Lợi ích của mô hình dạy học 2 buổi/ ngày ở bậc Tiểu học tại tỉnh Tiền Giang đối với học sinh và giáo viên

Nội dung text: Lợi ích của mô hình dạy học 2 buổi/ ngày ở bậc Tiểu học tại tỉnh Tiền Giang đối với học sinh và giáo viên

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ LỢI ÍCH CỦA MÔ HÌNH DẠY HỌC 2 BUỔI/ NGÀY Ở BẬC TIỂU HỌC TẠI TỈNH TIỀN GIANG ĐỐI VỚI HỌC SINH VÀ GIÁO VIÊN NGUYỄN KIM DUNG*, LÊ THỊ NGỌC THƯƠNG TÓM TẮT Mô hình dạy học 2 buổi/ngày được thực hiện thí điểm ở nhiều trường tiểu học tại nhiều tỉnh thành trên cả nước, trong đó có tỉnh Tiền Giang. Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở cấp tiểu học (TH) tại tỉnh Tiền Giang, đề tài cấp Sở “Đánh giá hiệu quả việc dạy và học của mô hình dạy học 2 buổi/ngày của cấp TH tại tỉnh Tiền Giang” được thực hiện. Bài báo trích từ kết quả nghiên cứu của đề tài nêu trên và tập trung phân tích lợi ích của mô hình dạy học 2 buổi/ngày ở cấp TH tại tỉnh Tiền Giang đối với học sinh (HS) và giáo viên (GV). Từ khóa: mô hình 2 buổi/ngày, chương trình, giáo viên, cán bộ quản lí, học sinh, trường tiểu học. ABSTRACT The benefits of the full-day schooling model at primary school level in Tien Giang Province for students and teachers The full-day schooling model has been experimented in many primary schools in different provinces all over the country, among which is Tien Giang province. In order to enhance the teaching and learning quality at primary school level in Tien Giang, a provincial research called “Evaluating the effectiveness of teaching and learning of full- day schooling model at primary school level in Tien Giang province” was carried out. The article extracts the results of the above research and focusses on analyzing the benefits of the full-day schooling model at the primary school level in Tien Giang province for students and teachers. Keywords: full-day schooling model, program, teachers, managers, students, primary schools. 1. Đặt vấn đề HS TH. Hiện nay, Vụ Giáo dục TH đang Tại các nước có nền giáo dục tiên nghiên cứu và đề xuất thực hiện hai mô tiến như Singapore hay các nước phát hình dạy học 2 buổi/ngày ở cấp TH: mô triển ở phương Tây, việc thực hiện mô hình dạy học 30 tiết/tuần áp dụng cho HS hình tổ chức dạy học cả ngày ở cấp TH vùng khó khăn; tập trung tăng cường dạy được xem là vấn đề tất yếu. Ở Việt Nam, Toán, tiếng Việt, tiếng dân tộc và mô ngày 03-3-2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo hình dạy học 35 tiết/tuần áp dụng cho HS (GD&ĐT) đã tổ chức hội thảo về vấn đề ở các vùng thuận lợi hơn. Tiền Giang hướng tới việc dạy học 2 buổi/ngày cho cũng là một trong những địa phương đầu * TS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM; Email: kimnguyen@ier.edu.vn ThS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM 54
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ tiên triển khai mô hình dạy học 2 rộng. HS tham gia thực hiện phương thức buổi/ngày. Đề tài “Đánh giá hiệu quả dạy Dạy học cả ngày sẽ được học tập/hoạt học 2 buổi/ngày của cấp TH tại tỉnh Tiền động cả buổi sáng, buổi trưa và buổi Giang” được thực hiện nhằm mục đích chiều tại trường vào một số ngày trong đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu tuần. [4] quả của mô hình, như: điều kiện cơ sở vật 2.2. Mô hình dạy học 2 buổi/ngày tại chất của trường; cách tổ chức giảng dạy Việt Nam và các mong muốn, nguyện vọng của phụ Trong các tài liệu này, Vụ Giáo dục huynh HS. Kết quả của đề tài sẽ là cơ sở TH là nơi tập hợp một số bài đề cập việc khoa học cho việc hoạch định chiến lược tổ chức dạy học cả ngày ở cấp TH (2 giáo dục TH tại Việt Nam nói chung và buổi/ ngày), cụ thể: tại tỉnh Tiền Giang nói riêng trong giai - Lương Việt Thái, Một số vấn đề về đoạn tiếp theo. Bài báo trích dẫn một số Chương trình Giáo dục cả ngày ở TH. kết quả nghiên cứu của đề tài nêu trên, Chuyên đề Giáo dục TH 2010, tập 44, gồm những nội dung chính sau đây: tr.9-11. Bài viết có mục đích trao đổi và - Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu đề xuất một số định hướng về nội dung có liên quan đến lợi ích của mô hình dạy và phương pháp giáo dục nhằm thực hiện học 2 buổi/ ngày đối với HS và GV; tốt mục tiêu giáo dục cả ngày trên cơ sở - Giới thiệu chung về mô hình dạy xem xét một số kinh nghiệm về dạy học học 2 buổi/ ngày ở cấp TH tại tỉnh Tiền cả ngày ở một số quốc gia phát triển. Giang; - Chương trình đảm bảo chất lượng - Phân tích lợi ích của mô hình dạy trường học (SEQAP), cơ quan của Bộ học 2 buổi/ ngày ở cấp TH tại tỉnh Tiền GD&ĐT, đơn vị do Bộ GD&ĐT thành Giang đối với HS và GV; lập dưới sự tài trợ của Ngân hàng Thế - Kết luận và kiến nghị về các lợi ích giới (WB), Vương quốc Bỉ và Vương của của mô hình dạy học 2 buổi/ ngày ở quốc Anh trong mục tiêu nâng cao chất cấp TH tại tỉnh Tiền Giang đối với GV và lượng giáo dục TH (nâng cao thời lượng HS thông qua việc phân tích điểm mạnh, học tập, rèn luyện, tạo môi trường để HS điểm yếu, cơ hội và thử thách. phát triển toàn diện theo nhu cầu và khả 2. Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên năng của mình). SEQAP đã lần lượt giới cứu thiệu bằng văn bản, sách hướng dẫn, báo 2.1. Khái niệm cáo như: Hướng dẫn dạy học cả ngày Dạy học 2 buổi/ngày (FDS) là năm học 2011-2012; Hướng dẫn sư phạm phương thức bổ sung thêm thời gian cho xây dựng nội dung chương trình và thời việc học tập/hoạt động của HS ở trường. khóa biểu dạy học cả ngày. Tài liệu tập Dạy học cả ngày sẽ sử dụng có hiệu quả huấn lập kế hoạch dạy học 2 buổi ngày thời gian tăng thêm ở trường để tổ chức cấp trường. Hà Nội 2011; Sổ tay hướng các hoạt động giáo dục theo một chương dẫn lập kế hoạch dạy - học cả ngày; Sổ trình, kế hoạch được điều chỉnh và mở tay hướng dẫn triển khai hoạt động; Sổ 55
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ tay hướng dẫn sử dụng Quỹ giáo dục nhà ngày trường; Sổ tay hướng dẫn sử dụng Quỹ Do điều kiện ở các trường khác phúc lợi HS; Sổ tay hướng dẫn quản lí tài nhau nên cần có các phương án phù hợp chính nhằm hướng dẫn quá trình tổ cho từng loại trường. Có 3 phương án chức và thực hiện dạy học cả ngày cho chủ yếu cho các loại trường, như: T.30, các đối tượng quản lí (Sở, Phòng giáo T.33, T.35. dục, hiệu trưởng các trường); GV chuyên - Phương án T.30 là phương án dành môn trong việc thực hiện chương trình, cho các trường có nguồn lực còn hạn chế, đổi mới phương pháp giảng dạy. số tiết tăng thêm là 30 tiết/tuần Trong Đối với giáo dục TH, Chương trình tuần, HS sẽ có 2 ngày học 2 buổi/ngày và dạy học 2 buổi/ ngày (FDS) và kèm theo 3 ngày học 1 buổi/ngày. Tại các trường đó là Chương trình hướng dẫn đảm bảo có HS dân tộc, thời gian tăng thêm phải chất lượng dạy học 2 buổi/ngày (SEQAP) bao gồm 2 tiết học môn tiếng Việt với đã được triển khai tại Việt Nam. trọng tâm là cải thiện các kĩ năng nghe và a) Chương trình dạy học 2 buổi ngày nói tiếng Việt cho HS dân tộc. Chương (FDS) trình giảng dạy bổ sung của môn Tiếng Theo Hướng dẫn số Việt, Toán và các hoạt động giáo dục có 105/CTDBCLGDTH về “Hướng dẫn thể được tổ chức theo nhu cầu của nhà thực hiện dạy học cả ngày trong năm học trường. 2010 - 2011” của Chương trình đảm bảo - Phương án T.33: Phương án dành chất lượng giáo dục trường học, Chương cho các trường có nguồn lực hạn chế. Số trình FDS tập trung vào một số nội dung tiết tăng lên là 33 tiết/tuần. HS sẽ có 3 như sau: ngày học 2 buổi/ngày và hai ngày học 1 - Tập trung vào việc tăng cường kiến buổi/ngày. Đây là phương án dành cho thức, kĩ năng môn tiếng Việt, Toán cho các trường chưa đủ điều kiện để chuyển HS nhằm đáp ứng chuẩn kiến thức, kĩ sang phương án T.35 nhưng có thể năng của các môn học thông qua việc chuyển sang phương án cao hơn T.30, và tăng thời gian học cho các môn Tiếng một số trường dạy tiếng dân tộc. Việt và Toán. - Phương án T.35: HS học thêm 35 - Tạo cơ hội cho hoạt động giáo dục tiết/tuần với 5 ngày học 2 buổi/ngày. ngoài giờ lên lớp – hoạt động tập thể b) Chương trình Đảm bảo chất lượng nhằm cải thiện chất lượng giáo dục toàn trường học (SEQAP) diện cũng như hỗ trợ và tăng cường kiến SEQAP được thành lập theo chủ thức, kĩ năng môn Toán, Tiếng Việt cho trương đổi mới toàn diện giáo dục, trong HS. đó có giáo dục TH. Chương trình gồm có - Hỗ trợ cải thiện các kĩ năng nghe 4 hợp phần chính: nói Tiếng Việt cho HS dân tộc thiểu số - Hợp phần 1: Cải thiện hành lang thông qua các hoạt động giáo dục. chính sách cho quá trình chuyển đổi sang Các phương án dạy học 2 buổi mô hình dạy học cả ngày. 56
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ - Hợp phần 2: Cải thiện nguồn nhân tập thể, nó như là một phương tiện để tổ lực cho quá trình chuyển đổi sang mô chức quá trình học tập tích cực cho từng hình học cả ngày. cá nhân. Trong tập thể đó, mỗi HS sẽ có - Hợp phần 3: Cải thiện các nguồn môi trường để thi đua, thể hiện năng lực, lực vật chất và các nguồn lực thường hỗ trợ lẫn nhau tìm ra các phương án giải xuyên cho việc chuyển đổi sang mô hình quyết vấn đề và quan trọng hơn cả là rèn FDS. luyện cho HS kĩ năng hoạt động tập thể - Hợp phần 4: Quản lí thực hiện và và khẳng định bản thân. điều phối chương trình. Bên cạnh đó, việc tổ chức dạy học 2 Dựa theo cơ sở lí luận các chương buổi/ngày là tăng cường thời gian học tập trình 2 buổi/ngày như trên, hiện nay, theo của HS phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí chúng tôi, Tiền Giang đang áp dụng lứa tuổi và đặc điểm nhận thức trong quá phương án thực hiện giống T.35 ở cấp trình học tập của HS. Dạy học cả ngày là TH, nhưng cũng có một vài điểm khác so một mô hình không chỉ giúp cho HS phát với phương án trên. Điều này sẽ được nói triển một cách toàn diện cả về kiến thức rõ ở mục 3.1 dưới đây. và kĩ năng mà còn hạn chế được tình c) Các yếu tố liên quan đến lợi ích của trạng dạy thêm học thêm tràn lan khó HS trong mô hình dạy học 2 buổi/ngày kiểm soát như hiện nay. Về mặt nhận Việc tổ chức hoạt động học tập và thức, những HS học kém có cơ hội được giáo dục ở trường TH cho HS là sự mở GV chú ý và hỗ trợ nhiều hơn, HS học rộng phạm vi xã hội của HS từ môi khá giỏi được đào sâu kiến thức hơn. Cha trường gia đình đến nhà trường, từ nửa mẹ HS sẽ yên tâm hơn khi gửi con em ngày đến cả ngày, từ chỉ tập trung dạy mình cho các thầy cô dạy dỗ cả ngày ở kiến thức đến việc rèn luyện kĩ năng và trường và HS được có không gian sư mở rộng các quan hệ xã hội. Chính vì phạm, an toàn, vừa học vừa tham gia hoạt vậy, nhu cầu được dạy kiến thức và kĩ động ở trường. Ngoài ra, với thời khóa năng xã hội khác của HS có điều kiện để biểu học 2 buổi/ngày, HS bán trú được được đáp ứng. nghỉ trưa ở trường sẽ có nhiều thời gian Đặc điểm nổi bật của nhân cách HS phục hồi sức khỏe hơn. trong giai đoạn này là khả năng nhận d) Các yếu tố liên quan đến lợi ích của thức phát triển nhanh chóng nhờ hoạt GV trong mô hình dạy học 2 buổi/ngày động học tập, đời sống cảm xúc, tình cảm - Các GV phải chú ý đến việc phát chiếm ưu thế với sự hồn nhiên, vui tươi, triển chuyên môn của mình trong điều hay bắt chước những người gần gũi, bản kiện thực hiện 2 buổi/ngày. Đặc biệt là tính hiếu động khó kiềm chế, hành vi ý trong quá trình GV phát triển khả năng chí chưa cao. Dưới tác động của hoạt nhận thức và phẩm chất trí tuệ của HS động học tập, nhân cách của HS có nhiều thông qua hoạt động học tập, rèn luyện biến đổi sâu sắc. Việc tổ chức học tập tác phong và hành vi đạo đức theo chuẩn theo lớp, nhóm sẽ tạo được môi trường mực xã hội trong khi dạy 2 buổi/ngày. 57
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ - Việc phân phối thời gian cho dạy tại tỉnh Tiền Giang đối với HS và GV. học cả ngày tạo điều kiện cho GV đổi 3. Thực trạng của vấn đề nghiên mới giáo án cho phù hợp và thời gian cứu giảng dạy được mở rộng. Kết quả thực trạng được dựa trên - Chương trình 2 buổi/ngày cũng việc khảo sát ý kiến của các đối tượng: giúp tận dụng hiệu quả GV các môn năng cán bộ quản lí (CBQL), GV và phụ khiếu, giáo dục ngoài giờ. huynh (PH) tại 30 trường TH thuộc 10 - Về việc đổi mới phương pháp dạy huyện/thành phố thuộc tỉnh Tiền Giang. học, GV được tập huấn và đổi mới Tất cả tên và nội dung trả lời của các đối phương pháp dạy học theo hướng kết hợp tượng tham gia phỏng vấn đều được giữ hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm bí mật nhằm đảm bảo tính cởi mở và chân và phát huy khả năng của từng cá nhân thực của các thông tin được cung cấp. Mục trong nhóm là một lợi thế trong việc tổ đích của chuyến khảo sát nhằm khảo sát chức dạy học 2 buổi/ngày. và đưa ra một số nhận định về thực trạng - GV dành thời gian cho HS nhiều hoạt động tổ chức dạy học 2 buổi/ngày ở hơn, GV quan tâm đến HS cũng như hiểu cấp TH tỉnh Tiền Giang. Những phương rõ quá trình nhận thức, hành vi của HS pháp nghiên cứu được sử dụng trong đề tài hơn. nghiên cứu này gồm có Phương pháp - Chế độ tiền lương dạy 2 buổi/ngày nghiên cứu lí luận và phương pháp nghiên hợp lí sẽ góp phần nâng cao thu nhập cứu thực tiễn (điều tra khảo sát bằng phiếu tương ứng với công sức GV bỏ ra. hỏi, phỏng vấn, thống kê, đánh giá, so Trong phần tiếp theo của bài báo, sánh và đối chiếu). chúng tôi sẽ trình bày các kết quả khảo 3.1. Giới thiệu chương trình học 2 sát thực trạng về lợi ích của mô hình dạy buổi/ngày cấp tiểu học tỉnh Tiền Giang học 2 buổi/ngày được tổ chức ở cấp TH (xem bảng 1) Bảng 1. Bảng phân phối chương trình cho phương án T.35 Số tiết học Số tiết hiện tại của tăng cường C C C từng khối trong mô 1 2 3 lớp hình T.35 Các Môn Tiếng Ngoại Tin hoạt Toán học tự Việt ngữ học động chọn giáo dục Lớp 1 (22) 12 3 2 2 5 Lớp 2 (23) 11 2 2 2 5 Lớp 3 (23) 11 2 2 2 2 3 Lớp 4 (25) 9 2 1 2 2 2 Lớp 5 (25) Không có 58
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ Kết quả khảo sát và điều tra nghiên 1 và 2 ở chỗ là có số tiết tăng cường (2 - cứu của đề tài cho thấy thời khóa biểu 3 tiết) ở môn Tin học và các hoạt động của mô hình dạy 2 buổi/ngày ở các giáo dục. Tuy nhiên, số lượng tiết tăng trường TH trên địa bàn tỉnh Tiền Giang cường cho các hoạt động giáo dục lại bao gồm 2 loại sau: T.34 (34 tiết/tuần giảm 2, 3 tiết ở khối lớp 1 và khối lớp 2 trong đó 4 ngày học 2 cả ngày) và T.35 so với khối lớp 3 và lớp 4. (35 tiết/tuần trong đó 5 ngày học cả Trên cơ sở sắp xếp chương trình và ngày), T.32 (chỉ áp dụng tại trường TH thời khóa biểu như trên, những yếu tố Long Bình Điền trong số 30 trường được liên quan đến việc thực hiện dạy 2 khảo sát). Trong đó, đa số các trường buổi/ngày đòi hỏi các trường phải xem đang áp dụng phương thức tổ chức là xét một cách kĩ lưỡng. Phần tiếp theo sẽ T.35. Do đó, căn cứ theo bảng phân phối đi sâu vào phân tích tác động này đối với chương trình của trường TH, cụ thể là GV và HS. Trường Âu Dương Lân, thành phố Mỹ 3.2. Phân tích lợi ích của mô hình 2 Tho, Tiền Giang để làm mẫu tham khảo buổi/ngày đối với học sinh điển hình. Quan sát bảng 1, ta thấy số tiết Kết quả đánh giá mức độ đồng ý tăng cường trong chương trình học này của các đối tượng CBQL, GV, PH về lợi dao động trong khoảng từ 9 tiết đến 12 ích của việc thực hiện mô hình 2 tiết trong các khối học, trừ khối lớp 5 là buổi/ngày đối với HS được thể hiện trong không có tăng cường. Riêng khối lớp 3 bảng 2 dưới đây: và lớp 4 có sự khác biệt hơn hai khối lớp Bảng 2. Ý kiến của các đối tượng khảo sát về lợi ích của mô hình 2 buổi/ngày Hoàn Rất Đối Đồng Không Không toàn Ý kiến đồng tượng ý rõ đồng ý không ý đồng ý 1) Học sinh sẽ học tốt hơn CBQL 43,5 47,8 8,7 0 0 nếu trường áp dụng dạy PH 35,0 39,9 9,9 12,8 2,3 học 2 buổi/ngày GV 11,8 55,3 12,5 16,7 3,6 2) Học sinh được rèn CBQL 3,4 60,9 8,7 0 0 luyện kĩ năng và thái độ PH 32,8 43,9 11,2 10,2 2,0 tốt hơn khi trường tổ chức GV 12,8 58,8 11,1 15,4 1,9 dạy 2 buổi/ngày 3) Học sinh được dạy kiến CBQL 39,1 52,2 8,7 0 0 thức tốt hơn khi trường tổ PH 31,7 43,8 11,5 9,7 1,6 chức dạy học 2 buổi/ngày GV 14,3 57,6 10,2 14,9 1,7 4) Dạy học 2 buổi/ngày CBQL 30,4 52,2 17,4 0 0 hạn chế tình trạng dạy PH 26,6 41,7 15,0 13,7 3,1 thêm học thêm GV 11,5 56,2 10,9 16,4 5,0 59
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ Cả ba đối tượng được khảo sát bao học đầu giờ chiều, tiếp thu bài không gồm CBQL, GV, PH có một sự nhất trí bằng buổi sáng). Nhiều GV cũng bày tỏ khá cao với tỉ lệ trên 60% đồng ý những quan điểm chưa thể đánh giá chất lượng lợi ích của việc thực hiện 2 buổi/ngày. HS của mô hình này so với mô hình Vấn đề quan trọng được đưa ra trong quá truyền thống (dạy học một buổi/ngày) vì trình tìm hiểu thực trạng của mô hình dạy cho đến nay vẫn chưa có được Bộ tiêu học 2 buổi/ngày là kết quả học tập, kết chí đánh giá chất lượng HS học 2 quả rèn luyện kĩ năng và thái độ của HS buổi/ngày so với học một buổi/ngày. trước và sau khi thực hiện mô hình. HS Hiện tại, GV mới chỉ dựa vào điểm số để sẽ học tốt hơn nếu trường áp dụng dạy đánh giá thành tích của HS, song cách học 2 buổi/ngày là điều mà CBQL đồng ý này chưa thể đánh giá được chất lượng cao nhất (91,3%), kế đến là PH (74,9%) học tập của HS một cách toàn diện. Từ và thấp hơn nhất là GV (67,1%). Tuy đó, có thể thấy việc xác định kết quả học nhiên, vẫn có 20% GV và PH không rõ tập của HS cũng cần được đánh giá, so về lợi ích này. sánh, đối chiếu để tìm ra giải pháp hợp lí Bên cạnh kết quả khảo sát, kết quả khi thực hiện mô hình 2 buổi/ngày. phỏng vấn CBQL và GV cho biết buổi Đối với ý kiến “HS được dạy kiến thứ hai HS được ôn luyện các kiến thức thức tốt hơn khi trường tổ chức dạy học 2 cơ bản, rèn các kĩ năng, học thêm các buổi/ngày” có tỉ lệ đồng ý của CBQL cao môn năng khiếu, tiếng Anh, qua đó có nhất (91,3%), tiếp theo là PH (75,5%) và thời gian và điều kiện phát triển tư duy sau cùng là GV (71,9%). Tương tự với nhiều hơn. Ngoài ra, khi tìm hiểu về sự mức đồng ý này, dạy học 2 buổi/ngày phù hợp của đặc điểm tâm lí HS đối với hạn chế tình trạng dạy thêm học thêm mô hình dạy học 2 buổi/ngày, đa số các cũng được CBQL, PH, GV đồng ý với tỉ đối tượng được phỏng vấn đều cho rằng lệ khá cao (trên 65%). Về phía PH, các số mô hình dạy học này phù hợp với đặc liệu cho thấy đa số PH ủng hộ nhà trường điểm tâm lí của các em. Các CBQL cho tổ chức dạy học 2 buổi/ngày. rằng việc dạy học một buổi/ngày (các em Ngoài ra, kết quả phỏng vấn PH về phải học 5 tiết trong một buổi) là quá tải những lợi ích của mô hình dạy học 2 so với khả năng tiếp thu của HS TH. buổi/ngày cũng phản ánh: Theo các GV, HS lứa tuổi này thích - Chất lượng học tập của HS được cải được đến trường, vì có nhiều bạn để chơi thiện đáng kể do HS được dạy nhiều hơn; và học. Do đó, việc học 2 buổi/ngày giúp - Nhu cầu học bán trú của HS trong các em được vừa học vừa vui chơi, củng gia đình có PH những người làm việc ở cố, khắc sâu kiến thức, phát triển năng các nhà máy, xí nghiệp, hay buôn bán, lực và được rèn các kĩ năng. Tuy nhiên, ngành dịch vụ ngày càng lớn; một số GV lại băn khoăn về vấn đề giờ - Các hoạt động vui chơi, giải trí giấc tổ chức dạy học 2 buổi như hiện nay thiếu lành mạnh đã và đang gia tăng (HS thường ngủ trong lớp vào những tiết trong khi PH không đủ thời gian, điều 60
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ kiện kèm cặp con; khăn (đi đò, thuyền ). Tuy nhiên, vẫn - Chương trình học ngày nay đã thay còn một số ý kiến khác cho rằng họ có đổi nên các PH không thể chỉ dạy con thể đưa đón trẻ đến trường ngày nhiều như trước đây; lượt vì việc học tập của trẻ là quan trọng - HS thích đến trường hơn ở nhà vì và họ sẵn sàng hi sinh vì tương lai con, được học và được chơi. Môi trường học cháu mình. Thật vậy, những vấn đề trên đường an toàn hơn, tốt cho việc giáo dục sẽ được giải quyết ổn thỏa và nhận được HS. sự hưởng ứng của PH nhiều hơn nữa khi Kết quả phỏng vấn cũng cho thấy nhà trường có sự sắp xếp thời khóa biểu một bộ phận PH, GV cho rằng tuy việc tổ và lấy ý kiến PH cũng như căn cứ điều chức dạy học 2 buổi/ngày rất tốt song do kiện đi lại tại địa phương. vấn đề thời khóa biểu, thời gian nghỉ 2 3.3. Phân tích các lợi ích của mô hình buổi quá nhiều nên họ đã phải mất nhiều 2 buổi/ngày đối với giáo viên thời gian cho việc di chuyển để đưa rước Có 5 yếu tố quan trọng liên quan con em mình, đặc biệt là những trường đến GV khi thực hiện khảo sát được thể vùng sâu, vùng ven có giao thông khó hiện ở bảng 3 dưới đây: Bảng 3. Ý kiến của các đối tượng khảo sát liên quan đến GV trong mô hình dạy học 2 buổi/ngày Hoàn Rất Đối Đồng Không Không toàn Ý kiến đồng tượng ý rõ đồng ý không ý đồng ý 1) Năng lực đội ngũ giáo viên hiện nay của trường phù CBQL 0 82,6 13,0 4,3 0 hợp với việc dạy học 2 GV 11,9 68,3 9,9 7,6 1,0 buổi/ngày 2) Giáo viên của trường CBQL 4,3 52,2 43,5 0 0 thích dạy học 2 buổi/ngày GV 9,5 50,1 5,7 24,6 8,7 3) Dạy học như truyền CBQL 0 8,7 17,4 69,6 4,3 thống (ngày một buổi) phù hợp PH 11,3 24,6 31,2 28,8 4,1 đối với giáo viên hơn là dạy 2 GV 8,7 33,2 14,5 39,6 4,0 buổi/ngày 4) Giáo viên có thời gian tập trung vào phát triển chuyên CBQL 0 13,0 26,1 52,2 8,7 môn hơn khi dạy như truyền GV 11,5 41,7 11,6 31,8 2,3 thống 5) Giáo viên được hưởng chế CBQL 13,0 43,5 39,1 4,3 độ tốt hơn khi dạy học 2 GV 9,4 33,4 17,9 29,8 9,6 buổi/ngày 61
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ Khi đề cập vấn đề năng lực đội ngũ dạy một buổi/ngày với lí do lớn nhất là GV hiện nay của trường có phù hợp với chế độ thù lao chưa tương xứng, bên việc dạy học 2 buổi/ngày hay không, thì cạnh đó là các lí do không có thời gian có 81,2% GV và 82,6% CBQL đồng ý chăm sóc gia đình, không có thời gian để điều này. Năng lực GV là một trong làm thêm, dạy thêm, thu nhập thấp trong những yếu tố góp phần mang lại chất khi phải đi 4 buổi/ngày (lượt đi và về). lượng giảng dạy cao. Vì vậy, tỉ lệ đồng ý Tiếp theo, xét về khía cạnh dạy 2 cao trên đây của CBQL và chính bản thân buổi/ngày mang lại ích lợi cho GV, kết GV mang ý nghĩa hết sức tích cực. Tuy quả khảo sát đưa ra những con số khá nổi nhiên, khi xem xét hồ sơ GV, kết quả cho bật. Trước tiên, chỉ có 8,7% CBQL, thấy hiện nay, đa số GV các trường đều 35,9% PH, 41,9% GV đồng ý dạy học đạt chuẩn (9+3 cho vùng khó khăn và như truyền thống (ngày một buổi) phù 12+3 cho vùng thuận lợi) và trên chuẩn hợp đối với GV hơn là dạy 2 buổi/ngày. nhưng tỉ lệ có sự khác nhau giữa các Như vậy, có các đối tượng khảo sát thiên trường và huyện. Do đó, để đáp ứng cho về sự lựa chọn mô hình dạy học 2 mục tiêu của việc dạy học 2 buổi/ngày thì buổi/ngày hơn. Sự khác biệt về tỉ lệ đồng chuẩn trên đã không còn phù hợp. ý, trong đó CBQL đồng ý rất cao đối với Kết quả khảo sát hồ sơ cũng cho mô hình 2 buổi/ngày nhưng khoảng xấp thấy nhiều trường chưa đảm bảo đủ số xỉ 40% PH, GV lại khá xem trọng dạy lượng GV cho việc thực hiện mô hình học truyền thống. Đây là một kết quả dạy học 2 buổi/ngày. Mặt khác vẫn còn đáng phải đề cập và các nhà lãnh đạo tồn tại hai điểm nổi bật về chuyên môn chính sách giáo dục cần chú ý vì cả ba của GV, đó là: hiện nay, GV tuy có đổi đối tượng này liên quan đến những điều mới phương pháp giảng dạy so với trước quan trọng nhất khi thực hiện, đó là đây, song việc sử dụng phương pháp người thi hành (CBQL và GV), người tác giảng dạy theo truyền thụ kiến thức một động quan trọng lên người thụ hưởng chiều vẫn là chủ đạo. Kết quả này đặt ra (PH, HS). yêu cầu là tỉnh Tiền Giang cần đẩy nhanh Tương tự như vậy, tỉ lệ 53,2% GV và kế hoạch nâng cao trình độ cho GV để 13% CBQL đồng ý GV có thời gian tập đảm bảo cung cấp đủ số lượng GV đạt trung vào phát triển chuyên môn hơn khi chuẩn (trình độ cử nhân sư phạm), có dạy như truyền thống. Tỉ lệ đồng ý này năng lực chuyên môn và khắc phục được không cao, vì vậy rất cần được làm rõ vì sự chênh lệch trình độ GV giữa các vùng vấn đề chuyên môn, bằng cấp của GV như khi sắp xếp GV dạy 2 buổi/ngày. đã đề cập ở trên là chưa thật sự thỏa mãn Kế đến, với tỉ lệ xấp xỉ 60%, cả hai điều kiện để phát triển 2 buổi/ ngày, trong đối tượng CBQL và GV đều đồng ý rằng khi đó, CBQL và GV lại không có nhiều GV của trường thích dạy học 2 thời gian phát triển chuyên môn khi thực buổi/ngày. Theo kết quả này, nguyên hiện mô hình này. Đa số GV, nhất là GV nhân CBQL và người giảng dạy trực tiếp trẻ, khi được phỏng vấn đều có mong không rõ và không thích chiếm tỉ lệ gần muốn được các cấp quản lí tạo điều kiện 40% là cần được làm rõ. Khi được phỏng cho mình tiếp tục học lên cao và được vấn về điều này, GV bày tỏ rằng họ thích tham gia nhiều khóa học, chuyên đề để 62
10. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ nâng cao trình độ chuyên môn, học tập - Đảm bảo công bằng trong giáo dục, kinh nghiệm và đổi mới phương pháp, hình giúp giảm tải chương trình. thức tổ chức dạy học, nhưng hiện tại họ - Giảm gánh nặng chi phí học thêm chưa có thời gian tập trung phát triển của HS cho các PH. chuyên môn như nguyện vọng. Đối với GV Ngoài ra, không có nhiều sự khác - Giúp GV có thêm thời gian để hỗ biệt ý kiến giữa CBQL và GV khi đồng ý trợ cho HS yếu và phát triển HS khá giỏi. rằng GV được hưởng chế độ tốt hơn khi - GV linh hoạt hơn trong việc thực dạy học 2 buổi/ngày, tuy nhiên tỉ lệ này hiện giáo án dựa trên điều kiện thời gian chỉ khoảng 45%. Nhìn từ góc độ quản lí 2 buổi/ngày. của các trường và tự đánh giá của GV, tỉ - GV đổi mới phương pháp dạy học lệ này cho thấy lợi ích của chế độ chính phù hợp với việc thực hiện 2 buổi/ngày. sách dành cho GV đang dạy 2 buổi/ngày - Nâng cao kĩ năng sư phạm và năng chưa thật thỏa đáng. lực chuyên môn hơn. 4. Những thuận lợi, khó khăn, cơ 4.2. Khó khăn hội và thách thức đối với việc dạy 2 Bên cạnh những lợi ích trên của mô buổi/ngày hình dạy học 2 buổi/ngày ở cấp TH tỉnh Từ kết quả trên, chúng tôi nhận thấy Tiền Giang thì vẫn tồn tại những khó có những thuận lợi và khó khăn, cơ hội, khăn liên quan đến HS và GV. Cụ thể là: thách thức của việc áp dụng dạy 2 Đối với HS buổi/ngày đối với GV và HS, cụ thể như - HS ở vùng ven, vùng sâu, vùng xa sau: sẽ mệt mỏi do PH phải đưa rước giữa 2 4.1. Thuận lợi buổi vì chưa có bán trú cho HS. Đối với HS - HS ít được chọn lựa và ít được học - HS không phải học thêm, học nhiều các môn ngoại khóa, giáo dục ngoài giờ, hơn. môn năng khiếu. - HS có thời gian nghỉ ngơi vì đã nắm - HS chưa được sử dụng trang thiết bị vững bài và thực hành nhiều trong lớp. học tập đúng với những gì mô hình đề ra. - HS được học đầy đủ các môn, có Đối với GV điều kiện phát triển ở các môn năng - GV còn cứng nhắc, thụ động trong khiếu như nhạc, mĩ thuật việc chấp hành tổ chức dạy học thay vì - HS nhanh nhẹn hơn, gần gũi với linh hoạt bám sát thực tế của trường và GV hơn. HS để chủ động thực hiện tốt mô hình, - Được học với nhiều thầy, cô sẽ giúp góp phần đảm bảo đúng các mục tiêu HS tiếp thu kiến thức nhiều hơn, thầy cô giáo dục và lợi ích của mô hình, tạo hiệu đánh giá HS chính xác hơn, không cảm quả cho mô hình. tính, HS được phát huy về mọi mặt. - Nhiều GV chưa mạnh dạn đề xuất ý Trong một số trường hợp, không bị GV kiến với cấp trên về việc nâng cao hiệu có thành kiến. quả tổ chức 2 buổi/ngày. - Phát huy tính tự lập, tự chủ của HS: - Nhiều GV chậm đổi mới phương tự học, tự ăn, sống kỉ luật, nề nếp và tôn pháp dạy học. trọng người xung quanh. - GV được trả lương, thưởng còn ít 63
11. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 3(68) năm 2015 ___ so với công sức mà họ bỏ ra. rập khuôn. GV hoặc áp dụng máy móc - Quá trình nâng cao và tự nâng cao hoặc chưa hiểu đúng phương pháp và lợi năng lực chuyên môn của đại bộ phận ích của đổi mới phương pháp dạy học GV trước sự thay đổi nhanh chóng của (các môn học khác nhau, đối tượng HS khoa học giáo dục còn hạn chế. khác nhau, GV khác nhau nhưng phương - Nhiều GV thích dạy 1 buổi/ngày pháp dạy học được sử dụng lại giống hơn vì ít công sức hơn so với 2 nhau). buổi/ngày. 5. Kết luận và kiến nghị 4.3. Cơ hội 5.1. Kết luận - Mô hình dạy học 2 buổi/ngày được Từ kết quả nghiên cứu của đề tài, các cấp quản lí Sở, Phòng, nhà trường chúng tôi đưa ra một số kết luận về lợi (Ban giám hiệu, GV) và xã hội (PH) ích của việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đồng tình, ủng hộ, nhất là các bậc PH. ở cấp TH tại tỉnh Tiền Giang như sau: - Lợi ích của mô hình dạy học 2 Đối với HS buổi/ngày đối với HS được xã hội công - HS sẽ học tốt hơn nếu trường áp nhận. dụng dạy học 2 buổi/ngày là điều mà - Sự tin tưởng và kì vọng từ phía PH CBQL đồng ý cao nhất (91,3%), kế đến HS đối với nhà trường, thầy cô là rất lớn. là PH (74,9%) và thấp hơn nhất là GV - Sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của tất (67,1%). cả các cấp, ngành giúp cho GV nâng cao - Tỉ lệ khá cao với trên 70% CBQL, trình độ và chế độ lương, thưởng. GV, PH đồng ý rằng “HS được rèn luyện 4.4. Thách thức kĩ năng và thái độ tốt hơn khi trường tổ - Cơ sở vật chất nghèo nàn, không đủ chức dạy 2 buổi/ngày”. điều kiện để tổ chức dạy 2 buổi/ngày cho - “HS được dạy kiến thức tốt hơn khi HS, như: thiếu nhà vệ sinh sạch, thiếu trường tổ chức dạy học 2 buổi/ngày” có tỉ phòng học, phòng thiết bị, phòng chuyên lệ đồng ý của CBQL (91,3 %), PH môn (75,5%) và GV (71,9%). - GV và HS chưa sử dụng hiệu quả - Tương tự như mức đồng ý này, dạy hệ thống thư viện. học 2 buổi/ngày hạn chế tình trạng dạy - Tiền chi trả cho buổi dạy thứ 2 thêm học thêm cũng được CBQL, PH, thấp, chậm; có nơi chậm đến một năm. GV đồng ý với tỉ lệ khá cao (trên 65%). - Phần lớn GV thích dạy một Đối với GV buổi/ngày với lí do lớn nhất là chế độ thù - Năng lực đội ngũ GV hiện nay của lao chưa tương xứng. Bên cạnh đó là còn trường phù hợp với việc dạy học 2 có những lí do như: không có thời gian buổi/ngày, có 81,2% GV và 82,6% chăm sóc gia đình, không có thời gian để CBQL đồng ý điều này. làm thêm, dạy thêm, thu nhập thấp trong - Với tỉ lệ xấp xỉ 60%, cả hai đối khi phải đi 4 buổi/ngày (lượt đi và về). tượng CBQL và GV đều đồng ý rằng GV - Tính thụ động, ỷ lại còn diễn ra ở của trường thích dạy học 2 buổi/ngày. đội ngũ GV. Theo kết quả này, nguyên nhân CBQL và - Phương pháp giảng dạy của GV người giảng dạy trực tiếp không rõ và còn cứng nhắc, mang tính hình thức và không thích chiếm tỉ lệ gần 40% là cần 64
12. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Kim Dung và tgk ___ được làm rõ. GV trong việc thực hiện mô hình trên. - Có sự khác biệt về tỉ lệ đồng ý, Đối với các vấn đề liên quan HS trong đó CBQL đồng ý rất cao đối với - Xem xét tổ chức 2 buổi/ngày phù mô hình 2 buổi/ngày, nhưng cũng có hợp với tâm sinh lí của HS TH, nhất là khoảng 40% PH, GV lại khá xem trọng thời tiết, khí hậu ở Việt Nam (miền Nam) dạy học truyền thống. vì dễ ảnh hưởng đến sức khỏe của HS khi - Tỉ lệ 53,2% GV và 13% CBQL di chuyển từ nhà đến trường nhiều lần đồng ý GV có thời gian tập trung vào trong ngày. phát triển chuyên môn hơn khi dạy như - Xây dựng cơ sở vật chất phải đồng truyền thống. bộ từ trường, lớp đến phòng chức năng, - Không có nhiều sự khác biệt ý kiến phòng chuyên môn, trang thiết bị dạy giữa CBQL và GV khi đồng ý rằng GV học, phòng ngủ, nhà ăn cho HS. được hưởng chế độ tốt hơn khi dạy học 2 - Phổ biến mục đích, nội dung và kế buổi/ngày; tuy nhiên, tỉ lệ ở hai đối tượng hoạch tổ chức đến từng PH HS. Nên mời này chỉ khoảng 45%. PH tham quan trường (phòng ốc, thư 5.2. Kiến nghị viện, nhà ăn, nhà vệ sinh, phòng học và Đối với các vấn đề liên quan đến GV phòng ngủ của HS. - Tăng cường và tạo điều kiện cho - Lưu ý đến đối tượng HS có PH làm GV nâng cao trình độ chuyên môn. ăn xa, nghèo, ít học, lao động chân tay, vì - Tổ chức bồi dưỡng phương pháp đa số PH này thường khoán trắng việc dạy học thông qua tập huấn, tham quan, học của con em mình cho nhà trường. giao lưu và kết nghĩa với các trường bạn, - Hiểu và lắng nghe ý kiến của PH vì các địa phương khác. nhu cầu và nguyện vọng của PH là rất lớn - Bổ nhiệm, phân công GV theo nhu khi cho HS theo học 2 buổi/ngày. cầu của cơ sở. - Phân phối, tổ chức chương trình - Có chính sách cho GV về lương, hợp lí các môn tự chọn, giáo dục ngoại thưởng; phụ cấp kịp thời phù hợp với khóa trên cơ sở tham khảo nguyện vọng, năng lực khi thực hiện dạy 2 buổi/ngày. ý kiến của HS, PH. - Tăng cường bồi dưỡng kinh nghiệm - Có hình thức bồi dưỡng HS giỏi - cho CBQL, kinh nghiệm giảng dạy cho năng khiếu, HS yếu nhiều hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày đối với các trường trung học, số: 7291/BGDĐT-GDTrH, Hà Nội. 2. Ngô Minh Oanh (2013), Đánh giá hiệu quả việc dạy và học 2 buổi/ngày ở cấp tiểu học tại tỉnh Tiền Giang, Đề tài cấp Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Tiền Giang. 3. SEQAP (2011), Hướng dẫn sư phạm xây dựng nội dung chương trình và thời khóa biểu dạy học cả ngày, Hà Nội. 4. SEQAP (2011), Sổ tay hướng dẫn lập kế hoạch dạy học cả ngày, Hà Nội. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 04-10-2013; ngày phản biện đánh giá: 21-10-2013; ngày chấp nhận đăng: 23-3-2015) 65