Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 37: Giáo dục vì sự phát triển bền vững ở trường Trung học Cơ sở - Hoàng Thị Nho

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 37: Giáo dục vì sự phát triển bền vững ở trường Trung học Cơ sở - Hoàng Thị Nho

1. HONG THỊ NHO NGUYỄN THỊ THU THUỶ Module trung học cơ sở 37: Giáo dục vì sự phát triển bền vũng ở trường trung học cơ sở Module THCS 37 GI¸O DôC V× Sù PH¸T TRIÓN BÒN V÷NG ë TR¦êNG trung häc c¬ së GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 155
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Giai on 2005 — 2014 c Liên hp quc chn làm “Thp k giáo dc vì phát trin bn vng”. Chính ph Vit Nam ã quyt nh tham gia hng ng thp k này trong các n lc chung ca cng ng quc t xây dng mt th gii bn vng. Module này mô t các ni dung ca giáo dc vì s phát trin bn vng và con ng thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng trng trung hc c s (t hc: 7 tit; hc tp trung lí thuyt: 8 tit). Module này giúp ngi hc tìm hiu v phát trin bn vng, mi quan tâm cp bách và hàng u hin nay ti nhiu a phng, quc gia và trên toàn th gii. ng thi, tìm hiu các vn kinh t, xã hi, môi trng mà a phng và th gii ngày nay ang phi i mt. T các vn phát trin bn vng, module giúp ngi hc nhìn nhn vai trò ca giáo dc vì mt tng lai bn vng và s phát trin ca khái nim Giáo dc vì s phát trin bn vng (giáo dc vì s phát trin bn vng) trên th gii và ti Vit Nam. Module nêu ra nhiu cách thc khác nhau nh hng giáo dc trong nhà trng và lng ghép ch phát trin bn vng trong dy và hc, hc sinh có th phát trin kin thc, k nng và các thái cn thit xây dng mt cuc sng bn vng. B. MỤC TIÊU Module giúp ngi hc có kh nng: — Nhn thc c các khái nim và nhng ni dung c bn ca phát trin bn vng. — Gii thích c vai trò ca giáo dc vi phát trin bn vng và khái nim “giáo dc vì s phát trin bn vng”. — Phân tích c các mc tiêu v kin thc, giá tr và k nng nh hng li giáo dc vì mt tng lai bn vng. — Xác nh ra cách thc lng ghép giáo dc vì s phát trin bn vng và áp dng vào dy và hc cp trung hc c s. 156 | MODULE THCS 37
3. C. NỘI DUNG Nội dung 1 PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Hoạt động 1: Tìm hiểu những thách thức đối với địa phương, quốc gia và toàn cầu. 1. Nhiệm vụ Bn hãy tr li các câu hi sau: 1) Hãy nêu nhng vn thách thc v kinh t, xã hi và sinh thái trên th gii và Vit Nam hin nay. 2) Phát trin bn vng có vai trò nh th nào vi phát trin kinh t và xã hi? GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 157
4. Bn hãy tham kho thông tin di ây hoàn thin cho câu tr li. 2. Thông tin phản hồi 2.1. Phát triển bền vững là vấn đề cấp bách, từ địa phương tới toàn cầu Sau mt thi kì các nc trên th gii thi ua công nghip hoá, khai thác tài nguyên, tìm kim th trng, ã dn n tình trng tng trng kinh t và dân s quá nhanh, sn xut không gii hn và khai thác vô ý thc các tài nguyên dn n ô nhim môi trng, môi sinh làm cn kit ngun d tr tài nguyên thiên nhiên trên th gii. Vào u thp k 70 ca th k XX, vn phát trn bn vng c t ra cho tt c các quc gia trên toàn th gii. T thp k cui ca th k XX, phát trin bn vng ngày càng c c th gii quan tâm. Nói ti phát trin kinh t và phát trin xã hi, phát trin quc gia hay phát trin a phng, phát trin toàn cu hoc phát trin khu vc u c hiu theo ngha “phát trin bn vng”. Phát trin bn vng là hng i mà Liên hp quc, chính ph các quc gia, các oàn th và công oàn, các t chc phi chính ph, các t chc qun chúng ã tán ng và ng h. Các nc phát trin cng nh các quc gia ang phát trin u ch trng phát trn bn vng, son tho các chng trình và k hoch kinh t — xã hi u theo hng ca s phát trn bn vng. 2.2. Một số thách thức trên thế giới về phát triển bền vững 1 − Hin có hn 6 t ngi trên th gii và 4,6 t ngi sng trong các quc gia ang phát trin ca phng Nam. 1 Các số liệu ở hai phần này lấy từ Báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện định hướng phát triển bền vững ở Việt Nam – 1/2011. 158 | MODULE THCS 37
5. − Trong s này, hn 850 triu ngi là mù ch, gn mt t ngi không c dùng nc sch và 2,4 t ngi thiu các iu kin v sinh c bn. Gn 325 triu tr em không c i hc, 11 triu tr em di 5 tui cht mi nm. − Khong 1,2 t ngi sng di mc 1$/ngày và 2,8 t ngi sng di mc 2$/ngày — ó là 2/3 dân s th gii. 2.3. Tình hình thực hiện phát triển bền vững thời kì 2005 – 2010 của Việt Nam 1 * V kinh t: − Kt qu: Tt c các ngành, lnh vc ca nn kinh t u có bc phát trin khá. Tc tng trng kinh t (GDP) bình quân 5 nm c t 7% (k hoch ra là 7,5 — 8%). GDP tính theo u ngi nm 2010 d kin t khong 1.162 USD, a nc ta ra khi nhóm nc ang phát trin có thu nhp thp. Chuyn dch c cu kinh t theo hng công nghip hoá — hin i hoá t nc tip tc c quan tâm. Tt c các vùng u t và vt mc tiêu v GDP bình quân u ngi và gim t l h nghèo so vi k hoch ra. − Hn ch, tn ti: Cht lng và hiu qu ca nn kinh t còn thp. Tng trng kinh t ch yu theo chiu rng, thiu chiu sâu, c bit trong lnh vc s dng tài nguyên không tái to. Chuyn dch c cu kinh t cha ng u và cha phát huy th mnh trong tng ngành, tng vùng, tng sn phm. Nng sut lao ng xã hi thp hn nhiu so vi các nc trong khu vc. S tng trng kinh t còn da mt phn quan trng vào vn vay bên ngoài. * V xã hi: − Kt qu: Các mt xã hi nh công tác xoá ói gim nghèo, công tác dân s và bo v chm sóc sc kho ngi dân, giáo dc và to vic làm cho ngi lao ng u t c nhng thành tu bc u áng khích l. Công tác an sinh xã hi c c bit coi trng. Tính n cui nm 2010, t l h nghèo d kin gim còn di 10% (tng ng vi 1,7 triu h nghèo). Theo c tính trong 5 nm qua, trên 8 triu lao ng ã c gii quyt vic làm. Ch s phát trin con ngi ca Vit Nam tip tc tng. Nm 2008, Vit Nam c tng hng lên 105/177 nc vi ch s HDI t 0,733 im. n nay các mc tiêu thiên niên k u ã t c và vt cam kt vi cng ng quc t. 1 Các số liệu ở hai phần này lấy từ Báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện định hướng phát triển bền vững ở Việt Nam – 1/2011. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 159
6. − Hn ch, tn ti: Tình trng tái nghèo mt s vùng khó khn có chiu hng gia tng. Gii quyt vic làm cha to c s bt phá, cha to c nhiu vic làm bn vng. C cu dân s bin ng mnh, mt cân bng gii tính khi sinh ngày càng nghiêm trng. Công tác chm sóc sc kho nhân dân còn nhiu bt cp; sn xut, qun lí và s dng thuc cha bnh còn nhiu yu kém, thiu sót. H thng giáo dc quc dân cha ng b, cht lng giáo dc còn thp so vi yêu cu phát trin ca t nc. * V tài nguyên và môi trng: − u im: H thng pháp lut v qun lí tài nguyên và bo v môi trng ang c hoàn thin theo hng tip cn vi các mc tiêu phát trin bn vng. Các ngun lc cho công tác bo v tài nguyên môi trng vì mc tiêu phát trin bn vng ã và ang c tng cng mnh m. Hp tác quc t v tài nguyên và môi trng thu c nhiu kt qu tt. Tc gia tng ô nhim ã tng bc c hn ch. Cht lng môi trng ti mt s ni, mt s vùng ã c ci thin, góp phn nâng cao cht lng cuc sng ca ngi dân cng nh quá trình phát trin bn vng ca t nc. − Hn ch, tn ti: Các vn môi trng nh ô nhim môi trng t, nc, không khí; suy gim a dng sinh hc; khai thác khoáng sn và qun lí cht thi rn ang gia tng, gây bc xúc trong nhân dân. H thng chính sách, pháp lut v bo v môi trng còn cha ng b. Lc lng cán b làm công tác qun lí nhà nc v tài nguyên và môi trng còn thiu v s lng, yu v cht lng. Nhn thc v bo v môi trng và phát trin bn vng các cp, các ngành và nhân dân cha y . Tình trng vi phm pháp lut v bo v môi trng, qun lí tài nguyên vn ang din ra tng i ph bin. (Báo cáo Tng kt 5 nm thc hin nh hng phát trin bn vng Vit Nam — 1/2011). Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm phát triển bền vững. 1. Nhiệm vụ Bn hãy tr li các câu hi sau: 1) Thut ng phát trin bn vng bt u xut hin t bao gi? 160 | MODULE THCS 37
7. 2) Phát trin bn vng có ngha là gì? 3) S tham gia ca các nc và Vit Nam v vn phát trin bn vng nói chung cp toàn cu và cp quc gia nh th nào? GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 161
8. Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip hoàn thin câu tr li. 2. Thông tin phản hồi Th k XXI c ánh giá nh mt thi i hu công nghip hoá, hu tri thc, ni c cu xã hi dn dn c xây dng trên nhng kh nng mang tính lun lí, tuyn tính, chuyên bit và y nhng kí t nh nguyên ca thông tin s. * Hi ng Th gii v Môi trng và Phát trin ã t ra ý tng v s bn vng nm trong khái nim sau: “ Xã hi bn vng chính là mt cng ng áp ng c nhu cu ca hin ti mà không ánh mt kh nng áp ng nhu cu ca các th h trong tng lai ”. Phát trin bn vng là mt khái nim không gii hn và vn còn tho lun. Tuy nhiên, khái nim này cng có mt s nguyên tc cn bn, bao gm: − Tích hp các chính sách và hot ng ca kinh t vi môi trng; − Nguyên tc phòng nga; − Nhn thc nhng chiu kích toàn cu; − nh giá tr môi trng; − Bo m công bng gia các th h và ngay trong tng th h; − Bo tn s toàn vn ca sinh thái và a dng sinh hc; − S tham gia ca toàn th cng ng. * Khái nim phát trin bn vng c hình thành và tri qua các mc s kin trên th gii nh sau: − Nm 1963: cun sách Mùa xuân câm lng ca n vn s Rachel Carson, vi nhng tit l v nhng him ho ca thuc tr sâu DDT, ã hoài nghi mt cách bin chng nim tin ca nhân loi vào tin b khoa hc k thut này và giúp to ra mt sân khu cho các phong trào môi trng. DDT, thuc tr sâu mnh nht tng c bit n trên th gii, ã làm tn thng ti các h t nhiên. Ch mt ln phun DDT dit mt loài sâu hi cây trng, nó không ch dit c loài sâu bnh trong nhiu tun hoc nhiu tháng, mà ng thi cng tiêu dit luôn nhiu loài côn trùng có li khác và tn lu nh mt c cht trong môi trng. Mùa xuân câm lng ã làm thay i nhn thc ca ngi dân M v môi trng, góp phn thúc y các chính sách v môi trng ca t nc này. 162 | MODULE THCS 37
9. − Tháng 4/1968: Câu lc b Rome c thành lp. ây là mt t chc phi chính ph, h tr cho vic nghiên cu “Nhng vn ca th gii” — mt cm t c t ra nhm din t nhng vn chính tr, vn hoá, xã hi, môi trng và công ngh trên toàn cu vi tm nhìn lâu dài. T chc này ã tp hp nhng nhà khoa hc, nhà nghiên cu, nhà kinh doanh cng nh các nhà lãnh ão ca các quc gia trên th gii (Trong nhiu nm, Câu lc b Rome ã công b mt s lng ln các báo cáo, bao gm c bn báo cáo Gii hn ca s tng trng — Nm 1972 — cp ti hu qu ca vic tng dân s quá nhanh, s hu hn ca các ngun tài nguyên ). − Nm 1970, UNESCO thành lp Chng trình Con ngi và Sinh quyn, vi mc tiêu là phát trin c s khoa hc cho vic s dng hp lí và bo tn các tài nguyên ca sinh quyn và ci thin quan h toàn cu gia loài ngi và môi trng. − Tháng 6/1972, Hi ngh ca Liên hp quc v Con ngi và môi trng: t chc ti Stockholm, Thy in c ánh giá là hành ng u tiên ánh du s n lc chung ca toàn th nhân loi, nhm gii quyt các vn v môi trng. Hi ngh có 113 quc gia tham d và ã t c nhng kt qu chính sau: + Khi ng các cuc i thoi Bc — Nam; + Khi ng chng trình “Vin cnh toàn cu”; + Khi ng s tham gia ca các t chc phi chính ph trong giám sát và bo v môi trng; • Thành lp Chng trình Môi trng ca Liên hp quc (UNEP); • ngh i hi ng Liên hp quc ly ngày 5/6 làm Ngày Môi trng Th gii và quyt nh vào ngày này hng nm, Liên hp quc và tt c chính ph trên phm vi toàn th gii tin hành các hot ng nhm tái khng nh mi quan tâm ca c th gii i vi vic gìn gi và ci thin môi trng sng cho nhân loi. Hi ngh ã có mt tuyên b v môi trng con ngi, tho thun v mt chng trình hành ng quc t rng ln, thành lp Chng trình Môi trng ca Liên hp quc (UNEP), Ban Th kí thng trc v môi trng t ti Kenya và thành lp Qu Môi trng. − Nm 1980, tip theo Hi ngh Stockholm, t chc Hip hi Bo tn Thiên nhiên Th gii (IUCN), Chng trình Môi trng Liên hp quc (UNEP) và Qu Bo v Thiên nhiên Th gii (WWF) ã a ra Chin lc bo tn th gii. Chin lc này thúc gic các nc son tho các chin lc bo GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 163
10. tn quc gia ca mình. Ba mc tiêu chính v bo tn tài nguyên sinh vt c nhn mnh trong Chin lc nh sau: + Duy trì nhng h sinh thái c bn và nhng h h tr s sng (nh ci to t, tái sinh các ngun dinh dng, bo v an toàn ngun nc); + Bo tn tính a dng sinh hc; + Bo m s dng mt cách bn vng các loài và các h sinh thái. T khi Chin lc bo tn th gii c công b ti nay, ã có trên 60 chin lc bo tn quc gia c phê duyt. Trong chin lc này, thut ng Phát trin bn vng ln u tiên c nhc ti, tuy nhiên mi ch nhn mnh góc bn vng sinh thái. Tip theo Chin lc này, nm 1991 mt công trình khoa hc có tiêu Cu ly Trái t — Chin lc cho cuc sng bn vng ã c IUCN, UNEP và WWF son tho và công b (cun sách này ã c Trung tâm Nghiên cu Tài nguyên và Môi trng dch ra ting Vit vào nm 1993). Trong ó, nhiu khuyn ngh v ci cách lut pháp, th ch và qun tr ã c xut. − Nm 1984, i hi ng Liên hp quc ã u nhim cho bà Gro Harlem Brundtland, khi ó là Th tng Na Uy, quyn thành lp và làm ch tch U ban Quc t v Môi trng và Phát trin (WCED), nay còn c bit n vi tên U ban Brundtland. Ti nay, U ban này ã c ghi nhn có nhng cng hin rt giá tr cho vic y mnh s phát trin bn vng. − Nm 1987, hot ng ca U ban Môi trng và Phát trin Th gii tr nên nóng bng khi công b báo cáo có ta “Tng lai ca chúng ta”. Bn báo cáo này ln u tiên công b chính thc thut ng “phát trin bn vng”, s nh ngha cng nh mt cái nhìn mi v cách hoch nh các chin lc phát trin lâu dài. − Nm 1989, bn báo cáo “Tng lai ca chúng ta” ã c a ra bàn bc ti i hi ng Liên hp quc và ã dn n s ra i ca Ngh quyt 44/228 — tin cho vic t chc Hi ngh v Môi trng và Phát trin ca Liên hp quc. − Nm 1992, Hi ngh v Môi trng và Phát trin ca Liên hp quc (UNCED) ti Rio deJaneiro, Brazil. Ti ây, các i biu tham gia ã thng nht nhng nguyên tc c bn và phát ng mt chng trình hành ng vì s phát trin bn vng mang tên Chng trình Ngh s 21 (Agenda21). Vi s tham gia ca i din hn 200 nc trên th gii cùng mt s lng ln các t chc phi chính ph. Hi ngh ã thông qua các vn bn quan trng: 164 | MODULE THCS 37
11. + Tuyên b Rio v Môi trng và phát trin vi 27 nguyên tc chung, xác nh nhng quyn và trách nhim ca các quc gia nhm làm cho th gii phát trin bn vng; + Chng trình Ngh s 21 v phát trin bn vng; + Tuyên b các nguyên tc qun lí, bo v và phát trin bn vng rng; + Công c khung ca Liên hp quc v bin i khí hu nhm n nh các khí gây hiu ng nhà kính mc không gây o ln nguy him cho h thng khí hu toàn cu; + Công c v a dng sinh hc. ây là các vn kin quc t quan trng có mi liên quan vi nhau, c quán trit trong sut th k XXI. Chng trình Ngh s 21 v phát trin bn vng ã tr thành chin lc phát trin ca toàn cu trong th k XXI, và “Mc tiêu phát trin thiên niên k”, vi 8 ni dung (xoá ói; gim nghèo; ph cp giáo dc tiu hc; thúc y bình ng gii tính, ng thi nâng cao quyn li ca n gii; gim t l tr em t vong; ci thin và m bo sc kho sn ph; u tranh vi các loi bnh nh HIV, st xut huyt; bo v môi trng; thúc y phát trin hp tác toàn cu) ã c tp trung thc hin. − Nm 2002, Hi ngh thng nh th gii v Phát trin bn vng nhóm hp ti Johannesburg, Nam Phi là dp cho các bên tham gia nhìn li nhng vic ã làm 10 nm qua theo phng hng mà Tuyên ngôn Rio và Chng trình Ngh s 21 ã vch ra, tip tc tin hành vi mt s mc tiêu c u tiên. Nhng mc tiêu này bao gm xoá nghèo ói, phát trin nhng sn phm tái sinh hoc thân thin vi môi trng, nhm thay th các sn phm gây ô nhim, bo v và qun lí các ngun tài nguyên thiên nhiên. Hi ngh cng cp ti ch toàn cu hoá gn vi các vn liên quan ti sc kho và phát trin. Các i din ca các quc gia tham gia Hi ngh cng cam kt phát trin chin lc v phát trin bn vng ti mi quc gia trc nm 2005. Nh vy, có th thy rng thut ng "phát trin bn vng" xut hin ln u tiên vào nm 1980 trong n phm Chin lc bo tn th gii (công b bi Hip hi Bo tn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên Quc t — IUCN) vi ni dung rt n gin: "S phát trin ca nhân loi không th ch chú trng ti phát trin kinh t mà còn phi tôn trng nhng nhu cu tt yu ca xã hi và s tác ng n môi trng sinh thái hc". GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 165
12. Khái nim này c khng nh trong Báo cáo Brundtland (nm 1987). Báo cáo này ghi rõ: Phát trin bn vng là "s phát trin có th áp ng c nhng nhu cu hin ti mà không nh hng, tn hi n nhng kh nng áp ng nhu cu ca các th h tng lai " . Nói cách khác, phát trin bn vng phi bo m có s phát trin kinh t hiu qu, xã hi công bng và môi trng c bo v, gìn gi. t c iu này, tt c các thành phn kinh t — xã hi, nhà cm quyn, các t chc xã hi phi bt tay nhau thc hin nhm mc ích dung hoà ba lnh vc chính: kinh t — xã hi — môi trng. * S hình thành khái nim phát trin bn vng Vit Nam: Vit Nam ã sm tham gia vào tin trình chung ca th gii trong vic xây dng Chng trình Ngh s 21. — Nm 1992, oàn i biu Chính ph Vit Nam tham d Hi ngh thng nh th gii v Môi trng và Phát trin Rio de Janero (Braxin), ã kí Tuyên b chung ca th gii v môi trng và phát trin, Chng trình Ngh s 21 toàn cu, cam kt xây dng Chin lc phát trin bn vng quc gia và Chng trình Ngh s 21 a phng. — Nm 2004, Vit Nam ã phê chun Chin lc quc gia v bo v môi trng thi kì n 2010 và nh hng n 2020. Vit Nam cng ã tham gia nhiu cam kt quc t nhm bo v môi trng và phát trin xã hi. — Vit Nam cam kt thc hin các mc tiêu thiên niên k ca th gii. Hi ng Phát trin bn vng Quc gia cng ã c thành lp theo Quyt nh s 1032/Q — TTg ngày 27/9/2005 ca Th tng Chính ph. Hi ng do Phó Th tng Chính ph làm ch tch, B trng B K hoch và u t là phó ch tch thng trc. C quan Thng trc giúp vic cho Hi ng Phát trin bn vng là Vn phòng Phát trin bn vng, t ti B K hoch và u t. Hoà nhp vi cng ng quc t, trong quá trình i mi kinh t và xã hi, phát trin bn vng, vi nhng ni hàm phát trin toàn din và có hiu qu v kinh t, i ôi vi thc hin tin b, công bng xã hi và bo v môi trng, luôn luôn là mc tiêu phát trin trong tng thi kì k hoch ca t nc. — i hi ng toàn quc ln th IX ã thông qua mc tiêu chin lc 10 nm (2001 — 2010), mà ni dung tp trung vào nhng nhân t phát trin bn vng: “a nc ta ra khi tình trng kém phát trin, nâng cao rõ rt i sng vt cht, vn hoá, tinh thn ca nhân dân. To nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thành mt nc công nghip theo hng hin i; ngun lc con ngi, nng lc khoa hc và công ngh, kt cu 166 | MODULE THCS 37
13. h tng, tim lc kinh t, quc phòng, an ninh c tng cng; th ch kinh t th trng nh hng xã hi ch ngha c hình thành v c bn. V th ca nc ta trên trng quc t c nâng cao”. thc hin mc tiêu phát triển bền vững nh Ngh quyt i hi ng toàn quc ã ra và thc hin cam kt quc t v phát trin bn vng, Th tng Chính ph ã phê duyt nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam (Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam). ây là chin lc khung, bao gm nhng nh hng ln, làm c s pháp lí các b, ngành, a phng, các t chc và cá nhân trin khai thc hin và phi hp hành ng, nhm bo m phát trin bn vng t nc trong th k XXI. nh hng chin lc v phát trin bn vng Vit Nam nêu lên nhng thách thc mà Vit Nam ang phi i mt, xut nhng ch trng, chính sách, công c pháp lut và nhng lnh vc hot ng u tiên thc hin mc tiêu phát triển bền vững . Vi nhng nh hng chin lc phát trin dài hn, vn bn nh hng chin lc phát triển bền vững Vit Nam s thng xuyên c xem xét, b sung và iu chnh cho phù hp vi tng giai on phát trin, cp nht nhng kin thc và nhn thc mi nhm hoàn thin hn v con ng phát triển bền vững Vit Nam. Nm 2002, ti Hi ngh Thng nh th gii v Phát trin bn vng nhóm hp ti Johannesburg, Nam Phi, Vit Nam cng ã cam kt và bt tay vào hành ng vi D án VIE/01/021 "H tr xây dng và thc hin Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam" bt u vào tháng 11/2001 và kt thúc vào tháng 12/2005 nhm to tin cho vic thc hin Vietnam Agenda 21. − Ngày 17/8/2004, Th tng Chính ph ra Quyt nh s 153/2004/Q— TTg v vic ban hành nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam (Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam). − Ngày 12/4, Th tng Chính ph ra Quyt nh s 432/Q—TTg phê duyt Chin lc Phát trin bn vng Vit Nam giai on 2011 — 2020 vi quan im, mc tiêu ch o nh sau: + Quan im ch o: • Con ngi là trung tâm ca phát trin bn vng. Phát huy ti a nhân t con ngi vi vai trò là ch th, ngun lc ch yu và là mc tiêu ca phát trin bn vng; áp ng ngày càng y hn nhu cu vt cht và tinh thn ca mi tng lp nhân dân; xây dng t nc giàu mnh, xã GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 167
14. hi dân ch, công bng, vn minh; xây dng nn kinh t c lp t ch và ch ng hi nhp quc t phát trin bn vng t nc. • Phát trin bn vng là yêu cu xuyên sut trong quá trình phát trin t nc; kt hp cht ch, hp lí và hài hoà gia phát trin kinh t vi phát trin xã hi và bo v tài nguyên, môi trng; bo m quc phòng, an ninh và trt t an toàn xã hi. • Phát trin bn vng là s nghip ca toàn ng, toàn dân, các cp chính quyn, các b, ngành, a phng, các c quan, doanh nghip, oàn th xã hi, các cng ng dân c và mi ngi dân. • To lp iu kin mi ngi, mi cng ng trong xã hi có c hi bình ng phát trin; c tip cn nhng ngun lc chung; c tham gia, óng góp và hng li; to ra nhng nn tng vt cht, tri thc và vn hoá tt p cho nhng th h mai sau. S dng tit kim, hiu qu tài nguyên, c bit là loi tài nguyên không th tái to; gìn gi và ci thin môi trng sng; xây dng xã hi hc tp; xây dng li sng thân thin môi trng, sn xut và tiêu dùng bn vng. • Khoa hc và công ngh là nn tng và ng lc cho phát trin bn vng t nc. Công ngh hin i, sch và thân thin vi môi trng cn c u tiên s dng rng rãi trong các ngành sn xut. + Mc tiêu: • Mc tiêu tng quát: Tng trng bn vng, có hiu qu, i ôi vi tin b, công bng xã hi, bo v tài nguyên và môi trng, gi vng n nh chính tr — xã hi, bo v vng chc c lp, ch quyn, thng nht và toàn vn lãnh th quc gia. • Các mc tiêu c th:
    Bo m n nh kinh t v mô, c bit là các cân i ln; gi vng an ninh lng thc, an ninh nng lng, an ninh tài chính, chuyn i mô hình tng trng sang phát trin hài hoà gia chiu rng và chiu sâu; tng bc thc hin tng trng xanh, phát trin kinh t các bon thp; s dng tit kim, hiu qu mi ngun lc.
    Xây dng xã hi dân ch, k cng, ng thun, công bng, vn minh; nn vn hoá tiên tin, m à bn sc dân tc; gia ình m no, tin b, hnh phúc; con ngi phát trin toàn din v trí tu, o c, th cht, tinh thn, nng lc sáng to, ý thc công dân, tuân th pháp lut. Giáo dc và ào to, khoa hc và công ngh tr thành ng lc phát trin quan trng. Gi vng n nh chính tr — xã hi, bo v vng chc c lp, ch quyn, thng nht và toàn vn lãnh th quc gia. 168 | MODULE THCS 37
15. • Gim thiu các tác ng tiêu cc ca hot ng kinh t n môi trng. khai thác hp lí và s dng có hiu qu các ngun tài nguyên, thiên nhiên, c bit là tài nguyên không tái to, phòng nga, kim soát và khc phc ô nhim, suy thoái môi trng, ci thin cht lng môi trng, bo v và phát trin rng, bo tn a dng sinh hc, hn ch tác hi ca thiên tai, ch ng thích ng có hiu qu vi bin i khí hu, nht là nc bin dâng. Tóm li: — Phát trin bn vng không ch n thun c hiu là s phát trin c duy trì mt cách liên tc mà hn th, phát trin là s n lc liên tc nhm t c trng thái bn vng trên mi lnh vc. Phát trin bn vng là mt quá trình duy trì s cân bng c hc ca con ngi vi tính công bng, s phn vinh, cht lng cuc sng và tính bn vng ca môi trng t nhiên. — Phát trin bn vng bao gm ba thành phn c bn: môi trng bn vng, xã hi bn vng, kinh t bn vng: + Khía cnh môi trng trong phát trin bn vng òi hi phi duy trì s cân bng gia bo v môi trng t nhiên vi s khai thác ngun tài nguyên thiên nhiên phc v li ích con ngi; duy trì mc khai thác nhng ngun tài nguyên mt gii hn cho phép; tip tc h tr iu kin sng cho con ngi và các sinh vt sng trên Trái t + Khía cnh xã hi ca phát trin bn vng cn c tp trung vào s phát trin s công bng xã hi, luôn to iu kin thun li cho lnh vc phát trin con ngi và c gng cho tt c mi ngi c hi phát trin tim nng bn thân và có iu kin sng chp nhn c. + Yu t kinh t óng mt vai trò không th thiu trong phát trin bn vng. Nó òi hi s phát trin h thng kinh t c s dng nhng ngun tài nguyên thiên nhiên mt cách bình ng; khng nh s tn ti cng nh phát trin ca bt c ngành kinh doanh, sn xut nào cng c da trên nhng nguyên tc o lí c bn. Yu t c chú trng ây là to ra s thnh vng chung cho tt c mi ngi, không ch tp trung mang li li nhun cho mt s ít; không c làm nh hng xu n s phát trin ca h sinh thái cng nh không xâm phm nhng quyn c bn ca con ngi. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 169
16. Nội dung 2 GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Hoạt động: Tìm hiểu giáo dục vì sự phát triển bền vững. 1. Nhiệm vụ Bn hãy tr li các câu hi sau: 1) Giáo dc có vai trò nh th nào trong phát trin bn vng? 2) Giáo dc vì s phát trin bn vng em li li ích gì cho ngi dy và ngi hc? 170 | MODULE THCS 37
17. 3) Giáo dc vì s phát trin bn vng khác gì vi giáo dc thông thng? 4) Vit Nam ã có nhng chng trình và hot ng giáo dc vì s phát trin bn vng nào? Bn hãy c thông tin di ây và trao i vi ng nghip hoàn thin các ni dung trên. 2. Thông tin phản hồi 2.1. Giáo dục và phát triển bền vững Giáo dc là mt ngun sc mnh cho tng lai. Giáo dc óng vai trò ch o thúc y s phát trin ca mi quc gia, áp ng nhng nhu cu và nguyn vng trong xã hi. Trong khi mi quan h gia giáo dc và s GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 171
18. phát trin bn vng còn tru tng, thì giáo dc chính là chìa khoá khai thông tim nng ca mt quc gia phát trin và t c s bn vng. c bit khi giáo dc trc tip giúp ci thin nng sut nông nghip, cung cp k nng làm vic cho nhng ngành công nghip mi, ci thin v th ca ph n trong xã hi, nó s thúc y nhim v bo v môi trng, xây dng nng lc cho vic ra quyt nh úng n và phù hp vi o c và nâng cao cht lng cuc sng cho mi ngi. Giáo dc có th m bo rng mi công dân, t tr em n ngi già, có kin thc v nhng thay i cn thit, có kh nng xây dng tm nhìn v tng lai, có cam kt thc hin dân ch, có các k nng cn thit và có ng lc hành ng tích cc nhm to ra thay i. ó chính là giáo dc vì s phát trin bn vng. Giáo dc có vai trò quan trng trong vic giúp ngi hc hình thành hành vi và thái cn thit cho phát trin bn vng, ng thi có c nng lc và hành ng c th vì mt xã hi bn vng c v kinh t, môi trng hoá; mt li sng hài hoà vi vic s dng bn vng và công bng các ngun li tài nguyên thiên nhiên cng nh chun b cho cá nhân i phó vi nhng khó khn và thách thc, tng cng kh nng thích nghi. Giáo dc còn dy cho ngi hc bit tôn trng và bo v môi trng, chp nhn các phng thc sn xut và các kiu tiêu dùng lành mnh, hài hoà gia các nhu cu c bn trc tip vi các quyn li dài hn. Giáo dc giúp ngi hc hiu c bn thân mình và nhng ngi khác, hiu c si dây gn kt gia con ngi vi môi trng t nhiên — xã hi rng ln, thúc y phát trin bn vng và nâng cao kh nng gii quyt các vn liên quan n môi trng và phát trin. Giáo dc vì phát trin bn vng “m ra cho tt c mi ngi c hi giáo dc, cho phép h tip thu c các tri thc và giá tr cng nh hc c các phng pháp hành ng và phong cách sng cn thit cho mt tng lai bn vng và s thay i xã hi mt cách tích cc” (UNESCO, 2005). 2.2. Định hướng lại giáo dục vì một tương lai bền vững Trc nhng khó khn trong tìm kim li thoát thay th cho s phát trin hin nay, ông Jacques Delors — Ch tch U ban Giáo dc trong th k XXI ca UNESCO ã ch rõ các vai trò khác nhau ca giáo dc. Ông t câu hi: “Ti sao nhng thách thc to ln này không tr thành mi quan tâm trong các chính sách giáo dc?” “iu cn thit ây là 172 | MODULE THCS 37
19. tt c mi ngi cn có trách nhim quan tâm ti c mc ích và công c giáo dc xây dng nhng phng thc mà nh ó các chính sách giáo dc có th góp phn ci to th gii tt p hn, óng góp vào quá trình phát trin con ngi bn vng, tng cng hiu bit ln nhau và thc thi dân ch. Nu thành công, giáo dc s tr thành trung tâm ca s phát trin cá nhân, cng ng và dân tc. Giáo dc h tr gii tr phát trin nng lc; tr nên có trách nhim vi cuc sng ca bn thân; quan tâm n gia ình, bn bè, nhng ngi xung quanh; làm vic hiu qu và bn vng; óng góp các li ích xã hi, vn hoá và cng ng; gim thiu các tác ng tiêu cc t li sng cá nhân; phi hp vi nhng ngi khác tr thành nhng công dân tích cc, có trách nhim vi a phng, t nc và toàn cu. Vi tt c các ni dung ó, các chuyên gia giáo dc a ra 5 tr ct chính ca giáo dc là: − Hc bit: có kin thc, giá tr và nhng k nng hiu bit và tìm kim tri thc và kinh nghim. − Hc làm: có kin thc, giá tr và nhng k nng ch ng tham gia vào công vic sn xut và gii trí. − Hc chung sng: có kin thc, giá tr và nhng k nng cho hoà bình cho hp tác cng ng gia các nn vn hoá trên th gii. − Hc tn ti: có kin thc, giá tr và nhng k nng có c hnh phúc cá nhân và gia ình. − Hc thay i bn thân, thay i xã hi: có kin thc, giá tr và nhng k nng t ánh giá bn thân tr thành công dân tích cc Nhng ý tng giáo dc vì s phát trin bn vng ban u c th hin trong Chng 36 ca Chng trình Ngh s 21 vi tên gi “Tng cng giáo dc, ào to và nhn thc ca cng ng ”. Chng này ch ra vai trò ca giáo dc trong quá trình tìm kim mt cách thc phát trin theo hng tôn trng và bo v môi trng t nhiên, chú trng tm quan trng ca công tác nh hng và nh hng li giáo dc nhm tôn vinh các giá tr và hành vi tôn trng môi trng; ng thi vch ra ng li thc hin công tác ó. Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng 2005 — 2014 c Liên hp quc chính thc phát ng tháng 3/2005 theo Ngh quyt 57/254 ca i Hi ng thông qua ngày 20/12/2002. Cam kt quc t ln này t giáo dc GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 173
20. vào trung tâm, coi ó va là nn tng, va là phng thc hu hiu trin khai các cam kt phát trin bn vng. Liên hp quc cng ã ch nh UNESCO là c quan chu trách nhim trin khai các hot ng ca Thp k và xây dng mt k hoch trin khai toàn cu. Mc ích chung ca Thp k là thúc y giáo dc vi vai trò là nn tng cho mt xã hi bn vng hn và lng ghép ni dung ca phát trin bn vng vào h thng giáo dc tt c các cp nhm khuyn khích s thay i trong cách ng x có c mt tng lai bn vng cho tt c mi ngi. Mc ích ca Thp k này không ch là quá trình hình thành và tng cng nhn thc v phát trin bn vng cho mi ngi mà còn là c quá trình bin i nhng nhn thc ó thành hành ng c th vì mt cuc sng bn vng c v kinh t, môi trng và xã hi. 2.3. Giáo dục vì sự phát triển bền vững Giáo dc vì phát trin bn vng là mt quan im giáo dc nhm tng cng trách nhim ca mi ngi to ra mt tng lai bn vng. Giáo dc vì phát trin bn vng là dành cho mi ngi, tt c các lnh vc cuc sng và trong mi hoàn cnh giáo dc. Giáo dc vì phát trin bn vng liên kt s tham gia ca nhiu thành phn và các i tác liên quan bao gm c các c quan truyn thông, các thành phn t nhân, áp dng tt c hình thái và phng pháp nâng cao nhn thc cng ng, giáo dc và ào to nhm tng cng mt s hiu bit sâu sc và rng ln hn v phát trin bn vng. “Mc tiêu cui cùng ca Thp k ó là giáo dc vì s phát trin bn vng không ch là mt khu hiu. Nó phi là mt thc tin c th i vi tt c chúng ta — mi cá nhân, t chc, chính ph — trong tt c các quyt nh và hành ng hng ngày ca chúng ta, vi mc ích ha hn mt hành tinh bn vng và mt th gii an bình hn cho con cái ca chúng ta, cháu cht ca chúng ta và nhng th h k cn sau này. Các nguyên tc ca phát trin bn vng phi có mt trong trng hc ca tr em, trong giáo dc i hc và sau i hc, trong giáo dc không chính quy và trong các hot ng hc tâp da vào cng ng. iu này có ngha là giáo dc s phi thay i có th nêu lên và gii quyt nhng vn kinh t, xã hi, vn hoá và môi trng mà chúng ta ang i mt trong th k XXI”. (Trích phát biu ca Koïchiro Matsuura, Tng Giám c UNESCO trong l phát ng Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng ti New York ngày 1/3/2005). 174 | MODULE THCS 37
21. t c nhng mc tiêu này, giáo dc vì s phát trin bn vng phi “ kt hp mt s lnh vc nh giáo dc v môi trng, giáo dc toàn cu, giáo dc kinh t, giáo dc phát trin, giáo dc a dng vn hoá, giáo dc bo tn, giáo dc ngoài tri, giáo dc v s thay i toàn cu và các lnh vc khác. Giáo dc vì s phát trin bn vng có phm vi rt rng và bao hàm nhiu khía cnh các lnh vc ã c hình thành và rt b ích trên. Giáo dc vì s phát trin bn vng hàm cha nhiu ni dung t các môn hc truyn thng nh giáo dc công dân, khoa hc, a lí và các môn khác ”. (Ngun: Second Nature) Giáo viên và nhà trng có óng góp c bit cho giáo dc vì s phát trin bn vng, y mnh các mc tiêu giáo dc thông qua vic la chn các ni dung và phng pháp dy hc sinh. Ni dung la chn dy s nh hng n kin thc c tip thu ca hc sinh. Các phng pháp dy − hc s quyt nh s phát trin các k nng và thái ca hc sinh. Tóm li: Giáo dc vì s phát trin bn vng là quá trình hc tp sut i hng ti vic công dân có kin thc và trách nhim, có kh nng gii quyt vn mt cách sáng to, có hiu bit v khoa hc và xã hi, cam kt thc hin các hành ng cá nhân và hp tác có trách nhim. Nhng hành ng này s m bo mt tng lai có kinh t thnh vng và môi trng trong lành. Giáo dc vì s phát trin bn vng tr thành mt công c kt ni tt hn gia trng hc vi doanh nghip, gia nhà trng vi cng ng. (Ngun: Second Nature — An educational NGO in the USA ) Giáo dc vì s phát trin bn vng là mt nn giáo dc y mnh quá trình gii thích và thông hiu ý ngha ca phát trin bn vng. Quá trình này khuyn khích ngi hc ch ng cam kt vi nhng mc tiêu bn vng xây dng mt np sng bit cách tiêu dùng các ngun lc mt cách công bng và lâu bn. iu này rt khác vi khái nim giáo dc môi trng, vì bt c ch nào ca cuc sng cng có th tr thành ngun dn tin hành giáo dc phát trin bn vng. Trong khi ó, giáo dc môi trng thng b qua s tích hp và thng nht ca các h thng xã hi và t nhiên. Vì th, mc tiêu ca giáo dc phát trin bn vng là nâng t duy và cm xúc ca con ngi lên mt tm cao mi — tm mc ca t duy có h thng và mang tính hp tác. “Ngh toàn cu, hành ng cc b” (Think Globally, Act Locally) — ó chính là chin lc cho mt ý thc và np sng vì s phát trin bn vng. Quá trình giáo dc np sng này òi hi mi ngi hc là mt chuyên gia d phòng cho tng lai, là mt GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 175
22. công dân có trách nhim và là mt nhân t tham gia toàn din vào quá trình sng và phát trin ca cng ng toàn cu. 2.4. Chiến lược thực hiện giáo dục vì sự phát triển bền vững * Chin lc thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng th hin qua tm nhìn, các mc tiêu và lnh vc c bn ca giáo dc vì s phát trin bn vng: — Tm nhìn ca giáo dc vì phát trin bn vng là hng ti mt th gii mà ó tt c mi ngi u có c hi c hng li t giáo dc; hc tp và các giá tr, hành vi, cách sng u tin ti mt tng lai bn vng. — S chuyn bin này th hin các mc tiêu: + Tng cng và nâng cao vai trò trung tâm ca giáo dc và hc tp trong vic thc hin mc tiêu phát trin bn vng; + Xây dng mng li thúc y các mi liên kt và trao i gia các bên tham gia trong giáo dc vì phát trin bn vng. + To c hi môi trng thun li kin to và thúc y tm nhìn và bc chuyn ti mt s phát trin bn vng thông qua tt c các phng thc hc tp và nhn thc ca cng ng. + Nâng cao cht lng ging dy và hc tp trong giáo dc vì phát trin bn vng. + Xây dng chin lc hành ng tt c các cp nhm mc ích tng cng nng lc giáo dc vì s phát trin bn vng. − Giáo dc vì s phát trin bn vng th hin trên ba lnh vc c bn: + V xã hi: To ra mt xã hi dân ch trong ó mi ngi c hiu bit v th ch xã hi, c biu l quan im, la chn nhng ngi xng áng vào b máy chính quyn qua bu c. + V môi trng: Nhn thc c v tài nguyên và tính d tn thng ca môi trng thiên nhiên cng nh nhng tác ng ca nó lên các hot ng và các quá trình ra quyt nh ca con ngi, vi s cam kt a các mi quan tâm môi trng vào trong quá trình phát trin kinh t, xã hi. + V kinh t: Hiu rõ v s tác ng ca phát trin kinh t lên môi trng và xã hi, cng nh nhng vn v xã hi tiêu th, s thích cá nhân liên quan n nhng vn môi trng. Ngoài ra, giáo dc vì phát trin bn vng còn cp n tt c các lnh vc nhân vn, to nên mt din mo mi cho th gii ang thay i. 176 | MODULE THCS 37
23. Trong ó có quyn con ngi, hoà bình và an ninh nhân loi, công bng gii, a dng vn hoá và s hiu bit các nn vn hoá khác nhau, sc kho, HIV/AIDS, lãnh o, tài nguyên thiên nhiên, bin i khí hu, phát trin nông thôn, ô th hoá bn vng, phòng nga và hn ch thm ho, gim ói nghèo, nâng cao trách nhim và kinh t th trng. * Chng 36 ca Chng trình Ngh s 21 ã xác nh mi nhn ca giáo dc vì s phát trin bn vng là: — nh hng và xây dng tm nhìn: Xây dng tm nhìn nhm làm cho giáo dc phát trin bn vng có th i sâu vào thc tin hot ng ca tng a phng, ng thi nhm phát trin mt cam kt mang tính toàn cu và mt s thng nht trong tính a dng. Vic xây dng tm nhìn cho giáo dc phát trin bn vng tng lai liên quan ti quá trình xây dng Chng trình Ngh s 21 cp a phng ca nhiu quc gia. Công tác nh hng s din ra tt c các cp và có s tham gia ca tt c các bên có liên quan. Chính ph và oàn th nhân dân nên duy trì i thoi lâu dài. cp a phng, các trng hc và các t chc oàn th, vi vai trò là mt phn ca giáo dc phát trin bn vng, nên tham gia vn ng chính quyn a phng quan tâm ti nhng vn c th trong phát trin bn vng. — óng góp và làm ch: Mt thp k mang tính quc t mà chúng ta ang sng to c hi xây dng và phát trin mt ng lc toàn cu trong giáo dc phát trin bn vng. Tuy nhiên, iu này ch có th làm c nu các bên có liên quan các cp làm ch c tm nhìn ca mình. Vic làm ch này li cn phi có s óng góp và tham gia trong quá trình xây dng chính sách và lp k hoch cho các mc tiêu và hot ng. Chính ph có vai trò c bit trong vic trin khai các din àn trao i. — Liên kt và hp tác: Cn phi có cái nhìn rng m, phi n lc xây dng mi liên h gia các sáng kin, chng trình, nhóm và mng li trong quá trình nh hng các i tác tham gia vào Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng, qua ó giáo dc phát trin bn vng s ngày càng c thúc y và tng cng. Cn phi chú ý c bit ti vic liên kt Chính ph vi mng li các t chc oàn th xã hi. Vì Chính ph có vai trò là c quan iu phi trung tâm và có các ngun lc, còn các t chc oàn th xã hi li có GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 177
24. nhng mi liên h t c s mà thông qua ó các thông ip v thp k giáo dc vì phát trin bn vng có th c truyn ti xung tng a phng. — Xây dng nng lc và ào to: S dng (hay thit k) các phng pháp ào to và xây dng nng lc nhm cung cp các k nng có th ng dng vào thc t là mt vic làm rt quan trng. Các lnh vc xây dng nng lc và ào to ch yu là truyn thông và nâng cao nhn thc, lp k hoch, qun lí và ánh giá, ào to và ào to li các cán b giáo dc, các công c phân tích, tài liu và ni dung ging dy cng nh các phng pháp ging dy. — Nghiên cu và i mi: Nghiên cu là nn tng ca quá trình nhn thc nhng vn mà giáo dc phát trin bn vng cn phi gp rút gii quyt. Nó còn là nn tng ca quá trình thu thp thông tin ánh giá và là nn tng ca quá trình tìm kim nhng gii pháp tin b. Nghiên cu s ch yu tp trung vào các vn : nghiên cu d liu c bn thit lp nhng ch s ánh giá Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng; khám phá bn cht và nhng phng pháp giáo dc phát trin bn vng c th, nhng mi liên h v khái nim và thc tin ca giáo dc phát trin bn vng vi các phng din hc tp, vi nhng phng pháp can thip khác trong phát trin; nhng nghiên cu lâu dài trong ó nêu và phân tích mc tác ng ca giáo dc phát trin bn vng i vi i sng ca cá nhân, cng ng và chính sách, th ch ca quc gia; c cu li t chc, phng thc hp tác và phng pháp tip cn qun lí trong giáo dc phát trin bn vng vi trng tâm là xác nh và ph bin nhng kinh nghim hay. — Công ngh truyn thông và thông tin: Công ngh truyn thông và thông tin là huyt mch ca bt kì mt phong trào hay hot ng quc t nào. Nó óng vai trò là phng tin liên kt các i tác cách xa nhau, lu tr d liu, chia s thông tin rt nhanh và hu hiu, ng thi cng là mt phng tin qun lí mt c quan h tr quy mô ln. Tuy nhiên, công ngh truyn thông và thông tin vn cha c mi ngi tip cn mt cách rng rãi. Chi phí, c s h tng, vic cung cp nng lng và kt ni liên lc là tt c nhng nhân t có th nh hng ti vic liên kt các thit b k thut s. Trong khi ch i con ngi nghiên cu nhng cách thc tiên tin làm cho công ngh thông tin c tip cn rng rãi thì nhiu ni, nhng công ngh c vn s tip tc c s dng. 178 | MODULE THCS 37
25. — Theo dõi và ánh giá: Theo dõi và ánh giá s tr thành mt chin lc ch cht nhm m bo nhng thay i, nhng vn khác bit và tác ng ca Thp k này. 2.5. Những ảnh hưởng của giáo dục phát triển bền vững đối với sự phát triển kinh tế, xã hội * V xã hi: − i vi a dng vn hoá: Có nhiu c hi giáo dc và phát trin ngun nhân lc bn vng cùng kt hp vi nhau nh xây dng lòng khoan dung, hiu bit a vn hoá, giáo dc vì hoà bình, xây dng quan h tt p gia ngi dy vi ngi hc, ng thi chú trng n nhng giá tr vn hoá truyn thng tt p. − i vi hoà bình và an ninh: Giáo dc phát trin bn vng giúp con ngi hc cách cùng chung sng và gii quyt các xung t, tranh chp; xây dng tinh thn trách nhim công dân cùng chính quyn x lí các vn phc tp trong cuc sng. − nh hng i vi bình ng gii: Các hot ng giáo dc có tính cht thúc y bình ng gii là gim thành kin, tng c hi tip cn vi giáo dc và vic làm m bo tng lai tt p và bn vng hn cng nh giúp n gii tham gia tích cc hn vào các hot ng khng nh vai trò và v th quan trng trong i sng xã hi. — nh hng i vi sc kho: Phát trin, môi trng và sc kho có quan h mt thit vi nhau trong mt chu trình có tác ng ln nhau. Giáo dc to ra môi trng hc ng an toàn và lành mnh, góp phn nâng cao sc kho cho ngi hc cng nh cng ng. * V môi trng: Giáo dc giúp cho mi ngi hiu rõ các vn chính v môi trng bao gm: tài nguyên nc, thay i khí hu, a dng sinh hc, phòng nga và gim thiu thm ho u có mi quan h ph thuc ln nhau. T ó giúp cho tt c mi ngi u ý thc có ý thc gìn gi tài nguyên thiên nhiên. * V kinh t: − i vi phát trin nông thôn : Phát trin nông thôn cn gii quyt nhiu vn nh ói nghèo, di dân ra thành th, tht hc, chênh lch trình giáo dc, k nng ci thin mc sng và cht lng cuc sng, trong ó giáo dc c s dng làm phng tin m bo phát trin bn vng ti vùng nông thôn. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 179
26. − i vi ô th hoá bn vng: Thay i kinh t — xã hi dn n rt nhiu vn cho các thành ph, c mt tích cc và mt tiêu cc. Giáo dc cn giúp mi ngi cùng hiu và xây dng ý thc công dân trong thi i toàn cu hoá. − i vi tiêu dùng bn vng: Giáo dc phát trin bn vng xây dng li sng và phong cách làm vic bn vng, gim thiu gây ô nhim và rác thi. cp n phong cách và li sng này nhm to ra ngi công dân có trách nhim i vi s phát trin ca xã hi. Nội dung 3 TÍCH HỢP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TRONG DẠY HỌC Hoạt động 1: Tìm hiểu việc tích hợp phát triển bền vững vào dạy và học. 1. Nhiệm vụ Bn hãy c thông tin và kt hp vi s hiu bit ca mình tr li các câu hi sau: 1) Có nhng cách nào dy và hc v phát trin bn vng? 180 | MODULE THCS 37
27. 2) Giáo viên cn có nhng kin thc và k nng nào thúc y giáo dc vì s phát trin bn vng? 3) Nhà trng, giáo viên và hc sinh có th to ra nhng thay i gì óng góp vào s phát trin bn vng t phm vi cá nhân, lp hc, trng hc ti cng ng a phng? GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 181
28. 2. Thông tin phản hồi 2.1. Các cách thức lồng ghép giáo dục vì sự phát triển bền vững vào dạy và học * Giáo dc phát trin bn vng không phi là mt môn hc ch cn thêm vào khung chng trình ging dy mà giáo dc phát trin bn vng là mt khía cnh cn c nhn mnh trong mi lnh vc ca hc ng. Thông thng, khái nim phát trin bn vng vn còn khá m h và xa l vi thc t. Trong khi ó, mt trong các c im chính ca giáo dc vì phát trin bn vng là “hc tp qua tri nghim thc t” và khuyn khích mi ngi t a ra các quyt nh trong cuc sng xây dng mt tng lai bn vng cho cá nhân, gia ình, cng ng có tính n nhng li ích lâu dài v kinh t, sinh thái, xã hi và vn hoá. * Giáo dc vì phát trin bn vng th hin mi quan tâm ca giáo dc cht lng cao, bao gm: — Liên ngành, liên môn: Nhng nguyên lí và kin thc v phát trin bn vng c th hin trong chng trình, sách giáo khoa ca các môn hc t nhiên, xã hi và ngh thut ch không hình thành mt môn hc riêng v phát trin bn vng. — Th hin giá tr: Chia s các giá tr và nguyên lí phát trin bn vng. — T duy sáng to và gii quyt tình hung có vn : To nim tin trc nhng khó khn và thách thc ca phát trin bn vng. — Quyt nh có s tham gia: Ngi hc c tham gia và c hc tp trong quá trình ra quyt nh. 182 | MODULE THCS 37
29. — a dng phng pháp: S dng nhiu phng pháp nh ngôn t, ngh thut, kch, tranh lun, trao i kinh nghim các phng pháp s phm khác nhau cho mô hình hoá các quá trình. — Kh nng áp dng: Hc tp kinh nghim c tích hp trong cuc sng hng ngày, trong cuc sng ca mi con ngi, mi hot ng ngh nghip. — Thích hp vi a phng: áp ng nhng vn ca tng a phng, s dng nhng ngôn ng mà h thng xuyên s dng. * Mc dù có nhiu yu t vt quá kh nng và ngun lc ca nhà trng hay mt giáo viên, nhng có nhiu vic mà nhà trng và giáo viên có th làm c, bao gm các hot ng nh sau: − Dy và hc liên ngành, liên môn: hc tp có ý ngha òi hi hc sinh phi tng hp t nhiu góc nhìn khác nhau hn là chia phn nhng gì hc c thành các “hp” kin thc ri rc. Vì th, giáo viên cn linh hot và có k nng tip cn và tng hp thông tin t nhiu ngun và chuyên ngành khác nhau. gii quyt các vn xã hi, òi hi có thông tin u vào t nhiu môn hc hoc chuyên ngành. Ging nh vic bên ngoài lp hc, nhiu chuyên gia cn làm vic chung vi nhau gii quyt các vn trên th gii thì trong lp hc, các môn hc cng không nên b tách ri mt cách không cn thit. Giáo viên có th tp trung vào vic dy và hc có tính liên ngành trong chính lp hc (Ví d thông qua vic chn các ch và ví d dy hc). Tuy nhiên, các giáo viên cn phi hp và hp tác vi nhau giúp hc sinh có c hi tng hp kin thc xuyên sut các môn hc và các nm hc. Giáo viên có th ví d vic ging dy liên ngành v mt lp hc tìm hiu v vn giao thông ti a phng. − Lng ghép thông qua các mc tiêu giáo dc: Chng trình hc quá ti là ni lo ca rt nhiu giáo viên. Càng ngày, giáo viên càng cm thy không có thi gian ging dy ht c tt c các tài liu ang c b sung vào khung chng trình. Vì th, rt nhiu giáo viên cm thy phi u tiên các môn chính nh là Ng vn, Toán, Lí, Hoá trong chng trình hc hn là nhng môn có tính liên ngành nh Giáo dc vì s phát trin bn vng. Tuy nhiên, có th nhìn nhn vn này theo mt cách khác. Các mc tiêu giáo dc, c bit mc tiêu v thái và k nng là nh nhau hu GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 183
30. ht các môn hc trong chng trình. Ging dy v s bn vng nhn mnh vào các k nng nh t duy sáng to và phn bin, gii quyt vn , ra quyt nh, phân tích, hp tác, lãnh o và giao tip. Vì th, ó là cách rt tt t c các mc tiêu giáo dc mà không gp phi vn quá ti chng trình. Sau ây là nhng ví d v các mc tiêu xuyên sut chng trình ging dy mà giáo dc phát trin bn vng có th áp ng: + Thái và giá tr: • Quan tâm n cng ng. • Tôn trng nim tin và ý kin ca ngi khác. • Tôn trng nhng dn chng và lp lun hp lí. • Khoan dung và rng m. + K nng: • K nng giao tip. Ví d, din t quan im qua nhiu phng tin khác nhau và tranh lun rõ ràng, chính xác. • K nng tính toán. Ví d, thu thp, phân loi và phân tích d liu, và gii thích s liu thng kê. • K nng hc tp. Ví d, tìm kim, phân tích, gii thích và ánh giá thông tin t nhiu ngun, và tng hp và lp k hoch d án. • K nng gii quyt vn . Ví d, xác nh c nguyên nhân và hu qu ca vn , hình thành các ý kin hp lí và phát trin nhng ánh giá khách quan. • K nng cá nhân và xã hi. Ví d, làm vic hp tác vi ngi khác, có trách nhim cá nhân và trách nhim tp th. • K nng v công ngh thông tin. Ví d, thu thp thông tin và in vào c s d liu; thúc y vic tìm kim bng cách s dng công ngh thông tin. − Lng ghép thông qua các hot ng hc tp tt c các môn hc: Giáo dc phát trin bn vng nên c lng ghép trong toàn b chng trình hc trng, vi mi môn hc. Mt s môn hc vi c thù ni dung có nhiu c hi lng ghép hn nhng môn khác, nhng tt c các môn hc u có th lng ghép mt khía cnh nào ó. Sau ây là ví d mt s toán tích hp trong dy v giáo dc bin i khí hu: 184 | MODULE THCS 37
31. s 1: Nu m em có thói quen xách làn i ch thay vì ng thc phm trong các túi ni lông thì trung bình 1 ngày s bt c 11 túi ni lông b s dng. Hi trong 1 tháng, 1 nm nu m em có thói quen này thì s bt c bao nhiêu túi ni lông thi ra môi trng? Hãy tính toán nu trong mt khu ph có 1.200 ngi dân có thói quen tt này thì mt nm s bt c bao nhiêu kg túi ni lông thi ra môi trng, nu bit rng c trung bình 1500 túi bng 1kg túi ni lông. + Mc ích: Giúp hc sinh hiu và tính toán thy c là t mt thói quen rt nh ca các thành viên gia ình trong np sng sinh hot hng ngày s nh hng rt nhiu n môi trng. T ó, hc sinh có ý thc nhc nh các thành viên trong gia ình sng thân thin vi môi trng. + Hot ng cng c: Hc sinh thc hin theo nhóm: quan sát mt s ch, theo dõi thói quen ca ngi i ch ti các ch và hi xem, mi ngày, nu các bà, các ch i ch mà s dng túi ni lông thì trung bình h thng s dng ht khong bao nhiêu túi? Có bao nhiêu ngi i ch có thói quen s dng làn hn ch túi ni lông? GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 185
32. nh trng bày ca mng li — th h xanh s 2: Hãy cùng các bn quan sát khong 15 ngi dân mi ch trong 3 khu vc ch gn nhà em và tính toán tìm hiu: — Trung bình s túi ni lông 1 ngi s dng trên tng ch và trên 3 ch. — V s minh ho các kt qu trên theo biu hình ct (so sánh mc trung bình ngi dân s dng gia các ch và so sánh gia các ngày trong tun). + Mc ích: Giúp hc sinh hiu và tính toán c t mt thói quen rt nh ca ngi dân v s dng túi ni lông. + Hot ng cng c: Hc sinh phng vn v cách s dng các loi vt dng và cách thc khác thay th túi ni lông. s 3: Hãy cùng phng vn v cách s dng các vt dng khác thay th túi ni lông: ánh giá v mc phù hp ca các loi dùng và s dng câu hi iu tra v nguyên nhân không hn ch s dng túi ni lông ngi i ch. 186 | MODULE THCS 37
33. — Tính t l % các câu hi v vt dng phù hp thay th túi ni lông. — Tính t l % ngi ni tr tr li v nhng lí do cha hn ch thói quen s dng túi ni lông. + Mc ích: Giúp hc sinh hiu và tính toán c cách thc s dng thay th túi ni lông. + Hot ng cng c: Hc sinh phng vn v cách s dng các dùng các loi vt dng và cách thc khác thay th túi ni lông. Hot ng trên có th minh ho rng giáo viên có th tích hp giáo dc phát trin bn vng trong rt nhiu môn hc: Nghiên cu nông nghip, Kinh t gia ình. Các môn Ngh thut, Toán, Thng mi và Kinh doanh, Th công và Công ngh, Ting m , Giáo dc tôn giáo, Ngoi ng, Khoa hc, Giáo dc Sc kho và Th cht, Nghiên cu xã hi. Tích hp thông qua các ngày l trong nm hc: Có rt nhiu ngày quan trng trong mt nm ca th gii, quc gia và a phng là dp k nim và ghi nh các ch c bit. ây là c hi giáo dc vì tng lai bn vng. Lên lch t chc các ngày l này trong nm hc là mt cách hiu qu thúc y s quan tâm v mt tng lai bn vng. Ngày l quc t Ngày l Vit Nam − Ngày 2/2: Ngày t ngp nc Th − Ngày 9/1: Ngày Sinh viên, Hc sinh gii. Vit Nam. − Ngày 22/3: Ngày Nc Th gii. − Ngày 3/2: Thành lp ng Cng sn − Ngày 23/3: Ngày Khí tng hc Th Vit Nam. gii. − Ngày 27/2: Ngày Thy thuc Vit − Ngày 7/4: Ngày Sc kho Th gii. Nam. − Ngày 22/4: Ngày Trái t. − Ngày 8/3: Quc t Ph n. − Ngày 1/5: Ngày Lao ng Th gii. − Ngày 26/3: Ngày thành lp oàn − Ngày 15/5: Ngày Gia ình Quc t. Thanh niên Cng sn H Chí Minh. − Ngày 18/5: Ngày Bo tàng Quc t. − Ngày 15/5: Ngày thành lp i Thiu niên Tin phong H Chí Minh. −Ngày 22/5: Ngày quc t a dng sinh hc. − Ngày 19/5: Ngày sinh ca Ch tch H Chí Minh. − Ngày 1/6: Quc t Thiu nhi. − Ngày 27/7: Ngày Thng binh Lit − Ngày 5/6: Ngày Môi trng Th gii s. − Ngày 17/6: Ngày Th gii chng Sa GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 187
34. Ngày l quc t Ngày l Vit Nam mc hoá. − Ngày 19/8; Ngày Cách mng/Tám − Ngày 11/6: Ngày Dân s Th gii. thành công. − Ngày 9/8: Ngày Quc t v ngi bn − Ngày 2/9: Ngày Quc khánh Vit a. Nam. − Ngày 8/9: Ngày Quc t xoá mù ch. − Ngày 10/10: Ngày Gii phóng Th Ngày 16/9: Ngày Quc t v bo v ô (Hà Ni). tng Ozone. − Ngày 20/10: Ngày thành lp Hi — Ngày 17 — 19,/9: Ngày làm sch th Liên hip Ph n Vit Nam. gii. − Ngày 20/11: Ngày Nhà giáo Vit — Ngày 21/9: Ngày Quc t vì Hoà bình. Nam. — Ngày 5/10: Ngày Giáo viên th gii. — Ngày 22/12: Ngày Hi quc phòng toàn dân. — Ngày 16/10: Ngày Lng thc th gii. — Ngày 24 — 30/10: Tun l Gii tr Và các ngày l theo lch âm lch và các quân b và Phát trin. s kin ti a phng: — Ngày 20/11: Ngày tr em quc t. 10 tháng 3: Gi T Hùng Vng — Ngày 10/12: Ngày quyn con ngi. 2.2. Quá trình thực hiện giáo dục vì sự phát triển bền vững trong trường học Giáo dc phát trin bn vng liên quan n toàn b chng trình ging dy và vic qun lí ti mt nhà trng. Cn m bo c hai chng trình ging dy chính thc và không chính thc có th kt hp vi nhau thúc y và hình thành nên nguyên tc giáo dc phát trin bn vng. Vic này òi hi vic lên k hoch cn thn cho các chính sách quy nh trong trng hc và s phân chia rõ ràng trách nhim ca mi cán b. Trong hot ng này, bn s tìm hiu 3 giai on mt trng hc tr thành “trng hc bn vng” theo C quan Cht lng Giáo dc và Chng trình ging dy ca Anh (The Qualification and Curriculum Authority). − Giai on 1: Nhà trng bt u phát trin giáo dc phát trin bn vng: giai on này, trng hc có th phi tin hành mt hoc hai d án liên quan n s bn vng và a vào vài phn ca chng trình ging dy chính thc. Tuy vy, trng hc cn phi: 188 | MODULE THCS 37
35. + Xem giáo dc phát trin bn vng nh là mt phn ca k hoch toàn trng. + Xây dng chính sách giáo dc phát trin bn vng. + B nhim mt cán b chu trách nhim cho giáo dc phát trin bn vng. — Giai on 2: Trng hc y mnh giáo dc phát trin bn vng : giai on này, trng hc cn phi hoàn thành mt s d án liên quan n s bn vng và bt u xác nh các c hi rng ln hn trong chng trình ging dy chính thc. Nhà trng có th hoàn thành mt n hai vic trong danh sách di ây: + ã xem giáo dc phát trin bn vng nh là mt phn ca k hoch toàn trng. + ã xây dng chính sách giáo dc phát trin bn vng. + ã b nhim mt cán b chu trách nhim cho giáo dc phát trin bn vng. — Giai on 3: Trng hc có kinh nghim thành công trong giáo dc phát trin bn vng và mun tip tc thc hin. giai on này, trng hc có th ã thc hin các vic sau: + ã xây dng chính sách giáo dc phát trin bn vng. + ã b nhim mt cán b chu trách nhim cho giáo dc phát trin bn vng. + ã phát trin các k hoch chính thc và có i hành ng cho giáo dc phát trin bn vng. + ã rà soát ánh giá chng trình ging dy cho giáo dc phát trin bn vng và quyt nh s tip tc hoàn thin và cp nht thc t. Giáo viên nghiên cu mt s ví d v trng hc các giai on 1, 2 và 3 thúc y giáo dc phát trin bn vng. Mi trng hp nghiên cu miêu t cách mt trng hc tip cn chính sách, quy nh và trin khai thc t vic, giáo dc phát trin bn vng; cách mà trng hc ó ã tr thành bn vng; các vn ny sinh và cách nhà trng ã vt qua các khó khn, bài hc kinh nghim, các kt qu và k hoch cho tng lai. Trong ó, xây dng chính sách giáo dc phát trin bn vng, nhà trng có th i theo sáu bc sau: 1) La chn có mt ngi ph trách. 2) Công b d tho chính sách. 3) Hi ng chính sách hp, phê duyt. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 189
36. 4) Thc hin các k hoch hành ng. 5) Tin hành quá trình rà soát chng trình trng hc. 6) ánh giá và rút kinh nghim. Có rt nhiu ngun lc và tài liu h tr cho giáo dc phát trin bn vng t các t chc quc t nh UNESCO, các hip hi giáo viên và các chính sách, thông tin h tr t các b và c quan giáo dc cp quc gia và a phng. Tuy nhiên, tt c nhng ci cách và thay i còn ph thuc vào trách nhim, k nng và s nhit tình ca giáo viên. 2.3. Những tiêu chí xác định một nền giáo dục vì phát triển bền vững Có nhiu cách xác nh tiêu chí giáo dc phát trin bn vng theo các cp và cách tip cn khác nhau: * Hi ng Giáo dc Công ngh và Kinh doanh Anh quc tip cn s dng các tiêu chí ánh giá theo kt qu ca giáo dc, ó là: − Ngi hc có kh nng gii thích c các nguyên tc ca phát trin bn vng: Hiu bit v vic phát kin các công ngh mang chun mc nhân bn và o c, s công bng gia các th h, kh nng gây ô nhim phi biên gii, các ngun tài nguyên tái to và không tái to c, nhng gii hn ca tng trng, cht lng sng, trách nhim ca cá nhân i vi cng ng và các h sinh thái ca Trái t. − Ngi hc có kh nng bin minh cho các nim tin ca bn thân v môi trng, vì li ích ca cá nhân, gia ình, cng ng (toàn cu hay a phng), và ca các chng loài khác. Tiêu dùng có o c, bo tn và bo v môi trng sng là nhng kt qu giáo dc phi c th hin bng hành ng c th. − Ngi hc có tôn trng s liên i gia môi trng toàn cu và môi trng a phng. cp n các chin lc và chính sách gia các nn kinh t, hot ng ca các tp oàn a quc gia, thng mi công bng, nhu cu cng tác trên bình din quc t và trách nhim ca a phng i vi cng ng toàn cu. − Ngi hc có kh nng nhn thc nhng ch báo ca môi trng cho hành ng cá nhân ca mình: Ngi hc có thay i nhn thc và thái i vi tình trng lãng phí, bit cân nhc gia các nhu cu cn bn và nhu cu tng i ca cá nhân, kh nng s dng nhng công c h tr cuc sng mt cách hiu qu nht và cách thc tiêu dùng khôn ngoan. 190 | MODULE THCS 37
37. − Ngi hc có kh nng a ra quyt nh cá nhân tác ng n môi trng . Ngi hc phi c trang b nhng k nng sng có trách nhim, làm vic bit hp tác và có kh nng nhn nh giá tr hay hot ng phù hp vi chun mc sng vng bn trên mi khía cnh ca cuc sng). * Tibury (1995) ánh giá các tiêu chí theo tip cn tng th và tích hp chng trình dy hc và cho rng: giáo dc vì s phát trin bn vng ngoài tip cn theo nhng c trng v giáo dc môi trng nh tính phc hp, tính thích ng và tính khoan dung, cn chú ý n tính tng th làm trit lí vì con ngi có mi quan h vi toàn th môi trng và nhng vn v môi trng phi c tip cn theo cách tích hp trong chng trình. * UNESCO (1997) cng cao a ra các tiêu chí theo cách tip cn toàn th trong giáo dc vì s phát trin bn vng, m rng ra ngoài phm vi các môn hc riêng l và òi hi s chú ý, quan tâm ca giáo viên, các nhà qun lí, các c quan xây dng và thit k chng trình giáo dc. Lng ghép các mc tiêu, khái nim và nhng kinh nghim hc tp ca giáo dc vì s phát trin bn vng vào giáo trình và các chng trình ging dy thc s là mt phn quan trng ca ci cách giáo dc. Tin cn bn ca giáo dc vì s bn vng ó là có s tng th và s ph thuc ln nhau trong mi hình thái cuc sng, vì th phi có n lc thng nht và tng th hiu cuc sng và m bo s phát trin liên tc. iu này òi hi c nghiên cu ln hành ng có tính liên ngành. Có nhiu yu t có th là các tiêu chí ánh giá nh sau: dy và hc liên ngành; lng ghép thông qua các mc tiêu giáo dc; lng ghép thông qua các hot ng hc tp tt c các môn hc * Breiting, S và cng s (2005) ã xây dng nhng tiêu chí ánh giá v giáo dc bn vng theo nhiu yu t. ó là: − Cht lng ca quá trình dy và hc, bao gm: + Cách tip cn dy và hc: Tri nghim ca hc sinh, kì vng ca giáo viên, giáo viên kt ni kin thc dy hc vi phát trin bn vng; giáo viên có hng dn hc sinh v các tình hung v phát trin bn vng. + Kt qu c th v phát trin bn vng trng hc và a phng: Có thay i v vt cht và cht lng trng hc liên quan n phát trin bn vng, hc sinh có c hi hc tp v phát trin bn vng trong quá trình ra quyt nh. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 191
38. + Quan im và tm nhìn v tng lai: Hc sinh c hc v tm nhìn và bi cnh tng lai; tìm hiu, so sánh vi quá kh, hc cách ra quyt nh và ng phó. + a dng vn hoá: Hc sinh có c hi ánh giá v sinh thái, vn hoá và nhìn nhn vn rng hn thay i? hc sinh c khuyn khích hiu bit sâu sc v vn hoá và th hin thái , tình cm i vi các nn vn hoá. + T duy phê phán: Hc sinh c khuyn khích suy ngh theo nhiu cách tip cn khác nhau, tranh lun v nhiu vn . + Phân loi và phát trin các giá tr: Hc sinh có phân bit c kin thc, hiu bit thc t và các quan im giá tr; hc sinh tho lun v các giá tr và a ra quan im ca bn thân. + Hành ng da vào quan im: Hc sinh c tham gia ra quyt nh v các hành ng và giáo viên tp trung vào k nng hành ng và th nghim, phê phán và trách nhim. + S tham gia: Giáo viên to iu kin hc sinh tham gia các hot ng phù hp vi tui và nng lc. + Mc tiêu môn hc: Giáo viên tìm kim nhng ý tng v phát trin bn vng trong mc tiêu các bài hc. − Chính sách và cách t chc ca trng hc, bao gm: + K hoch và chính sách nhà trng: Trng hc có lp k hoch, a ra hành ng tp trung vào vn phát trin bn vng không, to iu kin cho giáo viên nghiên cu v phát trin bn vng. + Không khí trng hc: Lãnh o nhà trng óng vai trò h tr cho nhng ý tng ca giáo viên và hc sinh v vic giáo dc vì phát trin bn vng. + Qun lí trng hc: Trng hc a ra nhng nh hng v giáo dc phát trin bn vng có s tham gia ca toán th thành viên. + Phn hi và ánh giá v giáo dc phát trin bn vng cp trng hc (Nhà trng có a ra nhng tiêu chí ánh giá v thc hin giáo dc phát trin bn vng và s dng trong ánh giá ni b). − Mi quan h ca trng hc vi h thng bên ngoài, bao gm: + S phi hp vi cng ng: Trng hc coi cng ng a phng là ngun lc trong dy hc. + Mng li và các mi quan h v giáo dc vì phát trin bn vng: Trng hc có mi quan h v giáo dc vì phát trin bn vng vi các trng hc khác hc hi nhng ý tng v giáo dc vì phát trin bn vng. 192 | MODULE THCS 37
39. Hoạt động 2: Tổng kết Vic lng ghép ni dung giáo dc vì phát trin bn vng vào giáo dc òi hi nhà trng phi có mt chính sách toàn din và s hp tác ca tt c các giáo viên trong trng, cng nh ca sinh viên, ph huynh và cng ng rng ln bên ngoài. Hãy tìm hiu v thp k giáo dc vì phát trin bn vng Vit Nam và vn dng vào trng hc ti a phng. Phát trin bn vng ã tr thành quan im ca ng, ng li chính sách ca Nhà nc và c khng nh trong Ngh quyt i hi ng toàn quc ln th IX là: “Phát trin nhanh, hiu qu và bn vng, tng trng kinh t i ôi vi thc hin tin b, công bng xã hi và bo v môi trng”; “Phát trin kinh t xã hi gn cht vi bo v, ci thin môi trng, m bo s hài hoà gia môi trng nhân to vi môi trng thiên nhiên, gi gìn a dng sinh hc”. thc hin mc tiêu phát trin bn vng nh Ngh quyt ca i hi ng toàn quc ra, thc hin cam kt quc t v phát trin bn vng, Chính ph Vit Nam ch trng xây dng và ban hành nh hng chin lc v phát trin bn vng (Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam) ti Quyt nh s 153/2004/Q— TTg ngày 17/8/2004 ca Th tng Chính ph. Trng tâm ca vic hoàn thành chin lc phát trin bn vng là s cn thit phi giáo dc con ngi phát trin bn vng. Con ngi va là mc tiêu va là ng lc ca phát trin bn vng. Vì vy, giáo dc là mt phn không th thiu ca chin lc phát trin bn vng. Chng trình Ngh s 21 khng nh nh sau: "Con ngi là trung tâm ca s phát trin bn vng. Mt trong nhng nhim v ct lõi là ci cách giáo dc và nâng cao nhn thc v phát trin bn vng ca các cá nhân, cng ng, các doanh nghip, các t chc và c quan ban ngành các cp". Chính ph Vit Nam ã th hin cam kt chính tr rt cao hng ng Thp k này cùng các n lc chung ca cng ng quc t. Ngày 11/11/2005, Th tng Chính ph ã kí Quyt nh 295/Q—TTg thành lp U ban v Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng ca Vit Nam do mt Phó Th tng ng u gm i din lãnh o các b/ngành liên quan. Ngày 15/2/2006, ti Hà Ni, Thp k giáo dc vì phát trin bn vng ca Liên hp quc ã c phát ng cùng vi s ra mt các thành viên ca U ban v Thp k giáo dc vì phát trin bn vng ca Vit Nam, là tin quan trng cho vic tham gia và thc hin các hot ng giáo GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 193
40. dc vì s phát trin bn vng ti Vit Nam. Là thành viên ca Liên hp quc và UNESCO, Vit Nam ã, ang và s tip tc tham gia tích cc vào các hot ng trong khuôn kh Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng ca Liên hp quc. T nm 1986, công cuc i mi Vit Nam ã t c nhng thành tu to ln có ý ngha lch s. Vit Nam ã c Liên hp quc a ra khi nhóm các nc kém phát trin, song hin vn thuc nhóm các nn kinh t có thu nhp thp. Tc phát trin kinh t — xã hi khá cao nhng thi c và thách thc ln cng ang t ra trc s phát trin bn vng ca t nc. Cht lng tng trng cha cao, khong cách gia nông thôn — thành th, các t nn xã hi gia tng, các vn v cht lng giáo dc; ô nhim môi trng và tài nguyên cn kit Vit Nam là mt trong nhng quc gia b nh hng nng nht ca bin i khí hu và nc bin dâng. Hu qu ca bin i khí hu i vi Vit Nam là nghiêm trng và là mt nguy c hin hu cho mc tiêu xoá ói gim nghèo, cho vic thc hin các mc tiêu thiên niên k và s phát trin bn vng ca t nc. Chính vì vy, dy và hc vì mt tng lai bn vng là mt mc tiêu quan trng ca Vit Nam. Vic trin khai Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng òi hi phi thay i cách nhìn i vi giáo dc; thay i, ci tin chng trình giáo dc (gm mc tiêu, ni dung, phng pháp giáo dc ); xây dng t duy mi i vi ni dung phát trin bn vng nhm thc hin thành công các ni dung c bn trong ba lnh vc: vn hoá — xã hi, môi trng và kinh t. Vit Nam ã xây dng mt k hoch hành ng quc gia cho Thp k vi các mc tiêu chính sau: − Thúc y ci cách giáo dc, tích hp các ni dung ca phát trin bn vng vào trong các chin lc, chính sách, chng trình và ni dung giáo dc tt c các cp hc. − Tip tc nh hng li giáo dc (ph thông và i hc) cng nh giáo dc không chính quy theo hng phát trin bn vng. − Giáo dc, nâng cao nhn thc và hiu bit cho hc sinh và cng ng phát trin bn vng và nâng cao nng lc thc hin giáo dc vì phát trin bn vng. − Tng cng công tác ào to nhm phát trin ngun nhân lc phc v vì s phát trin bn vng ca t nc. 194 | MODULE THCS 37
41. Theo ó, trong na u nhng nm (2005 — 2009), vic xây dng k hoch hành ng quc gia v giáo dc phát trin bn vng ti Vit Nam tp trung và tích hp các ch sau trong giáo dc phát trin bn vng: + Khía cnh môi trng : bo v các ngun tài nguyên thiên nhiên; tit kim nng lng; phát trin nông thôn bn vng; ô th hoá bn vng; bin i khí hu, phòng chng, gim nh thiên tai. + Khía cnh vn hoá và xã hi: quyn con ngi; bình ng gii; a dng vn hoá; sc kho; phòng chng HIV/AIDS; vic làm và thu nhp; ci cách hành chính, công khai — minh bch. + Khía cnh kinh t: xoá ói gim nghèo; ý thc và trách nhim cng ng; phát trin kinh t i ôi bo v môi trng và công bng xã hi. Nhiu ni dung phát trin bn vng ã c a vào chng trình ging dy chính khoá hoc ngoi khoá tt c các cp hc ca Vit Nam. Các chính sách và chng trình hành ng quc gia v kinh t, xã hi, môi trng ã góp phn a các ch nh bình ng gii, quyn tr em, HIV/AID, giáo dc môi trng, bo v a dng sinh hc, qun lí và gim nh thiên tai, phòng chng tham nhng vào các chng trình giáo dc chính quy và không chính quy cho tt c các cp và các i tng. cp quc gia, nhiu hot ng tp trung vào vic xây dng mng li hp tác nghiên cu và nâng cao nng lc trin khai các hot ng giáo dc phát trin bn vng. a phng, nhiu trng, hc và cng ng ã thc hin nhng chng trình giáo dc a dng em li kin thc và k nng thit thc gii quyt các vn xã hi — môi trng ti cp c s. Trong na u ca Thp k, giáo dc ã nâng cao dân trí, ào to nhân lc và óng góp tích cc vào công cuc công nghip hoá, hin i hoá t nc, nhm áp ng yêu cu tng trng mi mt ca Vit Nam trong bi cnh hi nhp quc t và toàn cu hoá. Bên cnh ó, Thp k v giáo dc phát trin bn vng cng chng kin nhng thách thc to ln i vi vai trò và cht lng ca giáo dc. H thng giáo dc ã có nhiu tin b nhng còn nng v giáo dc lí thuyt, ni dung và phng pháp ging dy chm c i mi. Trong nhng nm qua, vic lng ghép các ch phát trin bn vng nh giáo dc môi trng trong trng hc gp nhiu khó khn do chng trình giáo dc ã quá ti. Tích hp các ch kinh t, môi trng và xã hi vào giáo dc ã góp phn mang li kin thc mi, nhng cha em li s thay i c v nhn thc và hành vi. Mc dù ã nhn c s quan tâm và ng h t các t chc chính ph, phi chính ph, các trng i hc s phm GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 195
42. và vin, trung tâm nghiên cu nhng vic trin khai giáo dc phát trin bn vng vn còn gp nhiu thách thc v hp tác và liên kt gia các c quan ban ngành. Trong giáo dc, cha xác nh c mc tiêu, l trình, gii pháp thc hin giáo dc phát trin bn vng nên khi thc hin thng thiu ng b và thiu h thng. Nhn thc v v trí và vai trò ca giáo dc phát trin bn vng còn cha y t các cp u ng, t chc chính tr xã hi n các t chc chính quyn, trng hc và ngi dân. Vic nghiên cu và trin khai giáo dc phát trin bn vng gp nhiu hn ch trong huy ng ngun lc, khó khn v tài chính, c s k thut và phng tin. ây là nhng thách thc và ng thi cng là c hi y mnh giáo dc phát trin bn vng trong thi gian ti. Giáo dc phát trin bn vng tr thành mc tiêu và ng lc ca vic xây dng chin lc giáo dc nói riêng và cho s phát trin bn vng t nc nói chung trong nhiu thp k ti. Giáo dc phát trin bn vng óng vai trò to ln trong các n lc xây dng chin lc phát trin giáo dc, ci cách chng trình giáo dc và sách giáo khoa, y mnh i mi trong giáo dc, nâng cao cht lng và thúc y chng trình giáo dc cho mi ngi. Giáo dc phát trin bn vng s góp phn quan trng trong vic gii quyt nguy c bin i khí hu và tr thành mt công c hu hiu ca phát trin bn vng trong công cuc công nghip hoá và hin i hoá ca Vit Nam. 196 | MODULE THCS 37
43. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. UNESCO và B Giáo dc và ào to, Tài liu dy và hc vì mt tng lai bn vng, 2001. 2. Trung tâm Sng và Hc vì Môi trng và Cng ng, Các tài liu giáo dc vì s phát trin bn vng, giáo dc môi trng, giáo dc phát trin, 2005 — 2011. 3. UNESCO — Vn phòng ti Hà Ni, Các tài liu gii thiu lch s giáo dc vì s phát trin bn vng. 4. Vit Nam, Chng trình Ngh s 21. 5. Dandell, K., Ohman, J and Ostman, L. Education for Sustainable Development: Nature, School and Democracy, Studentlitteratu, Lund, 2005. 6. Fien, J. Education and Sustainability, Reorienting Australian Schools for a Sustainable Future, Tela Papers, No. 8. Australian Conservation Foundation, Melbourne, 2002. 7. Hren, B. and Birney, A. Pathways, A Development Framework for School Sustainability, WWF, Godalming, Surrey, 2004. 8. Reid, A. et al. Participation and Learning, Perspectives on Education and the Environment, Health and Sustainability, Springer, Dortrecht, 2008. 9. Scott, W. and Gough, S. Sustainable Development and Learning, Framing the Issues, Routledge Falmer, London, 2003. 10. Sterling, S. Sustainable Education: Re—visioning Learning and Change, Green Books, Bristol, 2002. 11. Sterling, S. et al Linking Thinking: New Perspectives on Thinking and Learning for Sustainability, WWF Scotland, 2005. 12. UNESCO, Educating for a Sustainable Future: A Transdisciplinary Vision for Concerted Action, 1997. 13. UNESCO, Education for Sustainability — From Rio to Johannesburg: Lessons learnt from a decade of commitment, 2002. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 197
44. 198 | MODULE THCS 37