Giáo trình Quản lý vật tư tồn kho (Phần 1)

79 trang ngocly 680

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Quản lý vật tư tồn kho (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_quan_ly_vat_tu_ton_kho_phan_1.pdf

Nội dung text: Giáo trình Quản lý vật tư tồn kho (Phần 1)

1 ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA Nguyeãn Nhö Phong QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ TOÀN KHO (Taùi baûn laàn thöù nhaát, coù söûa chöõa)
2 MUÏC LUÏC LÔØI NOÙI ÑAÀU 7 Chöông 1 QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ TOÀN KHO 9 1.1 Giôùi thieäu 9 1.2 Chöùc naêng toàn kho 10 1.3 Heä thoáng toàn kho 11 1.4 Thuoäc tính toàn kho 12 1.5 Chi phí toàn kho 12 1.6 Giaûn ñoà chi phí tích luõy 13 1.7 Muïc ñích quaûn lyù vaät tö 13 1.8 Doøng chaûy vaät tö toàn kho 14 1.9 Chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm 15 1.10 Vöøa ñuùng luùc 16 Chöông 2 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO XAÙC ÑÒNH NHU CAÀU ÑOÄC LAÄP 17 2.1 Giôùi thieäu 17 2.2 Heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh 17 2.3 Heä thoáng saûn xuaát haøng loaït 27 2.4 Heä thoáng khoaûng ñaët haøng coá ñònh 35 Chöông 3 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO XAÙC ÑÒNH NHU CAÀU RÔØI RAÏC 40 3.1 Giôùi thieäu 40 3.2 Loâ ñaët haøng theo nhu caàu 41 3.3 Löôïng ñaët haøng theo chu kyø 41 3.4 Thuaät toaùn Silver - Meal 42 3.5 Phöông phaùp chi phí ñôn vò nhoû nhaát 43 3.6 Phöông phaùp PPA 44 3.7 Phöông phaùp IPPA 45 3.8 Phöông phaùp WWA 46 Chöông 4 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO NGAÃU NHIEÂN NHU CAÀU ÑOÄC LAÄP 49 4.1 Giôùi thieäu 49
3 4.2 Toàn kho an toaøn 49 4.3 Phaân tích thoáng keâ 51 4.4 Heä thoáng toàn kho vôùi chi phí heát haøng xaùc ñònh 52 4.5 Möùc phuïc vuï 60 4.6 Heä thoáng toàn kho khoaûng ñaët haøng coá ñònh 63 Chöông 5 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO THAY ÑOÅI VAØ GIÔÙI HAÏN 64 5.1 Giôùi thieäu 64 5.2 Taùi thieát keá heä thoáng toàn kho 65 5.3 Giaûi phoùng voán vaän haønh 66 5.4 Ñöôøng cong chuyeån ñoåi 68 5.5 Raøng buoäc trong heä thoáng toàn kho 69 5.6 Toàn kho thaëng dö 74 Chöông 6 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO ÑÔN HAØNG ÑÔN 78 6.1 Khaùi nieäm 78 6.2 Heä thoáng toàn kho bieát tröôùc nhu caàu vaø thôøi gian chôø 79 6.3 Heä thoáng toàn kho bieát tröôùc nhu caàu, thôøi gian chôø thay ñoåi 79 6.4 Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø khoâng ñoåi 80 6.5 Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi 85 Chöông 7 HEÄ THOÁNG HOAÏCH ÑÒNH NHU CAÀU VAÄT TÖ PHUÏ THUOÄC 86 7.1 Khaùi nieäm 86 7.2 Ñaàu vaøo heä thoáng hoaïch ñònh vaät tö 87 7.3 Ñaàu ra hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö 89 7.4 Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö 89 7.5 Heä thoáng hoaïch ñònh vaät tö 96 7.6 Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö voøng kín 96 7.7 Hoaïch ñònh nguoàn löïc saûn xuaát 96 7.8 Hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt naêng löïc 98 7.9 Heä thoáng hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt saûn xuaát 99 Chöông 8 TOÀN KHO BAÙN PHAÅM 100 8.1 Toàn kho baùn phaåm 100
4 8.2 Vöøa ñuùng luùc 106 8.3 Heä thoáng kieåm soaùt saûn xuaát Kanban 109 Chöông 9 HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI 112 9.1 Giôùi thieäu 112 9.2 Heä thoáng phaân phoái ñaåy/ keùo 113 9.3 Heä thoáng ñaët haøng theo thôøi gian 114 9.4 Hoaïch ñònh nhu caàu phaân phoái 115 9.5 Heä thoáng saûn xuaát vaø phaân phoái saûn phaåm 116 9.6 Hoaïch ñònh nguoàn löïc phaân phoái 117 9.7 Heä thoáng phaân phoái phaân boå ñeàu 117 9.8 Côõ loâ haøng vaø toàn kho an toaøn 119 Chöông 10 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO - ÑO LÖÔØNG VAØ ÑAÙNH GIAÙ 120 10.1 Khaùi nieäm 120 10.2 Doøng chi phí 121 10.3 Phöông phaùp vaøo tröôùc ra tröôùc 121 10.4 Phöông phaùp vaøo sau ra tröôùc 123 10.5 Phöông phaùp chi phí trung bình 124 10.6 Phöông phaùp chi phí cuï theå 126 10.7 So saùnh phöông phaùp 126 BAÛNG CAÙC TÖØ TIEÁNG ANH CHUYEÂN DUØNG 128 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 133
5 LÔØI NOÙI ÑAÀU QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ TOÀN KHO ñöôïc bieân soaïn theo ñeà cöông moân hoïc Quaûn lyù vaät tö toàn kho cuûa sinh vieân ngaønh Kyõ thuaät Heä thoáng Coâng nghieäp - Khoa Cô khí - Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa - ÑHQG TP HCM, goàm caùc noäi dung hoaïch ñònh, ño löôøng, ñaùnh giaù caùc heä thoáng vaät tö toàn kho. Caùc heä thoáng ñöôïc khaûo saùt bao goàm: Töø heä thoáng toàn kho ñeán heä thoáng phaân phoái Töø heä thoáng xaùc ñònh ñeán heä thoáng ngaãu nhieân Töø heä thoáng coù nhu caàu ñoäc laäp ñeán heä thoáng coù nhu caàu phuï thuoäc Töø heä thoáng coù nhu caàu lieân tuïc ñeán heä thoáng coù nhu caàu rôøi raïc. Caùc kieán thöùc coù theå söû duïng nhaèm hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt töø nguyeân vaät lieäu, baùn phaåm ñeán thaønh phaåm, töø saûn phaåm ñeán phuï tuøng. QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ TOÀN KHO laàn taùi baûn naøy taùc giaû cho söûa chöõa vaø hieäu chænh ôû heát caùc trang. Chuùng toâi raát mong tieáp tuïc nhaän ñöôïc caùc yù kieán ñoùng goùp cuûa caùc ñoàng nghieäp vaø quyù ñoäc giaû ñeå saùch ñöôïc hoaøn thieän hôn. Moïi yù kieán ñoùng goùp xin gôûi veà: Boä moân Kyõ thuaät Heä thoáng Coâng nghieäp Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa, Ñaïi hoïc Quoác gia TP Hoà Chí Minh 268 Lyù Thöôøng Kieät, Q10, TP HCM Ñieän thoaïi: 8 649 300 Taùc giaû GVC. ThS Nguyeãn Nhö Phong
6 Chöông 1 QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ TOÀN KHO - Chöùc naêng toàn kho - Heä thoáng toàn kho - Thuoäc tính toàn kho - Chi phí toàn kho - Giaûn ñoà chi phí tích luõy - Muïc ñích quaûn lyù vaät tö - Doøng chaûy vaät tö toàn kho - Chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm - Vöøa ñuùng luùc 1.1 GIÔÙI THIEÄU Cô sôû saûn xuaát dòch vuï söû duïng, chuyeån ñoåi, phaân phoái, baùn vaät tö toàn kho theo nhieàu daïng, phuï thuoäc traïng thaùi hieän taïi cuûa vaät tö laø traïng thaùi nghæ hay chöa hoaøn thaønh, phuï thuoäc vaøo coâng duïng saép tôùi cuûa vaät tö laø baùn, söû duïng hay chuyeån hoùa maø ta coù caùc loaïi vaät tö sau: - Nguyeân lieäu (NL) - Phuï tuøng (PT) - Baùn phaåm (BP) - Thaønh phaåm (TP). TP Baùn Traïng thaùi nghæ PT NL Söû duïng Traïng thaùi chöa hoaøn thaønh BP Chuyeån hoùa Hình 1 .1 Caùc loaïi vaät tö toàn kho Nhu caàu vaät tö toàn kho phuï thuoäc loaïi toå chöùc nhö ôû baûng 1.1
7 Baûng 1.1 Loaïi toàn kho Phuï tuøng Nguyeân lieäu Baùn phaåm Thaønh phaåm Toå chöùc A- Baùn le û: 1 - Haøng hoùa 2 - Dòch vuï B- Baùn buoân/Phaân phoái: C- Saûn xuaát: 1 - Döï aùn 2 - Giaùn ñoaïn 3 - Lieân tuïc Chi phí vaät tö toàn kho thöôøng raát cao tuøy vaøo toå chöùc saûn xuaát dòch vuï coù theå töø 15% ñeán 90% toång chi phí saûn phaåm. Vì vaäy quaûn lyù vaät tö toàn kho laø moät chöùc naêng quan troïng, aûnh höôûng ñeán chi phí saûn phaåm, caàn ñöôïc chuù yù ñuùng möïc. Quaûn lyù vaät tö toàn kho quaûn lyù doøng chaûy vaät tö trong heä thoáng töø cung öùng ñeán saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu duøng, vôùi caùc chöùc naêng hoaïch ñònh, thu thaäp, toàn tröõ, vaän chuyeån, kieåm soaùt. 1.2 CHÖÙC NAÊNG TOÀN KHO Toàn kho caàn thieát khi coù söï khoâng ñoàng boä giöõa cung vaø caàu. Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán chöùc naêng toàn kho bao goàm: - Tính thôøi gian; - Tính khoâng lieân tuïc; - Tính khoâng chaéc chaén; - Tính kinh teá. Saûn phaåm caàn thôøi gian ñeå saûn xuaát vaø phaân phoái. Toàn kho cho pheùp saûn phaåm saün coù töùc thôøi hay trong thôøi gian hôïp lyù nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ngöôøi tieâu duøng. Toàn kho giuùp thöïc hieän caùc hoaït ñoäng phuï thuoäc moät caùch ñoäc laäp vaø kinh teá. Toàn kho caùch ly caùc boä phaän, cho pheùp hoaïch ñònh caùc boä phaän ñoäc laäp. Heä thoáng thöôøng mang tính khoâng chaéc chaén caùc söï kieän khoâng thaáy tröôùc ñöôïc, laøm thay ñoåi keá hoaïch ban ñaàu. Toàn kho baûo veä heä thoáng khoûi caùc söï kieän ngoaøi keá hoaïch, ngoaøi tieân ñoaùn. Toàn kho coøn giuùp heä thoáng saûn xuaát hay mua theo soá löôïng kinh teá, giuùp ñieàu hoøa saûn xuaát, oån ñònh nguoàn löïc. Caùc loaïi toàn kho bao goàm: - Toàn kho laøm vieäc hay theo loâ; - Toàn kho an toaøn;
8 - Toàn kho tieân lieäu theo muøa; - Toàn kho baùn phaåm; - Toàn kho caùch ly; - Toàn kho tröng baøy. Caùc loaïi toàn kho naøy seõ ñöôïc tuaàn töï trình baøy ôû caùc phaàn sau. Toàn kho laø caàn thieát, tuy nhieân chieán löôïc toàn kho laø giaûm toàn kho baèng caùch toái thieåu vaø trieät boû caùc nguyeân nhaân. 1.3 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO Baøi toaùn toàn kho coù theå ñöôïc phaân loaïi theo caùc tieâu chuaån: - Taàn suaát ñôn haøng; - Nguoàn cung öùng; - Nhu caàu; - Thôøi gian chôø. Theo taàn suaát ñôn haøng chia laøm ñôn haøng ñôn vaø ñôn haøng laäp laïi. Nguoàn cung öùng coù theå laø beân trong hay beân ngoaøi. Nhu caàu coù theå laø khoâng ñoåi hay bieán ñoåi hoaëc laø ñoäc laäp hay phuï thuoäc. Thôøi gian chôø coù theå laø khoâng ñoåi hay bieán ñoåi. Caùc heä thoáng toàn kho bao goàm nhieàu loaïi, moät soá heä thoáng toàn kho thöôøng gaëp nhö sau: - Heä thoáng toàn kho caäp nhaät lieân tuïc; - Heä thoáng toàn kho caäp nhaät chu kyø; - Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö; - Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu phaân phoái; - Heä thoáng toàn kho ñôn haøng ñôn. Baøi toaùn toàn kho ñöôïc giaûi quyeát qua caùc moâ hình toàn kho vôùi caùc giaû söû vaø giôùi haïn nhaát ñònh. 1.4 THUOÄC TÍNH TOÀN KHO Thuoäc tính toàn kho bao goàm: - Nhu caàu; - Cung öùng; - Raøng buoäc; - Chi phí.
9 Nhu caàu laø soá ñôn vò laáy töø toàn kho. Nhu caàu coù theå ñöôïc phaân loaïi theo löôïng, phaân boá, nhòp ñoä hay nhu caàu trong ñôn vò thôøi gian, daïng nhu caàu. Ngöôïc vôùi nhu caàu, cung öùng laø soá ñôn vò ñöa vaøo toàn kho. Cuõng nhö nhu caàu, cung öùng coù theå phaân loaïi theo löôïng, thôøi gian chôø vaø phaân boá, daïng cung öùng. Raøng buoäc laø caùc giôùi haïn cuûa heä thoáng toàn kho nhö caùc raøng buoäc veà khoâng gian, voán, nhaân söï, thieát bò, chính saùch 1.5 CHI PHÍ TOÀN KHO Muïc tieâu quaûn lyù toàn kho laø coù löôïng vaät tö thích hôïp, ôû ñuùng nôi, vaøo ñuùng luùc, vôùi chi phí cöïc tieåu. Chi phí toàn kho bao goàm: - Chi phí mua haøng hay saûn xuaát - Chi phí ñaët haøng hay thieát laäp - Chi phí toàn tröõ - Chi phí heát haøng. Chi phí mua haøng hay saûn xuaát ( P) laø chi phí ñôn vò khi ñaõ toàn kho. Chi phí mua haøng goàm caû phí chuyeân chôû, giaûm giaù. Chi phí saûn xuaát bao goàm chi phí nhaân coâng, vaät tö, phí giaùn tieáp. Chi phí ñaët haøng hay thieát laäp ( C) phuï thuoäc soá löôïng ñôn haøng hay soá laàn thieát laäp. Chi phí ñaët haøng bao goàm chi phí thu thaäp phaân tích ngöôøi baùn, chi phí laäp ñôn haøng, chi phí nhaän vaø kieåm tra haøng, Chi phí thieát laäp bao goàm caùc chi phí thay ñoåi quaù trình saûn xuaát. Chi phí toàn tröõ ( H) bao goàm chi phí voán, chi phí thueá, baûo hieåm, maát maùt, loãi thôøi, quaù haïn, hö hoûng, Chi phí toàn tröõ tæ leä vôùi löôïng ñaàu tö toàn kho (20-40 %/naêm). Chi phí heát haøng laø heä quaû kinh teá do heát haøng töø beân trong hay beân ngoaøi. Chi phí heát haøng beân ngoaøi bao goàm chi phí ñôn haøng chaäm, chi phí maát ñôn haøng, maát uy tín. Phí heát haøng beân trong nhö chi phí ngöng saûn xuaát, chi phí hoaøn thaønh chaäm. Muïc tieâu quaûn lyù toàn kho laø cöïc tieåu chi phí qua phaân tích caùc chi phí bieán thieân theo möùc toàn kho. 1.6 GIAÛN ÑOÀ CHI PHÍ TÍCH LUÕY Giaûn ñoà chi phí tích luõy bieåu dieãn chi phí tích luõy theo thôøi gian trong thôøi gian saûn xuaát. Toång Chi phí saûn xuaát (OC) bao goàm phí vaät tö ( OA ), phí nhaân coâng ( AB ), phí giaùn tieáp ( BC ). Theo thôøi gian saûn xuaát, vaät tö taêng giaù trò ñoàng thôøi vôùi söï gia taêng cuûa chi phí. Thôøi gian saûn xuaát laø khoaûng thôøi gian vaät tö naèm trong heä thoáng, töø thôøi ñieåm taäp keát nguyeân lieäu ñeán thôøi ñieåm phaân phoái saûn phaåm. Quan ñieåm ñaàu tö ôû ñaây laø giaûm thôøi gian saûn xuaát.
10 Hình 1.2 Giaûn ñoà chi phí tích luõy 1.7 MUÏC ÑÍCH QUAÛN LYÙ VAÄT TÖ Quaûn lyù vaät tö toàn kho coù caùc muïc ñích: - Cöïc tieåu ñaàu tö toàn kho; - Phuïc vuï khaùch haøng toát nhaát; - Baûo ñaûm hoaït ñoäng hieäu quaû ôû caùc boä phaän. Ngoaøi caùc muïc ñích chính ôû treân, coøn coù caùc muïc ñích phuï nhö chi phí ñôn vò thaáp, xoay voøng toàn kho cao, chaát löôïng phuø hôïp, quan heä cung öùng toát vaø cung öùng lieân tuïc. Caùc muïc ñích giöõa caùc boä phaän thöôøng maâu thuaãn vôùi nhau nhö ôû baûng 1.2 Baûng 1.2 Boä phaän Chöùc naêng Muïc ñích toàn kho Khuynh höôùng toàn kho Tieáp thò Baùn haøng Phuïc vuï khaùch haøng Cao toát Saûn xuaát Taïo saûn phaåm Loá haøng hieäu quaû Cao Mua Mua vaät tö Phí ñôn vò thaáp Cao Taøi chaùnh Caáp voán hoaït Söû duïng voán hieäu Thaáp ñoäng quaû Kyõ thuaät Thieát keá saûn Traùnh loãi thôøi Thaáp phaåm
11 Quaûn lyù vaät tö toàn kho caàn hôïp nhaát caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán vaät tö toàn kho, caûi thieän söï hôïp taùc giöõa caùc boä phaän, taêng hieäu quaû toaøn heä thoáng. Quaûn lyù vaät tö toàn kho coù taàm quan troïng nhö caùc vaán ñeà khaùc trong toå chöùc saûn xuaát. 1.8 DOØNG CHAÛY VAÄT TÖ TOÀN KHO Doøng chaûy vaät tö toàn kho baét ñaàu töø cung öùng caùc nguyeân vaät lieäu ñeán caùc baùn phaåm trong quaù trình saûn xuaát, vaø cuoái cuøng laø thaønh phaåm thoaû maõn nhu caàu ñaàu ra. Quaûn lyù toàn kho kieåm soaùt löu löôïng vaät tö vaøo vaø ra heä thoáng, ñaây laø baøi toaùn ñieàu ñoä. Moãi loaïi vaät tö toàn kho caàn söï ñoàng boä löu löôïng vaøo vaø ra. Heä thoáng hoaït ñoäng hieäu quaû khi coù söï ñoàng boä löu löôïng caùc loaïi toàn kho. Löïc keùo cuûa heä thoáng laø nhu caàu thaønh phaåm ñònh bôûi döï baùo vaø ñôn haøng ngöôøi tieâu duøng. 1.9 CHIEÁN LÖÔÏC ÑÒNH VÒ SAÛN PHAÅM Toå chöùc saûn xuaát cung caáp saûn phaåm theo caùc caùch sau: - Ñôn haøng döï baùo; - Ñôn haøng ñaõ nhaän; - Hoãn hôïp. Moãi saûn phaåm coù moät chieán löôïc thoûa maõn thò tröôøng muïc tieâu. Chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm phuï thuoäc vaøo chu kyø saûn xuaát, thôøi gian chôø ñôïi chaáp nhaän. Caùc chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm bao goàm: - Saûn xuaát döï tröõ MTS (make to stock); - Saûn xuaát theo ñôn haøng MTO (make to order); - Laép raùp theo ñôn haøng ATO (assemble to order); - Thieát keá theo ñôn haøng ETO (engineering to order). Chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm xaùc ñònh loaïi toàn kho vaø nhu caàu toàn kho. ÔÛ chieán löôïc saûn xuaát döï tröõ (MTS) , saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát vaø toàn tröõ trong kho
12 nhaèm thoaû maõn nhu caàu döï baùo. ÔÛ chieán löôïc saûn xuaát theo ñôn haøng (MTO) saûn phaåm chæ baét ñaàu ñöôïc saûn xuaát khi coù ñôn haøng. ÔÛ chieán löôïc laép raùp theo ñôn haøng (ATO) , khi nhaän ñôn haøng, saûn phaåm ñöôïc laép raùp töø caùc baùn phaåm toàn tröõ. ÔÛ chieán löôïc thieát keá theo ñôn haøng (ETO) khi nhaän ñôn haøng, saûn phaåm ñöôïc thieát keá vaø cheá taïo theo yeâu caàu khaùch haøng ôû moãi loaïi chieán löôïc coù moät löôïng vaø loaïi vaät tö toàn kho khaùc nhau. Hình 1.4 Chieán löôïc ñònh vò saûn phaåm 1.10 VÖØA ÑUÙNG LUÙC Khaùi nieäm vöøa ñuùng luùc JIT ( just in time ) laø khaùi nieäm cuûa ngöôøi Nhaät, khaùi nieäm naøy thaùch thöùc lyù thuyeát toàn kho coå ñieån. JIT saûn xuaát ñuùng loaïi, ñuùng soá löôïng vaø ñuùng thôøi ñieåm. JIT xem moïi thöù vuôït quaù nguoàn löïc toái thieåu caàn ñeå taêng giaù trò saûn phaåm, moïi thöù khoâng tröïc tieáp taêng giaù trò saûn phaåm laø laõng phí. Chi phí giaùn tieáp laø laõng phí. Moïi laõng phí caàn ñöôïc cöïc tieåu hoùa hay loaïi boû neáu coù theå. JIT xem toàn kho laø laõng phí, neáu khoâng coù toàn kho, caùc vaán ñeà xuaát hieän vaø ñöôïc söûa ñoåi. Theo JIT, toàn kho chieám khoâng gian vaø nguoàn löïc, caàn thieát keá hôïp lyù maët baèng vaø doøng vaät tö. Vôùi JIT, côõ loâ haøng lyù töôûng laø 1, quaù trình saûn xuaát lyù töôûng goàm maïng caùc traïm laøm vieäc, traïm tröôùc hoaøn thaønh vaø ñöa coâng vieäc cho traïm sau ñang chôø. Khoâng coù haøng ñôïi, ñaàu tö toàn kho seõ cöïc tieåu, thôøi gian saûn xuaát ñöôïc ruùt ngaén, heä thoáng ñaùp öùng nhanh vôùi bieán ñoäng nhu caàu. Khaùi nieäm JIT seõ ñöôïc baøn kyõ ôû phaàn sau.
13 Chöông 2 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO XAÙC ÑÒNH NHU CAÀU ÑOÄC LAÄP - Heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh. - Heä thoáng saûn xuaát haøng loaït. - Heä thoáng khoaûng ñaët haøng coá ñònh. 2.1 GIÔÙI THIEÄU Moät nguyeân nhaân toàn kho laø mua hay saûn xuaát loâ haøng kinh teá. Chính saùch toàn kho toái öu nhaèm xaùc ñònh loâ haøng kinh teá. Caùc tham soá moâ hình toàn kho bao goàm nhu caàu , c hi phí , thôøi gian chôø. Heä thoáng toàn kho xaùc ñònh nhu caàu ñoäc laäp coù caùc giaû ñònh. - Tham soá xaùc ñònh; - Nhu caàu ñoäc laäp vaø phaân boá ñeàu; - Nhu caàu lieân tuïc. Caùc heä thoáng toàn kho xaùc ñònh nhu caàu ñoäc laäp tuaàn töï khaûo saùt bao goàm: - Heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh; - Heä thoáng saûn xuaát haøng loaït; - Heä thoáng khoaûng ñôn haøng coá ñònh. 2.2 HEÄ THOÁNG CÔÕ ÑÔN HAØNG COÁ ÑÒNH Caùc vaán ñeà cuûa moät heä thoáng toàn kho laø ñaët haøng bao nhieâu vaø khi naøo ñaët haøng. Trong heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh khi löôïng toàn kho giaûm ñeán giaù trò xaùc ñònh, heä ñaët haøng vôùi löôïng coá ñònh. Heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh coøn coù teân goïi laø heä thoáng Q, caùc tham soá caàn xaùc ñònh laø: - Ñieåm ñaët haøng - B; - Löôïng ñaët haøng - Q.
14 Phaàn naøy chuùng ta seõ tuaàn töï khaûo saùt caùc moâ hình sau ñaây: - Löôïng ñaët haøng kinh teá; - Moâ hình ñôn haøng chôø; - Moâ hình giaûm giaù; - Moâ hình taêng giaù. 1- Moâ hình löôïng ñaët haøng kinh teá Moâ hình löôïng ñaët haøng kinh teá EOQ ( Economic Order Quantity ) laø moâ hình ñôn giaûn vaø cô baûn nhaát vôùi caùc giaû thieát - Nhu caàu khoâng ñoåi, lieân tuïc vaø bieát tröôùc; - Thôøi gian chôø khoâng ñoåi vaø bieát tröôùc; - Toaøn boä loâ haøng nhaäp kho cuøng luùc; - Khoâng heát haøng trong kho; - Saûn phaåm ñôn vaø ñoäc laäp; - Chi phí coá ñònh vaø bieát tröôùc. Bieán thieân möùc toàn kho I theo thôøi gian cuûa moâ hình EOQ nhö ôû hình 2.1 Hình 2.1 Bieán thieân toàn kho moâ hình EOQ Toång chi phí toàn kho haøng naêm bao goàm chi phí mua haøng, chi phí ñaët haøng, chi phí toàn tröõ: CR HQ TC = PR + + Q 2 trong ñoù: P - phí mua ñôn vò (ngaøn ñoàng/ñôn vò - NÑ /ñv ) C - phí ñaët haøng ñôn vò (ngaøn ñoàng/ñôn haøng - NÑ /ñh ) R - nhu caàu haøng naêm (ñôn vò/naêm - ñv /n) H - phí toàn tröõ ñôn vò haøng naêm ( NÑ /ñv.n )
15 H - coù theå öôùc löôïng theo P: H = P.F F - heä soá phí toàn tröõ hay tæ leä phí toàn tröõ treân phí mua haøng ñôn vò haøng naêm. F = (0,2 ÷ 0,4).1/n Bieán thieân caùc haøm chi phí theo côû loâ haøng Q nhö ôû hình 2.2 Hình 2.2 Bieán thieân chi phí trong moâ hình EOQ Côõ loâ haøng toái öu Q* cöïc tieåu toång chi phí toàn kho haøng naêm dTC H CR 2CR 2CR = − = 0 ⇒ Q* = = = EOQ dQ 2 Q2 H PF Soá ñôn haøng haøng naêm: R HR m = = Q* 2C Khoaûng thôøi gian ñaët haøng: 1 Q* 2C T = = = m R HR Ñieåm ñaët haøng: RL B = 12 Toång phí toàn kho haøng naêm cöïc tieåu: TC * = PR + HQ * Ví duï 2.1 Xem heä toàn kho vôùi caùc tham soá R = 8000 ñv /n; P = 10 NÑ /ñv ; C = 30 NÑ /ñh ; H = 3 NÑ /ñv.n ; L = 2 t; N = 52 t/n 2 × 30 × 8000 Côõ loâ haøng kinh teá : Q* = = 400 (ñv) 3 Soá ñôn haøng haøng naêm : m = 8000 / 400 = 20 (ñh /n)
16 Khoaûng ñaët haøng : T = 1/m = 1/20 = 0,05 (n /ñh) Ñieåm ñaët haøng : B = 8000 × 2/52 = 307,7 (ñv) Toång phí toàn kho haøng naêm : TC * = 10 × 8000 + 3 × 400 = 81200 (NÑ) 2- Phaân tích ñoä nhaïy moâ hình Phaân tích ñoä nhaïy moâ hình xeùt aûnh höôûng cuûa söï thay ñoåi hay sai soá döõ kieän vaøo leân ngoõ ra moâ hình. Ñònh nghóa caùc heä soá sai soá laø tyû soá giöõa giaù trò öôùc löôïng vaø giaù trò thöïc: ^ ^ ^ R C H X = ; X = ; X = R R C C H H ˆ ˆ ˆ trong ñoù: R, C, H - giaù trò thöïc; R^ , C^ , H^ - giaù trò öôùc löôïng 2CR X X X X Thì coù Q = × C R = Q* C R H X H X H Q X X X = = C R Q * Q X H Sai soá töông ñoái côõ loâ haøng Q - Q* X X ∆Q = = C R − 1 * Q X H Toång chi phí bieán ñoåi CR HQ CR HQ* TVC = + ; TVC* = + = HQ* Q 2 Q* 2 Sai soá töông ñoái cuûa toång chi phí * 2 TVC − TVC (XQ − )1 ∆TVC = = X X X − 1 = * C R H TVC 2XQ * X Q = 1 ⇒ TVC = TVC Ví duï 2.2 Baûng 2.1 Tham soá Giaù trò öôùc löôïng Giaù trò thöïc R (ñv/n) 1000 2000 H (NÑ/ñv.n) 10 20 C (NÑ/ñh) 50 25
17 1000 10 50 ⇒ XR = = 0,5; XH = = 0,5; XC = = 2 2000 20 25 2 × 5,0 ⇒ ∆Q = − 1 = ,0 414 → 41 4, % 5,0 ∆TVC = X C X R X H − 1 = 2 × 5,0 × 5,0 − 1 = − ,0 293 ⇒ −29 3, % 3- Ñôn haøng chôø Ñôn haøng chôø khi nhu caàu ñöôïc ñaùp öùng treã vôùi giaû söû ñôn haøng treã ñaùp öùng bôûi ñôn haøng keá. Möùc toàn kho giaûm qua ñieåm 0 nhö hình 2.3. Hình 2.3 Möùc toàn kho IL trong moâ hình ñôn haøng chôø Toång chi phí toàn kho haøng naêm goàm 4 thaønh phaàn mua haøng, ñaët haøng, toàn tröõ vaø chôø haøng CR H(Q - J)2 KJ 2 TC = PR + + + Q 2Q 2Q trong ñoù: J - löôïng haøng chôø lôùn nhaát ( ñv ) K - phí chôø ñôn vò haøng naêm ( NÑ /ñv.n ). Ñieàu kieän toái öu ∂TC  = 0  ∂Q  ∂TC  = 0  ∂J Töø heä phöông trình treân tính ñöôïc loâ haøng trong ñieàu kieän toái öu: 2CR H + K Q* = H K HQ* Löôïng haøng chôø lôùn nhaát trong ñieàu kieän toái öu: J * = H + K
18 J * Thôøi gian chôø: t3 = R RL Ñieåm ñaët haøng: B = − J* N trong ñoù: N - soá ngaøy laøm vieäc trong naêm ( ng /n), L ( ng ) hay N ( t/n), laø L ( t) Chi phí toàn kho cöïc tieåu: TC * = PR + KJ * Ví duï 2.3 Xem heä thoáng toàn kho ñôn haøng chôø vôùi caùc tham soá R = 8000 ñv /n; P = 10 NÑ /ñv ; C = 30 NÑ /ñh ; H = 3 NÑ /ñv.n ; L = 2 t, K = 1 NÑ /ñv.n ; N = 52 t/n Trong ñieàu kieän cöïc tieåu chi phí toàn kho, côõ loâ haøng toái öu 2 × 30 × 8000 3 + 1 Q* = = 800 ñv 3 1 Löôïng haøng chôø lôùn nhaát: HQ* 3 × 800 J * = = = 600 ñv H + K 3 + 1 J * 600 Thôøi gian chôø: t = = = ,0 075 n ⇒ 3,9t 3 R 8000 RL 800 × 2 Ñieåm ñaët haøng: B = − J* = − 600 = −469,23 ñv N 52 Chi phí toàn kho cöïc tieåu TC * = PR + KJ * = 10 *8000+1 *600 = 80600 NÑ 4- Giaûm giaù ñoàng nhaát Moâ hình giaûm giaù ñoàng nhaát xeùt khi giaù mua ñôn vò thay ñoåi theo côõ loâ haøng P1 , U1 ≤ Q ≤ U 2  P , U ≤ Q ≤ U P =  2 2 3   Pn , Un ≤ Q ≤ Un + 1 P1 > P2 > > Pn Uj , j =1 ÷ n +1 : caùc löôïng ñoåi giaù Khi giaù mua ñôn vò thay ñoåi, ñöôøng cong chi phí toång khoâng lieân tuïc. Moãi giaù trò giaù mua ñôn vò Pi coù moät côõ loâ haøng kinh teá EOQ töông öùng, giaù trò naøy chæ coù nghóa khi naèm trong khoaûng löôïng ñoåi giaù töông öùng.
19 Thuaät toaùn cöïc tieåu toång chi phí toàn kho TC nhö sau: - Baét ñaàu töø P 1, tính caùc EOQ vôùi caùc giaù trò P i, ñeán khi ñöôïc 1 EOQ coù nghóa - goïi laø VEOQ - Tính chi phí TC ôû VEOQ vaø ôû caùc giaù trò U i > VEOQ. - Choïn EOQ vôùi giaù trò TC cöïc tieåu. Ví duï 2.4 Xem heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá: R = 8000 ñv /n, C = 30 NÑ /ñh , F =0,3/n. Chi phí mua haøng ñôn vò 10 Q P2 > > Pn Uj , j =1 ÷ n +1: caùc löôïng ñoåi giaù
20 Giaù mua loâ haøng Q: M i = D i + P i Q; U i ≤ Q 4799 8
21 Giaù ñôn vò vaø chi phí phuï theo caùc khoaûng ñoåi giaù tính ñöôïc ôû baûng sau Baûng 2.3 i Pi (NÑ) Ui (ñv) Di (NÑ) 1 10 1 0 2 9 400 399 3 8,5 1200 998,5 4 8 4800 3398 Giaù trò EOQ cho khoaûng ñoåi giaù thöù 1 2 × 4800 × (40 + )0 Q * = = 392 1 10 × ,0 25 Töông töï cho caùc khoaûng ñoåi giaù 2, 3, 4 2 × 4800 × (40 + 399) Q* = = 1369 2 9 × ,0 25 * * Q3 = 2166; Q4 = 4062 * * * Chæ coù Q 1 vaø Q 3 laø coù nghóa, chi phí toàn kho ôû Q 1 (40 + 0) × 4800 10 × 0,25 × 392 0,25 × 0 TC = 10 × 4800 + + + = 48979,9 1 392 2 2 * Töông töï, chi phí toàn kho ôû Q 3: TC 3 = 45527,57 (NÑ ) Vaäy côõ loâ haøng toái öu laø Q* = 2166 ñv ; Vôùi chi phí cöïc tieåu laø TC = 45527,57 ( NÑ ) 6- Giaûm giaù ñaëc bieät Moâ hình giaûm giaù ñaëc bieät xeùt khi coù söï giaûm giaù d treân giaù ñôn vò taïi thôøi ñieåm ñaët haøng. Löôïng ñaët haøng ñaëc bieät Qs ñöôïc tieâu thuï trong khoaûng Qs thôøi gian: T = R
22 Hình 2.5 Bieán thieân toàn kho moâ hình giaûm giaù ñaëc bieät Chí phí trong khoaûng thôøi gian T vôùi ñôn haøng ñaëc bieät Q s Q FQ TC = (P - d) Q + S (P - d) S + C s S 2 R Chí phí trong khoaûng thôøi gian T vôùi ñôn haøng bình thöôøng Q* * * TCn = (P - d) Q + P (Q S -Q ) Q* FQ * Q * Q - Q* CQ + (P - d) + PF S + S 2 2R 2 R Q* Tieát kieäm khi ñaët ñôn haøng ñaëc bieät *2 2C (P - d) FQS * dFQ g = TCn - TCs = (d + ) QS - - dQ - - C Q* 2R 2R Cöïc ñaïi tieát kieäm: * dg * dR PQ = 0 ⇒ QS = + dQS (P - d) F P - d  * 2 * C (P - d)  QS  ⇒ g =  - 1  P  Q*  Ví duï 2.6 Xeùt heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá: R = 8000 ñv /n; P = 10 NÑ /ñv ; d = 1 NÑ/ñv; F = 0,3; Q * = 400 ñv. Loâ haøng ñaëc bieät toái öu * 1 × 8000 10 × 400 Q = + = 3407 (ñv ) s (10 − )1 × 3,0 10 − 1
23 Tieát kieäm vôùi loâ haøng toái öu 30 × (10 − 1) 3407 g = ( − )1 2 = 1525,85 (NÑ ) 10 400 7- Taêng giaù bieát tröôùc Moâ hình taêng giaù xeùt khi coù söï taêng giaù ñôn vò k bieát tröôùc taïi thôøi ñieåm t 1. Goïi möùc toàn kho taïi thôøi ñieåm t 1 laø q, giaû söû thôøi gian chôø cuûa ñôn haøng ñaëc bieät baèng khoâng, vôùi côõ loâ haøng ñaëc bieät Q S, möùc toàn kho taïi thôøi ñieåm t 1 seõ laø q + Q S, q + Qs thôøi gian tieâu thuï loâ haøng laø: T = R Hình 2.6 Bieán thieân toàn kho moâ hình taêng giaù bieát tröôùc * 2CR Côõ loâ haøng kinh teá tröôùc khi taêng giaù: Q = PF 2CR Côõ loâ haøng kinh teá sau khi taêng giaù: Q* = a (P + k)F Toång chi phí trong khoaûng thôøi gian T vôùi ñôn haøng ñaëc bieät ˆ q QS QS q q TC = PQ + QQSPF + PF + PF + C s S R 2 R 2 R Toång chi phí trong khoaûng thôøi gian T vôùi ñôn haøng thöôøng Q* Q q q CQ TC = (P + k) Q + a (P + k)F S + PF + S n S * 2 R 2 R Qa Tieát kieäm vôùi ñôn haøng ñaëc bieät  *  2  (P + k)FQa PFq  PFQS g = TCn - TCs =  k + - QS - - C  R R  2R
24 Tieát kieäm cöïc ñaïi * dg * kR (P + k)Qa = 0 ⇒ QS = + - q dQS PF P  * 2   Q  ⇒ g* = C  S  - 1  *    Q   * Côõ loâ haøng QS tính treân vôùi giaû söû thôøi gian chôø baèng khoâng vôùi thôøi gian chôø lôùn hôn khoâng, côõ loâ haøng laø: kR (P + k)Q* Q* = + a − (q − B) S PF P Ví duï 2.7 Xeùt heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá: R = 8000 ñv /n; P = 10 NÑ /ñv ; C = 30 NÑ /ñh ; F = 0,3, q = 346 ñv ; k = 1 NÑ /ñv . Côõ loâ haøng kinh teá sau khi taêng giaù 2 × 30 × 8000 Q* = = 381 (ñv) a (10 + )1 × 3,0 Côõ loâ haøng ñaëc bieät toái öu * * kR (P + k) Q Q = + a - (q - B) S PF P 1 × 8000 11 × 381 = + − (346 − 308) = 3048 (ñv ) 10 × 3,0 10 Tieát kieäm vôùi loâ haøng ñaëc bieät toái öu 3048 g* = 30[( )2 − ]1 = 1711,93 (NÑ ) 400 2.3 HEÄ THOÁNG SAÛN XUAÁT HAØNG LOAÏT Trong heä thoáng saûn xuaát haøng loaït, saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát vaø toàn kho theo loaït, nhieàu saûn phaåm saûn xuaát treân cuøng thieát bò. Hoaïch ñònh saûn xuaát xaùc ñònh soá ñôn vò toái öu trong moãi loaït saûn xuaát nhaèm cöïc tieåu toång chi phí haøng naêm, phaân boå coâng suaát ñeán töøng saûn phaåm theo nhu caàu, saûn löôïng, möùc toàn kho hieän coù cuûa saûn phaåm. Caùc moâ hình ôû phaàn naøy bao goàm: - Löôïng ñaët haøng kinh teá; - Ñôn haøng chaäm;
25 - Quyeát ñònh mua - laøm; - Moâ hình nhieàu saûn phaåm; - Moâ hình thôøi gian heát haøng. 1- Löôïng saûn xuaát kinh teá Moâ hình löôïng saûn xuaát kinh teá EPQ (Economic Production Quantity ) xeùt khi haøng nhaäp kho lieân tuïc vôùi toác ñoä, höõu haïn, khoâng ñoåi, saûn xuaát vaø tieâu thuï ñoàng thôøi, möùc toàn kho nhoû hôn löôïng loâ haøng saûn xuaát. Caùc tham soá moâ hình bao goàm: R : nhu caàu haøng naêm ( ñv /n); P : phí saûn xuaát ñôn vò ( NÑ /ñv ); Q : löôïng loâ haøng saûn xuaát ( ñv ); p : toác ñoä saûn xuaát ( ñv /ng ); r : toác ñoä nhu caàu ( ñv /ng ), r = R/N; N : soá ngaøy laøm vieäc trong naêm ( ng /n); C : chi phí thieát laäp saûn xuaát (ngaøn ñoàng/laàn - NÑ /l); H : chi phí toàn tröõ ( NÑ /ñv.n ); L : thôøi gian cheá taïo ( ng ); tp : thôøi gian saûn xuaát ( ng ); m : soá laàn saûn xuaát trong naêm. Hình 2.7 Bieán thieân toàn kho trong moâ hình löôïng saûn xuaát kinh teá Toång chi phí toàn kho haøng naêm bao goàm phí saûn xuaát, phí thieát laäp vaø phí toàn tröõ: CR HQ (p - r) TC = PR + + Q 2p
26 Löôïng saûn xuaát kinh teá töông öùng ñieàu kieän cöïc ñaïi haøm chi phí: dTC CR H(p - r) = - + = 0 dQ Q 2 2p 2CRp Q* = H(p - r) (p − r) Toång chi phí cöïc tieåu : TC * = PR + HQ* × p Q* Thôøi gian saûn xuaát : tp = p Ñieåm taùi saûn xuaát : B = rL Soá laàn saûn xuaát trong naêm : m = R Q* Ví duï 2.8 Xeùt heä thoáng saûn xuaát vôùi caùc tham soá: R = 20000 ñv /n; N = 250 ng /n; p = 100 ñv /ng ; L = 4 ng; P = 50 NÑ /ñv ; H = 10 NÑ /ñv.n ; C = 20 NÑ /l. R 20000 Toác ñoä nhu caàu : r = = = 80 (ñv/ng) N 250 2 × 20 × 20000 × 100 Löôïng saûn xuaát kinh teá : Q* = = 632 (ñv ) 10 × (100 − 80) R 20000 Soá laàn saûn xuaát trong naêm : m = = = 31 6, (l/n) Q* 632 Ñieåm taùi saûn xuaát : B = rL = 80 × 4 = 320 (ñv ) Toång chi phí cöïc tieåu : 10 × 632 × (100 − 80) TC* = 50 × 20000 + = 1001,264 (NÑ ) 100 2- Moâ hình ñôn haøng chaäm Ñôn haøng chaäm laø ñôn haøng ñaùp öùng sau vôùi chi phí höõu haïn. Toång chi phí bao goàm caû chi phí ñôn haøng chaäm. Khi cho pheùp ñôn haøng chaäm vôùi chi phí ñôn haøng chaäm ñôn vò haøng naêm k, löôïng saûn xuaát kinh teá EPQ laø 2CRp H + k Q* = H(p - r) k RL HQ* (p - r) Ñieåm taùi saûn xuaát: B = - N (H + k)p
27 R Soá laàn saûn xuaát trong naêm: m = Q* HQ*k(p - r) Toång chi phí cöïc tieåu: TC * = PR + (H + k)p Ví duï 2.9 Xeùt heä thoáng saûn xuaát cho pheùp ñôn haøng chaäm vôùi caùc tham soá R = 20000 ñv /n; N = 250 ng /n; p = 100 ñv /ng ; L = 4 ng ; P = 50 NÑ /ñv ; H = 10 NÑ /ñv.n ; C = 20 NÑ /l; k = 5 NÑ /ñv.n. Löôïng saûn xuaát kinh teá 2 × 20 × 20000 × 100 10 + 5 Q = = 1095 (ñv ) 20000 10 × (100 − ) 5 250 20000 Soá laàn saûn xuaát trong naêm: m = = 18 3, (ñv ) 1095 20000 × 4 10 × 1095 × (100 − 80) Ñieåm taùi saûn xuaát: B = − = 174 (ñv ) 250 (10 + )5 × 100 3- Quyeát ñònh mua laøm Quyeát ñònh mua laøm thöôøng gaëp khi thieát keá saûn phaåm môùi, caûi ñoåi saûn phaåm cuõ hay khi coâng ty môùi ñang phaùt trieån. Caùc yeáu toá aûnh höôûng quyeát ñònh bao goàm coâng suaát, nguoàn löïc, nguoàn cung öùng, Moâ hình quyeát ñònh mua laøm goàm caùc böôùc: * - Duøng moâ hình EOQ tính côõ loâ haøng mua kinh teá Qo vaø chi phí * TCo töông öùng; * - Duøng moâ hình EPQ tính côõ loâ haøng saûn xuaát kinh teá Qp vaø chi phí * TC p töông öùng; - So saùnh chi phí vaø quyeát ñònh mua hay laøm. Ví duï 2.10 Moät nhaø maùy coù nhu caàu haøng naêm R = 2500 ñv /n; heä soá phí toàn tröõ F = 10%. Caùc tham soá khi mua haøng laø P = 25 NÑ /ñv ; C = 5 NÑ /l. Caùc tham soá khi saûn xuaát P = 23 NÑ /ñv ; p = 10000 ñv /n; C = 50 NÑ /l. Côõ loâ haøng kinh teá khi mua 2CR 2 × 5 × 2500 Q * = = = 100 (ñv ) o PF 25 × 1,0 Toång chi phí haøng naêm khi mua
28 * * TC0 = PR + HQ = 25 × 2500 + 5,2 × 100 = 62750 (NÑ /n) Côõ loâ haøng kinh teá khi saûn xuaát 2CRp 2 × 2500 × 50 × 10000 Q * = = = 381 (ñv ) p PF(p − r) 1,0 × 23 × (10000 − 2500) Toång chi phí haøng naêm khi saûn xuaát ( NÑ ) * * HQ (p - r) TCp = PR + p 23 × 1,0 × 381 × (10000 − 2500) = 23 × 2500 + = 58157 (NÑ /n) 10000 Chi phí saûn xuaát nhoû hôn chi phí mua neân choïn phöông aùn saûn xuaát. 4- Löôïng saûn xuaát kinh teá nhieàu saûn phaåm Moâ hình löôïng saûn xuaát kinh teá nhieàu saûn phaåm xeùt tröôøng hôïp nhieàu saûn phaåm tuaàn töï saûn xuaát treân cuøng moät thieát bò. t1 t2 t n ts t T Hình 2.8 Moâ hình löôïng saûn xuaát kinh teá nhieàu saûn phaåm vôùi toång soá loaïi saûn phaåm n, thôøi gian saûn xuaát cuûa saûn phaåm i, i = 1÷ n Qi Ri ti = = pi m × pi trong ñoù: Qi - côõ loâ haøng saûn phaåm i; pi - toác ñoä saûn xuaát saûn phaåm i Ri - nhu caàu haøng naêm saûn phaåm i m - soá laàn saûn xuaát trong naêm N Chu kyø saûn xuaát cho n saûn phaåm: T = m trong ñoù: N - soá ngaøy laøm vieäc haøng naêm n Thôøi gian dö trong moãi chu kyø saûn xuaát: tS = T - ∑ ti i=1
29 n Vôùi ñieàu kieän t s ≥ 0, suy ra ñieàu kieän khaû thi: N ≥ ∑ ni 1 Ri ni = : soá ngaøy saûn xuaát saûn phaåm i pi Moâ hình löôïng saûn xuaát kinh teá nhieàu saûn phaåm coù caùc giaû thieát sau: - Nhu caàu khoâng ñoåi, lieân tuïc; - Toác ñoä saûn xuaát khoâng ñoåi; - Khoâng coù ñôn haøng chaäm; - Chi phí thieát laäp ñoäc laäp trình töï saûn xuaát; - Moãi thôøi ñieåm moät saûn phaåm. Toång chi phí bao goàm phí saûn xuaát, phí thieát laäp vaø phí toàn tröõ n n n 1 Hi Ri (pi - ri ) TC = ∑ Pi Ri + m ∑ Ci + ∑ i=1 i=1 2m i=1 pi Soá laàn saûn xuaát trong naêm nhaèm cöïc tieåu chi phí: n ∑ Hi Ri (pi - ri ) pi dTC = 0 ⇒ m* = i = 1 dm n 2 ∑ Ci i=1 Ri Côõ loâ haøng toái öu: Qi = m* n n * * Toång chi phí cöïc tieåu: TC = ∑ Pi Ri + 2m ∑ Ci i=1 1 Ví duï 2.11 Xeùt heä thoáng saûn xuaát vôùi caùc tham soá: n = 5; N = 250 ng /n. Tham soá cuûa töøng saûn phaåm nhö ôû baûng 2.4: Baûng 2.4 i Ri (ñv /n) Pi (NÑ /ñv) pi (ñv /ng) Hi (NÑ /ñv.n) Ci (NÑ /l) 1 5000 6 100 1,6 40 2 10000 5 400 1,4 25 3 7000 3 350 0,6 30 4 15000 4 200 1,15 27 5 4000 6 100 1,65 50
30 5 Kieåm tra ñieàu kieän khaû thi: ∑Ri / pi = 210 < 250 i=1 Soá chu kyø saûn xuaát toái öu haøng naêm: n ∑ Hi Ri (pi - ri ) pi m = i = 1 = 10 n 2 ∑ Ci i=1 Côõ loâ haøng Q i vaø thôøi gian saûn xuaát t i cho töøng saûn phaåm tính ôû baûng 2.5: Baûng 2.5 * I Qi = R i/m ti = Q i/p i 1 500 5 2 100 2,5 3 700 2 4 1500 7,5 5 400 4 ∑∑∑: 21 N Chu kyø saûn xuaát: T* = = 25 (ng ) m* 5 Toång thôøi gian saûn xuaát trong chu kyø: ∑ ti = 21 (ng ) i=1 Thôøi gian dö: tS = 25 – 21 = 4 ( ng ) 5 5 * * Toång chi phí cöïc tieåu: TC = ∑ PiRi + 2m ∑ Ci = 189040 (NÑ /n) i=1 i=1 5- Phöông phaùp thôøi gian heát haøng Phöông phaùp thôøi gian heát haøng xaùc ñònh trình töï saûn xuaát theo möùc toàn kho vaø nhu caàu saûn phaåm, vôùi ñieàu kieän coâng suaát thieát bò ñuû thoûa nhu caàu. Thôøi gian Ii heát haøng cuûa saûn phaåm ñònh bôûi: ROTi = Di trong ñoù: ROT i - thôøi gian heát haøng saûn phaåm i ( t) Ii - möùc toàn kho hieän taïi cuûa saûn phaåm I; ( ñv ) Di - suaát nhu caàu saûn phaåm i. ( ñv /t)
31 Luaät quyeát ñònh sau khi tính ñöôïc thôøi gian heát haøng cuûa töøng saûn phaåm laø saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát theo trình töï töø saûn phaåm coù thôøi gian heát haøng thaáp ñeán saûn phaåm coù thôøi gian heát haøng cao. Ví duï 2.12 Xem heä thoáng saûn xuaát 4 saûn phaåm vôùi thôøi gian saûn xuaát ñôn vò t sp , côõ loâ haøng Q, suaát nhu caàu D, möùc toàn kho hieän taïi I cho ôû baûng 2.6: Baûng 2.6 Saûn phaåm tsp (g/ñv) Q (ñv) D (ñv/t) I (ñv) A 0,1 100 35 100 B 0,2 150 50 120 C 0,3 100 40 130 D 0,3 200 60 100 Thôøi gian heát haøng ROT, trình töï saûn xuaát, thôøi gian saûn xuaát loâ haøng t Q tính ôû baûng 2.7: Baûng 2.7 Saûn phaåm ROT = I/D (t) Thöù töï tQ = Q/t sp (g) A 2,86 3 10 B 2,40 2 30 C 3,25 4 30 D 1,67 1 40 Toång giôø maùy caàn cho moät loaït saûn xuaát: T = ΣtQi = 110 (g) 6- Phöông phaùp thôøi gian heát haøng keát hôïp Phöông phaùp thôøi gian heát haøng keát hôïp ñieàu ñoä saûn xuaát moät hoï saûn phaåm nhaèm traùnh söï heát haøng cuûa caùc saûn phaåm trong hoï saûn phaåm. Phöông phaùp ñieàu chænh loâ haøng thaønh phaàn theo möùc toàn kho vaø giôø maùy phaân boå. Moät ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp laø möùc toàn kho thaønh phaàn ñoàng thôøi veà khoâng taïi cuoái chu kyø. Phöông phaùp döïa vaøo chæ soá thôøi gian heát haøng keát hôïp AROT (Aggregate runout time) TIMH + TAMH AROT = TFMH trong ñoù: TIMH - toång möùc toàn kho hieän taïi tính theo giôø maùy
32 TAMH - toång giôø maùy phaân boå saün coù TFMH - toång giôø maùy yeâu caàu döï baùo. Phöông phaùp goàm caùc böôùc sau a. Tính soá giôø maùy yeâu caàu, saün coù trong thôøi gian hoaïch ñònh cho moãi saûn phaåm. FMH = t sp × D : soá giôø maùy yeâu caàu IMH = t sp × I : soá giôø maùy saün coù b. Tính TFMH, TIMH vaø AROT. c. Tính nhu caàu toång cho moãi saûn phaåm: GR = D × AROT d. Löôïng saûn xuaát cho moãi saûn phaåm: Q = GR − I Ví duï 2.13 Xem heä thoáng saûn xuaát 4 saûn phaåm vôùi thôøi gian saûn xuaát ñôn vò, côõ loâ haøng, suaát nhu caàu, möùc toàn kho hieän taïi cho ôû baûng 2.8: Baûng 2.8 Saûn phaåm tsp (g/ñv) Q (ñv) D(ñv/t) I (ñv) A 0.1 100 35 100 B 0.2 150 50 120 C 0.3 100 40 130 D 0.3 200 60 100 Toång möùc toàn kho hieän taïi tính theo giôø maùy. TAMH = 90 g Soá giôø maùy yeâu caàu FMH vaø saün coù IMH cho moãi saûn phaåm Baûng 2.9 Saûn phaåm tsp (g/ñv) Di(ñv/t) FMH (g/t) Ii (ñv) IMH (g) A 0,1 35 3,5 100 10 B 0,2 50 10,0 120 20 C 0,3 40 12,0 130 39 D 0,2 60 12,0 100 20 Toång 37,5 93 Toång giôø maùy phaân boå saün coù: TAMH = 93 g
33 Toång giôø maùy yeâu caàu döï baùo: TFMH = 37,5 g 93 + 90 Chæ soá thôøi gian heát haøng tích hôïp: AROT = = ,4 88 37 5, Nhu caàu toång cho moãi saûn phaåm GR, löôïng saûn xuaát cho moãi saûn phaåm Q tính ôû baûng 2.10: Baûng 2.10 Saûn phaåm Di (ñv/t) GR i (ñv) Ii (ñv) Qi (ñv) tQi (g) A 35 171 100 71 7,1 B 50 244 120 124 24,8 C 40 195 130 65 19,5 D 60 293 100 193 38,6 90,0 Thôøi gian heát haøng cuûa caùc saûn phaåm laø nhö nhau vaø baèng 4,88t (AROT) 2.4 HEÄ THOÁNG KHOAÛNG ÑAËT HAØNG COÁ ÑÒNH Heä thoáng vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh laø heä thoáng coù chu kyø, theo cô sôû thôøi gian vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh ( T). Trong heä thoáng vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh, löôïng ñaët haøng phuï thuoäc: - Möùc toàn kho hieän taïi I p; - Möùc toàn kho cöïc ñaïi - E. Heä thoáng vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh coøn goïi laø heä thoáng T. Vôùi caùc tham soá caàn xaùc ñònh laø: - Chu kyø ñaët haøng - T; - Möùc toàn kho cöïc ñaïi - E.
34 Hình 2.9 Heä thoáng vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng vôùi khoaûng ñaët haøng coá ñònh nhö ôû hình, khi coù nhu caàu heä seõ ñaùp öùng, khi tôùi thôøi ñieåm ñaët haøng, heä seõ ñaët haøng vôùi côõ loâ haøng laø: Q = E – Ip trong ñoù: E - möùc toàn kho cöïc ñaïi; I p - möùc toàn kho hieän taïi. Caùc moâ hình toàn kho khoaûng ñaët haøng coá ñònh ñöôïc xeùt ôû ñaây bao goàm: - Moâ hình moät saûn phaåm; - Moâ hình nhieàu saûn phaåm. 1- Khoaûng ñaët haøng kinh teá Moâ hình khoaûng ñaët haøng kinh teá EOI (Economic Order Interval ) laø moâ hình khoaûng ñaët haøng coá ñònh xeùt cho moät saûn phaåm. Bieán thieân toàn kho nhö ôû hình 2.10: I E Q = R/m Q B L t T T T Hình 2.10 Bieán thieân toàn kho moâ hình EOI
35 Toång chi phí haøng naêm bao goàm 3 thaønh phaàn mua haøng, ñaët haøng, toàn PFR tröõ: TC = PR + mC + 2m trong ñoù: m - soá chu kyø ñaët haøng haøng naêm. 1 Chu kyø ñaët haøng: T = m C PFR Suy ra TC = PR + + T T 2 Bieán thieân haøm chi phí TC theo chu kyø ñaët haøng T nhö ôû hình 2.11, toång chi phí ñaït cöïc tieåu ôû chu kyø ñaët haøng kinh teá ñònh bôûi dTC 2C = 0 ⇒ T* = dT PFR Hình 2.11 Bieán thieân haøm chi phí theo chu kyø ñaët haøng 1 PFR Soá chu kyø ñaët haøng kinh teá: m* = = T* 2C 2CR Côõ loâ haøng kinh teá: Q* = RT* = PF Möùc toàn kho cöïc ñaïi: E = RT + RL = Q +B Toång chi phí cöïc tieåu: TC * = PR + HRT * Ví duï 2.14 Xem heä thoáng toàn kho khoaûng ñaët haøng coá ñònh vôùi caùc tham soá: R = 8000 ñv /n; P = 10 NÑ /ñv ; C = 30 NÑ /ñh ; H = 3 NÑ /ñv.n ; L = 10 ng ; N = 250 ng /n. 2 × 30 Chu kyø ñaët haøng kinh teá: T* = = ,0 05 (n) 3 × 8000 Chu kyø ñaët haøng kinh teá tính theo ngaøy T* = 0,05 × 250 = 12,5 (ng )
36 1 Soá chu kyø ñaët haøng kinh teá haøng naêm: m* = = 20 ,0 05 12,5 + 10 Möùc toàn kho cöïc ñaïi: E = R(T + L) = 8000 = 20 (ñv ) 250 Toång chi phí cöïc tieåu TC * = PR + HRT * = 10 × 8000 + 3 × 8000 × 0,05 = 81200 ( NÑ /n) 2- Khoaûng ñaët haøng kinh teá nhieàu saûn phaåm Moâ hình khoaûng ñaët haøng kinh teá nhieàu saûn phaåm xeùt ñaët haøng phoái hôïp nhieàu saûn phaåm nhaèm giaûm baûo döôõng toàn kho, phoái hôïp caùc hoaït ñoäng khaùc, giaûm chi phí haäu caàn, chuyeân chôû. Moâ hình coù caùc giaû söû caùc tham soá moâ hình khoâng ñoåi, khoâng ñôn haøng chaäm, nhaäp kho ñoàng thôøi. Toång chi phí haøng naêm n n C + nc TF TC = ∑ Pi Ri + + ∑ Pi Ri i=1 T 2 i=1 trong ñoù: n - soá loaïi saûn phaåm; C - phí ñaët haøng phoái hôïp ( NÑ /ñh ); c - phí ñaët haøng thaønh phaàn ( NÑ /ñh ). Khoaûng ñaët haøng cöïc tieåu chi phí toång haøng naêm dTC (2 C + nc) = 0 ⇒ T* = dT n F∑ PiRi i=1 n * * Toång chi phí haøng naêm cöïc tieåu: TC = 1( + FT )∑ Pi Ri i=1 R Côõ loâ haøng thaønh phaàn: Q* = i T i N R Toàn kho cöïc ñaïi thaønh phaàn: E* = i (L + T) i N Ví duï 2.15 Xem heä thoáng toàn kho nhieàu saûn phaåm vôùi caùc tham soá: C = 1,5 NÑ /ñh ; c = 0,5 NÑ /ñh ; F = 0,2/n; L = 1 th . Heä thoáng toàn kho 7 saûn phaåm vôùi nhu caàu, giaù mua nhö ôû baûng 2.11: Baûng 2.11
37 Saûn phaåm Ri (ñv/n) Pi (NÑ/ñv) A 150 1.0 B 400 0.5 C 125 2.0 D 100 3.0 E 800 0.5 F 70 5.0 G 175 2.0 Saûn phaåm Ri (ñv) Pi (ñ/ñv) PiRi (ñ) A 150 1,0 150 B 400 0,5 200 C 125 2,0 250 D 100 3,0 300 E 800 0,5 400 F 70 5,0 350 G 175 2,0 350 2000 2 × 5,1( + )5,3 Chu kyø ñaët haøng kinh teá: T* = = ,0 158 (n) 2,0 × 2000 Chu kyø ñaët haøng kinh teá theo thaùng: T* = 0,158 × 12 = 1,9 (th) Choïn T* = 2 th , möùc toàn kho cöïc ñaïi thaønh phaàn R (T + L) R R E * = i = i 2( + )1 = i i 12 12 4 i Ei (ñv) i Ei (ñv) A 37,5 (38) E 200 B 100 F 17,5 (18) C 31,25 (31) G 43,75 (44) D 25
38 Chöông 3 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO XAÙC ÑÒNH NHU CAÀU RÔØI RAÏC - Loâ haøng theo nhu caàu. - Löôïng ñaët haøng theo chu kyø. - Thuaät toaùn Silver - Meal. - Phöông phaùp chi phí ñôn vò nhoû nhaát. - Phöông phaùp PPA. - Phöông phaùp IPPA. - Phöông phaùp WWA. 3.1 GIÔÙI THIEÄU Heä thoáng toàn kho xaùc ñònh nhu caàu rôøi raïc ñöôïc xeùt khi nhu caàu xaûy ra trong nhöõng khoaûng thôøi gian rôøi raïc. Phaân boá nhu caàu theo thôøi gian ñöôïc xeùt theo chu kyø trong moät khoaûng thôøi gian hoaïch ñònh nhaát ñònh. Heä thoáng toàn kho xaùc ñònh nhu caàu rôøi raïc coù theå hoaïch ñònh cho vaät tö coù nhu caàu ñoäc laäp laãn vaät tö coù nhu caàu phuï thuoäc. Moät soá öùng duïng nhö vaät tö phuï thuoäc ôû ñaàu ra cuûa Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö (MRP) hay saûn phaåm ñoäc laäp ôû ñaàu ra cuûa Heä thoáng hoaïch ñònh nhu caàu phaân phoái (DRP). Heä thoáng toàn kho xaùc ñònh nhu caàu rôøi raïc coù caùc giaû söû nhö sau: - Nhu caàu xaùc ñònh, thay ñoåi, rôøi raïc ôû ñaàu chu kyø; - Thôøi gian hoaïch ñònh höõu haïn, goàm nhieàu chu kyø baèng nhau; - Loâ haøng ñaët cho moät hay nhieàu chu kyø lieân tieáp; - Khoâng ñaët nhaän haøng ôû ñaàu chu kyø khoâng coù nhu caàu; - Thôøi gian chôø baèng 0, ñôn ñaët haøng ôû ñaàu chu kyø thoûa maõn nhu caàu ôû chu kyø ñoù; - Nhaäp kho ñoàng thôøi, ôû ñaàu chu kyø;
39 - Khoâng heát haøng; - Nhu caàu ñöôïc thoûa maõn ôû ñaàu chu kyø. Phí toàn tröõ tính theo chu kyø; - Saûn phaåm thaønh phaàn toàn tröõ ñoäc laäp; - Khoâng giaûm giaù, chi phí mua haøng ñôn vò khoâng ñoåi; - Chi phí ñaët haøng, toàn tröõ, thôøi gian chôø xaùc ñònh vaø khoâng ñoåi; - Phaân tích trong thôøi gian hoaïch ñònh; - Möùc toàn kho ban ñaàu baèng 0. 3.2 LOÂ HAØNG THEO NHU CAÀU Phöông phaùp loâ haøng theo nhu caàu ñaët haøng theo töøng chu kyø, löôïng ñaët haøng baèng nhu caàu cuûa chu kyø Qk = R k; k = 1 ÷ n trong ñoù: k - chæ soá chu kyø; n - soá chu kyø hoaïch ñònh; Qk - löôïng ñaët haøng cuûa chu kyø k; Rk - nhu caàu cuûa chu kyø k. Phöông phaùp loâ haøng theo nhu caàu khoâng coù chi phí toàn tröõ, thích hôïp vôùi heä thoáng coù chi phí toàn tröõ cao, chi phí ñaët haøng thaáp, saûn phaåm ñaét tieàn. Trong saûn xuaát, phöông phaùp loâ haøng theo nhu caàu thích hôïp loaïi hình saûn xuaát lieân tuïc, saûn löôïng cao. 3.3 LÖÔÏNG ÑAËT HAØNG THEO CHU KYØ Phöông phaùp löôïng ñaët haøng theo chu kyø POQ (Periodic Order Quantity) ñònh soá chu kyø, nhu caàu ñöôïc thoûa maõn bôûi moät laàn ñaët haøng. Chu kyø ñaët haøng kinh teá: EOQ 2C EOI = = R RPh trong ñoù: h - tyû leä chi phí toàn tröõ trong moãi chu kyø so vôùi phí mua haøng C - phí ñaët haøng ñôn vò; R - trung bình nhu caàu theo chu kyø. Ñôn haøng ñöôïc hoaïch ñònh ôû chu kyø coù nhu caàu, côõ loâ haøng laø nhu caàu tích luõy trong moãi chu kyø ñaët haøng. Ví duï 3.1 Xem moät heä toàn kho coù caùc tham soá: P = 50 NÑ /ñv , C = 100 NÑ /ñv , h = 0,02. phaân boá nhu caàu cho ôû baûng 3.1
40 Baûng 3.1 k 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Toång Rk 10 3 30 100 7 15 80 50 15 0 310 310 Trung bình nhu caàu theo chu kyø: R = = 31 10 2 × 100 Chu kyø ñaët haøng kinh teá: EOI = = ,2 54 31 × 50 × ,0 02 Choïn EOI = 3, ñôn haøng ñöôïc ñaët nhö ôû baûng 3.2 Baûng 3.2 k 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rk 10 3 30 100 7 15 80 50 15 0 Qk 43 0 0 122 0 0 145 0 0 0 3.4 THUAÄT TOAÙN SILVER - MEAL Thuaät toaùn Silver - Meal SMA ( Silver - Meal Algorithm) laø thuaät toaùn tröïc quan cuûa Edward Silver vaø Harlem Meal. Phöông phaùp coù muïc ñích cöïc tieåu chi phí trung bình chu kyø khi soá chu kyø coù nhu caàu thoaû maõn bôûi ñôn haøng taêng daàn. Thuaät toaùn goàm caùc böôùc sau: - Tính trung bình chi phí bieán thieân trong T chu kyø lieân tieáp, vôùi caùc böôùc nhoû: Phí toàn tröõ gia taêng: IHC i = Ph(i –1)R i, i=1 – T T Phí toàn tröõ tích luõy trong T chu kyø: CHC(T) = ∑ ICHi i =1 Toång phí bieán thieân trong T chu kyø: TVC(T) = C + CHC(T) Trung bình chi phí bieán thieân trong T chu kyø lieân tieáp THC(T) MVC(T) = T - Choïn chu kyø ñaët haøng T vôùi muïc ñích cöïc tieåu MVC(T), vôùi ñieàu kieän döøng MVC(T+1) > MVC(T) T - Tính löôïng ñaët haøng: Q = ∑ Ri i=1 - Thöïc hieän laäp laïi ôû chu kyø k = T+1 (i=1)
41 Phöông phaùp SMA chæ toái öu cuïc boä, tuy nhieân coù öùng duïng toát trong thöïc tieãn. Phöông phaùp khoâng neân duøng vôùi caùc tröôøng hôïp nhu caàu suy giaûm nhanh hay coù nhieàu chu kyø khoâng coù nhu caàu. Ví duï 3.2 Xem heä toàn kho vôùi P = 50 NÑ /ñv ; C = 100 NÑ /ñh ; h= 0,02. Nhu caàu cho ôû baûng 3.3: Baûng 3.3 l 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Theo thuaät toaùn SMA ta coù baûng tính 3.4: Baûng 3.4 k i IHC i CHC (T) TVC (T) MVC (T) 1 1 0 0 100 100 2 2 0 0 100 50 3 3 66 66 166 55,33 3 1 0 0 100 100 4 2 28 28 128 64 5 3 0 28 128 42,67 6 4 30 58 158 39,5 Keá hoaïch ñaët haøng cuøng vôùi chi phí bieán thieân tích luõy CVC tính ôû baûng 3.5 Baûng 3.5 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Qk 75 0 71 0 0 0 CVC 100 100 238 248 258 258 3.5 PHÖÔNG PHAÙP CHI PHÍ ÑÔN VÒ NHOÛ NHAÁT Phöông phaùp chi phí ñôn vò nhoû nhaát LUC (Least Unit Cost) , töông töï phöông phaùp SMA laø phöông phaùp doø tìm tröïc quan. Phöông phaùp nhaèm cöïc tieåu chi phí trung bình ñôn vò khi soá chu kyø coù nhu caàu thoûa maõn bôûi ñôn haøng taêng daàn. Thuaät toaùn chi phí ñôn vò nhoû nhaát bao goàm caùc böôùc sau - Chi phí trung bình ñôn vò trong T chu kyø lieân tieáp qua caùc böôùc nhoû sau:
42 Phí toàn tröõ gia taêng: IHC i = Ph(i –1)R i, i=1 ÷ T T Phí toàn tröõ tích luõy trong T chu kyø: CHC (T ) = ∑ ICH i i=1 Toång phí bieán thieân trong T chu kyø: TVC(T) = C + CHC(T) T Toång soá ñôn vò trong T chu kyø lieân tieáp: CDT = ∑ Ri i=1 THC(T) Chi phí trung bình ñôn vò trong T chu kyø: MVC(T) = CDT - Choïn chu kyø ñaët haøng T nhaèm cöïc tieåu MVC(T), vôùi ñieàu kieän döøng: MVC(T+1) > MVC(T) T - Tính löôïng ñaët haøng: Q = ∑ Ri i=1 - Thöïc hieän laäp laïi ôû chu kyø: k = T + 1 (i = 1) Ví duï 3.3 Xem caùc soá lieäu ôû ví duï 3.2 . P = 50 NÑ /ñv ; C = 100 NÑ /ñh ; h= 0,02. Nhu caàu cho ôû baûng 3.6 Baûng 3.6 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Theo phöông phaùp LUC ta coù baûng tính 3.7 Baûng 3.7 k i Ri CD T IHC i CHC (T) MVC (T) 1 1 75 75 0 0 1.33 2 2 0 75 0 0 1.33 3 3 33 108 66 66 1.54 3 1 33 33 0 0 3.03 4 2 28 61 28 28 2.1 5 3 0 61 0 28 2.1 6 4 10 71 30 58 2.22 6 1 10 10 0 0 10 Keá hoaïch ñaët haøng cuøng vôùi phí CVC tính ñöôïc ôû baûng 3.8
43 Baûng 3.8 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Qk 75 0 71 0 0 0 CVC 100 100 238 248 258 258 3.6 PHÖÔNG PHAÙP PPA Phöông phaùp PPA (Part Period Algorithm) laø phöông phaùp tröïc quan, nhaèm cöïc tieåu chi phí toång. Phöông phaùp xaùc ñònh löôïng ñaët haøng theo söï caân baèng chi phí ñaët haøng vaø chi phí toàn tröõ tích luõy. T Ph∑ ()i − 1 Ri = C i=1 T C Suy ra ∑ ()i − 1 Ri = i=1 P.h C T goïi EPP = ; vaø APP(T) = ∑ ()i − 1 Ri Ph i=1 Chu kyø ñaët haøng T ñònh bôûi luaät döøng sau: T = Max i : APP i)( ≤ EPP T Löôïng ñaët haøng tính ñöôïc theo T: Q = ∑ Ri i=1 Ví duï 3.4 AÙp duïng phöông phaùp PPA cho heä toàn kho ôû ví duï 3.2, ta coù C 100 EPP = = = 100 Ph 50× ,0 02 Theo phöông phaùp ta coù baûng tính sau cho thaønh phaàn APP(T) Baûng 3.9 k i Ri (i-1)R i APP (T) 1 1 75 0 0 2 2 0 75 0 3 3 33 66 66 4 4 28 84 150 4 1 28 0 0 5 2 0 0 0 6 3 10 20 20
44 Töø baûng tính treân ta coù keá hoaïch ñaët haøng theo phöông phaùp PPA. Baûng 3.10 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Qk 108 0 0 38 0 0 CVC 133 166 166 276 286 288 3.7 PHÖÔNG PHAÙP IPPA Phöông phaùp IPPA (Incremental Part Period Algorithm) cuõng laø phöông phaùp tröïc quan, xaùc ñònh löôïng ñaët haøng theo söï caân baèng chi phí ñaët haøng vaø chi phí toàn tröõ gia taêng C Ph(T − 1)R = C ⇒ (T − )1 R = T T Ph goïi IPP(i) = (i − 1)Ri Chu kyø ñaët haøng T ñònh bôûi luaät döøng sau: T = Max i : IPP (i) ≤ EPP T Löôïng ñaët haøng cho chu kyø ñaët haøng T: Q = ∑ Ri i=1 Ví duï 3.5 AÙp duïng phöông phaùp IPPA cho heä toàn kho ôû ví duï 3.2, ta coù C 100 EPP = = = 100 Ph 50× ,0 02 Theo phöông phaùp IPPA ta coù baûng tính sau cho thaønh phaàn IPP(T) Baûng 3.11 k i Ri IPP (i) 1 1 75 0 2 2 0 0 3 3 33 66 4 4 28 84 5 5 0 0 6 6 10 50 Keá hoaïch ñaët haøng theo phöông phaùp IPPA vaø phí bieán thieân tích luõy töông öùng.
45 Baûng 3.12 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Qk 146 0 0 0 0 0 CVC 171 242 280 290 300 300 3.8 PHÖÔNG PHAÙP WWA Phöông phaùp WWA (Wagner-Whitin Algorithm) laø phöông phaùp toái öu, cöïc tieåu chi phí baèng qui hoaïch ñoäng. Phöông phaùp goàm caùc böôùc sau: - Tính ma traän chi phí bieán thieân toång e zce = C + hP∑ ()Qce − Qci 1( ≤ c ≤ e ≤ n) i= c trong ñoù: zce - toång chi phí bieán thieân khi ñaët haøng ôû chu kyø c, thoûa maõn nhu caàu caùc chu kyø töø c ñeán e. e Qce = ∑ Rk k=c - Xaùc ñònh chi phí cöïc tieåu töø chu kyø 1 ñeán chu kyø e, vôùi möùc toàn kho cuoái chu kyø e laø 0: fe = min(fe−1 + zce ) ; c = 1 ÷ e f0 = 0 trong ñoù: fn - chi phí cuûa keá hoaïch ñaët haøng toái öu cho ñeán chu kyø n. - Xaùc ñònh keá hoaïch ñaët haøng toái öu Chi phí cuûa keá hoaïch ñaët haøng toái öu coù daïng fn = zwn + fw−1 = zwn + zv,w−1 + fv−1 hay laø f = z + z + + z + f n wn v,w−1 ,1 u−1 0 Keá hoaïch ñaët haøng toái öu laø: - Ñôn haøng cuoái ôû chu kyø w, thoûa nhu caàu caùc chu kyø töø w ñeán n - Ñôn haøng keá ôû chu kyø v, thoûa nhu caàu caùc chu kyø töø v ñeán w - 1 - - Ñôn haøng ñaàu ôû chu kyø 1, thoûa nhu caàu caùc chu kyø töø 1 ñeán u - 1
46 Ví duï 3.6 AÙp duïng phöông phaùp WWA cho heä toàn kho ôû ví duï 3.2, ta coù ma traän chi phí bieán thieân toång Baûng 3.13 e 1 2 3 4 5 6 C 1 100 100 166 250 250 300 2 100 133 189 189 229 3 100 128 128 158 4 100 100 120 5 100 110 6 100 Moät tính toaùn minh hoïa z15 =100+ ,002× 50× [(136− 75) + (136− 75) + (136−108) + (136−136) + (136−136)] Chi phí cöïc tieåu fe töø chu kyø 1 ñeán chu kyø e, e = 1- n, tính ôû baûng 3.14: fe = min fce ; c = 1 ÷ e  fce = fe−1 + zce ; 0 < c ≤ e  f0 = 0 Baûng 3.14 e 1 2 3 4 5 6 c 1 100 100 166 250 250 300 2 200 233 289 289 329 3 200 228 228 258 4 266 266 286 5 328 328 6 328 fe 100 100 166 228 228 258 Töø baûng 3.14, chi phí cuûa keá hoaïch ñaët haøng toái öu f6 = 258 = z36 + f2 = z36 + z12 + f0 = z12 + z36 Keá hoaïch ñaët haøng toái öu
47 Baûng 3.15 k 1 2 3 4 5 6 Rk 75 0 33 28 0 10 Qk 75 0 71 0 0 0 CVC 100 100 238 248 258 258 Vôùi cuøng soá lieäu, baûng 3.16 cho soá lieäu so saùnh caùc phöông phaùp ñaõ phaân tích Baûng 3.16 Qk k Rk WWA SWA LUC PPA IPP 1 75 75 75 75 108 146 2 0 0 0 0 0 0 3 33 71 71 61 0 0 4 28 0 0 0 38 0 5 0 0 0 0 0 0 6 10 0 0 10 0 0 TVC (ñ) 258 258 328 286 300 Phöông phaùp WWA laø phöông phaùp toái öu neân coù toång chi phí bieán thieân TVC cöïc tieåu, caùc phöông phaùp tröïc quan kinh nghieäm coøn laïi coù chi phí cao hôn nhöng deã tính toaùn hôn.
48 Chöông 4 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO NGAÃU NHIEÂN NHU CAÀU ÑOÄC LAÄP - Toàn kho an toaøn . - Phaân tích thoáng ke â. - Heä thoáng toàn kho vôùi chi phí heát haøng xaùc ñònh . - Möùc phuïc vuï. - Heä thoáng toàn kho khoaûng ñaët haøng coá ñònh . 4.1 GIÔÙI THIEÄU Heä thoáng toàn kho ngaãu nhieân nhu caàu ñoäc laäp laø heä thoáng vôùi caùc tham soá ngaãu nhieân. Caùc tham soá ngaãu nhieân trong heä thoáng thöôøng laø nhu caàu vaø thôøi gian chôø. Nhu caàu laø bieán ngaãu nhieân nhöng vôùi giaû söû nhu caàu trung bình laø khoâng ñoåi vaø phaân boá nhu caàu laø bieát tröôùc. Moät tham soá quan troïng khi laäp moâ hình laø nhu caàu trong khoaûng thôøi gian chôø M. Nhu caàu trong khoaûng thôøi gian chôø M laø bieán ngaãu nhieân khi hoaëc nhu caàu hoaëc thôøi gian chôø hoaëc caû hai laø nhöõng bieán ngaãu nhieân. Toàn kho heä thoáng bao goàm hai thaønh phaàn toàn kho laøm vieäc vaø toàn kho an toaøn. Toàn kho laøm vieäc laø kyø voïng toàn kho duøng trong thôøi gian chu kyø, ñònh bôûi nhu caàu trung bình haèng naêm. Toàn kho an toaøn thöôøng khoâng phuï thuoäc löôïng ñaët haøng, duy trì chæ nhaèm giaûm chi phí heát haøng. 4.2 TOÀN KHO AN TOAØN Toàn kho an toaøn laø toàn kho theâm vaøo nhaèm traùnh heát haøng. Toàn kho an toaøn thoûa maõn nhu caàu trong thôøi gian chôø (M) khi nhu caàu vöôït quaù nhu caàu kyø voïng hay thôøi gian chôø thöïc vöôït quaù thôøi gian chôø kyø voïng. Toàn kho an toaøn giaûm chi phí heát haøng, taêng chi phí toàn tröõ.
49 Trong heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh, toàn kho an toaøn caàn ñeå traùnh heát haøng sau khi möùc toàn kho ñaõ ñeán ñieåm ñaët haøng B vaø tröôùc khi nhaän ñöôïc ñôn haøng. Möùc toàn kho cuoái thôøi gian giôø R R = B – M trong ñoù: B laø ñieåm ñaët haøng, M laø nhu caàu trong thôøi gian chôø. Hình 4.1 Toàn kho an toaøn trong heä thoáng toàn kho Q Khi nhu caàu hay thôøi gian chôø thay ñoåi, nhu caàu trong thôøi gian chôø thay ñoåi, möùc toàn kho cuoái thôøi gian chôø thay ñoåi. Toàn kho an toaøn laø kyø voïng möùc toàn kho cuoái thôøi gian chôø: S = E [R] = B – E(M) = B – M trong ñoù: M - kyø voïng nhu caàu trong thôøi gian chôø. Hình 4.2 Bieán thieân cuûa R theo M Taêng löôïng toàn kho an toaøn laøm giaûm xaùc suaát heát haøng. Löôïng toàn kho an toaøn toái öu cöïc tieåu kyø voïng toång chi phí toàn tröõ vaø chi phí heát haøng. Chi phí heát haøng laø ñaïi löôïng khoù öôùc löôïng, ñònh bôûi caùc yeáu toá sau: - Ñôn haøng chaäm khaån caáp - Khoâng baùn ñöôïc haøng
50 - Döøng daây chuyeàn - Uy tín caïnh tranh Möùc toàn kho an toaøn vaø ñieåm ñaët haøng seõ lôùn khi chi phí heát haøng hay möùc phuïc vuï cao, chi phí toàn tröõ thaáp, nhu caàu hay thôøi gian chôø thay ñoåi nhieàu. 4.3 PHAÂN TÍCH THOÁNG KEÂ Toái öu heä ngaãu nhieân laø cöïc tieåu chi phí kyø voïng. Giaû söû nhu caàu laø ngaãu nhieân nhöng tónh, phaân boá nhu caàu khoâng thay ñoåi theo thôøi gian. Kyø voïng nhu caàu trong thôøi gian chôø: ∞  M.f (M)dM, nhu caàu lieân tuïc ∫ M = 0 M max  ∑ M.p(M) , nhu caàu rôøi raïc  0 Phöông sai nhu caàu trong thôøi gian chôø ∞  (M − M)2 f (M)dM , nhu caàu lieân tuïc ∫ σ 2 = 0 M max  2  ∑ (M − M) p(M) , nhu caàu rôøi raïc  0 trong ñoù: f hay p - haøm maät ñoä (pdf) hay haøm troïng löôïng (pmf) cuûa M. Xaùc suaát heát haøng ∞  f (M)dM ∫ P(M > B) = P(S) = B  M max  ∑ p(M) M = B+1 Kyø voïng löôïng heát haøng ∞  (M − B)2 f (M)dM ∫ E(M > B) = B M max  2  ∑ (M − B) p(M) M = B+1
51 Caùc phaân boá nhu caàu thöôøng gaëp laø phaân boá chuaån , phaân boá Poisson vaø phaân boá haøm muõ. Phaân boá chuaån thöôøng duøng vôùi nhu caàu lieân tuïc, phuø hôïp khi nhu caàu trung bình cao ( M ≥ 12 ). Phaân boá Poisson thöôøng duøng vôùi nhu caàu rôøi raïc vaø thaáp ( M < 20 ). Phaân boá haøm muõ duøng vôùi nhu caàu lieân tuïc trong toàn kho baùn buoân baùn leû. 4.4 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO VÔÙI CHI PHÍ HEÁT HAØNG XAÙC ÑÒNH Chi phí heát haøng coù theå chia laøm hai loaïi ñôn haøng chaäm hay maát ñôn haøng. Maët khaùc chi phí heát haøng coù theå xaùc ñònh theo ñôn vò heát haøng hay laàn heát haøng . Moâ hình heä thoáng toàn kho vôùi chi phí heát haøng xaùc ñònh coù theå phaân loaïi theo tính bieán thieân cuûa nhu caàu vaø thôøi gian chôø: - Nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø khoâng ñoåi; - Nhu caàu khoâng ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi; - Nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi. 1- Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø khoâng ñoåi Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø khoâng ñoåi coù bieán thieân möùc toàn kho nhö hình sau: Hình 4.3 Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø khoâng ñoåi Thôøi gian chôø khoâng ñoåi khi coù ñoä bieán thieân nhoû khoâng ñaùng keå hay trong tröôøng hôïp nguoàn cung caáp noäi taïi. Khi nhu caàu thay ñoåi, neáu bieát phaân boá nhu caàu coù theå xaùc ñònh toàn kho an toaøn nhaèm cöïc tieåu chi phí toàn kho an toaøn. Chi phí toàn kho an toaøn bao goàm: - Chi phí toàn tröõ; - Chi phí heát haøng.
52 Phaân boá nhu caàu trong thôøi gian chôø suy töø phaân boá nhu caàu trong thôøi gian ñònh tröôùc theo pheùp quaán phaân boá trong lyù thuyeát xaùc suaát . Caùc heä thoáng toàn kho ñöôïc phaân loaïi theo: - Tröôøng hôïp ñôn haøng chaäm hay maát ñôn haøng - Chi phí heát haøng theo ñôn vò hay laàn heát haøng. a- Heä thoáng toàn kho ñôn haøng chaäm, chi phí heát haøng ñôn vò Trong heä thoáng toàn kho ñôn haøng chaäm, chi phí heát haøng ñôn vò, khaùch haøng chôø khi heát haøng vôùi chi phí haøng chôø theo ñôn vò A. Kyø voïng toàn kho an toaøn ∞ S = ∫ (B − M)f (M)dM = B − M 0 Kyø voïng löôïng haøng chôø moãi laàn chôø ∞ E(M > B) = ∫ (M − B)f (M)dM B Kyø voïng chi phí toàn kho an toaøn haøng naêm R TC = SH + E (M > B) . A S Q ∞ AR → TC = H(B − M) (M − B)f (M)dM S Q ∫ B Ñieåm ñaët haøng toái öu ñònh bôûi dTC AR S = 0 → H − P(M > B) = 0 dB Q HQ → P(M > B) = F(B) = P(S) = (*) AR Töø (*), neáu bieát phaân boá nhu caàu ta coù theå tìm ra ñieåm ñaët haøng toái öu B*. Ñeå yù raèng bieåu thöùc (*) coù theå duøng cho caû phaân boá giaùn ñoaïn. Ví duï 4.1 Xem heä thoáng vôùi caùc tham soá R = 1800 ñv /n; C = 30 NÑ /ñh , F = 15%; P = 2 NÑ /ñv ; A = 1 NÑ /ñv . Phaân boá nhu caàu M cho ôû baûng sau:
53 Baûng 4.1 M P(M) M P(M) M P(M) 48 0,02 52 0,20 56 0,06 49 0,03 53 0,24 57 0,03 50 0,06 54 0,20 58 0,02 51 0,07 55 0,07 2CR 1500 Côõ loâ haøng toái öu: Q = = 2 × 30 × = 600 ñv PF 2 × ,0 015 HQ 0,3 × 600 Xaùc suaát heát haøng toái öu: P(S) = = = 1,0 AR 1 × 1800 Töø phaân boá nhu caàu ta tính ñöôïc xaùc suaát heát haøng nhö ôû baûng 4.2: Baûng 4.2 M P(M) P(S) = P(M>B) M P(M) P(S) = P (M>B) 48 0.02 0.98 54 0.20 0.18 49 0.03 0.95 55 0.07 0.11 50 0.06 0.89 56 0.06 0.05 51 0.07 0.82 57 0.03 0.02 52 0.20 0.62 58 0.02 0.00 53 0.24 0.38 Vôùi xaùc suaát heát haøng toái öu P(S) tra baûng treân ta thaáy P (S) = 0,1 ∈ [0,05; 0,11] Choïn P (S) = 0,05 , ñieåm ñaët haøng toái öu laø : B * = 56 b- Heä thoáng toàn kho ñôn haøng chaäm, chi phí heát haøng theo laàn Trong heä thoáng toàn kho ñôn haøng chaäm, chi phí heát haøng theo laàn, khaùch haøng chôø khi heát haøng vôùi chi phí heát haøng theo moãi laàn G Kyø voïng chi phí toàn kho an toaøn haøng naêm R TC = S.H + G.P(M > B) S Q RG suy ra TC = H(B − M) + F(B) S Q dTs GR Ñieåm ñaët haøng toái öu ñònh bôûi: = H − f (B) = 0 dB Q
54 HQ hay laø f (B) = (*) GR Töø bieåu thöùc treân, khi bieát phaân boá cuûa M, coù theå tính ñieåm ñaët haøng toái öu. Ví duï 4.2 Xem baøi toaùn toàn kho vôùi nhu caàu trong thôøi gian chôø coù phaân boá Poisson vôùi kyø voïng M = 5 ñv . Chi phí toàn tröõ H = 5 NÑ /ñv.n , chi phí heát haøng G = 5 NÑ /laàn , löôïng ñaët haøng Q = 13 ñv . Thôøi gian chôø L = 1 t, N = 52 t/n ÔÛ ñieàu kieän toái öu HQ 5 × 13 f (B) = = = ,0 05 GR 5 × 52 × 5 Vôùi phaân boá Poisson vaø kyø voïng laø 5, ôû giaù trò f(B) = 0.05, ta tra ñöôïc ñieåm ñaët haøng: B = 8 ( ñv ) Toàn kho an toaøn S = B – M = 3 ( ñv ) Khi M coù phaân boá chuaån vôùi kyø voïng M , phöông sai σ2 . M − M goïi: Z = thì Z coù phaân boá chuaån ñôn vò. σ vaø f (Z) = σ * f(M) Kyø voïng toàn kho an toaøn coù theå tính theo giaù trò Z. Ví duï 4.3 Xem baøi toaùn toàn kho vôùi nhu caàu trong thôøi gian chôø coù phaân boá chuaån vôùi kyø voïng M = 20 ñv , ñoä leäch chuaån σ = 4 ñv . Chi phí toàn tröõ H = 5 NÑ /ñv.n , chi phí heát haøng G = 10 NÑ /laàn , löôïng ñaët haøng Q = 26 ñv . ÔÛ ñieàu kieän toái öu σHQ 4 × 5 × 26 f (Z) = σ * f (B) = = = ,0 05 ⇒ Z = ,2 03 GR 10 × 52 × 20 Toàn kho an toaøn: S = σ * Z = 2.03 × 4 = 8,12 = 8 (ñv ) Ñieåm ñaët haøng: B = M + S = 20 + 8 = 28 (ñv ) c- Heä thoáng toàn kho maát ñôn haøng chi phí heát haøng theo ñôn vò Trong heä thoáng toàn kho maát ñôn haøng, chi phí heát haøng theo ñôn vò, khaùch haøng khoâng chôø khi heát haøng, möùc toàn kho seõ khoâng ñi qua ñieåm 0 khi heát haøng, chi phí heát haøng theo ñôn vò A. Toàn kho an toaøn:
55 B S = ∫ (B − M)f (M)dM 0 ∞ ∞ Hay S = ∫ (B − M)f (M)dM − ∫ (B − M)f (M)dM = B − M + E(M > B) 0 B Kyø voïng chi phí toàn kho an toaøn R AR TC = SH + E(M > B)A = H(B − M) + ( + H)E(M > B) S Q Q dTS Ñieåm ñaët haøng toái öu ñònh bôûi: S = 0 dB AR Hay laø H − ( + H)P(M > B) = 0 Q HQ Suy ra P(M > B) = F(B) = P(S) = (*) AR + HQ Bieåu thöùc (*) ñuùng caû vôùi phaân boá giaùn ñoaïn. Ví duï 4.4 Xem baøi toaùn toàn kho vôùi caùc tham soá Q = 1000 ñv ; R = 5000 ñv /n; H = 10 NÑ /ñv.n ; A = 50 NÑ /ñv Phaân boá nhu caàu Baûng 4.3 M P(M) M P(M) 150 0,01 350 0,09 200 0,04 400 0,07 250 0,21 450 0,03 300 0,55 Xaùc suaát heát haøng toái öu P(S) = 10 × 1000 = 0,038 50 × 5000 + 10 × 1000 Töø phaân boá nhu caàu ta coù baûng tra xaùc suaát heát haøng
56 Baûng 4.4 M p(M) P(S) = P (M>B) 150 0,01 0,99 200 0,04 0,95 250 0,21 0,74 300 0,55 0,19 350 0,09 0,1 400 0,07 0,03 450 0,03 0,00 Vôùi P (S) = 0,038 ∈ [0,03; 0,1] , choïn P(S) = 0,03, thì coù ñieåm ñaët haøng: B = 400 d- Heä thoáng toàn kho maát ñôn haøng, chi phí heát haøng theo laàn Trong heä thoáng toàn kho maát ñôn haøng, chi phí heát haøng theo laàn, khaùch haøng khoâng chôø khi heát haøng, chi phí heát haøng moãi laàn heát haøng G Toàn kho an toaøn S = B – M + E (M > B ) Kyø voïng chi phí toàn kho an toaøn R TC = HS + P (M > B) G S Q GR Suy ra TC = H(B − M) + H.E(M > B) + P(M > B) S Q dTC GR Ñieåm ñaët haøng toái öu: S = H − H.F(B) − f (B) = 0 dB Q f (B) HQ Ñieàu kieän toái öu: = F(B) GR Khi bieát tyû soá f/F toái öu, bieát phaân boá, ta coù theå suy ra ñöôïc ñieåm ñaët haøng toái öu. 2- Heä thoáng toàn kho nhu caàu khoâng ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi Heä thoáng toàn kho coù suaát nhu caàu khoâng ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi do ñoù nhu caàu trong thôøi gian chôø thay ñoåi.
57 Hình 4.4 Heä thoáng toàn kho nhu caàu khoâng ñoåi thôøi gian chôø thay ñoåi Khi thôøi gian chôø L thay ñoåi, ñieåm ñaët haøng B coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo thôøi gian chôø nhoû nhaát Lmin , thôøi gian chôø trung bình L hay thôøi gian chôø lôùn nhaát Lmax . Khi tính ñieåm ñaët haøng B theo thôøi gian chôø nhoû nhaát Lmin möùc toàn kho thaáp, ruûi ro heát haøng gia taêng, chi phí heát haøng lôùn. Khi tính ñieåm ñaët haøng B theo thôøi gian chôø lôùn nhaát Lmax , möùc toàn kho cao, chi phí toàn tröõ lôùn. Ñieåm ñaët haøng B chæ tính theo thôøi gian chôø trung bình L , khi ñoä leäch chuaån cuûa thôøi gian chôø σL nhoû. Vôùi σL lôùn, caùc phaân tích thoáng keâ thöôøng duøng, nhu caàu trong thôøi gian chôø M = D × L trong ñoù: D - suaát nhu caàu Khi bieát phaân boá cuûa thôøi gian chôø, ta suy ñöôïc phaân boá cuûa nhu caàu trong thôøi gian chôø, tuøy tröôøng hôïp ñôn haøng chaäm hay maát, tuøy tröôøng hôïp chi phí heát haøng theo ñôn vò hay laàn heát haøng maø ta tính ñöôïc ñieàu kieän toái öu, töø ñoù tìm ra ñieåm ñaët haøng vaø toàn kho an toaøn toái öu. Ví duï 4.5 Xem baøi toaùn toàn kho vôùi caùc tham soá R = 260 ñv /n; Q = 25 ñv ; D = 5 ñv /t; H = 10 NÑ /ñv.n ; A = 10 NÑ /ñv . Phaân boá thôøi gian chôø Baûng 4.5 L (t) p(L) L (t) p (L) 3 0,25 6 0,10 4 0,35 7 0,05 5 0,25 Xaùc suaát heát haøng toái öu
58 HQ 10 × 25 P(S) = = = ,0 096 AR 10 × 260 Töø phaân boá thôøi gian chôø ta tìm ñöôïc phaân boá nhu caàu M Baûng 4.6 M P(M) M.P (M) P(M>B) 15 0,25 3,75 0,75 20 0,35 7,00 0,40 25 0,25 6,25 0,15 30 0,10 3,00 0,05 35 0,05 1,75 0,00 1 21,75 Töø P(S) = 0.096, suy ra ñieåm ñaët haøng: B = 30 ( ñv ) Trung bình nhu caàu trong thôøi gian chôø: M = 21,75 ( ñv ) Toàn kho an toaøn: S = B – M = 8,25 ( ñv ) 3- Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi, thôøi gian chôø thay ñoåi Khi caû nhu caàu (D) vaø thôøi gian chôø (L) ñeàu thay ñoåi, vaán ñeà seõ phöùc taïp hôn, nhu caàu trong thôøi gian chôø seõ bieán thieân nhö hình 4.5. Hình 4.5 Heä thoáng toàn kho nhu caàu thay ñoåi thôøi gian chôø thay ñoåi Nhu caàu trong thôøi gian chôø M = D × L Khi nhu caàu vaø thôøi gian chôø ñoäc laäp nhau, kyø voïng vaø phöông sai cuûa nhu caàu trong thôøi gian chôø nhö sau
59 M = DL   2 2 2 2 2 σ = D σ L + L σ D Khi nhu caàu vaø thôøi gian chôø khoâng ñoäc laäp nhau, kyø voïng vaø phöông sai cuûa nhu caàu trong thôøi gian chôø nhö sau M = DL   2 2 2 2 2 σ = D σ L + L σ D + σ Lσ D Phaân boá cuûa nhu caàu trong thôøi gian chôø, trong tröôøng hôïp ñôn giaûn, coù theå tính tröïc tieáp töø phaân boá nhu caàu vaø phaân boá thôøi gian chôø qua pheùp tính phaân boá lieân keát trong lyù thuyeát xaùc suaát. Trong tröôøng hôïp phöùc taïp, phöông phaùp moâ phoûng Monte Carlo thöôøng ñöôïc duøng. Khi bieát phaân boá nhu caàu trong thôøi gian chôø, tuøy tröôøng hôïp ñôn haøng chaäm hay maát, tuøy tröôøng hôïp chi phí heát haøng theo ñôn vò hay laàn heát haøng maø ta tính ñöôïc ñieàu kieän toái öu, töø ñoù tìm ra ñieåm ñaët haøng vaø toàn kho an toaøn toái öu. Ví duï 4.6 Xem baøi toaùn toàn kho, ôû ñieàu kieän toái öu P(S) = 0,2. Phaân boá nhu caàu: Baûng 4.7 D (ñv/ng) P(D) 0 0,3 1 0,5 2 0,2 Phaân boá thôøi gian chôø Baûng 4.8 L (ng) P(L) 1 0,75 2 0,25 Theo pheùp phaân tích phaân boá lieân keát, phaân boá nhu caàu trong thôøi gian chôø Baûng 4.9 M P(M) P(M>B) 0 0,2475 0,7525
60 1 0,4500 0,3025 2 0,2425 0,0600 3 0,0500 0,0100 4 0,0100 0,0000 1,0000 Töø P (S) = 0,2, ñieåm ñaët haøng B = 2 4.5 MÖÙC PHUÏC VUÏ Moâ hình möùc phuïc vuï xaùc ñònh ñieåm ñaët haøng khi khoâng bieát chi phí heát haøng. Möùc phuïc vuï laø möùc ñoä thoûa maõn nhu caàu. Möùc phuïc vuï caøng cao thì möùc thoûa maõn nhu caàu caøng cao, chi phí heát haøng caøng giaûm nhöng ñaàu tö toàn kho caøng lôùn, chi phí toàn tröõ caøng taêng. Moâ hình möùc phuïc vuï goàm hai loaïi: - Moâ hình möùc phuïc vuï theo chu kyø ñaët haøng; - Moâ hình möùc phuïc vuï theo ñôn vò nhu caàu. 1- Möùc phuïc vuï theo chu kyø Trong moâ hình möùc phuïc vuï theo chu kyø, möùc phuïc vuï laø tyû soá giöõa soá chu kyø khoâng heát haøng treân toång soá chu kyø, hay laø xaùc suaát khoâng heát haøng: SLC = 1 − P(M > B) Töø möùc phuïc vuï tính ñöôïc xaùc suaát heát haøng, bieát phaân boá nhu caàu ta suy ra ñieåm ñaët haøng, giaù trò naøy coøn goïi laø nhu caàu ôû möùc phuïc vuï chaáp nhaän M a: B = M a Töø ñoù tính ñöôïc toàn kho an toaøn: S = B − M = M a − M Ví duï 4.7 Xem heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá R = 18.000 ñv /n; C = 200 NÑ /ñh ; H = 5 NÑ /ñv.n ; L = 1 ng . Phaân boá nhu caàu Baûng 4.10 M P(M) P (M>B) M P (M) P(M>B) 30 0,025 0,975 70 0,2 0,125 40 0,1 0,875 80 0,1 0,025 50 0,2 0,675 90 0,025 0,000
61 60 0,35 0,325 Möùc phuïc vuï theo chu kyø: SL C = 75% . 2CR Côõ loâ haøng toái öu: Q = = ,1 200 ñv H Xaùc suaát heát haøng: P (M>B ) = 1 – SL C = 0,125 Töø phaân boá nhu caàu, ñieåm ñaët haøng: B = 70 ñv Trung bình nhu caàu: M = ∑ M.p (M) = 60 ñv Toàn kho an toaøn: S = B − M = 10 ñv Kyø voïng löôïng haøng heát: 90 E(M > B) = ∑ (M − B) p(M) = 5,1 ñv 70 Khi choïn möùc phuïc vuï SL C laø 100%, xaùc suaát heát haøng P(S) baèng 0, ñieåm ñaët haøng B laø 90 ñv , toàn kho an toaøn S laø 30 ñv Ví duï 4.8 Xem heä thoáng toàn kho, nhu caàu M coù phaân boá chuaån vôùi M = 60 ñv ; σ = 20 ñv . Möùc phuïc vuï yeâu caàu SL C laø 95% Xaùc suaát heát haøng : P(M>B) = 0,05 Suy ra: Z = 1,64 Ñieåm ñaët haøng: B = M + zσ = 60 + 1,64 × 20 = 92,8 (93 ñv ) Toàn kho an toaøn: S = B − M = 93 – 60 = 33 ( ñv ) Ví duï 4.9 Xem heä thoáng toàn kho, nhu caàu M coù phaân boá muõ, vôùi caùc tham soá D = 2 ñv /ng ; L = 4 ng ; SL C = 95% Trung bình nhu caàu: M = D × L = 8 ñv Xaùc suaát heát haøng: P(M > B) = 0,05 Tyû soá B ôû P(M > B) = 0,05: B = 3 M M Ñieåm ñaët haøng: B = 3× M = 24 ñv Toàn kho an toaøn: S = 24 – 8 = 16 ñv 2- Möùc phuïc vuï theo ñôn vò nhu caàu
62 Trong moâ hình möùc phuïc vuï theo ñôn vò nhu caàu, möùc phuïc vuï laø phaàn traêm nhu caàu ñöôïc thoûa maõn. Möùc phuïc vuï vôùi ñôn haøng chaäm E (M > B) SL = 1 − ⇒ E(M>B ) = Q (1 – SL u) u Q E (M > B) Möùc phuïc vuï vôùi ñôn haøng maát: SL = 1 − u Q + E (M > B) 1( − Q*SL ) ⇒ E (M > B) = u SLu − 1 Kyø voïng löôïng haøng heát E (M>B ) tính ñöôïc töø möùc phuïc vuï, khi bieát phaân boá nhu caàu, ta tính ñöôïc bieán thieân cuûa E (M>B ) theo B, töø ñoù tính ñöôïc B. Ví duï 4.10 Xem heä toàn kho ñôn haøng chaäm vôùi caùc tham soá SL u = 0,99; Q = 60 ñv . Phaân boá nhu caàu Baûng 4.11 M P(M) M P(M) M P(M) 48 0,02 52 0,20 56 0,06 49 0,03 53 0,24 57 0,03 50 0,06 54 0,20 58 0,02 51 0,07 55 0,07 1 Kyø voïng löôïng haøng heát E(M>B ) = Q (1 – SL u) = 60(1 – 0,99) = 0,6 (ñv ) Töø phaân boá nhu caàu, kyø voïng löôïng haøng heát theo ñieåm ñaët haøng M max E(M>B ) = ∑ (M − B)p (M) M = B+1 Baûng 4.12 B E(M>B) B E(M>B) 58 0 54 0,36 57 0,02 53 0,74 56 0,07 52 1,36 55 0,18
63 Vôùi E(M>B ) = 0,6, choïn B = 54 Neáu nhu caàu M coù phaân boá chuaån vôùi kyø voïng vaø ñoä leäch chuaån ( M,σ ), kyø voïng löôïng haøng heát laø: E(M>B ) = σ.E (Z) Ví duï 4.11 Xem heä toàn kho ñôn haøng chaäm, nhu caàu M coù phaân boá chuaån vôùi caùc tham soá SL u = 0,99; Q = 60 ñv ; M = 53; ñv ; σ = 2. ñv . σ.E(z) Möùc phuïc vuï : SL = 1 − u Q Q 60 × (1 − 0,99) Suy ra : E(Z) = 1( − SL ) = = 3,0 σ u 2 Tra baûng ñöôïc : Z = 0,22 Ñieåm ñaët haøng : B = 53 + 0,22 × 2 = 53,4 ñv (54 ñv ) Toàn kho an toaøn : S = 54 – 53 = 1 ñv 3- Chi phí heát haøng qui ñoåi Chi phí heát haøng qui ñoåi laø chi phí qui ñoåi töø möùc phuïc vuï nhaèm ñaùnh giaù söï phuø hôïp cuûa möùc phuïc vu ñaõ choïn. Vôùi ñôn haøng chaäm HQ HQ P (M > B) = ⇒ A = AR B R.P (M > B) Vôùi ñôn haøng maát HQ HQ [1 − P(M > B)] P (M > B) = ⇒ A = AR + HQ L R.P(M > B) Ví duï 4.12 Xem heä toàn kho vôùi caùc tham soá H = 5 NÑ /ñv.n ; R = 18,000 ñv /n; Q = 1200 ñv . Möùc phuïc vuï SL c = 87,5% Xaùc suaát heát haøng : P(M>B ) = 1 – 0.875 = 0,125 5 × 1200 Vôùi ñôn haøng chaäm : A = = ,2 67 NÑ /ñv B 18,000 × ,0 125 5 × 1200(1 − 0,125) Vôùi ñôn haøng maát : A = = ,2 33 NÑ /ñv L 18,000 × ,0 125 4.6 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO KHOAÛNG ÑAËT HAØNG COÁ ÑÒNH Caùc moâ hình khaûo saùt ôû caùc phaàn treân laø cho heä thoáng côõ ñôn haøng coá ñònh hay heä thoáng Q. Vôùi heä thoáng khoaûng ñaët haøng coá ñònh hay heä thoáng T vieäc phaân
64 tích töông töï heä thoáng löôïng ñaët haøng coá ñònh. Heä thoáng T coù hai tham soá laø khoaûng ñaët haøng T vaø möùc toàn kho cöïc ñaïi E. Q* 2C Khoaûng ñaët haøng T ñöôïc tính bôûi: T* = = R RH Möùc toàn kho cöïc ñaïi E ñöôïc tính theo ñieàu kieän toái öu, cöïc tieåu kyø voïng phí toàn kho an toaøn. Tröôøng hôïp khi bieát chi phí heát haøng, vôùi M laø nhu caàu trong toång thôøi gian chôø vaø thôøi gian chu kyø. Ñieàu kieän toái öu, cöïc tieåu toàn kho an toaøn cho ôû baûng 4.13: Baûng 4.13 Loaïi ñôn haøng Chi phí theo ñôn vò Chi phí theo laàn HT HT Ñôn haøng chaäm P(M > E ) = f (E ) = A G HT f (E ) P(M > E ) = = HT Ñôn haøng maát A − HT F (E ) G Tröôøng hôïp khoâng bieát chi phí heát haøng, moâ hình möùc phuïc vuï ñöôïc söû duïng. - Möùc phuïc vuï theo chu kyø ñaët haøng SLC = 1 − P(M > E) - Möùc phuïc vuï theo ñôn vò nhu caàu E(M > E) SL = 1 − u TR Khi bieát phaân boá nhu caàu, töø ñieàu kieän toái öu coù theå tính ñöôïc möùc toàn kho cöïc ñaïi E.
65 Chöông 5 HEÄ THOÁNG TOÀN KHO THAY ÑOÅI VAØ GIÔÙI HAÏN - Taùi thieát keá heä thoáng toàn kho. - Giaûi phoùng voán vaän haønh. - Ñöôøng cong chuyeån ñoåi . - Raøng buoäc trong heä thoáng toàn kho . - Toàn kho thaëng dö . 5.1 GIÔÙI THIEÄU Khi heä thoáng phaùt trieån, heä thoáng toàn kho coù theå khoâng coøn phuø hôïp caàn thay ñoåi hay taùi thieát keá theo traïng thaùi hieän taïi vaø nhu caàu töông lai. Caùc tín hieäu caân nhaéc taùi thieát keá bao goàm: - Thöôøng xuyeân heát haøng, maát ñôn haøng; - Quaù toàn kho; - Khoâng chæ baùo ñuùng toàn kho; - Khoâng ño löôøng ñuùng chæ tieâu heä thoáng. Tuy nhieân caàn ñeå yù raèng heä hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû coøn coù theå do quaù trình vaän haønh khoâng thích hôïp hay heä thoáng khoâng hoaït ñoäng nhö thieát keá. Heä thoáng toàn kho neân ñöôïc ñaùnh giaù theo chu kyø, chaúng haïn nhö haøng naêm, möùc ñoä hieäu quaû trong muïc tieâu chung cuûa heä thoáng. Caùc phöông aùn toàn kho ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc tieâu chuaån: - Voán ñaàu tö; - Möùc phuïc vuï; - Phí vaän haønh. Maët khaùc, heä thoáng toàn kho vôùi nhieàu saûn phaåm coù nhöõng raøng buoäc , caùc
66 raøng buoäc thöôøng gaëp laø giôùi haïn veà nguoàn löïc nhö voán hay khoâng gian löu tröõ. 5.2 TAÙI THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG TOÀN KHO Tröôùc khi thay ñoåi caàn vaïch ra caùc muïc tieâu vaø taàm quan troïng cuûa caùc muïc tieâu cuûa heä thoáng toàn kho. Caàn xem xeùt laïi heä thoáng hieän höõu vaø xaùc ñònh coù thay ñoåi hay khoâng, thay ñoåi baèng caùch naøo vaø möùc ñoä thay ñoåi. Cô sôû taùi thieát keá laø lôïi ích heä thoáng bao goàm chi phí tieát kieäm ñöôïc, möùc phuïc vuï toát hôn vaø caùc tieän ích khoâng ñònh löôïng lieân quan. Nhaèm giaûm thieåu chi phí vaø thôøi gian phaân tích thieát keá, thöôøng phaân tích caùc saûn phaåm giaù trò cao vaø phaân tích maãu caùc saûn phaåm giaù trò thaáp. Moâ phoûng laø moät coâng cuï phaân tích hieäu quaû nhaèm xaùc ñònh aûnh höôûng cuûa caùc heä thoáng khaùc nhau maø khoâng phaûi thöïc hieän chuùng, töø ñoù xaùc ñònh heä thoáng toát nhaát. Phaân tích thí ñieåm coù theå boäc loä caùc tieän ích cuûa vieäc taùi thieát keá, bao goàm: - Choïn löïa vaø phaân tích moät maãu ñaïi dieän; - Söû duïng caùc moâ hình toàn kho thích hôïp, so saùnh caùc chæ tieâu baèng lyù thuyeát vaø thöïc teá; - Xaùc ñònh chi phí tieát kieäm vaø lôïi ích heä thoáng; - Ra quyeát ñònh: • Tieáp tuïc hay döøng nghieân cöùu • Thay ñoåi hay khoâng thay ñoåi heä thoáng toàn kho. Vieäc thöïc hieän moät heä thoáng toàn kho môùi caàn coù phöông phaùp chuyeån giao, caùc phöông phaùp chuyeån giao bao goàm: - Phöông phaùp chuyeån giao hoaøn toaøn; - Phöông phaùp heä thoáng song song; - Phöông phaùp chuyeån giao thí ñieåm; - Phöông phaùp hoãn hôïp. Ví duï 5.1 Moät toå chöùc vôùi heä toàn kho goàm 5 saûn phaåm, hieän taïi söû duïng heä thoáng toàn kho ñaët haøng theo chu kyø haøng thaùng, chi phí ñaët haøng C = 10 NÑ /ñh , heä soá toàn tröõ F = 0,2. Nhu caàu haøng naêm R, phí mua ñôn vò P, soá ñôn haøng haøng naêm n, ñaàu tö toàn kho trung bình haøng naêm AI ôû baûng 5.1. PQ P R AI = i i = i i i 2 24
67 Baûng 5.1 i Ri(ñv/n) Pi (NÑ/ñv) ni( /n) AI i(NÑ) 1 600 3 12 75 2 900 10 12 375 3 2400 5 12 500 4 12000 5 12 2500 5 18000 1 12 750 Toång 60 4200 Chi phí toàn kho haèng naêm cuûa heä thoáng toàn kho hieän taïi AC 1 = OC 1 + HC 1 = 10 × 60 +0,2 × 4200 = 1440 (NÑ ) Neáu duøng heä thoáng toàn kho côõ ñôn haøng coá ñònh, caäp nhaät lieân tuïc (HTTK 2) * 2RiCi Giaù trò loâ haøng toái öu: EOQi = PiQi = Pi Fi Pi P R Soá ñôn haøng haøng naêm: n = i i i * PiQi Baûng 5.2 i EOQ i(NÑ) ni Qi*(ñv) 1 424,26 4,24 141 2 948,68 9,49 95 3 1095,44 10,95 219 4 2449,49 24,49 490 5 1341,54 13,42 1342 Toång 6259,51 62,59 Chi phí toàn kho haèng naêm cuûa heä thoáng toàn kho côõ ñôn haøng coá ñònh, ñònh thay theá 6259,51 AC = OC + HC = 10 × 62,59 + 2,0 × = 1252 (NÑ ) 2 2 2 2 Heä thoáng toàn kho côõ ñôn haøng coá ñònh coù chi phí thaáp hôn neân ñöôïc choïn thay theá. 5.3 GIAÛI PHOÙNG VOÁN VAÄN HAØNH Giaûi phoùng voán vaän haønh nhaèm giaûm ñaàu tö toàn kho, giaûm löôïng ñaët haøng
68 thaáp hôn giaù trò hieän taïi, ñaët nhieàu ñôn haøng hôn. Tuy nhieân giaûm ñaàu tö toàn kho coù aûnh höôûng laø taêng xaùc suaát heát haøng, giaûm möùc phuïc vuï, maát giaûm giaù kinh teá. Löôïng ñaàu tö toàn kho trung bình AII (average inventory investment ) trong heä thoáng Q PQ* RC PRC AII = = P = 2 2PF 2F Neáu giaûm ñaàu tö toàn kho töø AII 1 xuoáng AII 2 thì AII F 1 = 2 AII2 F1 Vaäy giaûm ñaàu tö toàn kho daãn ñeán taêng chi phí toàn tröõ. Ví duï 5.2 Xem heä thoáng toàn kho coù ñaàu tö toàn kho ban ñaàu AII 1 = 3130 NÑ , heä soá toàn tröõ F 1 = 0,2. Khi giaûm ñaàu tö toàn kho ñeán AII 2 = 2000 NÑ , heä soá toàn tröõ taêng ñeán giaù trò laø 2  AII1  F2 = F1   = ,0 489  AII  2 Vôùi heä thoáng toàn kho chu kyø (Heä T) goàm n saûn phaåm, ñaàu tö toàn kho n R P T trung bình: AII = ∑ i i i=1 2 Neáu giaûm ñaàu tö toàn kho töø AII 1 xuoáng AII 2 thì n ∑ Ri PiT1 AII 2 T 1 = i=1 = 1 AII n T 2 ∑ Ri PiT2 2 2 i=1 2C AII T F Maët khaùc T = ⇒ 1 = 1 = 2 n AII2 T2 F1 F ∑ Pi Ri i=1 Vaäy giaûm ñaàu tö toàn kho daãn ñeán giaûm chu kyø ñaët haøng T, taêng chi phí toàn tröõ. Ví duï 5.3 Xem heä thoáng toàn kho coù ñaàu tö toàn kho ban ñaàu AII 1 = 4.200 NÑ , chu kyø ñaët haøng T 1 = 1 th , heä soá toàn tröõ F 1 = 0.2. Khi giaûm ñaàu tö toàn kho ñeán AII 2 = 3.150 NÑ , chu kyø ñaët haøng giaûm ñeán giaù trò laø
69 3150 T = 1 × = ,0 75()th 2 4200 Heä soá toàn tröõ taêng ñeán giaù trò laø 2  1  F = 2,0   = ,0 36 2  ,0 75  5.4 ÑÖÔØNG CONG CHUYEÅN ÑOÅI Thöïc teá, heä thoáng toàn kho thöôøng goàm nhieàu saûn phaåm. Moâ hình EOQ thöôøng gaëp khoù khaên trong vieäc öôùc löôïng caùc tham soá C vaø F. Maët khaùc, trong heä toàn kho nhieàu saûn phaåm, nhaø quaûn lyù quan taâm ñeán vieäc kieåm soaùt möùc toàn kho chung hôn laø thaønh phaàn. Ñöôøng cong chuyeån ñoåi laø moâ hình toái öu toaøn cuïc vôùi caùc bieán chính saùch quaûn lyù toaøn cuïc. Bieán toaøn cuïc bao goàm toång ñaàu tö toàn kho U vaø toång ñôn haøng haèng naêm V n P Q* C n P R n R F n P R U = i i = i i ; V = i = i i ∑ ∑ ∑ * ∑ i=1 2 F i=1 2 i=1 Q i C i=1 2 2  n  U C  Pi Ri  Suy ra = ; UV = ∑  (*) V F  i=1 2  Bieåu thöùc (*) chính laø ñöôøng cong chuyeån ñoåi, khi caùc giaù trò P i, R i xaùc ñònh, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc tích soá UV. Döïa vaøo caùc ñieàu kieän taøi chính vaø vaän haønh, nhaø quaûn lyù choïn löïa vaø thay ñoåi caùc bieán toaøn cuïc töø ñoù coù theå xaùc ñònh keá hoaïch cho caùc saûn phaåm thaønh phaàn nhaèm toái öu toaøn cuïc. Ví duï 5.4 Xem heä thoáng toàn kho caäp nhaät lieân tuïc goàm naêm thaønh phaàn vôùi caùc tham soá ôû baûng 5.3: Baûng 5.3 i Ri(ñv /n) Pi(NÑ /ñv) i Ri(ñv /n) Pi(NÑ /ñv) 1 600 3 4 12000 5 2 900 10 5 18000 1 3 2400 5 Ñöôøng cong chuyeån ñoåi n 2  Pi R  UV =   = 195, ∑  .912  i=1 2 
70 195.912 Neáu choïn U = 3130 NÑ thì coù V * = = 62,59 3130 C U 3130 Suy ra = = = 50,01 F V 62,59 * 2CRi 2Ri Côõ loâ haøng thaønh phaàn: Qi = = 50,01 Pi F Pi Baûng 5.4 * * i Qi (ñv) i Qi (ñv) * 195912 Neáu choïn1 V = 100 thì coù:141 U = =41959 ,12 490 100 2 95 5 1342 C U 1959,12 Suy ra = = = 19,5912 3 F V 100219 * 2CRi 2Ri Côõ loâ haøng thaønh phaàn: Qi = = 19,5912 Pi F Pi 5.5 RAØNG BUOÄC TRONG HEÄ THOÁNG TOÀN KHO Trong heä thoáng toàn kho nhieàu saûn phaåm, coù raøng buoäc, toái öu toaøn cuïc khoâng phaûi laø söï tích hôïp cuûa toái öu cuïc boä. Toái öu cuïc boä caàn ñieàu chænh ñeå ñaït ñöôïc toái öu toaøn cuïc. Raøng buoäc trong heä thoáng laø giôùi haïn nguoàn löïc bao goàm: - Giôùi haïn voán; - Giôùi haïn khoâng gian; - Giôùi haïn thieát bò. 1- Giôùi haïn voán vaän haønh Heä thoáng toàn kho coù voán vaän haønh giôùi haïn coù ñaàu tö toàn kho trung bình AII laø giaù trò giôùi haïn J n P Q AII = ∑ i i = J i=1 2 Haøm muïc tieâu cuûa heä thoáng laø cöïc tieåu chi phí toàn kho bao goàm phí ñaët haøng vaø phí toàn tröõ, moâ hình heä thoáng n R C Q P F n P Q Min G = ∑ ( i + i i ) ; Stg = ∑ i i = J i=1 Qi 2 i=1 2 Duøng phöông phaùp nhaân töû Lagrange, laäp haøm Lagrange
71 h = G - λ(g – J) trong ñoù: λ - nhaân töû Lagrange. Cöïc tieåu haøm chi phí G, vôùi raøng buoäc g = J töông ñöông vôùi cöïc tieåu khoâng raøng buoäc haøm h theo Qi vaø λø.  −CR FP λP δ i i i  h =  + + = 0  0 Q2 2 2 δQi  i  hay laø:  n δh  P Q = 0 i i − J = 0 δλ ∑ i=1 2 Ñaây laø heä n + 1 phöông trình vôùi n + 1 aån soá, giaûi ra ñöôïc n 2 C(∑ Pi Ri ) 2CR Q* = i (i =1-n); λ = i=1 − F i 2 (F + λ)Pi 2J Ví duï 5.5 Xem heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá F = 0.2, C = 10 NÑ . Heä toàn kho naêm saûn phaåm vôùi nhu caàu vaø giaù ñôn vò ôû baûng 5.5: Baûng 5.5 i Ri(ñv /n) Pi (NÑ /ñv) i Ri(ñv /n) Pi (NÑ /ñv) 1 600 3 4 12,000 5 2 900 10 5 18,000 1 3 2,400 5 Ñaàu tö toàn kho trung bình giôùi haïn ôû möùc J = 2000 NÑ  5 2   C ∑ Pi Ri    Ta coù λ = i=1 − F = ,0 289 2J 2 * 2CRi 2Ri Qi = == (F + λ)Pi ,0 489Pi Côõ ñôn haøng Q i, soá ñôn haøng haøng naêm R i/Q i, ñaàu tö toàn kho trung bình PiQi/2 cuûa töøng saûn phaåm tính ôû baûng 5.6: Baûng 5.6 i Qi Ri/Q i PiQi/2 1 90 6,66 135 2 61 14,75 305 3 140 17,14 350
72 4 313 38,33 782,5 5 588 20,98 429 Toång 97,86 2001,5 Vôùi raøng buoäc, chi phí toàn kho cöïc tieåu ôû giaù trò G = 10 × 97,86 + 0,2 × 2001,5 = 1379 NÑ 2- Giôùi haïn khoâng gian löu tröõ Vôùi khoâng gian toàn tröõ coù giôùi haïn laø W, baøi toaùn coù raøng buoäc: n g = ∑ wiQi ≤ W i=1 trong ñoù: w i - khoâng gian caàn cho moãi ñôn vò saûn phaåm i. Moâ hình baøi toaùn n  R C Q P F  Min G = ∑  i + i i ; i=1  Qi 2  n st. g = ∑ wiQi ≤ W i=1 Haøm Lagrange h = G + λ(g − W) , λ ≥ 0 n n  n  Ri PiQi   h = C∑ + F∑ + λ ∑ wiQi − W  i=1 Qi i=1 2  i=1  Cöïc tieåu haøm G vôùi raøng buoäc g ≤ W, theo caùc ñieàu kieän Kuhn Tucker sau  ∂h (1)  = 0 ∂Qi  λ()g − W = 0 )2( Vôùi heä n+1 phöông trình n+1 aån soá treân, giaûi ra ñöôïc Q i, tuy nhieân ta hay duøng phöông phaùp thöû sai ñeå tìm nghieäm CRi FPi ()1 ⇒ λ − + + λwi = 0 Q2 2 i * 2CRi ⇒ Qi = FPi + 2λwi (2) λ = 0 ⇒ g –W < 0 (3)
73 λ > 0 ⇒ g –W = 0 (4) Giaù trò λ xaùc ñònh töø phöông phaùp laëp: baét ñaàu vôùi λ = 0, tính Q i, caùc giaù trò naøy öùng vôùi ñieàu kieän khoâng raøng buoäc, töø Q i tính g, giaù trò naøy seõ vöôït quaù raøng buoäc, ñieàu kieän (3) seõ khoâng thoûa. Taêng daàn λ moät löôïng nhoû ñeán khi thoûa ñieàu kieän (4) thì döøng laïi. Ví duï 5.6 Xem heä toàn kho naêm saûn phaåm vôùi caùc tham soá C = 10 NÑ /ñh ; F = 0,2. Baûng 5.7 3 I Ri (ñv/n) Pi (NÑ/ñv) wi(m ) 1 600 3 1 2 900 10 1,5 3 2400 5 0,5 4 12000 5 2 5 18000 1 1 Khoâng gian toàn kho giôùi haïn ôû W = 2000 m3 Moâ hình n R n P Q Min G = 10∑ i + 2,0 ∑ i i Qi 2 i=1 i=1 n St. g = ∑ wiQi ≤ 2000 i=1 * 2CRi Vôùi λ = 0 Qi = FPi + 2wi Theá vaøo tính ñöôïc g > W. Taêng daàn λ ñeán giaù trò λ = 0,14 thì g giaûm ñeán giaù trò 1998,5 ( g < W), döøng laïi ôû giaù trò naøy vaø tính ñöôïc caùc côõ loâ haøng thaønh * 2CRi phaàn: Qi = FPi + 2λwi Baûng 5.8 * * i Qi (ñv) i Qi (ñv) 1 117 4 392 2 86 5 866 3 205
74 3- Giôùi haïn voán vaø khoâng gian Heä thoáng toàn kho coù voán giôùi haïn J vaø khoâng gian giôùi haïn W. Moâ hình heä thoáng n  R C Q P F  Min G = ∑  i + i i   Qi 2  i=1 n n PiQi st. g1 = ∑ ≤ J; g2 = ∑ wiQi ≤ W i=1 2 i=1 Haøm Lagrange h = G + λ1 ( g1 − J ) + λ 2 ( g2 − W ) , λ1,λ2 ≥0 Ñieàu kieän toái öu Kuhn-Tucker cöïc tieåu haøm G vôùi 2 raøng buoäc baát ñaúng thöùc  ∂h FPi λ1 Pi (1)  = − + + λ2wi = 0 ∂Qi 2 2  λ1 ()g1 − J = 0 )2(  λ2 ()g2 − W = 0 )3(  Vieäc giaûi heä n+2 phöông trình vôùi n+2 aån soá naøy ñöôïc thöïc hieän bôûi phöông phaùp laëp * 2CRi ()1 ⇒ Qi = FPi + λ1 Pi + 2λ 2wi (2) : λ1 > 0 → g1 – J = 0 (4) (3) : λ2 > 0 → g2 – W = 0 (5) Xaùc ñònh λ1, λ2 baèng phöông phaùp thöû vaø sai: baét ñaàu vôùi λ1 = 0, λ2 = 0, taêng daàn λ1, λ2 ñeán khi (4) (5) thoûa thì döøng laïi. Ví duï 5.7 Xem heä toàn kho naêm saûn phaåm vôùi caùc tham soá C = 10 NÑ ; F = 0.2. Baûng 5.9 3 i Ri (ñv/n) Pi (NÑ/ñv) wi(m ) 1 600 3 1 2 900 10 1,5 3 2400 5 0,5 4 12000 5 2 5 18000 1 1
75 Caùc giaù trò giôùi haïn: J = 2000 NÑ , W = 1500 m3 5 R 5 P Q Chi phí toàn kho : G = 10∑ i + 2,0 ∑ i i i=1 Qi i=1 2 5 Raøng buoäc khoâng gian : g1 = ∑ wiQi ≤ 1500 i=1 5 PiQi Raøng buoäc voán : g2 = ∑ ≤ 2000 i−1 2 * 2CRi Côõ loâ haøng : Qi = FPi + λ1 Pi + 2λ2wi Baét ñaàu vôùi λ1 = 0; λ2 = 0, taêng daàn λ1, λ2 ñeán khi thoûa ñieàu kieän raøng buoäc, ta coù λ1 = 0,14; λ2 = 0,37. Côõ loâ haøng thaønh phaàn tính ôû baûng 5.10: Baûng 5.10 * * i Qi i Qi 1 92 4 302 2 73 5 609 3 178 5.6 TOÀN KHO THAËNG DÖ Toàn kho thaëng dö laø toàn kho vöôït quaù nhu caàu caàn thieát, vôùi haäu quaû chieám khoâng gian löu tröõ, chieám voán vaän haønh, giaûm xoay voøng ñaàu tö. Caùc nguyeân nhaân thaëng dö bao goàm: - Taùi thieát keá saûn phaåm; - Thay ñoåi phöông phaùp saûn xuaát; - Giaûm caàu; - Caûi tieán coâng ngheä; - Sai soá döï baùo, löu giöõ baûn ghi. Caùc phöông phaùp giaûm toàn kho bao goàm: - Taêng doøng ra saûn phaåm; - Giôùi haïn doøng vaøo saûn phaåm; - Giaûm toàn kho saûn phaåm thaëng dö. Phaân tích toàn kho thaëng dö xaùc ñònh möùc toàn kho hieän taïi cuûa caùc saûn phaåm, so saùnh vôùi nhu caàu hieän taïi vaø töông lai, laäp danh saùch caùc saûn phaåm
76 thaëng dö. Caùc phöông aùn cho toàn kho thaëng dö bao goàm: - Baùn giaûm giaù; - Toàn kho ñeán khi coù nhu caàu. 1- Moâ hình thaëng dö Moâ hình thaëng dö xaùc ñònh thaëng dö vôùi caùc giaû söû: - Thaëng dö hieän taïi baùn ñi, mua laïi trong töông lai ñeå thoûa nhu caàu; - Caùc tham soá R, P, C, F xaùc ñònh; - Khoâng xaûy ra heát haøng; - Khoâng raøng buoäc veà voán vaø khoâng gian; - Saûn phaåm khoâng hö hoûng vaø loãi thôøi. Vôùi möùc toàn kho hieän taïi laø M, giaû söû toàn kho thaëng dö laø q, ñöôïc baùn vôùi giaù ñôn vò PS, vôùi suaát nhu caàu R, thôøi gian cung öùng t tính ñöôïc qua quan heä: q = M - R.t. Vôùi côõ loâ haøng Q, bieán thieân möùc toàn kho nhö ôû hình 5.1. Hình 5.1 Bieán thieân toàn kho moâ hình thaëng dö Moâ hình xaùc ñònh thaëng dö qua thôøi gian cung öùng kinh teá. Lôïi nhuaän töø vieäc baùn löôïng thaëng dö goàm boán thaønh phaàn: f(t) = A + B – D – E trong ñoù: A - tieàn baùn saûn phaåm thaëng dö; B - tieát kieäm chi phí giöõ löôïng thaëng dö; D - chi phí mua laïi löôïng thaëng dö; E - chi phí ñaët haøng löôïng thaëng dö.
77 Bieåu thöùc cuûa caùc thaønh phaàn A = qPs = Ps (M − tR) M 2 PF ()M − q 2 PF QqPF B = − − 2R 2R 2R D = Pq = P(M − Rt) Cq M E = = (M − Rt) Q Q suy ra RPFt2  QPF CR M2PF MQPF CM f (t) = − + PR− P R + + t + − + P M − PM − 2  s 2 Q  2R 2R s Q Haøm lôïi nhuaän f(t) ñaït cöïc ñaïi ôû thôøi gian cung öùng kinh teá t* ñònh bôûi: C P − P + , s Q Q f ()t = 0 ⇒ t* = + PF 2R Vôùi côõ loâ haøng kinh teá Q* P − P Q = Q* ⇒ t* = + s R PF Ví duï 5.8 Xem heä thoáng toàn kho vôùi caùc tham soá P = 20 NÑ /ñv ; R = 100 ñv /n; Q = 20 ñv ; C = 10 NÑ /ñh ; F = 0,25. Vôùi möùc toàn kho hieän taïi M = 200 ñv , thôøi gian cung öùng laø M 200 t = = = 2 (n) R 100 Neáu toàn kho thaëng dö coù giaù ñôn vò Ps = 15 NÑ /ñv , thôøi gian cung öùng 20 − 15 + 0,5 20 kinh teá laø: t* = + = 2,1 (n) 5 200 Löôïng toàn kho thaëng dö q = M – Rt* = 200 – 100 × 1,2 = 80 ñv Lôïi nhuaän khi baùn toàn kho thaëng dö: f (1,2) = 160 NÑ 2- Giaù trò coøn laïi kinh teá cöïc tieåu * Giaù trò coøn laïi kinh teá cöïc tieåu PS laø giaù ñôn vò thaáp nhaát ñeå coù lôïi ích thaëng dö hay giaù trò PS taïi ñoù lôïi nhuaän thaëng dö baèng 0 * Ps : f (t) = 0
78 * Giaù trò coøn laïi kinh teá cöïc tieåu PS ñöôïc xaùc ñònh bôûi M t* = R  Q  PF M −  C  2  Suy ra P* = P + − s Q R Ví duï 5.9 Xem heä thoáng toàn kho vôùi P = 20 NÑ /ñv ; R = 100 ñv /n; Q = 20 ñv ; C = 10 NÑ /ñv ; F = 0,25. Möùc toàn kho hieän taïi M = 200 ñv . Giaù trò coøn laïi kinh teá cöïc tieåu 20 20 ,0( 25)200 −  10   P* = 20 + − 2 = 11 s 20 R * Suy ra Ps = 11 ⇒ f (t ) = 0 P 11 ⇒ f (t ) > 0 3- AÛnh höôûng thôøi gian chôø Thôøi gian chôø L coù aûnh höôûng ñeán cuûa toàn kho thaëng dö q. Thuaät toaùn tính toaùn toàn kho thaëng dö q ñöôïc thöïc hieän qua löu ñoà sau:
79 Hình 5.2 AÛnh höôûng thôøi gian chôø Tuøy thuoäc vaøo töông quan cuûa thôøi gian cung öùng cöïc ñaïi t a, thôøi gian cung öùng kinh teá t *, thôøi gian chôø L ta coù bieåu thöùc khaùc nhau cuûa thaëng dö. 4- Phöông aùn giaûi quyeát thaëng dö Toàn kho thaëng dö coù theå traû veà cho nhaø cung caáp ñeå chuyeån ñeán khaùch haøng caàn, coù theå trao ñoåi noäi boä nhö: - Chuyeån ñeán nôi coù nhu caàu; - Thieát keá laïi saûn phaåm ñeå duøng toàn kho thaëng dö; - Söû duïng boä phaän trong saûn phaån thaëng dö. Toàn kho thaëng dö cuõng coù theå ñöôïc baùn theo nhieàu keânh hay trao ñoåi hoaëc coáng hieán nhaân ñaïo.