Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 20: Sử dụng các thiết bị dạy học - Nguyễn Thị Hoa

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 20: Sử dụng các thiết bị dạy học - Nguyễn Thị Hoa

1. NGUYỄN THỊ HOA Module THCS 20 Sö DôNG C¸C THIÕT BÞ D¹Y HäC SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 7
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Nói n vai trò thit b dy hc (TBDH), V.P.Golov ã nêu rõ: "Phng tin dy hc là mt trong nhng iu quan trng nht thc hin ni dung giáo dng, giáo dc và phát trin hc sinh (HS) trong quá trình dy - hc". Ngh quyt 40/2000/QH10 ca Quc hi nc Cng hoà xã hi ch ngha Vit Nam v i mi chng trình giáo dc ph thông ã nêu rõ: "i mi ni dung chng trình, sách giáo khoa, phng pháp dy và hc phi c thc hin ng b vi nâng cp và i mi trang TBDH". TBDH gm 2 nhóm: TBDH truyn thng (bng, tranh v, mô hình, vt tht, bn ) và TBDH hin i (overhead, projector, u a CD, VCD, máy tính ). Vic kt hp hài hoà các TBDH truyn thng và TBDH hin i s to hng thú, tng hiu qu hc tp cho HS và gim s vt v c bn ca giáo viên (GV) trong quá trình ging dy. TBDH giúp HS hiu rõ hn v bn cht ca mi khái nim tru tng, là c s khoa hc minh chng có sc thuyt phc, là s vt trc quan sinh ng nht, giúp vic hc tr nên nh nhàng, hiu qu Nhng thc t cho thy, nhiu trng trung hc c s (THCS) hiu qu s dng TBDH còn nhiu hn ch, mà mt trong các nguyên nhân là s ông GV thiu nhit tình, trách nhim cha cao, thiu k nng s dng TBDH. K nng thc hành không phi ta mun là có, mà phi c tri nghim thc hành c mt quá trình. Và các TBDH ch mang li hiu qu khi các thy cô s dng trit . Module này cung cp cho GV nhng kin thc c bn v TBDH. Khi hc tp, nghiên cu xong module này, GV s phát huy c ti a kh nng ca mình, nng ng, sáng to, bit kt hp khéo léo các loi hình TBDH phc v công tác ging dy. Module này s giúp cho GV tng cng nng lc làm vic vi TBDH, theo ó tng hiu qu dy hc môn hc. 8 | MODULE THCS 20
3. B. MỤC TIÊU TÀI LIỆU Sau khi kt thúc vic hc tp, nghiên cu module này, ngi hc: — Nm c khái nim v TBDH và phân loi TBDH. — Nhn thc sâu sc hn v tm quan trng ca TBDH và xác nh c vai trò ca TBDH trong i mi phng pháp dy hc môn hc. — Phân tích c thc trng s dng TBDH các trng THCS. — S dng hiu qu TBDH truyn thng và TBDH hin i. — Nâng cao k nng phi hp s dng TBDH, k nng phi hp s dng các TBDH truyn thng và TBDH hin i làm tng hiu qu dy hc môn hc. — Bit t làm mt s dùng dy hc. — Có ý thc s dng TBDH truyn thng và TBDH hin i trong quá trình dy hc và nâng cao cht lng dy hc. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 9
4. C. NỘI DUNG I. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò của thiết bị dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học môn học 1. Mục tiêu Sau khi kt thúc hot ng này, ngi hc nhn thc sâu sc hn v tm quan trng ca TBDH và khng nh rõ vai trò ca TBDH trong i mi phng pháp dy hc môn hc, nm c h thng TBDH môn hc hin có trng. 2. Nhiệm vụ Da vào hiu bit ca bn thân và chia s vi ng nghip thc hin mt s nhim v sau: Câu hi 1. Phân bit TBDH trong các phng tin dy hc. Câu hi 2. Cn c vào âu nhn bit TBDH? Trình bày các cách phân loi TBDH hin nay. 10 | MODULE THCS 20
5. Câu hi 3. Phân tích các chc nng ca TBDH. Câu hi 4. Phân tích vai trò ca trong vic nâng cao cht lng dy hc. Bài tp 1. Thng kê TBDH hin có trng theo môn hc mà bn m nhn theo bng di ây, i chiu vi danh mc TBDH ti thiu cp THCS và a ra nhn xét v mc áp ng cho dy hc b môn. Bng 1. Danh mc TBDH môn Tên loi hình S lng trang b cho các khi lp TT Ghi chú thit b dy hc Lp 6 Lp 7 Lp 8 Lp 9 SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 11
6. Tên loi hình S lng trang b cho các khi lp TT Ghi chú thit b dy hc Lp 6 Lp 7 Lp 8 Lp 9 Bài tp 2. Nêu vai trò ca TBDH trong dy hc môn hc bn ang m nhn. Bài tp 3. Phân tích tm quan trng ca TBDH trong i mi PPDH môn hc bn ang m nhn. 3. Đánh giá — Tr li các câu hi 1, 2, 3, 4. — Kt qu thc hin bài tp 1, 2, 3. 12 | MODULE THCS 20
7. Hoạt động 2: Nghiên cứu sử dụng các thiết bị dạy học theo môn học 1. Mục tiêu Sau khi kt thúc hot ng này, ngi hc thành tho k nng s dng các TBDH môn hc. 2. Nhiệm vụ Câu hi 5. Bn gp nhng khó khn gì khi s dng TBDH vào quá trình dy hc môn hc? Câu hi 6. Bn xut nhng gii pháp nào gii quyt các khó khn nêu trên? Bài tp 4. Nêu u im, hn ch ca tng loi hình TBDH môn hc theo bng sau: Tên loi hình TT u im Hn ch thit b dy hc SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 13
8. Tên loi hình TT u im Hn ch thit b dy hc Bài tp 5. Nêu nguyên tc s dng tng loi TBDH môn hc theo bng sau: TT Tên loi hình thit b dy hc Nguyên tc s dng Bài tp 6. Nêu a ch s dng TBDH môn hc theo bng sau: a ch s dng TT Tên loi hình thit b dy hc Lp, chng Bài 14 | MODULE THCS 20
9. Bài tp 7. Xây dng ít nht 05 k hoch bài hc trong ó th hin rõ vai trò ca mt s loi hình TBDH trong vic nâng cao cht lng dy hc, th hin rõ vic phi hp gia TBDH hin i và TBDH truyn thng. Bài tp 8. Lp k hoch trin khai thc hành k hoch bài hc c xây dng theo bng sau: TT Môn/Tên bài Thi gian Lp Giáo viên thc hin Bài tp 9. Xây dng công c và xác nh hình thc ánh giá mi bài dy. Bài tp 10. Tin hành dy trên lp theo k hoch và ánh giá. 3. Đánh giá — Tr li câu hi 5, 6. — Kt qu bài dy theo k hoch (do hc viên dy trc tip hoc do ng nghip tin hành). — B công c ánh giá cho tng bài (phiu câu hi, kim tra, bài tp v nhà ). SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 15
10. Hoạt động 3: Phối hợp sử dụng các thiết bị dạy học truyền thống và hiện đại làm tăng hiệu quả dạy học môn học 1. Mục tiêu Sau khi kt thúc hot ng này, ngi hc bit : phi hp, s dng hiu qu TBDH truyn thng và TBDH hin i làm tng hiu qu dy hc môn hc. 2. Nhiệm vụ Da vào kinh nghim s dng TBDH ca bn thân bn hãy thc hin mt s bài tp sau: Bài tp 11. Nêu u im, hn ch ca nhóm TBDH truyn thng và nhóm TBDH hin i. Bài tp 12. Phân tích hiu qu ca vic phi hp s dng các TBDH truyn thng và hin i làm tng hiu qu dy hc môn hc. 16 | MODULE THCS 20
11. Bài tp 13. Thc hành s dng Má y chi u qua u (Overhead) và Máy chiu a nng (Multi Projector). Bài tp 14. Xây dng ít nht 05 k hoch bài hc trong ó th hin vic phi hp gia TBDH hin i và TBDH truyn thng làm tng hiu qu dy hc. Bài tp 15. Lp k hoch trin khai thc hành k hoch bài hc c xây dng theo bng sau: TT Môn/Tên bài Thi gian Lp Giáo viên thc hin Bài tp 16. Tin hành dy trên lp theo k hoch và ánh giá. 3. Đánh giá — Kt qu bài dy theo k hoch (do hc viên dy trc tip hoc do ng nghip tin hành). — B công c ánh giá cho tng bài (phiu câu hi, kim tra, bài tp v nhà ) — Kt qu thc hin các bài tp khác. Hoạt động 4: Tự làm một số đồ dùng dạy học theo môn học 1. Mục tiêu Sau khi kt thúc hot ng này, ngi hc: nhn thc y v tm quan trng ca t làm dùng dy hc (DDH), có k nng xây dng k hoch làm DDH và có kh nng làm mt s DDH. 2. Nhiệm vụ Da vào kinh nghim t làm DDH ca bn thân, bn hãy chia s vi ng nghip bng cách thc hin mt s nhim v sau: Câu hi 7. Th nào là DDH t làm? DDH t làm phi m bo nhng tiêu chí nào? SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 17
12. Câu hi 8. Ti sao nói “T làm DDH có vai trò không th thiu trong vic nâng cao cht lng và hiu qu dy hc”? Câu hi 9. Nhng yêu cu t ra i vi DDH t làm là gì? Câu hi 10. Bn ã tham gia phong trào t làm DDH hoc cuc thi DDH t làm nào cha? Vì sao? Nu ã tham gia thì vi vai trò gì? 18 | MODULE THCS 20
13. Bài tp 17. Xây dng K hoch làm DDH, trong ó nêu rõ các DDH có th t làm theo bng sau: Bng: Các DDH có th t làm TT Tên dùng dy hc Dng c, nguyên liu a ch ng dng Bài tp 18. Tin hành t làm ít nht 03 DDH, chp nh và vit bài gii thiu v DDH ó. 3. Đánh giá — Tr li các câu hi 7, 8, 9, 10. — K hoch làm DDH. — nh chp và bài gii thiu v DDH t làm. Hoạt động 5: Tổng kết Câu hi 11. Bn ã hoàn thành các hot ng cha? Bn có nh ni dung ca module này không? Chng minh rng bn ã nh c bài. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 19
14. Bài tp 19. Hoàn thành các câu sau (v ni dung module s dng các TBDH). 1. Tôi ã 2. Tôi thy 3. Tôi ngh 4. Tôi lp k hoch 20 | MODULE THCS 20
15. 5. Tôi s 6. Tôi hi vng 7. Tôi mong mun 8. Tôi chc chn 9. Tôi tin tng 10. Tôi khng nh SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 21
16. Bài tp 20. Vit nhng im tâm c nht qua hc tp nghiên cu module này chia s vi ng nghip. Bn ã thc hin các nhim v ca module. Bây gi hãy i chiu nhng ni dung ã vit trong các hot ng vi nhng thông tin di ây và t hoàn thin các nhim v ã t ra trong các hot ng. II. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Cơ sở vật chất sư phạm/ Cơ sở vật chất trường học * C s vt cht (CSVC) s phm là tt c các phng tin vt cht c huy ng vào vic ging dy, hc tp và các hot ng mang tính giáo dc khác t c mc ích giáo dc. H thng CSVC s phm bao gm: các công trình xây dng, sân chi bãi tp, vn thc nghim, trang thit b chuyên dùng, TBDH các b môn, các phng tin phc v vic ging dy và hc tp. ây là mt h thng a dng v chng loi và có mt s b phn tng i phc tp v mt k thut. Tính a dng và phong phú ca h thng to ra không ít tr ngi trong qun lí và s dng. H thng CSVC s phm c phân chia làm ba b phn. — Trng s (nhà ca, lp hc, sân chi bãi tp, khuôn viên, ). — Sách và th vin trng hc. — TBDH (máy móc, dng c thí nghim, mô hình ) khái nim v CSVC s phm ngày càng có ni hàm m rng do yêu cu giáo dc toàn din, 22 | MODULE THCS 20
17. nâng cao cht lng dy hc và do tin b ca khoa hc k thut và công ngh. * H thng CSVC trng hc Mi trng hc u có h thng CSVC trng hc, h thng ó c mô t bi s sau: C s vt cht tr ng hc H tng k thut trng hc Phng tin dy hc Trng s Trang b chung — Vt tht — Khuôn viên cnh — H thng máy — Các phng tin miêu t i tng trong không gian (mt chiu — ba chiu): quan, kin trúc và tính và mng. các khi công — H thng trang mô hình, makét, biu bng, tranh nh, trình. thit b thông tin mu vt, phng tin nghe — nhìn — Khi phòng hc, liên lc. — Các phng tin tái to các hin tng, phòng thí nghim, — H thng trang các quá trình: Các dng c thí nghim, thc hành, phòng thit b hành máy móc, dng c lao ng sn xut hc b môn, th chính, vn phòng, — Các phng tin miêu t i tng, hin tng t nhiên, xã hi bng ngôn ng t vin. phòng làm vic các — Khi phòng làm t chuyên môn. nhiên, ngôn ng nhân to: sách giáo khoa, vic. — H thng trang v bài tp in sn, phiu hc tp, — in nc. thit b cho phòng — Các phng tin k thut chuyn ti — Sân chi, bãi tp, hc, phòng thí thông tin (các thông tin này cha trong câu lc b. nghim, thc các tài liu nghe — nhìn, các phn mm và — Giao thông ni hành, phòng hc t liu trong máy tính, các phim âm bn, dng bn, các bng a âm thanh, hình b. b môn, th vin, nh) Thit b dùng chung Thit b dy hc Cho các môn hc, các lp và các cp hc Theo b môn, theo lp hc, theo cp hc 2. Thiết bị dạy học (Teaching Equipment) Hin nay có nhiu tên gi khác nhau v TBDH. Các tên gi sau ây thng c s dng trong ngôn ng nói và vit hin nay: SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 23
18. — Thit b giáo dc - Educational equipments. — Thit b trng hc - School equipments. — dùng dy hc - Teaching equipments (aids/ implements). — Thit b dy hc - Teaching equipments. — Dng c dy hc - Teaching equipments (devices). — Phng tin dy hc - Means (facilities) of teaching. — Hc c - Leaming equipments. — Hc liu- Leaming (school) materials. V bn cht, các tên gi trên u phn ánh các du hiu bn cht chung nht ca TBDH. Có mt vài tài liu còn dùng tên gi là "B ngh ca ngi thy giáo"- (Tools of teacher). Có nhiu nh ngha v TBDH, v bn cht, các tên gi trên u phn ánh các du hiu chung nh sau: — TBDH là tt c nhng phng tin rt cn thit cho GV và HS t chc và tin hành hp lí, có hiu qu quá trình giáo dc và dy hc các môn hc, cp hc. — TBDH là mt vt th hoc mt tp hp i tng vt cht mà ngi GV s dng vi t cách là phng tin iu khin hot ng nhn thc; là phng tin giúp HS lnh hi khái nim, nh lut, thuyt khoa hc, nhm hình thành h các k nng, k xo, m bo vic giáo dc, phc v mc ích dy hc và giáo dc. — TBDH quan trng nht trong cu trúc h thng CSVC trng hc. Theo Lotx Klinb ( c) thì TBDH (hay cò n g i là dù ng d y h c, thi t b d y h c, d ng c ) là tt c nh ng phng ti n v t ch t c n thi t cho giá o GV và HS t ch c và ti n hà nh h p lí, có hi u qu quá tr ình giá o d ng và giá o d c cá c môn h c, cp h c. Theo cá c chuyên gia thi t b giá o d c c a Vi t Nam: TBDH là thu t ng ch mt v t th ho c m t t p h p i t ng v t ch t mà ng i GV s d ng v i t cá ch là phng ti n i u khi n ho t ng nh n th c c a HS, còn i vi HS thì ó là các ngun tri thc, là các phng tin giúp HS lnh hi các khái nim, nh lut, thuyt khoa hc, hình thành h các k nng, k xo, m bo phc v mc ích dy hc. 24 | MODULE THCS 20
19. T nhng phân tích trên, chúng ta thng nht: TBDH là mt b phn ca CSVC trng hc, bao gm nhng i tng vt cht c thit k s phm mà GV s dng iu khin hot ng nhn thc ca HS; ng thi là ngun tri thc, là phng tin giúp HS lnh hi tri thc, hình thành k nng m bo cho vic thc hin mc tiêu dy hc. Tài liu này s dng các thut ng "thit b dy hc", "phng tin dy hc", " dùng dy hc". Vic s dng tng thut ng các phn ca tài liu nhm tôn trng cách din t truyn thng phù hp vi tng cp hc. Nh vy có th hiu: TBDH là h thng i tng vt cht và tt c nhng phng tin k thut c GV và HS s dng trong quá trình dy hc. Chc nng ca h thng TBDH : 1. H thng TBDH là công c c thù ca lao ng s phm. 2. H thng TBDH phi cung cp thông tin chính xác, y v hin tng, i tng, quá trình nghiên cu. 3. H thng TBDH phi nâng cao hiu qu dy hc, tng cng nhp trình bày tài liu và chuyn ti thông tin. 4. H thng TBDH phi tho mãn nhu cu và s say mê hc tp ca HS. 5. H thng TBDH phi làm gim nh cng lao ng s phm ca ngi dy và ngi hc. 6. H thng TBDH phi nâng cao tính trc quan cho quá trình dy hc. Các yêu cu ca h thng TBDH : 1. H thng TBDH hc phi m bo tính h thng (y và ng b). 2. H thng TBDH phi m bo tính khoa hc, hiu qu. 3. H thng TBDH phi m bo tính s phm (giáo khoa). 4. H thng TBDH phi m bo tính an toàn. 5. H thng TBDH phi m bo tính m thut. 6. H thng TBDH phi m bo tính dùng chung ti u cho mt b môn, cho nhiu b môn, cho nhiu hot ng. 3. Tổng quan về hệ thống thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở 3.1. Hệ thống thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở — H thng TBDH trng THCS c quy nh theo danh mc TBDH ti thiu do B Giáo dc và ào to ban hành. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 25
20. — Danh mc TBDH ti thiu sp xp theo lp hc, theo loi hình c tng hp tóm tt theo tng lp hc và môn hc. (Bn c có th tìm hiu trên website ca B Giáo dc và ào to) Thit b dùng chung trng THCS Khái nim: Là h thng c s dng cho các hot ng giáo dc chung trong nhà trng, ng thi là nhng phng tin mà GV các b môn ln lt s dng hoc ng thi s dng cho vic dy hc trên lp. H thng thit b dùng chung nhiu trng THCS hin có c thng kê theo bng sau: TT Tên thit b TT Tên thit b 1 Máy thu hình 8 Máy photocopy 2 u c VCD, DVD 9 Máy chiu phim dng bn 3 H thng trang âm: Ampli, micro, loa 10 Máy nh k thut s 4 Máy chiu qua u (OverHead) 11 Máy quay phim k thut s 5 Máy chiu a nng (Projector) 12 Máy tính 6 Máy quét nh (Scaner) 13 Máy in 7 Máy chiu vt th 14 H thng mng máy tính 3.2. Phân loại, đặc điểm, hình thức sử dụng các loại hình thiết bị dạy học 3.2.1. Phân loại theo điều kiện sử dụng Cách phân loi Theo cách phân loi này khi s dng các thit b ph thuc vào nhng iu kin bên ngoài, ví d s ph thuc vào nng lng in. Trong cách phân loi này, ngi ta chia loi thit b có s dng nng lng in và loi không s dng nng lng in. Nhóm 1: Nhóm không dùng nng lng in, thng quen gi là TBDH truyn thng. Nhóm TBDH truyn thng, bao gm các loi thit b: — Tranh nh, biu giáo khoa; — Bn , lc giáo khoa; — Bng biu; — Mô hình, mu vt; — Dng c. 26 | MODULE THCS 20
21. Nhóm 2: Nhóm dùng nng lng in, thng gi là TBDH hin i. Nhóm TBDH hin i, bao gm các loi thit b: — Phim èn chiu; — Bn trong dùng cho máy chiu qua u; — Bng a ghi âm; — Bng a ghi hình; — PMDH; — Website hc tp; — Phòng thí nghim o; — Mô hình dy hc in t; — Th vin o/Th vin in t; — Bn t duy (BTD) c thit k bng phn mm Freemind; — Bn giáo khoa in t; c im, hình thc s dng Nhóm 1: TBDH truyn thng : a) c im: ây là nhng TBDH ã có t rt lâu i khi mà ngh dy hc xut hin. Loi thit b này c dùng rng rãi trong các nhà trng. Qua TBDH ó di s hng dn ca GV, HS s tip thu nhng kin thc, k nng cn phi t c. b) Nhng u im ni bt khi s dng loi TBDH truyn thng: — Nhng thông tin trên các thit b ó c khai thác trc tip. Ví d: bc tranh v con gà, nhìn vào ó HS có th mô t c hình dáng bên ngoài: có hai chân, u gà, mào gà, uôi gà và màu lông ca nó. ng thi khi quan sát hình dáng bên ngoài ca bc tranh v con gà, HS phân bit c con gà ó là gà trng hay gà mái. Nhìn s nguyên lí ca ng c 4 kì, HS cng có th mô t cu to ca ng c gm nhng b phn nào. — TBDH truyn thng r tin (giá thành không cao), do ó có th trang b i trà và y cho các b môn trong các trng THCS. — Mt u im ni bt là nhiu TBDH truyn thng GV có th t thit k, t làm. iu ó thúc y s say mê, phát huy sáng kin ca các GV trong vic t làm TBDH. Ví d: GV thit k nhng s cu to ca các thit b máy móc, s , nguyên lí, thí nghim, SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 27
22. — Vi các TBDH truyn thng GV và HS trng THCS d s dng và d bo qun, dùng c nhiu ln. Mt khác, có th lu li trên phòng hc s dng khi cn thit. Ví d nh các s , bn v k thut có th lu li trong sut quá trình làm thc hành, thí nghim ca HS. c) Mt s hn ch khi s dng các TBDH truyn thng: Nhng TBDH truyn thng phn ln là cng knh, bo qun khó khn, tn din tích ct gi. — Các TBDH truyn thng ch có th mô t, biu din c các hình nh tnh, không th mô t c các hình nh ng hoc không mô t c quá trình ca hin tng, nguyên lí hot ng. Nhóm 2: Nhóm TBDH hin i : a) c im: Khi s dng các TBDH hin i cn phi s dng nng lng in. Trong mi loi TBDH hin i có nhng c im quan trng là mun khai thác thông tin trong tng loi thit b cn phi có máy móc tng ng. Nh vy, mi mt TBDH hin i bao gm hai khi: Khi cha thông tin và khi chuyn ti thông tin. Ví d: — Khai thác thông tin trên giy trong (slide) cn phi có máy chiu qua u. — S dng phim slide cn phi có máy chiu slide, máy chiu phim. — S dng bng, a ghi âm cn phi có radio cassette, u a CD, máy vi tính — S dng bng (ghi hình cn phi có u video, u a VCD, máy vi tính). — S dng các PMDH cn thit phi có máy vi tính. b) Nhng u im ni bt khi s dng các TBDH hin i: Mi loi TBDH hin i có nhng u im và công dng riêng. Tuy nhiên, có th mô t nhng u im khái quát ca các loi thit b: — Các TBDH hin i mang lng ln nhng thông tin cn thit cho vic dy và hc. Lng thông tin này c chn lc mc cn thit tho mãn cho mi i tng. — Nhng TBDH hin i có th trình bày c các thông tin mt cách c th, trc quan, d hiu làm cho HS d dàng tip thu ni dung kin thc. ng thi chúng cng có kh nng cung cp thêm nhng tài liu a dng phong phú giúp cho vic t hc, t nghiên cu ca GV, HS (PMDH). 28 | MODULE THCS 20
23. — Các thit b loi này gn nh, d bo qun, s dng c nhiu ln. — S dng phng tin dy hc hin i s h tr c lc cho vic i mi ni dung, phng pháp và các hình thc t chc dy hc. c) Mt s hn ch khi s dng các TBDH hin i: — Phi có li in n nh. — Các thit b t tin, do vy không th trang b i trà, y theo nhu cu ca ging dy ca các b môn. — Cn c bo qun cn thn và cn có phòng riêng vì khó di chuyn. — Ngi s dng các TBDH hin i cn có trình và cn c hun luyn. Vic kt hp hoà các TBDH truyn thng và TBDH hin i trong quá trình dy hc s kích thích hng thú, tng kh nng t duy ca HS, HS s t mình tìm tòi, khai thác kin thc mi. Nh vy, ngày nay TBDH ó góp phn i mi PPDH, nâng cao cht lng dy hc. 3.2.2. Phân loại theo tính năng công nghệ, quá trình chế tạo và sử dụng Theo quan im này TBDH c chia làm hai nhóm: Nhóm 1: Gm các loi thit b thông thng, có ngun gc t nhiên hoc có cu to và tính nng k thut n gin (do ngành Giáo dc ch to). Nhóm các thit b thông thng bao gm: * T nhiên, nguyên mu: — Các vt t nhiên, vt tht, các vt coi là nguyên mu không b thay i khi a vào dy hc: cây, c, qu, mu t, mu nc, hoá cht, kìm, kéo, búa, vi, bìa — Li nói và các nghi thc li nói: c thoi, i thoi, hi thoi. — Các hành vi giao tip và biu t không li: c ch, iu b, v mt, phong cách, i li. * Dng c ging dy và hc tp: — Dng c dùng chung, công cng: bng phn, giy, bút, bàn hc, bàn thí nghim, thc k, máy tính cm tay, — Dng c cá nhân: bng HS, v, thc k, máy tính cm tay, compa, bút vit các loi. * Tài liu giáo khoa: — Tài liu in: sách giáo khoa, sách GV, sách bài tp, sách tham kho ca GV, HS. — Tài liu và bn , tranh nh ca các môn hc. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 29
24. Trong các phng tin thông thng thì bng và sách giáo khoa là nhng phng tin c bn nht, ph bin nht trong dy hc. Nhóm 2: Các loi thit b k thut c sn xut công nghip, có tính cht chuyên nghip và có tính nng k thut phc tp. Nhóm các thit b k thut bao gm: * Các thit b nghe nhìn: — Máy và bng a ghi âm, các thit b phát âm nh loa phóng thanh, chuông, còi, tín hiu, các nhc c. Tt c các thit b này tác ng vào thính giác. — Máy nh, kính lúp, kính hin vi, ng nhòm, kính vin vng, các bn v k thut, máy chiu nh và hình v. Các phng tin này tác ng vào th giác. — Máy bng a hình, video, các loi phim in nh, èn chiu, phim dng bn, phim giáo khoa, phim khoa hc, phim tài liu, phim hot hình. Tt c phng tin này tác ng vào thính giác và th giác (c nghe và nhìn). * Các máy móc k thut thc hành, thc nghim, thí nghim theo môn hc: — Các dng c, thit b thc hành, thc nghim theo môn hc. Loi thit b này làm công c trc tip ca vic dy và hc, qua thí nghim, thc hành HS thu thp nhng thông tin, nhng bng chng, d liu, s kin gii quyt các vn , tìm nhng kin thc, k nng mà HS cn t c. Nhng loi thit b này giúp cho vic hc theo hng nghiên cu, khám phá, tìm và gii quyt vn . ó là nhng thí nghim sinh hc, hoá hc, vt lí hc; các b dng c o lng vt lí, hoá hc; các thit b in, in t, c hc, quang hc, công ngh. — Sa bàn và mô hình k thut ng: th hin s vn ng, din bin ca các hin tng, quá trình, c cu, quy lut, logic và nhng nguyên tc tru tng. Nhng loi thit b này cho phép ngi hc tng tác vi thit b, khai thác s dng chúng theo nhiu phng thc, mc khác nhau. iu này ph thuc nhiu vào s sáng to ca GV. * Các phng tin tng tác mnh: ây là các TBDH có tính nng s phm chung, không ch bó hp tng môn hc. Bao gm máy tính in t, các phn mm ca máy vi tính, các PMDH, s dng thông tin trên mng. Tng tác ca các loi phng tin này, ch yu ph thuc vào tính nng k thut ca máy: cu hình, tc , âm thanh, Khai thác phng tin này có c im quan trng là ph 30 | MODULE THCS 20
25. thuc rt nhiu vào trình ca mi HS: s nng ng, sáng to, ch ng và trình s dng máy vi tính. 4. Bản chất của thiết bị dạy học — TBDH phn ánh các i tng nghiên cu, phn ánh quá trình dy và hc. — TBDH cha ng trong nó di sn vt cht và phi vt cht ca th h trc. — TBDH cha ng thông tin v các i tng nhn thc. — TBDH là biu trng vn hoá ca mt nn giáo dc. — TBDH là phng tin tái hin kin thc và phng pháp nghiên cu ca các nhà khoa hc. — TBDH là phng tin rút ngn quá trình nhn thc và to nim tin khoa hc. — TBDH hàm cha ni dung và PPDH. 5. Các chức năng của thiết bị dạy học 5.1. Chức năng cơ bản và quan trọng nhất của thiết bị dạy học là chức năng thông tin — TBDH hc cha y thông tin kin thc v ni dung dy hc. Ngi dy hiu bit v nhng thông tin ó và s dng TBDH chuyn ti thông tin n ngi hc. — TBDH cha thông tin v PPDH, nó hng ngi dy n vic la chn PPDH nào là hp lí và hiu qu. 5.2. Thiết bị dạy học có chức năng phản ánh TBDH là hin thc khách quan (hoc mô t hin thc khách quan mt cách c l), vì vy nó phn ánh các s vt, hin tng, các quá trình, các quy lut khách quan ca xã hi, ca t nhiên và ca t duy. Các ni dung và chi tit mà nó phn ánh s c ngi dy và ngi hc tip nhn trong quá trình dy hc và cùng nhau tng tác, phi hp t chc thc hin các nhim v dy hc. 5.3. Thiết bị dạy học có chức năng giáo dục — TBDH có kh nng làm cho quá trình giáo dc tr thành quá trình t giáo dc, làm cho quá trình nhn thc tr thành quá trình t nhn thc, làm cho quá trình dy hc tr thành quá trình t hc ca HS. HS có th làm vic vi TBDH t hc, t nhn thc vi s hng dn, nh hng ca GV. — TBDH hàm cha t duy ca các nhà khoa hc. Ví d nh TBDH v "s ri t do", trong nó hàm cha ni dung ca vn nghiên cu là s ri SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 31
26. t do, hàm cha nh lut v s ri t do, hàm cha quá trình nghiên cu tìm ra nh lut và gia tc ri t do ca nhà khoa hc. HS không ch tip nhn tri thc mà thông qua làm vic vi TBDH, HS còn nhn thc c cách suy ngh, cách làm ca các nhà khoa hc. — TBDH hàm cha quá trình phát trin ca nn vn minh nhân loi, vì vy nó có chc nng giáo dc toàn din. Ví d nh TBDH v "s ri t do", trong hàng th k trc ây các nhà trng ph thông, vn này c dy hc theo kiu mô t, suy lí và HS chp nhn, vì sao? Vì trong hàng th k, nhà trng ph thông không th to ra môi trng chân không hin thc hoá vn nghiên cu. n nay vn ó i vi nhà trng ph thông ã c gii quyt HS c làm thí nghim, c nhn thc t trc quan, không còn phi chp nhn, nim tin khoa hc ca HS v vn này rt cao. Vn c gii quyt do s phát trin ca vn minh nhân loi qua hàng th k, nhà trng c hng li ích t nó. 5.4. Thiết bị dạy học có chức năng phục vụ TBDH là phng tin phc v trc tip cho GV và HS hot ng trong quá trình dy hc nói chung, cho tng bài hc, tng n v kin thc trong mt bài hc nói riêng. 6. Vị trí và mối quan hệ của thiết bị dạy học với các thành tố của quá trình dạy học Hiu theo cách tip cn h thng, quá trình dy hc bao gm 6 thành t c bn: mc tiêu, ni dung, phng pháp, TBDH (phng tin), ngi dy, ngi hc. Các thành t này tng tác qua li to thành mt chnh th vn hành trong môi trng giáo dc ca nhà trng và môi trng kinh t - xã hi ca cng ng. Theo quan i m lí lu n d y h c hi n i thì TBDH là 1 trong 6 thà nh t ch yu c a quá trì nh d y h c. TBDH ch u s chi ph i c a n i dung và PPDH. Ni dung d y h c quy nh nhng c i m c b n c a TBDH b i l TBDH ph i tí nh n m t cá ch toà n di n cá c c i m c a n i dung, chng trì nh. Mi TBDH ph i c cân nh c, la ch n áp ng c n i dung chng trì nh, ng thi cng phi tho mãn các yêu cu v khoa hc s phm, kinh t, thm m và an toàn cho GV và HS khi s dng nhm t kt qu mong mun. Vic i mi PPDH hin nay là mt yêu cu hàng u t ra cho ngành Giáo dc tt c các quc gia trên th gii. Vi s phát trin nh v bão ca Công ngh thông tin và truyn thông (CNTT & TT), kh nng lu gi 32 | MODULE THCS 20
27. và ph bin thông tin ngày càng a dng, n gin, nhanh chóng và rt hiu qu thông qua mng LAN, WAN và Internet, do ó vic dy hc cng phi thích ng c vi nhng iu kin công ngh mi và tn dng c nhng thành tu công ngh này trong quá trình dy hc ti các trng ph thông. Trong th i i bù ng n thông tin, khoa hc k thut phá t tri n nh v bã o, nhi u tri th c em d y bc h c ph thông nhanh chó ng b l c hu. Vì vy c n ph i l a ch n n i dung d y nh th nà o HS không nh ng chi m l nh c tri th c m i, ng th i ph i hì nh thà nh nng lc t h c, t phá t tri n. Vì vy PPDH m i ph i theo xu h ng tí ch c c hoá quá trì nh nh n th c c a HS, nng l c th c hà nh, nng l c t nghiên c u. Mu n t c i u ó thì không có cá ch nà o khá c là ph i tng c ng trang b và c bi t là nâng cao hi u qu s d ng thi t b giá o d c trong ó chú tr ng cá c phng ti n nghe nhì n và ng d ng CNTT & TT và o d y h c. áp ng yêu cu i mi v ni dung chng trình, cn thit phi a vào các TBDH, nht là các TBDH hin i. Ngi ta nhn thy các TBDH giúp cho GV và HS t chc các hot ng hc tp nhm phát huy tính tích cc ca HS, góp phn nâng cao hiu qu ca vic dy hc. TBDH là phng tin và là mt trong nhng iu kin cn thit GV thc hin c các ni dung giáo dc, giáo dng và phát trin trí tu, khi dy t cht thông minh ca HS. Trong quá trình dy hc, TBDH va là công c giúp GV chuyn ti thông tin, iu khin hot ng nhn thc ca HS, va là ngun tri thc a dng và phong phú. TBDH là mt b phn trong h thng CSVC s phm, TBDH là tt c nhng phng tin cn thit c GV và HS s dng trong hot ng dy và hc nhm phát huy tính tích cc, ch ng sáng to trong hot ng, khám phá và lnh hi tri thc ca HS, góp phn nâng cao cht lng giáo dc, t c mc tiêu giáo dc ã ra. Cuc cách mng khoa hc công ngh din ra t nhng nm 50 ca th k XX, cho n nay c ánh du bi mt lot các cuc cách mng k tip nhau nh cách mng công ngh mi, cách mng thông tin, cách mng công ngh sinh hc, c bit cuc cách mng trong lnh vc thông tin bao gm các lnh vc tin hc, truyn thông ang tác ng sâu sc ti mi mt ca i sng xã hi chúng ta nói chung và quá trình giáo dc nói riêng. Cuc cách mng này ang to ra nhng kh nng to ln ca vic ng dng CNTT & TT vào quá trình dy hc, nhng ng dng ã và ang làm thay i v trí ca SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 33
28. TBDH. TBDH va là công c giúp GV chuyn ti thông tin, iu khin hot ng nhn thc ca HS, va là ngun tri thc a dng và phong phú. Chng trình và sách giáo khoa THCS mi c vit theo hng t chc hot ng nhn thc tích cc cho HS, theo tinh thn i mi phng pháp dy và phng pháp hc. TBDH là mt thành t quan trng quyt nh s thành công ca vic i mi ni dung chng trình và sách giáo khoa THCS. áp ng yêu cu i mi v ni dung chng trình, cn thit phi có các TBDH. Ngi ta nhn thy các TBDH có ý ngha to ln trong vic giúp cho GV t chc các hot ng hc tp nhm phát huy tính tích cc, say mê hc tp ca HS, góp phn nâng cao hiu qu ca vic dy hc. TBDH là mt trong nhng iu kin cn thit GV thc hin c các ni dung giáo dc, giáo dng và phát trin trí tu, khi dy t cht thông minh ca HS. Mi quan h gia TBDH vi các thành t khác ca quá trình dy hc c mô t trong s sau: Mục tiêu Ngư ời dạy Người học Qu ản lí Nội dung Phương pháp Thiết bị dạy học S mi quan h gia các thành t ca quá trình dy hc Mc tiêu dy hc ca nhà trng ph thuc và áp ng mc tiêu kinh t - xã hi. Mc tiêu dy hc nh th nào s có ni dung dy hc áp ng c mc tiêu ó. thc hin c mc tiêu và ni dung phi có PPDH. Mun thc hin tt PPDH phi có TBDH. Ngi dy và ngi hc tác ng ln nhau, thông qua TBDH ngi dy truyn t và ngi hc chim lnh ni dung dy hc theo mc tiêu dy hc. 34 | MODULE THCS 20
29. TBDH là mt trong nhng thành t quan trng ca quá trình dy hc. TBDH không ch minh ho hoc trc quan hoá các ni dung dy hc, mà còn cha ng ni dung dy hc. c bit, TBDH có mi quan h khng khít vi PPDH. Mt khác, ni dung phng pháp không nhng ch c xác nh da vào mc tiêu giáo dc mà còn c xác nh da vào thc t TBDH mà nhà trng có th có. Nh vy, TBDH va mang tính c lp, va ph thuc và tác ng ln nhau vi các thành t khác ca quá trình dy hc (xem s trên). TBDH có v trí quan trng i vi tt c các môn hc trng ph thông, nhng c bit quan trng hn i vi các môn khoa hc thc nghim nh: Vt lí, Hoá hc, Sinh hc và Công ngh. Các môn hc này ã coi thc nghim là phng pháp c bn truyn th và tip thu kin thc: tìm kim nhng d liu, khám phá nhng nguyên lí, nhng nh lut, nhng quá trình. Thông qua vic trc tip tin hành các thí nghim, HS c rèn luyn các thao tác trí tu. TBDH t nó là minh chng khách quan cha ng ni dung dy hc, nó là phng tin cho hot ng nhn thc, là iu kin các lc lng giáo dc thc hin chc nng và nhim v dy hc, ng thi nó kt ni các hot ng bên trong nhà trng và kt ni nhà trng vi bên ngoài. Tóm li: TBDH có v trí quan trng trong trng ph thông. Trong quá trình dy hc, TBDH chu s chi phi ca ni dung và PPDH. Ni dung dy hc quy nh nhng c im c bn ca TBDH. TBDH li c la chn áp ng c ni dung chng trình, ng thi cng phi tho mãn các yêu cu v s phm, kinh t và yêu cu v thm m, s an toàn cho GV và HS. Trong i mi PPDH theo hng tích cc hoá hot ng hc tp ca HS, bi dng nng lc thc hành, HS có th t hc, t nghiên cu, tìm tòi, khám phá kin thc thì TBDH gi vai trò vô cùng quan trng. 7. Vai trò của thiết bị dạy học trong quá trình dạy học Nói n vai trò ca TBDH, V.P. Golov ã nêu rõ: "Phng tin dy hc là mt trong nhng iu quan trng nht thc hin ni dung giáo dng, giáo dc và phát trin HS trong quá trình dy - hc". Ngh quyt 40/2000/QH10 ca Quc hi nc Cng hoà xã hi ch ngha Vit Nam v i mi chng trình giáo dc ph thông ã nêu rõ: "i SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 35
30. mi ni dung chng trình, sách giáo khoa, phng pháp dy và hc phi c thc hin ng b vi nâng cp và i mi trang TBDH". 7.1. Vai trò của thiết bị dạy học đối với phương pháp dạy học * TBDH góp phn nâng cao tính trc quan ca quá trình dy hc. Giúp HS nhn ra nhng s vic, hin tng, khái nim mt cách c th hn, d dàng hn. Mt khác, TBDH là ngun tri thc vi t cách là phng tin cha ng và chuyn ti thông tin n ngi hc. * TBDH hng dn hot ng nhn thc ca HS thông qua vic t các câu hi gi m ca GV, : — Nhn bit tên gi, tính nng ca thit b, — Lp ráp thit b tin hành thí nghim thc hành, — Nhn bit, thu thp và phân tích kt qu thí nghim. * Thông qua quá trình làm vic vi TBDH, HS phát trin kh nng t lc nm vng kin thc, k nng: — K nng s dng các thit b k thut, — K nng thu thp d liu, — K nng quan sát, phân tích, tng hp, kt lun. T ó HS t lc nm vng kin thc và phát trin trí tu. * Vic la chn thc hin PPDH và vic s dng TBDH có nh hng áng k ti mc tip thu kin thc và k nng ca HS trong quá trình dy hc. Ta có th tham kho biu sau ây thy rõ hn v vai trò ca TBDH trong vic tip thu kin thc và k nng ca HS. 36 | MODULE THCS 20
31. Thuyt ging hiu qu 5% c hiu qu 10% Nghe nhìn hiu qu 20% Mô t, trình bày hiu qu 30% Tho lun nhóm hiu qu 50% Thc hành hiu qu 75% Dy ngi khác hoc ng dng ngay hiu qu 90% Biu mi quan h gia PPDH, TBDH vi mc tip thu kin thc, k nng ca HS trong dy hc * S dng các TBDH trong khi tin hành các thí nghim, thc hành giúp rèn luyn tính kiên trì, cn thn, khéo léo, cn cù và trung thc ca HS. Qua ó rèn luyn lòng say mê nghiên cu, mong mun tìm kim kin thc, say mê khoa hc. TBDH là mt thành t quan trng trong quá trình dy hc. S dng TBDH mt cách hp lí, úng lúc, úng ch s em li hiu qu cao trong dy hc. Vic s dng có hiu qu các TBDH ph thuc rt nhiu vào trình , s sáng to mang tính ngh thut ca mi GV và s h tr hiu qu ca viên chc thit b trng hc. Hin nay, áp ng i mi chng trình và sách giáo khoa ph thông, vic s dng các TBDH li SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 37
32. càng quan trng, góp phn thúc y vic i mi PPDH nhm thc hin có hiu qu dy và hc trng ph thông. * TBDH có tm quan trng c bit trong i mi PPDH. i mi PPDH không phi là vic tìm ra mt phng pháp hoàn toàn mi, khác hn vi các PPDH hin hành. i mi PPDH là tìm cách tt nht phát huy hiu qu ca h thng PPDH ang có trên c s s dng các thành tu khoa hc - công ngh mà c bit là CNTT & TT. Trong quá trình thc hin i mi PPDH, nên tp trung vào các hng sau ây: a) Thay i cách thc t chc dy và cách thc t chc hc t c hiu qu dy hc cao nht. b) Thay i các iu kin dy hc phát huy hiu qu ca các PPDH hin hành. c) S dng công ngh - k thut tiên tin vào quá trình dy hc, c bit là s dng, ng dng các thành tu ca CNTT & TT. 7.2. Vai trò của thiết bị dạy học đối với nội dung dạy học — TBDH m bo cho vic thc hin mc tiêu ca tng n v kin thc, mc tiêu ca tng bài hc, vì vy nó có vai trò m bo cho vic thc hin có hiu qu cao nht các yêu cu ca chng trình và ni dung sách giáo khoa. — TBDH m bo cho vic phc v trc tip cho GV và HS cùng nhau t chc các hình thc dy hc, t chc nghiên cu tng n v kin thc ca bài hc nói riêng và t chc c quá trình dy hc nói chung. — TBDH m bo cho kh nng truyn t ca GV và kh nng lnh hi ca HS theo úng yêu cu ni dung chng trình, ni dung bài hc i vi mi khi lp, mi cp hc, bc hc. 7.3. Thiết bị kĩ thuật với đổi mới phương pháp dạy học Hin nay, thit b k thut c s dng trong dy hc ngày càng phong phú, hin i, chim u th, ã và ang tr thành mt trong nhng phng tin quan trng tin hành i mi PPDH. Các thit b k thut nh máy vi tính, projector, b monitor 53 a dng, các phn mm thông dng, cùng các phng tin nghe nhìn khác c phi hp s dng rng rãi dy hc và rèn luyn k nng cho HS ang thu hút s quan tâm ca toàn xã hi. 38 | MODULE THCS 20
33. Tác dng ca thit b k thut i vi quá trình dy hc i vi quá trình dy hc thit b k thut có kh nng rt ln. ó là h thng tín hiu quan trng th hai sau li nói, giúp quá trình nhn thc bn vng, chính xác; giúp rèn luyn k nng thc hành thông qua ba hành ng: nghe, nhìn, tip xúc trc tip; làm tng nng sut lao ng ca GV và HS; làm thay i phong cách t duy và hành ng. Kt hp s dng li nói, hình nh và hành ng trong quá trình dy hc s em li hiu qu cao. Bn thân TBDH va là phng tin, va là ng lc thúc y quá trình t nghiên cu, t phát hin ca HS. ng dng thit b k thut vào dy hc góp phn nâng cao cht lng GV. Khi TBDH tr thành yu t bt buc trong các gi dy thì GV phi t rèn luyn, t hc nhiu hn thun thc các k nng dy hc, i mi phng pháp, nâng cao cht lng giáo dc áp ng yêu cu ca PPDH mi. Nhng GV có quá trình t hc, t rèn luyn kém u dn n nguy c b ào thi. TBDH góp phn i mi PPDH. Vic a TBDH tham gia vào tit hc có s chun b trc s to ra tâm th sn sàng ca ngi dy và ngi hc. HS hng thú hc tp hn. Khi ó s to c s ch ng trong tip nhn kin thc, không khí lp hc sôi ni, tâm lí sáng to c khi ngun Cht lng gi hc nh ó c nâng lên. Vic i mi PPDH có s tham gia bt buc ca thit b k thut thì GV dù mun hay không u phi tin hành, nu có thêm s t giác ca GV thì mc tiêu i mi PPDH s thành công. Thc trng ng dng thit b k thut vào dy hc ca GV ánh giá nng lc chuyên môn, chúng tôi nêu câu hi: “Bt cp hin nay v i ng GV là gì?”. Câu tr li khá tp trung là: “GV gp nhiu khó khn vì TBDH còn nghèo nàn, kh nng, k nng và ng lc s dng thit b ca GV cha cao, là rào cn ca quá trình i mi PPDH”. ó là s bc xúc c phn hi t c s, là iu mà các nhà khoa hc, nhà qun lí giáo dc cn phi quan tâm. Qua kt qu hi thi “GV s dng thit b gii” và “ng dng CNTT vào dy hc gii” khi THCS ca mt tnh (2003 — 2004), có th nhn nh: Nhìn chung cht lng i ng GV hin nay t chun khá cao, có tim nng v chuyên môn và lòng say mê ngh nghip, Bên cnh ó vn còn mt s vn cn quan tâm gii quyt nh: SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 39
34. — K nng s phm, kh nng t phát trin ca GV cha cao, có cha n 50% s GV c ánh giá thành tho các k nng s phm c bn, s trung bình và yu còn khong 16%; di 40% s GV có kh nng phát trin cao hn v chuyên môn, khong 35% GV không quan tâm n vic hc tp phát trin chuyên môn, trên 25% GV xp loi trung bình và yu, ch có 16,9% GV son ging c trên máy vi tính và 14,6% GV bit ngoi ng. — a s GV cha s dng thành tho thit b k thut, còn có tâm lí ngi khó, giu dt trong vic s dng thit b, c bit là ng dng CNTT vào dy hc. — ng lc ngh nghip cha cao, mt b phn còn th vi vic i mi PPDH. Li dy hc c vn tn ti nh mt thói quen c hu, nht là s GV ã ln tui. Kin ngh và gii pháp T thc trng nêu trên, tin hành thành công quá trình i mi PPDH theo hng tng cng s dng thit b k thut, thit ngh ã n lúc phi làm tt my vn sau ây: Mt là, i mi chng trình ào to, trang b và rèn luyn cho sinh viên phng pháp dy mi ngay t trng s phm. V chng trình ào to, ngoài vic hình thành các k nng s phm cn thit, nht nh phi a các ni dung v CNTT, t tng dy hc mi, ngoi ng, k nng s dng máy tính, c sách bng ting nc ngoài, k nng s dng thit b, vào chng trình. ng thi, phi trang b, rèn luyn cho sinh viên trc khi ra trng hình mu PPDH mi, làm nn tng cho chin lc dy hc mi sau này. Hai là, tng cng kim tra, giám sát v vic a vào gi dy thit b k thut bt buc s dng theo chng trình sách giáo khoa mi i vi i ng GV ang tham gia ging dy. Khuyn khích s dng DDH khi lp ang thc hin theo chng trình c. Ba là, t chc phòng thc hành, thí nghim, phòng hc b môn, phòng hc a phng tin (Multimedia), hình thc dy hc vi máy vi tính (TLC - Teaching and Learning with Computer). Thc hin c nhng vn trên có th làm thay i t duy, hình thành chin lc dy hc mi thng trc thay th hn li dy hc c mi GV. 40 | MODULE THCS 20
35. 8. Yêu c ầu khá ch quan củ a vi ệc đ ổi m ới phương phá p dạ y họ c k ết h ợp với vi ệc s ử dụ ng thi ết bị dạ y họ c hi ện đại — Ngh quy t H i ngh Ban ch p hà nh Trung ng 5 khoá VIII ã ch rõ : “ i m i m nh m phng phá p giá o d c ào t o, kh c ph c l i truy n th mt chi u, rè n luy n thà nh n p t duy sá ng t o cho ng i h c. Tng b c áp d ng cá c phng phá p tiên ti n và cá c phng ti n hi n i và o quá trì nh d y - h c, m b o i u ki n và th i gian t h c, t nghiên c u cho HS, sinh viên, nh t là sinh viên i h c.” — Vn ki n i h i i bi u to àn qu c c a ng khoá IX ti p t c kh ng nh: “Ti p t c nâng cao ch t l ng giá o d c toà n di n, i m i n i dung, phng phá p d y và h c. C i ti n vi c gi ng d y và h c t p cá c b môn khoa h c Má c - Lênin và T t ng H Chí Minh cá c tr ng cao ng và d y ngh .” — c i m c a th i i (xã hi tri th c, thông tin), yêu c u d y cá ch h c - phng phá p h c là ch yu. Th i i ngà y nay cu c cá ch m ng trí nng ly má y vi tí nh và k thu t i n t là m ch o, s giao thoa gi a khoa h c và k thu t (khoa h c hoá k thu t và k thu t hoá khoa h c) thông tin bù ng n , kh i l ng thông tin tng nhanh và có giá tr không lâu; ni dung thông tin ngà y cà ng chuyên sâu và ph c t p; vi c d y - h c theo phng phá p truy n th ng không áp ng c, òi h i ph i có phng phá p ti p c n thông tin m i - yêu c u ph i i m i cá ch d y - h c. — Quan ni m úng v m c tiêu ào t o ã thay i, nu tr c ây vi c d y - h c ch yu là tr li câu h i cá i gì và vì sao? Thì nay vi c d y h c không ch tr li câu h i cá i gì , vì sao (c i t o th gi i) mà cò n tr li câu h i nh th nà o? bng cá ch nà o? và là m gì ? Ngh a là , m c tiêu d y h c ph i t: kin th c, k nng và thá i . Hn n a, tr c ây vi c d y và h c ch yu tá ch bi t v i i s ng và th c ti n s n xu t, thì ngà y nay nhà tr ng, vi n nghiên c u, doanh nghi p g n li n v i nhau, nên không th h c lí thuy t mà cò n ph i h c k nng và h c hà nh vi ng x vi t nhiên, xã hi và vi chí nh b n thân mì nh. Nhà n c ã sa i Lu t Giá o d c là m c s phá p lí cho vi c i m i toà n di n n n giá o d c. c bi t là Chi n l c Giá o d c và ào t o t nay n nm 2020 khi c thông qua s không ch t o hà nh lang phá p lí, to môi trng mà còn to ra ng lc cho quá trình i mi toàn din s nghip Giáo dc và ào to nc nhà, trong ó có vic i mi PPDH theo hng tích cc hoá. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 41
36. 9. Sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở 9.1. Đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở Trc ây vi PPDH truyn thng, GV truyn th kin thc cho HS theo kiu thuyt trình, ging gii (c - chép), minh ho bài ging, HS th ng tip thu kin thc bng cách nghe, ghi nh và tái hin li các kin thc. T nm 2000 tr li ây, góp phn thc hin mc tiêu giáo dc và ào to trong giai on mi, vi s bùng n ca khoa hc, k thut và công ngh, nhiu PPDH mi ã c thc hin. Trong các PPDH mi, GV là ngi t chc gi hc, hng dn, gi m, luôn th a HS vào các tình hung có vn , t chc cho HS tho lun, nhp vai, t nghiên cu i n gii quyt vn . Thc hin mc tiêu i mi PPDH trong các trng ph thông, B Giáo dc và ào to ã tin hành mt s ni dung: — i mi PPDH, i mi chng trình SGK. — Tng cng i ng GV c v cht lng và s lng, áp ng yêu cu dy và hc theo phng pháp mi. GV c tham gia tp hun s dng hiu qu TBDH nhm thc hin i mi phng pháp giáo dc. — Nhà trng c xây dng không ch khang trang v khuôn viên, cnh quan mà còn có thêm nhiu thit b hin i phc v cho vic dy - hc theo hng i mi. — H thng th vin c chú trng c v s lng và cht lng thông tin. — H thng mng Internet c kt ni. Di s ch o ca B Giáo dc và ào to, cng nh nhng h tr t các n v, d án, t chc ban ngành, các trng THCS ã trin khai thc hin mt s ni dung chng trình giáo dc theo úng quy nh và hng dn ca ngành nh: — Nhiu trng ã ci tin ni dung và PPDH phù hp vi i tng HS. S dng qu thi gian ngoài gi lên lp trong sut c nm hc ph o HS yu, kém, bi dng HS khá, gii. — i vi HS din xét tuyn, các trng dành 1 tháng hè ôn tp, bi dng kin thc trc khi vào nm hc mi và t chc ph o trong c nm hc giúp HS có th theo kp chng trình hc. — Các trng ã áp dng nhiu PPDH mi nhm i mi PPDH, phù hp vi i tng HS: tng cng các hình thc b tr kin thc cho HS, s 42 | MODULE THCS 20
37. dng hiu qu TBDH, ng dng CNTT&TT góp phn nâng cao cht lng dy hc. Trong quá trình ging dy, các trng THCS ã tng cng s dng TBDH, khuyn khích GV ng dng CNTT&TT vào ging dy. Các trng ã chn lc, kt hp gia phát huy yu t tích cc trong PPDH truyn thng cùng vic tích cc i mi PPDH: Phng pháp thuyt trình: i vi HS dân tc, vùng sâu, vùng xa, vùng kinh t xã hi c bit khó khn, mt bng dân trí cha cao, kh nng giao tip ca các em còn yu, vn ting Vit hn ch, t duy chm, GV phi dùng li nói ngn gn, d hiu. Trong bài ging, các ví d a ra cn c th, các khái nim phi c gii thích rõ ràng, PPDH nêu vn là t chc hot ng nhn thc ca HS theo con ng hình thành và gii quyt vn . PPDH nêu vn giúp HS không ch thu c các tri thc khoa hc mi mà còn hình thành phng pháp t duy logic trong tin trình gii quyt vn . Phng pháp này còn có tác dng phát huy tính tích cc, c lp sáng to ca HS trong quá trình nhn thc. Vì vy HS lnh hi tri thc mt cách vng chc. T chc cho HS hc tp theo nhóm: Vi các nhóm nh, HS có th trao i, giúp và hp tác vi nhau trong hc tp. Cách hc tp theo nhóm giúp ngi hc tham gia vào i sng xã hi mt cách tích cc, tránh tính th ng, li. Hng dn HS thc hành: GV t chc cho HS tham gia vào các hot ng thc t, HS c trc tip quan sát, làm thí nghim, gii quyt vn theo cách ca riêng mình, qua ó hiu c bn cht ca s vt hin tng, nm kin thc mt cách vng chc và rèn luyn c các k nng cn thit. Tuy nhiên, trong khi kho sát, tác gi nhn thy trong quá trình i mi PPDH ti các trng THCS còn xy ra mt s bt cp sau: — Trình , nng lc chuyên môn ca GV còn thp. — Nhn thc ca GV v i mi PPDH cha y . — Ni dung, chng trình dy hc còn nng i vi vi HS ngi dân tc (Các trng THCS min núi, vùng dân tc). — Nhiu trng còn coi trng thành tích hn cht lng giáo dc. — TBDH thiu và cht lng cha cao. — CSVC b trí cha hp lí (phòng hc, bàn gh theo lp hc truyn thng không phù hp.) SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 43
38. — Ý thc HS cha cao. — Cha có quy nh, ch tài trong vic kim tra, ánh giá, khen thng. 9.2. Hiệu quả sử dụng thiết bị giáo dục Hiu qu là i lng ch mc tác ng, gây ra hiu lc, dn n kt qu nht nh và li nh hng ca kt qu ó sau khi kt thúc chu trình làm vic hoc hot ng. Hin nay, cha có mt nh ngha chính thng nào v hiu qu s dng TBDH, tuy nhiên các chuyên gia giáo dc, chuyên gia TBDH, các nhà nghiên cu v TBDH u i n thng nht là ánh giá hiu qu s dng TBDH thì cn tr li các câu hi sau: TBDH ã c cp có c s dng không? Nu TBDH ã c s dng thì chúng c s dng có úng ch không, có phù hp không, hiu qu s dng t c bao nhiêu phn trm so vi nhim v giáo dc t ra, có mang li li ích gì thc s không cho s phát trin ca HS và GV. Các thành phn ca hiu qu s dng thit b dy hc Vi nhng iu kin xut phát nht nh nh quy hoch và mc trang b, tính nng kinh t k thut ca thit b, phng hng và quan im ch o chuyên môn, môi trng a lí và vn hoá ca tng a phng, chun ni dung kin thc, tình trng c s h tng k thut ca trng hc và lp hc, là nhng d kin cho trc phi tuân th, thì có th xem cu trúc ca hiu qu s dng thit b bao gm nhng thành phn c bn là: hiu sut trong và hiu sut ngoài. Hiu sut trong th hin mt s quá trình và hot ng sau: — Qun lí, t chc s dng, giám sát và ánh giá. — Cách thc, phong cách và k nng s dng ca GV và ca HS. — Nhng hot ng ci tin hoc phát trin có liên quan n thit b. — Cng và nhp s dng thit b trong quá trình giáo dc. — Hao phí và tn tht xy ra trong vic s dng thit b. Hiu sut ngoài th hin qua mt s quá trình và hot ng sau: — Quá trình và hot ng hc tp ca ngi hc. — Hot ng ging dy ca GV. — Môi trng hc tp, trong ó có các quan h nh hp tác, tham gia, thc hành nghiên cu khoa hc và các quá trình thông tin, truyn thông, giao tip vn hoá - xã hi. 44 | MODULE THCS 20
39. — Các quan h và sinh hot vn hoá, i sng ca cng ng dân c a phng và gia ình. Mc tiêu và kt qu s dng thit b ây là thành phn cho bit TBDH c s dng có úng ch không, có phù hp vi nhim v giáo dc, nhng vai trò ca các ch th hot ng không và nó có mang li li ích thc s không cho s phát trin ca ngi hc và s phát trin ca GV, thành tích ca nhà trng và s tin b trong công tác qun lí. Các tiêu chí và ch s ánh giá hiu qu s dng thit b dy hc Tiêu chí 1: Hiu sut trong Ch s 1: Tn sut s dng TBDH xét theo tng loi so vi yêu cu ging dy môn hc ã c quy nh trong chng trình và k hoch dy hc, tính trên t l GV, t l gi hc (hoc thi gian thc hc), t l môn hc, t l loi thit b. Ch s 2: Kh nng làm ch thit b ca GV và HS i vi tính nng k thut và tính nng s phm ca thit b. Ch s 3: Tính thành tho s dng thit b xét theo k nng, thao tác và cách x lí tình hung ca GV và HS trong quá trình s dng thit b, tính trên t l các s c v k thut có th xy ra và cách khc phc an toàn, t l khc phc thành công các s c, t l nhng sáng kin, phát trin các ng dng mi mà GV và HS thc hin (trên tng s thit b, trên tng s GV, trên tng s gi hc). Ch s 4: Tính kinh t ca s dng TBDH xét theo mc h hng, xung cp, bo m thi hn s dng thc t và k nng bo qun, bo trì, chnh sa thit b ca GV và HS, tính trên t l phn trm hng hóc, gim cht lng ca mi loi thit b, t l chi phí sa cha trên chi phí mua sm, bn s dng theo thi gian hoc theo s lt s dng. Tiêu chí 2: Hiu sut ngoài Ch s 5: Mc ci tin, i mi phng pháp và k nng dy hc ca GV do có s dng thit b, phng tin, xét theo s lng gi hc c ánh giá tt. GV phát trin nhng k nng, nhng tri thc và quan im mi trong quá trình dy hc nh tác ng ca các loi hình thit b giáo dc, s a dng ca các hình thc dy hc và k thut lên lp, vic t chc hc tp, kim tra và ánh giá, SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 45
40. Ch s 6: Mc ci tin k nng, thái và tính tích cc hc tp ca HS xét theo quan h so sánh vi nhng thi kì, nhng trng và lp cha quan tâm s dng TBDH hoc s dng TBDH cha tt, tc là phi nghiên cu tng trng hp và xác nh các ch s khác bit gia các trng, các lp, các thi kì dy hc khác nhau. Ch s 7: Mc ci tin các quan h s phm trên lp gia GV và HS, gia HS vi nhau, gia cá nhân và nhóm xét theo tn sut xut hin các nhân t tích cc ca môi trng và quan h nh tng cng các hành vi hp tác, tng tr, tng cng không khí thi ua và tham gia, mc gim các bt ng. Ch s 8: Mc tng cng hay nâng cao kh nng giao tip, trao i thông tin trong hc tp và ging dy xét theo lng xut hin các c hi, iu kin và phng tin thun li cho dy và hc nhà trng, cho mi liên h gia nhà trng và gia ình, gia hc cá nhân và hc nhóm, trong ging dy và sinh hot chuyên môn ca tp th GV. Tiêu chí 3: Kt qu so vi mc tiêu qun lí Ch s 9: Mc t mc tiêu chung th hin kt qu chung thc t thu c xét theo các mt qun lí hành chính và nhân s, qun lí chuyên môn, qun lí hc tp và ch o công tác chung ca nhà trng tính trên t l kt qu, mc tiêu. Ch s 10: Mc t mc tiêu chuyên bit th hin nhng kt qu chuyên bit thc t thu c nhà qun lí, GV, HS, gia ình, nhà trng, xã hi c tính chi tit trên tng ngi, tng vic, tng nhim v, thông qua s tng cng tri thc, k nng, thái , hành vi và o c. Tuy nhiên, 10 ch s ánh giá hiu qu s dng TBGD ã nêu trên ch là ch s c bn và thit yu. tp trung cho vic xut các bin pháp qun lí nâng cao hiu qu s dng TBDH mt cách thit thc, chúng tôi ã chn 5 ch s chính sau ây thu thp thông tin qua iu tra kho sát và ánh giá hiu qu s dng TBDH: Ch s 1: Tn sut s dng ây là ch s quan trng vì nó là tin cho vic xét n hiu qu s dng TBDH, không phi c s dng TBDH là ng nhiên nâng cao c hiu qu s dng, nhng tn sut s dng TBDH càng cao thì ngi s dng (GV, HS, ph tá thí nghim) càng có c hi s dng thun thc hn và hiu qu s dng có c hi c nâng cao. 46 | MODULE THCS 20
41. Ch s 2: Kh nng làm ch thit b Kh nng làm ch thit b ca GV và HV i vi tính nng k thut và tính nng s phm ca thit b. Ch s 3: Tính thành tho s dng TBDH c xét theo k nng và thái ca GV và HS trong quá trình s dng thit b. GV có t giác s dng TBDH hay không hay là b ép buc phi s dng? Trình s dng TBDH có c nâng cao không? HS có hào hng vi các bài có s dng TBDH không? Nng lc thc hành, nng lc t duy logic ca HS có c phát trin không? Ch s 4: Tính kinh t ca vic s dng Nói n tính kinh t trong s dng TBDH là nói n s bn vng ca thit b ó s dng lâu dài, là nói n cht lng s dng TBDH. Nu trong quá trình dy hc có s dng TBDH, TBDH có tác dng i mi PPDH và mang li kt qu hc tp tt cho HS thì iu ó có ngha là tính kinh t ca TBDH ó ã c khng nh. Ch s 5: Phc v i mi phng pháp dy hc Chng trình và ni dung ca sách giáo khoa hin nay òi hi phi i mi PPDH mà biu hiu ca nó là: quá trình nhn thc, t duy ca HS thay i theo chiu hng tích cc, HS tham gia tho lun nhiu hn. Trong quá trình dy hc có s dng TBDH, HS có các biu hin nêu trên, iu có cho thy TBDH ã góp phn i mi PPDH. 9.3. Vai trò của thiết bị dạy học trong đổi mới phương pháp dạy học TBDH óng vai trò quan trng trong i mi PPDH và nâng cao cht lng dy hc. c bit, các TBDH có ng dng nhng thành tu ca CNTT & TT là công c giúp cho GV t chc, iu khin hot ng nhn thc ca HS. S dng hiu qu TBDH giúp gim lí thuyt, tng thi gian t hc, t nghiên cu, kích thích tính ch ng, tích cc, sáng to và tng cng làm vic ca c GV và HS trong sut quá trình dy hc. Nh vy, không khí hc tp tr nên sôi ni, hng thú hc tp b môn c nâng lên. S dng hiu qu TBDH giúp gim li dy hc truyn thng theo li truyn th mt chiu, phát huy tính tích cc, t giác trong hot ng hc tp, nghiên cu. Giúp ngi hc ch ng sáng to trong tip cn tri thc và trình bày nhng tri thc ã t lnh hi c. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 47
42. S dng TBDH hiu qu, giúp GV truyn t tt hn nhng kin thc khoa hc mà trc ây khó gii thích khi s dng PPDH truyn thng. S dng TBDH hiu qu, GV s giúp HS hình thành nhng tri thc lí thuyt, k nng, k xo thc hành. TBDH c s dng hiu qu trong công tác i mi PPDH, có mt s yêu cu t ra: — TBDH phi c trang b theo phng châm “thit thc, hiu qu, cht lng”. Vic s dng phi thng xuyên, liên tc, úng mc ích, trong quá trình s dng phi gim thiu mt mát, h hng, mi mang li hiu qu cao. — TBDH phi phù hp vi ni dung và phng pháp giáo dc, phi m bo tính khoa hc, tính s phm, an toàn cho ngi s dng và phi phù hp vi c im tâm lí và kh nng t duy ca HS. Tính khoa hc là mc chun xác trong vic phn ánh hin thc. Tính s phm là s phù hp vi các yêu cu v mt s phm nh rõ, kích thc, màu sc, d s dng, phù hp vi tâm sinh lí HS, tính kinh t là giá thành tng xng vi hiu qu ào to. Nh vy, TBDH có th n gin hay phc tp, nhng qua s dng nó phi cho kt qu khoa hc, m bo yêu cu v mt m quan, s phm, an toàn và giá c hp lí, tng xng vi hiu qu mà nó mang li và không nht thit phi là thit b t tin. Vic trang b và s dng TBDH li ph thuc nhiu vào công tác qun lí TBDH, nó góp phn nâng cao cht lng ging dy và hc tp trong trng THCS. Theo quan im lí lun dy hc hin i thì TBDH là 1 trong 6 thành t ch yu ca quá trình dy hc: mc tiêu, ni dung, PPDH, TBDH, GV, HS. Do ó TBDH chu s chi phi ca ni dung chng trình và PPDH. Mi loi hình TBDH khi a vào s dng cn c cân nhc, la chn áp ng c ni dung chng trình, PPDH, ng thi cng phi tho mãn các yêu cu v khoa hc, s phm, kinh t, thm m và an toàn cho GV và HS, nhm t kt qu mong mun. ào to ra nhng con ngi toàn din, thì ni dung chng trình dy hc phi áp ng các yêu cu nh: giúp HS lnh hi tri thc lí thuyt, hình thành nng lc thc hành, t nghiên cu cho HS, Mun t c yêu cu ó, thì mt trong các bin pháp qun lí quan trng là tng cng trang b, bo qun và c bit là nâng cao hiu qu s dng TBDH. 48 | MODULE THCS 20
43. 10. Một số loại hình thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở 10.1. Một số thiết bị dạy học dùng chung 10.1.1. Má y chi ếu qua đ ầu (Overhead) Công d ng: Má y chi u Gương qua u, hay cò n g i là Th ấu kí nh hắt má y chi u phim bn trong (Overhead Projector) là thi t b c s d ng Thân má y Tay chỉ nh tiêu c ự phó ng to và chi u vn b n và hì nh nh t nh có trên phim nh a trong Công t ắc ngu ồn su t lên mà n hì nh ph c Tay xá ch v vi c trì nh bà y. Thông khí Có th nói Overhead là mt trong nhng loi công c có hiu qu nht phc v dy hc vì nhng u im sau: — S dng c tt c cho hai loi hình dy hc thuyt ging và tho lun: Dùng các bn giy trong chun b trc thuyt ging hoc dùng giy trong và bút d màu vit ý kin tho lun trình bày ti ch. — Có th s dng linh hot bng nhng th thut n gin: Che lp và cho xut hin tng phn, lng ghép hình bng nhiu t giy trong v các thành phn, — Tng i r tin, d ph cp. Nguyên t c ho t ng : Nh ngu n sá ng công su t l n và h th ng quang h c (th u kí nh, gng chi u) hì nh trên phim trong su t c chi u và phó ng to trên mà n hì nh kí ch th c l n. Lp t má y chi u qua u + G t l y bên s n, m np má y. + Nâng giá gng h t b ng tay ph i, tay trá i gi thân má y. + Cm ngu n i n. + Ch nh tiêu c hì nh nh t rõ né t nh t. Ch to phim trong: Có th bng cách th công, hoc bng máy tính: + Phim trong: Bt c loi giy trong nào có th in, vit hoc dán hình trên b mt u có th làm phim chiu. S dòng không nên quá 6 dòng và SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 49
44. mi dò ng không nên quá 6 t i vi phim trong kh A4. Khuôn hì nh trên phim ch nên gi i h n trong khuôn kh 20 × 25cm. + Bú t vi t en tr ng ho c màu s c, tt nh t là bú t không xoá c. Cá c màu k há c có th s d ng t o cá c i m nh n th giá c (gây s chú ý ) + Má y tí nh kè m má y in lazer màu ho c en tr ng. + Cá c phim sau khi c ch t o c n c b o qu n ni khô rá o, gi a hai phim c n t m t t gi y m m tr ánh h ng n i dung. Nên lu ý rng s dng máy chiu qua u là c mt quy trình công ngh ch không ch n gin là vic có chic máy và dùng máy tu tin. Ví d: — chun b giy trong cn tóm tt phn mun trình bày tht gn, làm ni bt bng nhng t khoá, không lm dng giy trong chiu bài vit lên màn hình. Cn chun b giy trong sao cho c to d nhìn rõ ng thi m bo tính thm m (không dùng kiu ch ri mt và màu sc loè lot, nên nh, chng hn nguyên tc 3 con 6: 6 dòng trên mt t, 6 t trên mt dòng, mi ch nh nht 6mm). — Khi trình bày cn nhìn vào c to, quan sát c to, nu cn nh ni dung trình bày thì nhìn vào t giy trong, không nhìn lên màn hình. Khi cn lu ý mt t hoc câu nào ó cn dùng u bút ch trên giy trong hoc èn phóng tia sáng laser ch trên màn hình, nhng không s dng ng tác này liên tc gây nhàm chán. Khi cn thu hút s chú ý ca c to vào din gi thì tt máy, Nh vy, vic dùng Overhead gn lin vi vic i mi phng pháp và phong cách dy hc ca GV ch không ch n gin là s dng thit b. Nh ng chú ý khi s d ng má y chi u qua u: + Khi không s d ng ho c trong th i gian ngh dà i khi trì nh bà y, cn t t má y. + Chú ý an toà n i n và b ng có th gây ra khi ti p xú c v i bó ng chi u sá ng + Trá nh va p m nh, không s tay, là m x c gng, th u kí nh. + Kí ch th c ch ph i ln c. Vi l p h c có chi u dà i 5 - 10m, má y chi u t cá ch mà n hì nh 2,5 - 3m thì c ch ti thiu là 16pt. + Che ti phòng hc, hi trng, gim bt chiu sáng trong phòng bng cách tt bt các ngun sáng, che rèm hoc óng bt các ca s. 50 | MODULE THCS 20
45. Cá ch trì nh bà y: + Ki m tra khuôn hì nh và né t hì nh. Hã y ki m tra t v trí xa và khó xem nh t c a l p h c. Ti n hà nh nh ng i u ch nh c n thi t. + Sp x p cá c hì nh chi u theo th t trì nh bà y. Có nh ng hì nh chi u c n s d ng nhi u l n ho c ph i in thêm, ho c ánh d u ti n riêng và s dng l i. + Ch bt má y khi trì nh bà y ho c khi mu n HS suy ngh trên hì nh chi u. Ngoà i ra c n t t má y trá nh s tp trung không c n thi t và o hì nh chi u. + Dù ng que ch , ho c èn d i trong quá trì nh trì nh bà y. 10.1.2. Má y chi ếu đa năng (Multi Projector) Ống kí nh Bả ng đi ều khi ển Thông khí Công t ắc ngu ồn Chân đi ều chỉ nh đ ộ cao Bả ng k ết n ối gó c chi ếu Đi ều kh iển t ừ xa Cá p ngu ồn Nắp ống kí nh Công d ng: Má y chiu a nng c s d ng phó ng to và chi u hì nh nh t nh và ng t cá c ngu n khá c nhau nh bng hì nh, a hì nh, má y chi u v t th và cá c s n phm ph n m m t má y tí nh lên mà n hì nh ph c v vi c trì nh bà y. Nguyên lí là m vi c: Cá c lo i tí n hi u hì nh nh u và o khá c nhau c má y chi u a nng nh n d ng và x lí. Sau ó cá c tí n hi u nà y c h th ng èn chi u sá ng công su t l n và h th ng quang h c phó ng chi u trên mà n hì nh l n. S khá c bi t trong nguyên t c là m vi c c a má y chi u a nng v i cá c thi t b khá c là ch : hì nh nh trì nh chi u không chi u thng lên màn hình (nh máy chiu slide hoc máy chiu qua u) mà cn qua nhn dng và x lí. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 51
46. Cá ch kt n i má y chi u a nng v i cá c thi t b nghe nhì n ngo i vi Là mt phng ti n k thu t d y h c, má y chi u a nng có th kt n i vi nhi u thi t b nghe nhì n ngo i vi nh: m áy tí nh (PC, Notebook/ Laptop); u bng video; u a hì nh VCD; máy chi u v t th ; má y khu ch i âm thanh, Khi k t n i c n th c hi n nh ng n i dung sau: Cá c thi t b nêu trên c n i v i b ng k t n i c a má y chi u a nng thông qua cá c lo i cá p n i. Cá c gi c c m t i b ng k t n i phù hp v i cá c tiêu chu n gi c c m khá c nhau c a cá c thi t b nghe nhì n ngo i vi. Ni c ng Serial c a PC ho c u ra c a cá c thi t b khá c (bng ho c a CD, má y chi u v t th , ) vi c ng và o c a má y chi u a nng (RGB1 ho c RGB2) t i B ng k t n i thi t b . Trong tru ng h p c n khu ch i âm thanh, cn n i c ng ti ng ra c a má y chi u a nng v i má y khuy ch i âm thanh. Ch nh ch là m vi c, ch t l ng hì nh nh và âm thanh c b n B trí má y chi u a nng b ng hai cá ch: trên bà n ho c trên tr n phò ng h c. B c 1: ngay ng n và vng ch c má y chi u. B c 2: Cm dây ngu n i n c a má y chi u a nng và bt ngu n b ng công t c. i u ch nh v trí c a má y chi u a nng. B c 3: Ch nh thng b ng c a hì nh nh b ng chân . B c 4: Bt m t trong nh ng ngu n phá t hì nh (ã c k t n i). B c 5: Dù ng B ng i u khi n ho c i u khi n t xa i u ch nh ch là m vi c và cá c ch t l ng hì nh nh c b n sau: Xa-gn (Zoom); Tiêu c (Focus); Sá ng-ti (Bright). Nh ng chú ý khi s d ng má y chi u a nng + Khi không s d ng ho c trong th i gian ngh dà i khi trì nh bà y, cn chuy n má y sang ch ch (Standby) ho c t t h n. + Sau khi k t thú c s d ng, nu mu n t t má y chi u, ph i chuy n má y sang ch ch , i khi qu t gió ng ng ho t ng m i t t h n thi t b . + An toà n i n và trá nh b b ng khi ti p xú c v i bó ng chi u sá ng chí nh. + Tránh va p mnh, không tip xúc ng kính tránh làm xc. Bo qun hiu qu máy chiu a nng + Cn bo qun ni khô ráo. Nên có ch iu hoà không khí ni ct gi. 52 | MODULE THCS 20
47. + Trá nh va p. + Vn chuy n ph i y n p, có tú i ho c h p v n chuy n. Cá c b ph n quang h c ph i c lau b ng v i ho c gi y c bi t, không dù ng tay, cn, ho c cá c hoá ch t l lau r a. + Không t ý thá o thi t b . + Chú ý cung c p ngu n i n n nh. + Khi k t n i và khi thá o cá c thi t b ngo i vi kh i má y chi u c n t t ngu n i n trá nh h ng thi t b , ho c h ng c ng k t n i. + Chú ý th n tr ng khi thay bó ng èn chí nh, trá nh b b ng: cn ph i i cho èn ngu i h n m i ti n hà nh thá o và thay èn m i. 10.2. Một số loại hình thiết bị dạy học bộ môn 10.2.1. Tranh ảnh giáo khoa Tranh nh giáo khoa là loi hình quen thuc và vn c s dng trong các trng THCS hin nay. u im ni bt ca loi hình này là: giá thành r nht trong các loi hình TBDH; d vn chuyn, d bo qun; d s dng. Hình tnh s dng nhiu trong dy hc là: hình v trên bng, nh chp, bu nh, hình minh ho trong sách, các loi tp chí nh kì, các catalô, tranh tng, áp phích, panô qung cáo. Hình tnh thng c s dng theo các tài liu hng dn s phm c bit. — Thun li: Có th chuyn ý ngha tru tng thành các dng hin thc, cho phép chuyn quá trình dy hc t mc biu hin bng li sang mc c th hn. — Hn ch: Mt vài loi nh khó phóng to lên cho c lp nhìn. Hình tnh là loi hình 2 chiu nên khi dùng phi chun b ch treo, ch ct và GV phi dng mt vài phút có th nh hng n s chú ý liên tc ca HS. 10.2.2. Bản đồ giáo khoa Bn giáo khoa là s biu hin thu nh b mt trái t lên mt phng da trên c s toán hc. Bng ngôn ng bn , phng tin ( ho) phn ánh nhng du hiu c bn nht, c trng nht phù hp vi trình phát trin trí óc ca la tui HS và xét n yêu cu giáo dc thm m và v sinh hc ng. Bn giáo khoa có nhiu loi: bn giáo khoa treo tng; bn trong sách giáo khoa; át lát giáo khoa; bn câm (hay bn trng). Bn giáo khoa treo tng là mt loi ca bn giáo khoa, vì SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 53
48. th nó có chung ni dung, c im, tính cht và ý ngha nh các loi bn giáo khoa khác; ng thi nó cng có nhng im riêng. Vai trò ca bn giáo khoa treo tng trong quá trình dy hc Bn giáo khoa treo tng m rng khái nim không gian cho HS, cho phép các em thit lp mi quan h tng h và nhân qu ca các hin tng và các quá trình trong t nhiên và xã hi, phát trin óc quan sát, hình thành th gii quan duy vt. Phng pháp s dng bn giáo khoa treo tng — S dng bn giáo khoa treo tng trc tiên phi bit “c” bn : c bn là phng pháp tng quát, phng pháp chung cho mi HS. — So sánh thông tin trên bn nhm tìm hiu c im ca các i tng, hin tng, s kin tìm ra mi liên h và quy nh ln nhau ca các i tng, mi liên h gia nhng cái bit và cái cha bit. — Mô t và nêu c im hin tng. Giúp cho HS bit quan sát, mô t, tng thut hay nêu c im hin tng, s kin. 10.2.3. Mô hình, mẫu vật dạy học Mô hình giáo khoa, mu vt là loi hình TBDH mô phng theo hình dng, cu to, hot ng và bn cht ca s vt, hin tng nhm phc v cho vic dy và hc. Mô hình mu vt có hai loi: Mô t các i tng trong không gian 3 chiu và trong không gian 2 chiu: — Trong không gian ba chiu: ó là các mu vt và các mô hình mô t các vt tht nh mô hình c th ngi, con quay gió, — Trong không gian 2 chiu: ó là các mô hình ch cn mô t i tng nh tranh v. ó là mô hình mô t các lát ct b dc hay b ngang ca mt i tng nào ó. Vai trò ca mô hình, mu vt 1) Tác ng mnh vào các giác quan ngi hc. Khi s dng mô hình, mu vt HS nghiên cu trc tip i tng vt tht hoc ging vt tht nên tính chân thc c nhn thc mt cách nguyên vn. 2) Vì là vt tht hoc ging nh vt tht nên mô hình, mu vt giúp HS có s liên h mt thit vi thc tin khin cho tri thc có sc sng mnh m. 54 | MODULE THCS 20
49. 3) Mô hình, mu vt góp phn hp lí hoá quá trình dy hc nh tit kim c thi gian do GV không phi mô t dài dòng v hình dáng, màu sc, cu to ngoài hoc cu to trong, nguyên lí hot ng, ca s vt nghiên cu. Nâng cao hiu qu s dng mô hình, mu vt — Chun b mô hình, mu vt + GV phi kim tra và s dng trc mô hình, mu vt phát hin nhng khim khuyt ca mô hình, mu vt nu có và kp thi iu chnh hoc sa cha. + D kin phng thc s dng. + Vi nhng mô hình, mu vt n gin, GV có th giao cho mt s HS t làm hoc chun b trc nhà. — S dng mô hình, mu vt + S dng theo s chun b trc theo "nguyên tc 4: úng mc ích, úng lúc, úng ch, úng cng và mc ". S dng úng mc ích, ngha là ch s dng mô hình, mu vt vi nhng phn ni dung cn phi có mô hình, mu vt ging dy mà không s dng tu tin. a mô hình, mu vt ra úng lúc. Mô hình thng có hình dáng và màu sc rt hp dn. Nu GV a mô hình, mu vt ra quá sm s thu hút s chú ý ca HS vào mô hình, mu vt và các em b phân tán t tng. + t mô hình, mu vt úng v trí sao cho c lp quan sát rõ, tránh t v trí không thun li cho vic quan sát hoc ch mt nhóm HS quan sát c. + Tu theo tng mô hình, mu vt mà GV có th kt hp các phng pháp nh quan sát, àm thoi, thc hành, nêu vn , gii quyt vn . Chú trng vic t các câu hi hoc nhng ch dn cn thit HS có th t nghiên cu, khám phá tri thc qua mô hình, mu vt. — Sau khi s dng mô hình, mu vt + GV cn rút kinh nghim v hiu qu s dng mô hình, mu vt trong gi hc. + Lau chùi và sa cha (nu b h hng) và ct gi có th s dng ln sau. 10.2.4. Vật thật Các thit b thí nghim, trang thit b ca xng trng (dng c, máy móc thit b) vt liu, vt mu, mu các chi tit riêng bit, b su tp khoáng sn, sinh vt, b mu thc vt, mô hình, ma két và các vt úc khuôn. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 55
50. Trong dy hc lí thuyt, vt tht ch c s dng khi không th truyn t bng các loi phng tin dy hc khác. Không nên dùng các vt có kích thc quá nh. Nhng khi tin hành thí nghim hoc trong quá trình dy sn xut có th s dng bt kì loi vt th nào không ph thuc khi lng và kích thc ca chúng. Trong trng hp này chúng c coi là các phng tin hình thành k nng, k xo ca HS. 10.2.5. Dụng cụ, hoá chất thí nghiệm Dng c bao gm nhiu loi: dng c o lng, dng c thí nghim, dng c sn xut, Dng c hay hc c là mt loi hình thit b giáo dc c bit c sn xut và s dng nhiu nht trong hot ng dy và hc. Dng c dy hc chim t l khá cao vi các môn khoa hc t nhiên. Vai trò ca dng c dy hc trong quá trình dy hc — Có th s dng c vi tt c các loi bài ging, truyn th kin thc mi, kim tra ánh giá, thc hành, vn dng kin thc, — Trong 1 tit hc, hc c có th s dng c tt c các giai on khác nhau ca tin trình bài hc. — Tit kim c thi gian do không phi mô t và HS phi hình dung (nu không có hc c, phi dy chay). — Là phng tin trc quan giúp HS rèn luyn k nng, k xo tt nht. — Rèn thói quen lao ng có khoa hc: Cách lp t, tháo d dng c mt cách khoa hc, hp lí, tit kim thi gian, cách s dng, khai thác thông tin, x lí thông tin tìm kt qu mong mun, — Gây hng thú hot ng nhn thc cho HS. Nguyên tc s dng Dng c dy hc là loi hình có nhiu iu kin nht HS phát huy tính tích cc trong hot ng nhn thc. HS có c hi suy ngh nhiu hn, hot ng chân tay nhiu hn, tranh lun nhiu hn và nm vng kin thc chc chn hn. Dng c dy hc có th dùng n chic (Lc k, nhit k, ) hoc dùng trong các thí nghim vi nhiu dng c. Nguyên tc s dng chung: Theo 4 bc cho c GV và HS: — Chun b lí thuyt. — Chun b dùng cn thit và GV phi s dng trc. — S dng trong tit hc. — Thu xp, lau chùi dùng lâu dài. 56 | MODULE THCS 20
51. 10.2.6. Bản trong giáo khoa Bn trong giáo khoa là loi hình TBDH thông qua ng nét, hình mng, màu sc m nht trên tm phim hoc nha trong sut th hin ni dung cn trình bày. Nhng bn trong có màu sc có tác dng rt ln, kích thích hng thú HS quan sát, hc tp. Bn trong có u im là nu s dng theo b có th bin mt ni dung cn truyn ti rt phc tp thành nhng mng vn logic và liên hoàn giúp HS d nh, d hiu. Bn trong giáo khoa giúp HS nm vng kin thc khoa hc c bn bng ngôn ng to hình, thông qua s th hin hình nh ã c chn la ca mt hoc nhiu tác gi. Theo cách thit k thì có hai loi bn trong: bn n, bn theo b. Cách s dng bn trong n: Tt c các thông tin u xut hin trên mt tm nha trong. GV có th dùng que (hoc dùng bút Laze) ch lên tm nha trong (hoc lên phông) to s chú ý vào bt kì chi tit nào. Có th iu khin tng phn hình v trên tm nha trong bng cách dùng t giy hay tm bìa che nhng phn cha cn cho xut hin trình bày tng d liu và tho lun tng bc mt. Cách s dng bn trong theo b: ây là tin ích ni bt ca vic s dng máy chiu qua u. Mt ni dung thông tin phc tp có th chia thành nhiu phn mt cách logic. Ta s gii thiu phn nn trc; các b phn khác khi lt è lên ln lt s to thành mt h thng (mt i tng) hoàn chnh. 10.2.7. Băng, đĩa ghi âm Bng ghi âm là loi hình ghi li các tín hiu âm thanh trên bng t tính và c phát li qua máy ghi âm. Do tin b ca CNTT nên ngày nay ngi ta ã có th ghi âm trên a CD vi cht lng tt hn nh k thut s. Âm thanh c phát li qua u a CD hoc qua máy tính. Do ó hin nay trong các nhà trng có hai loi thit b giáo dc liên quan n âm thanh là bng ghi âm dùng cho máy Radio Cassete và a CD dùng cho u a CD và máy tính. c im: — Th mnh ca bng, a ghi âm là giá tr biu cm ca âm thanh tác SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 57
52. ng vào thính giác, qua ó mà cm hoá, thuyt phc ngi nghe t giác tip nhn thông tin hoc tri thc. — Do khoa hc k thut ngày càng phát trin nên công ngh sn xut ra bng, a ghi âm ngày càng hin i, giá thành sn phm ngày càng h, do ó loi hình bng, a ghi âm ngày càng c phát trin trng ph thông. Yêu cu v bng, a ghi âm: — Phi la chn ni dung kin thc sách giáo khoa sao cho phù hp vi th loi bng, a ghi âm. — Âm thanh ghi phi có cht lng cao. — Cht lng thu thanh phi chun, không có ting n hoc tp âm. — Cht lng bng, a ghi âm phi m bo tiêu chun k thut thì mi phn ánh trung thành âm gc và mi dùng c lâu dài. Cách s dng: Bc chun b: — Cn c vào ni dung bài hc, GV cn chun b trc ni dung nào trong bng, d kin thi im s dng và thi lng s dng. — c k bn hng dn s dng bng, a ghi âm kèm theo (nu có) hiu ni dung bng, a ghi âm và hiu c ý ca tác gi bng, a ghi âm, t ó tìm cách s dng có hiu qu nht. — Kim tra bng: Có b mc không? Nu mc thì dùng bông hoc vi mm t trên mt bng và dùng tay cho bng chy và lau ht mc. Chy th bng kim tra cht lng âm thanh. Nhiu GV do không chun b trc nên ã gp nhiu lúng túng khi s dng bng, a ghi âm. — S dng trc theo tin trình bài son ra. Tp tua i, tua li, bt th on bng cn n. Tp x lí nhng tình hung “trc trc” v k thut. Bc s dng: — iu chnh âm thanh va cho c lp cùng nghe rõ, tránh nh quá hoc to quá ngng nghe ca HS. — S dng theo tin trình bài son. — Có th kt hp vi vic s dng các loi TBGD khác nh tranh, nh, bn , biu bng, bài ging thêm sinh ng, — Có th t ra các câu hi phù hp trc hoc sau mi on trích âm tng tính tích cc nhn thc ca HS. 58 | MODULE THCS 20
53. Sau khi s dng: — Nên tua li (vi bng ghi âm) v v trí u bng ln s dng sau d dàng và ct vào v ng bng. Vi a ghi âm nên dùng vi mm hoc bông lau nh nhàng mt a và ct vào v ng a. — Bo qun bng, a trong hp có cht chng m. Nu không có cht chng m thì cn t bng, a ghi âm ni khô ráo. 10.2.8. Băng hình và đĩa hình giáo khoa Bng hình là bng t tính ghi li ng thi các tín hiu hình nh và âm thanh v các s vt, hin tng, bng máy quay (Video Camera) và c phát li bng u máy video. Bng hình còn c gi là phim video. Bng hình giáo khoa là bng hình mang chc nng ca thit b giáo dc, ni dung bng c biên son theo ni dung sách giáo khoa nhm mc ích nâng cao hiu qu quá trình dy và hc. Bng hình ã c nghiên cu và ng dng t lâu các nc phát trin nh Vng Quc Anh t nm 1927, M t nm 1950, Nht t nm 1950, Nc ta phi n nm 1980 mi nghiên cu và n nhng nm 1990, bng hình giáo khoa mi c a vào nhà trng. Ngày nay, do thành tu ca CNTT mà ngi ta ã có th chuyn bng hình s dng cho máy video thành a hình (VCD, DVD) s dng cho máy u a VCD hoc máy tính rt thun tin cho quá trình s dng cng nh bo qun mà giá thành li r hn bng hình. Vai trò ca bng, a hình trong quá trình dy hc — Cung cp thông tin chính xác, y i tng cn nghiên cu. — Mang tính trc quan cao, bi nhng s vt và hin tng trong bng phn ln là nhng s vt, hin tng thc. — Nh tính “ng” nên có sc truyn cm rt cao i vi HS. Cùng mt lúc, HS va có th quan sát c s vt, hin tng li va nghe c âm thanh t s vt, hin tng ó. — Hp lí hoá quá trình hot ng dy và hc. — u th ni bt ca bng, a hình là nh k thut ghi và phát li hình mà ngi ta có th: + Làm chm li các bin i quá nhanh mà mt thng khó quan sát. + Làm nhanh lên các bin i quá chm nh: Nghiên cu quá trình mt bông hoa n, s phát trin ca mt bào thai, SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 59
54. + Nghiên cu các hin tng quá xa hoc nguy him không th n gn. + To c các thí nghim o mà HS không th tin hành trc tip nh các thí nghim hoá hc rt c hi, + Mô hình hoá c các quá trình hoc các bin i cc nhanh. — Tt c nhng u im trên ã làm tho mãn nhu cu nhn thc ca HS. — Tuy nhiên bng, a hình cùng vi khi chuyn ti thông tin là u video, u a hình và máy tính là nhng loi hình TBDH t tin mà trong iu kin kinh t hin nay không phi trng ph thông nào cng có th sm c. Cách s dng và bo qun Chun b ca GV: — Xem k tài liu hng dn s dng. — Kim tra bng, a hình, máy video hoc máy vi tính, kim tra s an toàn ca máy móc trc khi s dng và chy th, iu chnh k thut h tr ti u nu cn. — Lp k hoch s dng, thc cht là tr li các câu hi: S dng c bng (a) hay ch s dng mt on vi mc ích gì? Vào thi im nào ca bài ging? Thi lng kéo dài bao nhiêu? on nào cn dng bng (a) trao i, phát vn, on nào cho bng (a) chy chm HS d quan sát, on nào cn tua li, h thng câu hi nh th nào phát huy c tính tích cc hot ng nhn thc ca HS? Cn nh hng, hng dn, gii thích gì thêm? S dng: Theo tin trình k hoch ã nh. Tuy nhiên, trong thc t ã có nhiu tình hung xy ra khác vi kch bn, vì vy GV phi x lí mt cách linh hot và mm do. Sau khi s dng: GV cn t chc cho HS tho lun (c lp hoc theo nhóm) v ni dung bài hc có liên quan n bng (a), nêu thc mc và hng gii quyt. Ly bng (a) ra khi máy, vi bng hình cn tua li t u ri mi ly bng ra, cho vào hp ng và cho vào túi, bo qun trong bình cha cht chng m hoc ni khô ráo. Vi a hình, dùng giy mm hoc vi tht mm lau nh, cho vào hp và ni khô ráo. Vi máy quay video, dùng giy mm hoc vi mm lau nh u t hoc dùng bng lau u t lau sch u t. Tránh tình trng n khi s dng mi lau thì khi ó 60 | MODULE THCS 20
55. các cht bn ã óng cht vào u t rt khó lau. Cho máy vào túi bo v và ni khô ráo. Khi s dng cn kim tra trc, thm chí phi phi hoc sy máy. 11. Đảm bảo an toàn khi sử dụng thiết bị dạy học a) An toàn điện Cn phi có k nng an toàn in và s cu in git. Tránh in git do in áp cao rò ra v thit b. Không t ng m v bo v thit b. Trong trng hp cn m, cn rút phích cm in. Khi không dùng trong thi gian dài cn rút phích cm ra khi in. b) An toàn thị giác Mt s TBDH (máy chiu qua u, máy chiu a nng, ) có cng chiu sáng rt ln, tránh cho ánh sáng ca các TBDH trên chiu thng vào mt GV và HS trong khong cách gn. c) An toàn thính giác Mt s TBDH có th có h thng khuch i ngoài rt ln. Tu theo kích thc ca phòng hc và v trí HS, cn iu chnh âm lng nghe. Cng âm thanh vt quá 55dBA (i vi phòng hc, phòng hi hp) và 90 dBA (i vi xng thc hành — tiêu chun tng ng trong công nghip) là có hi cho thính giác và sc kho. 12. Các nguyên tắc sử dụng thiết bị dạy học S dng TBDH phi m bo theo nguyên tc 4 sau: — S dng TBDH úng mc ích Mc ích dy hc quy nh hot ng dy ca GV bng các TBDH c th. Hot ng dy ca GV và TBDH quy nh mc ích ca HS, xác nh hot ng ca HS bng các TBDH hin có. Các hot ng và TBDH ca HS giúp h lnh hi c ni dung kin thc và thay i nhân cách. Mt khác mi TBDH u có mt chc nng riêng. Chúng phi c s dng phù hp vi mc ích nghiên cu ca quá trình dy hc. Chng hn, TBDH dùng biu din trên lp cn loi kích thc ln HS c lp quan sát c. TBDH dùng cho HS nghiên cu khi hc bài mi hoc thc hành khc sâu kin thc và rèn luyn k nng ch cn kích thc nh, phù hp vi HS, d vn hành, quan sát, nhn xét, gii thích hin tng. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 61
56. — S dng TBDH úng lúc Phi trình bày TBDH vào lúc cn thit ca bài hc, lúc HS cn nht, mong mun nht c quan sát, phù hp vi trng thái tâm lí nht (trc ó GV ã dn dt, gi m, nêu vn chun b). Mt TBDH s c s dng có hiu qu cao nu nó xut hin vào úng lúc ni dung và PPDH cn n, tránh hin tng TBDH c a ra hàng lot làm HV phân tán s chú ý. — S dng TBDH úng ch Phi tìm v trí trình bày TBDH trên lp hp lí nht, giúp HV ngi mi v trí trong lp hc u có th tip nhn thông tin t các TBDH bng nhiu giác quan khác nhau. — S dng TBDH úng mc và cng S dng TBDH quá nhiu thi gian trong mt tit hc s nh hng các bc ca gi lên lp. HV s chán nn, thiu tp trung, cht lng hc kém. 13. Thiết bị dạy học tự làm là gì? TBDH t làm là loi TBDH do GV ch to mi hoc ci tin t mt TBDH ã có hoc qua su tm t liu hin vt mà có. TBDH t làm có nguyên lí cu to và cách s dng phù hp vi ý tng thc hin bài dy ca GV làm ra, do ó khi c s dng thng cho hiu qu cao và thit thc. TBDH t làm góp phn nâng cao hiu qu trong vic i mi phng pháp giáo dc nhm khc phc phng pháp truyn th mt chiu, to ra ng lc khuyn khích t duy sáng to ca i ng GV và HS. Trong iu kin CSVC cha m bo cho vic dy và hc, vic t làm TBDH ca GV rt quan trng và cn thit. TBDH t làm giúp GV ch ng hn trong quá trình xây dng tin trình cho bài hc và quá trình t chc hot ng hc cho HS lên lp. T ó có th giúp HS chim lnh c các tri thc ca bài hc mt cách ch ng, bin quá trình dy và hc ca thy trò là mt quá trình gn kt cht ch gia lí thuyt và thc hành. Trong trng hp TBDH t làm c cung cp b h hng hoc không hot ng tt, GV có th t làm TBDH thay th, vì th d dàng hn cho GV khi s dng, bo qun và sa cha. Các TBDH t làm thng nh, c làm t nhng vt liu d kim vi chi phí u t rt thp to iu kin thun li cho GV khi bo qun, di chuyn, thay th các vt dng khi cn và s dng cho nhiu nm. 62 | MODULE THCS 20
57. Thit b dy hc t làm cn m bo các yêu cu sau: — V cht lng: TBDH t làm phi m bo cho HS tip thu c kin thc, k nng, k xo; giúp cho GV t chc hot ng dy hc mt cách thun li, sau quá trình tìm tòi - khám phá vi các TBDH ó, HS có th hiu thu áo các ni dung kin thc. Ni dung và cu to ca các TBDH phi m bo các c trng ca vic dy lí thuyt và thc hành, phi phù hp vi nhim v s phm, thúc y kh nng tip thu nng ng ca HS. Các TBDH hp thành mt b phi có mi liên h cht ch v ni dung, b cc và hình thc, trong mi cái phi có vai trò và ch ng riêng. — V s phù hp vi tiêu chun tâm sinh lí ca GV và HS: TBDH t làm phi gây c s hng thú cho HS và thích ng vi quá trình tìm tòi nghiên cu ca thy và trò; làm cho HS nâng cao cm nhn chân, thin, m; kích thích tình yêu ngh trong GV; m bo các yêu cu v an toàn và không gây c hi. — V s phù hp vi các tiêu chun s phm: TBDH t làm cn phi có màu sc sáng sa, hài hoà, ging màu sc ca vt tht; có cu to n gin, d iu khin, chc chn, có khi lng và kích thc phù hp, có kt cu thun li cho vic vn chuyn, m bo c bn có th s dng cho nhiu nm. — V tính kinh t: TBDH t làm cn phi có chi phí thp, có tui th cao và mang li hiu qu cao cho quá trình dy và hc. Nói cách khác TBDH t làm phi m bo c 4 tiêu chí, ó là: tính khoa hc; tính sáng to th hin s nghiên cu tìm tòi, ý tng mi l trong khi làm và khai thác s dng; tính hiu qu có th s dng nhiu bài vi nhiu mc ích khác nhau; nguyên vt liu d kim, bn c hc, s dng c lâu dài và tính thm m phù hp vi tâm lí, la tui HS. 14 Tự làm thiết bị dạy học ở trường trung học cơ sở Quá trình dy hc bao gm 6 thành t c bn: mc tiêu, ni dung, phng pháp, TBDH, GV, HS. Các thành t này tng tác qua li to thành mt chnh th trong môi trng giáo dc ca nhà trng (môi trng s phm tng tác) và môi trng kinh t - xã hi ca cng ng. Khi nói v phng tin dy hc, ta thng bàn n mt yu t quan trng không th thiu, ó là DDH. Thut ng DDH s dng vi mt ngha rng nh TBDH. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 63
58. DDH nói chung và DDH t làm nói riêng chính là phng tin có kh nng ti u hoá quá trình dy hc. Trong i mi giáo dc hin nay. T làm DDH có vai trò không th thiu trong vic nâng cao cht lng và hiu qu dy hc, c th là: — Giúp HS lnh hi tt nht các biu tng, khái nim, quy tc, cng nh góp phn hng dn, y mnh hot ng nhn thc ca HS; giúp HS nhn thc sâu sc bài hc thông qua quá trình HS quan sát s vt, hin tng mt cách trc quan, quá trình t làm, tri nghim và quá trình làm thí nghim. — Kích thích hng thú ca HS: DDH t làm thng n gin và do GV hoc HS làm ra. Quá trình làm và s dng DDH trong các bài hc to ra ng c hc tp tt hn, giúp HS tp trung chú ý cao và vic nm kin thc mi tr nên d dàng và sâu sc hn. — Phát trin k nng thc hành HS: T làm DDH giúp GV và nhà trng to ra nhiu b DDH cho HS thc hành. Chính các b DDH này (trong ó có phn óng góp ca HS) giúp các em t thc hin các thí nghim và rèn luyn k nng thc hành. Thông qua ó hình thành k nng tt hn, có c hi khám phá môi trng xung quanh, giúp HS nm ni dung bài hc sâu sc, ch ng, tích cc và sáng to. — Phát trin trí tu ca HS: Qua t làm DDH và quá trình quan sát s vt, hin tng mt cách trc quan, quá trình làm thí nghim bài hc giúp HS tip thu kin thc mi sâu sc, bn vng. Ý thc ham tìm hiu cái mi, thích tò mò khoa hc c nhen nhóm và tính ch ng, tích cc, sáng to trong vic hc tp c phát huy mi HS. — Giáo dc nhân cách HS: ó là tính cn cù, cn thn, t m, ý thc t chc k lut, tính trung thc, thói quen làm vic mang tính khoa hc, yêu quý thành qu lao ng mà sn phm là DDH do GV hoc HS t làm. — Hp lí hoá quá trình hot ng dy hc: DDH t làm không nhng là công c, là phng tin HS t xây dng và chim lnh kin thc mi mà còn là ngun cung cp thông tin, kin thc, góp phn giúp GV t chc iu khin hot ng nhn thc ca HS mt cách ch ng và ó là c s cun hút HS vào các hot ng t lp trên lp, vào kh nng xây dng hot ng nhn thc ca mình mt cách tích cc. Nhng yêu cu t ra i vi DDH t làm: — m bo c các thông tin ch yu v các hin tng, s vt liên quan n ni dung bài hc. 64 | MODULE THCS 20
59. — Làm tng hng thú nhn thc ca HS. — m bo tính trc quan, to cho HS kh nng tip cn ni dung bài hc. — Chú ý tính khoa hc, tính s phm, tính k thut, m thut và tính kinh t. — To iu kin m rng và làm sâu sc ni dung bài hc. — To iu kin cho HS t lc chim lnh kin thc, hình thành k nng, k xo. — m bo v sinh môi trng, an toàn trong trng hc. Khi t làm DDH, cn chú ý nhng im sau: — Gn vi ni dung, chng trình sách giáo khoa. — Phù hp vi phng pháp và hình thc dy hc b môn. — úng mc ích, úng lúc, úng ch. T làm DDH trng THCS: Thit b, DDH trng THCS bao gm các loi: tranh nh, bn , s , bng biu, mô hình, mu vt, dng c thí nghim, phng tin nghe nhìn nh phim, èn chiu, bng, a ghi âm, ghi hình, máy chiu qua u, projector B Giáo dc và ào to ã ban hành Danh mc TBDH ti thiu cho GV và HS cp THCS. Cùng vi b TBDH ti thiu , vic t làm DDH ca GV và HS góp phn làm cho DDH tiu hc thêm a dng, phong phú, phù hp vi c im ca a phng, phc v thit thc, kp thi vi nhng yêu cu dy hc. Trong nhng nm qua và hin nay, hot ng t làm DDH ca GV và HS ã khá sôi ng và tr thành phong trào ca toàn ngành Giáo dc trong c nc. Trong quá trình t làm DDH, trình chuyên môn, nghip v ca GV c cng c và phát trin, c bit là kh nng thc hành, thí nghim phc v tt cho vic nâng cao hiu qu dy hc. i vi HS, trong quá trình tham gia làm DDH, các em s hiu sâu và nm chc kin thc, rèn luyn c k nng, k xo, tính thn trng, chính xác, s kiên trì, óc sáng to, Thông qua ó, HS có ý thc thi ua làm úng, làm p, làm tt DDH và tng thêm hng thú trong hc tp. K hoch làm DDH trng THCS: DDH t làm cn n gin, s dng nguyên vt liu r tin, sn có a phng (nên tn dng nhng vt ã s dng xong gia ình, nhng ph liu c s sn xut ). kích thích hng thú hc tp ca HS, DDH SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 65
60. cn to dáng p, màu sc hp dn và cn chú ý tính tích hp gia các môn hc. Sau khi c phân công m nhim khi lp, lp ging dy trong nm hc, trên c s s dng trit thit b, DDH và DDH t làm ã có, mi GV phi có k hoch t làm DDH b sung cho mi hc kì và c nm hc ó. Chính vì vy, ngay t u nm hc, ngi GV phi có k hoch t mình làm và huy ng HS cùng tham gia su tm, thu gom các hin vt, vt liu phc v cho k hoch t làm DDH trong nm. DDH t làm ch yu do GV làm và có th hng dn HS cùng tham gia hoc có th kt hp vi ng nghip, cha m HS cng nh các thành phn khác trong cng ng cùng làm. Cn c vào kh nng, s lng, tính cht ca DDH t làm mà GV la chn hình thc t chc làm cho phù hp. GV có th huy ng HS cùng làm DDH ti trng hoc hng dn làm nhà cho cá nhân hoc nhóm HS. Có th giao toàn b hoc tng phn công vic cho HS i vi mi DDH t làm. HS tham gia làm DDH cn c GV hng dn c th, vic va sc, gn lin vi ni dung hc tp mt cách thit thc, tránh hình thc và tn nhiu công sc, thi gian ca các em. i vi các thành phn khác trong cng ng, có th nh giúp v k thut, công c, vt liu, CSVC, hoc giúp theo n t hàng. Mt s nh hng trong t làm DDH trng THCS: Su tm mu vt: Bao gm các dng sau: — Su tm các vt sy khô, ép khô dùng nhiu nm (bách tho, côn trùng, mt s loi hoa, qu, ). — Su tm vt ti sng trc tip gii thiu khi ging dy (con cá, giun, d, hoa, lá, qu, ). — Su tm mt s vt thc (tem th, phong bì, các loi hp giy, mt s loi công c nh kìm, búa, mt s dùng in nh: dây in, công tc, cu chì, bóng in, ). — Su tm các mnh g, on g, g dán, — Su tm mt s loi dng c nh chai l, ca cc, can nha, lon bia, v hp nc ngt, các loi bao bì, hp xp hình lp phng, hình hp ch 66 | MODULE THCS 20
61. nht, khay nha, v hp nha có nhiu màu sc có th ct thành các hình khác nhau. — Su tm mt s vt phm vn hoá tiêu biu ca a phng: sn phm thêu, an, mu hoa vn, các món n, Su tm tranh nh: Su tm trên báo chí, báo nh, bu nh, lch t, Internet, Chú ý hình nh tuyn chn phi tiêu biu, in hình và phn ánh trung thc, úng n nhng tình tit c bn cn truyn th trong bài hc. Các hình nh chn lc cn có kích thc phù hp, m bo cho HS quan sát rõ ràng các yu t c bn nh: nhân vt chính v trí trung tâm, màu sc hài hoà có tác dng khc sâu tri thc và bi dng thm m cho HS. Vic s dng thiu chn lc, quá nhiu hình nh, tài liu thiu chính xác, sa vào các kin thc vn vt, phân tán làm sai ni dung bài hc. Các hình nh c chn không nên óng thành tp ln, mi hình nh nên trình bày trên nhng trang riêng bit tránh ln ln vi nhng quyn tranh t xem, t nghiên cu phòng thí nghim, phòng truyn thng, T làm mô hình: — Dùng giy, vi la, ni lông, dây thép, dây ng, to thành hoa lá, con vt — Dùng t sét, thch cao nn các con vt, các loi qu, c, — Dùng g mm, nha, xp, gt thành các hình, ghép ni các mô hình — Ct gt, óng g, gn bìa cng, sn, nhum màu thành mô hình theo thit k. — Su tm các loi mô hình có sn. V tranh, v bn , s , tranh ng V tranh minh ho theo ni dung bài hc hoc phóng to tranh sách giáo khoa. Khi v tranh, GV cn xem xét, cân nhc th hin t ng nét, hình khi, b cc n phân phi màu sao cho phù hp vi yêu cu s phm. Vic thu nh, phóng to tranh có th s dng các phng pháp sau: — K ô vuông bn gc và k ô vuông trên giy thu, phóng (bn sao), các ô vuông bn sao có kích thc ln (nu phóng to) hoc kích thc bé (nu thu nh) hn bn gc theo t l thích hp. Da vào nhng c im xác nh trên bn gc, ta v theo hình ng dng trên bn sao. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC | 67