch p hành nh ng n i quy c a nhà tr ng, c a l p: i h c tuy t i úng gi , m c ng ph c úng quy nh, ng i úng v trí/s mà giá o viên b trí khi h c 2. Các nhiệm vụ 2.1. Phân tích được những lĩnh vực mà học sinh THCS cần tư vấn — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích c nh ng l nh v c mà h c sinh THCS c n t v n. 2.1. Phân tích cụ thể về những khó khăn trong vấn đề học tập và nhu cầu muốn được tư vấn trong vấn đề này của học sinh THCS — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích c th v nh ng khó kh n trong v n h c t p và nhu c u mu n c t v n trong v n này c a h c sinh THCS. 3. Đánh giá Câu 1: Phân tích nh ng l nh v c mà h c sinh THCS c n t v n. Câu 2: Phân tích c th v nh ng khó kh n trong v n h c t p và nhu c u mu n c t v n trong v n này c a h c sinh THCS. 36 | MODULE THCS 7
- Hoạt động 2: Một số nguyên tắc đạo đức khi thực hiện hoạt động tư vấn, hướng dẫn 1. Thông tin cơ bản M t s nguyên t c trong quá trình t v n • Nguyên t c gi bí m t: D a trên vi c m i cá nhân có quy n s h u nh ng v n có liên quan n mình, vì v y thông tin c a thân ch nói ra cho nhà t v n ph i c m b o gi bí m t; tuy nhiên, không c n ph i gi bí m t khi thân ch cho phép ti t l , ho c v n ó e d a n tính m ng c a thân ch ho c nh ng ng i khác, ho c khi nhà t v n b g i ra toà ch t v n và có ph ng h i n uy tín c a nhà t v n. • Nguyên t c tôn tr ng thân ch vô i u ki n: là có m t thái nhi t tình i v i thân ch , ch p nh n h nh m t con ng i có giá tr b t k a v , o c, hành vi, tình c m tích c c hay tiêu c c thân ch , kính tr ng thân ch v m t nhân ph m v i các c t cách riêng c a h ; là m t s ân c n không chi m h u, không có m t òi h i riêng t nào; s tôn tr ng òi h i nhà t v n ph i ch p nh n c s bày t nh ng xúc c m tiêu c c (x u xa, s hãi ) c ng nh tích c c (vui s ng, c i m ) c a thân ch . Tôn tr ng không có ngh a là tán thành, ch p nh n ho c không tán thành (nhà t v n có th không tán thành nh ng v n tôn tr ng h ). Tôn tr ng s i tho i không phê phán, ánh giá, phòng v , là s th ng th n c hai bên. Các thành t c a s tôn tr ng — Quy n c th a nh n: trong m i cá nhân u có nh ng giá tr nh t nh và có quy n phát tri n theo cách mà h cho là úng, vì v y h c ng không c vi ph m giá tr này nh ng ng i khác. — Tôn tr ng n ng l c và giá tr : m i cá nhân u có nh ng n ng l c, nh ng kh n ng riêng bi t và t ng ng v i nh ng giá tr nh t nh, vì v y chúng ta c n c tôn tr ng. — Có trách nhi m v i nh ng l a ch n c a mình: m i ng i ph i ch u trách nhi m v s l a ch n ho c nh ng quy t nh c a riêng mình. • Nguyên t c tin t ng vào kh n ng gi i quy t c a thân ch : xu t phát t quan i m cho r ng “thân ch là chuyên gia gi i nh t v l nh v c HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 37
- c a mình”, các cá nhân luôn tin t ng vào nh ng gì mình nói và hành ng, còn nh ng gì khác v i mình thì th ng a ra xem xét l i. Do m i thân ch có hoàn c nh riêng bi t, không l p l i ng i khác, vì v y quá trình t v n khám phá ra nh ng cái n l , riêng bi t ó thì nhà t v n ph i tin t ng hoàn toàn vào thân ch , vào kh n ng gi i quy t v n c a anh ta. Nhà t v n giúp b ng cách t ra nh ng câu h i v c m ngh c a thân ch trong vi c gi i quy t v n . Cách h i này ã t thân ch vào m t hoàn c nh c th và thân ch ph i t l p trong cách hành ng gi i quy t v n . V nguyên t c, nhà t v n không a ra l i khuyên mang tính áp t i v i thân ch , tuy nhiên n u thân ch b r i lo n tâm th n, suy nh c thì nhà t v n v n có th ch ng a ra m t vài h ng gi i quy t cùng v i thân ch . • Nguyên t c thân ch tr ng tâm: ây là nguyên t c c t lên hàng u trong m i quan h t v n, thân ch tr ng tâm còn th hi n nhà t v n không th công th c hoá v n c a b t kì thân ch nào (có th công th c hoá s ki n, ch không công th c hoá nhân cách c a thân ch ). Không th có m t cách th c chung, k thu t chung cho các con ng i khi n làm t v n, vì m i m t thân ch là m t tr ng h p c bi t. Ti n trình th c hi n ph thu c vào m c ý th c v c m xúc c a thân ch . Trong quá trình t v n, nhà t v n không các c m xúc c a mình b cu n theo s ki n c a thân ch . Nhà t v n ph i m nh bi t l p c v i thân ch , v i các c m xúc, t t ng c a thân ch , nh ng c ng làm cho thân ch an tâm bi t l p c v i s l thu c vào nhà t v n. • Nguyên t c m m d o, thích nghi cùng thân ch : v n c a thân ch gi i quy t nhanh hay ch m ph thu c vào ti n trình nhanh hay ch m trong công vi c thay i trong thân ch . Nhà t v n ph i có th i gian dành cho thân ch . Nhà t v n ph i bi t l ng nghe, bi t khuy n khích tr n an thân ch nói ra v n c a mình, bi t ph n h i hi u chính xác nh ng ý ngh a c a thông tin, bi t thông t tr i nghi m nh ng gì thân ch nói ra, bi t k t h p gi a quan sát hành vi c ch phi ngôn ng v i l i nói c a thân ch , lôi lên t t ng b c vô th c c a c m xúc b n n ng n nh ng tình c m lí trí và nh ng hành vi làm ch c. 38 | MODULE THCS 7
- 2. Các nhiệm vụ 2.1. Liệt kê các nguyên tắc trong quá trình tư vấn — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Li t kê các nguyên t c trong quá trình t v n. 2.2. Phân tích cụ thể về các nguyên tắc trong quá trình tư vấn và ý nghĩa của việc thấm nhuần các nguyên tắc này khi tư vấn cho học sinh THCS — c và ti p nh n các thông tin cho ho t ng. — Phân tích c th v các nguyên t c trong quá trình t v n và ý ngh a c a vi c th m nhu n các nguyên t c này khi t v n cho h c sinh THCS. 3. Đánh giá Câu 1: Li t kê các nguyên t c trong quá trình t v n. Câu 2: Phân tích c th v các nguyên t c trong quá trình t v n và ý ngh a c a vi c th m nhu n các nguyên t c này khi t v n cho h c sinh THCS. III. THÔNG TIN PHẢN HỒI • Nh ng l nh v c mà h c sinh THCS c n t v n xu t phát t nh ng KKTL bao g m nh ng l nh v c KKTL sau: — Khó kh n trong quan h ng x v i th y cô giá o: — Giao ti p v i th y cô (tr ng thá i tâm lí khi giao ti p). — S d ng cá c ph ng ti n giao ti p. — T o d ng m i quan h v i th y cô. — ng x phù h p v i v trí , vai trò c a mì nh. — Khó kh n trong quan h ng x v i b n bè : — Khó kh n trong quan h ng x v i cá c thà nh viên trong gia ình: — Khó kh n trong giao ti p v i c ng ng: — Khó kh n trong v n h ng nghi p: — Khó kh n trong nh ng công vi c c t p th giao phó: Nh ng khó kh n trong các v n v gi i tính: s phát tri n c a c th , nh ng v n th m kín c a b n thân, nh ng hi n t ng ng tính luy n ái HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 39
- Khó kh n trong vi c ch p hành nh ng n i quy c a nhà tr ng, c a l p: i h c tuy t i úng gi , m c ng ph c úng quy nh, ng i úng v trí/s mà giá o viên b trí khi h c • M t s nguyên t c trong quá trình t v n — Nguyên t c tôn tr ng thân ch trong quá trình t v n. — Nguyên t c không phán xét i t ng. — Nguyên t c dành quy n t quy t cho thân ch . — Nguyên t c m b o tính bí m t thông tin cho thân ch . IV. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ Bài t p 1: Phân tích các l nh v c mà h c sinh THCS ngày nay c n t v n, h ng d n. Chia s các ví d có th minh h a. Bài t p 2: Nêu các nguyên t c c n thi t trong t v n và ý ngh a c a nó i v i b n thân v i t cách là ng i t v n cho h c sinh THCS. 40 | MODULE THCS 7
- D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. D ng Th Di u Hoa — V Khánh Linh — Tr n V n Th c, Khó kh n tâm lí và nhu c u t v n c a h c sinh trung h c ph thông , T p chí Tâm lí h c, s 2, tháng 2/2007. 2. ng Ph ng Ki t, C s tâm lí h c ng d ng , Nhà xu t b n i h c Qu c gia Hà N i, 2001. 3. Ph m Thanh Bình, Stress trong h c t p c a h c sinh THPT, Lu n v n th c s Tâm lí h c — HSP Hà N i, 2005. 4. V Ng c Hà, M t s tr ng i c a tr khi vào h c l p 1, T p chí Tâm lí h c s 4/2003. 5. Bùi Th Xuân Mai, Bàn v thu t ng : T v n, t v n, c v n, T p chí Tâm lí h c, s 4, 2003. 6. Bùi Th Xuân Mai, T v n — M t d ch v xã h i c n c phát tri n Vi t Nam, T p chí Tâm lí h c, s 2, 2005. 7. Bùi Th Xuân Mai, M t s k n ng t v n c b n c a cán b xã h i, Lu n án ti n s Tâm lí h c, Vi n Tâm lí h c, Hà N i, 2007. 8. Bùi Th Xuân Mai, Có nên ng nh t t v n v i t v n, tr li u tâm lí , T p chí Tâm lí h c, s 4, 2007. 9. Nguy n Th Mùi và c ng s , Ho t ng c a phòng t v n h c ng tr ng Trung h c ph thông Hà N i, H i th o Xây d ng và phát tri n m ng l i t v n trong tr ng h c, B Giá o d c và ào t o, 2006. 10. Hoàng Anh Ph c, K n ng tham v n c a cán b tham v n h c ng , Lu n án ti n s Tâm lí h c, 2012. 11. Nguy n Th Sinh, T v n tâm lí c n b n, NXB Lao ng, 2001. 12. Ki n V n — Lý Chú H ng, T v n tâm lí h c ng, NXB Ph n , 2007. 13. Nguy n Kh c Vi n, T i n Tâm lí h c, NXB V n hoá thông tin, 2001. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 41
- 14. Vi n Tâm lí h c, K y u h i th o Qu c t : Nhu c u nh h ng và ào t o tâm lí h c ng t i Vi t Nam , Hà N i, 2009. 15. H th ng các bài t p th c hành, các tình hu ng, các ví d c th cho t ng n i dung c a module. 16. Các s , tranh v , h th ng hoá ki n th c m t s ph n trong t ng n i dung c a module. 42 | MODULE THCS 7
