›
›

Giáo trình môn Tin học đại cương - Đỗ Thị Mơ

pdf 190 trang ngocly 2560
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình môn Tin học đại cương - Đỗ Thị Mơ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_mon_tin_hoc_dai_cuong_do_thi_mo.pdf

Nội dung text: Giáo trình môn Tin học đại cương - Đỗ Thị Mơ

  1. TR ƯNG ð I H C NÔNG NGHI P I B MÔN CÔNG NGH PH N M M C¸cT¸cgi¶:§çThÞm¬(Chñbiªn) TS.D−¬ngXu©nThnh,Ths.NguyÔnThÞThuû,Ths.Ng«TuÊnAnh GIÁO TRÌNH TIN H C ð I C ƯƠ NG DÙNG CHO KH I A  Hà N i - 2006
  2. MC L C Ph n I: ð i c ươ ng v Tin h c 3 Ch ươ ng I: Gi i thi u chung 3 1. Thông tin và tin h c 3 1.1 Khái ni m thông tin 3 1.2 Khái ni m tin h c 3 2. H ñ m trong máy vi tính 3 2.1 H 10 3 2.2 H 2 4 2.3 H 16 4 2.4 Bi u di n s trong máy tính và các ñơ n v thông tin 5 2.5 Chuy n ñ i gi a các h ñ m 6 2.6 Các phép toán trong h 2 8 3. Tp và th ư m c 10 3.1 T p 10 3.2 Th ư m c 10 4. Mã hoá 11 4.1 Khái ni m mã hoá 11 4.2 Mã ASCII 12 5. ði s logic 12 5.1 Khái ni m m nh ñ Logic, bi n Logic, hàm Logic 12 5.2 Các toán t Logic c ơ b n 13 Bài t p -Câu h i ôn t p 15 Ch ươ ng II: C u trúc máy vi tính 16 1. Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính 16 1.1 Ch c n ăng c a máy vi tính 16 1.2 S ơ ñ c u trúc máy vi tính 16 2. Các b ph n cơ b n c a máy vi tính 17 2.1 B x lý trung tâm 17 2.2 B nh 18 2.3 Thi t b ngo i vi 18 3. T ch c m t phòng máy tính và cách b o qu n 21 3.1 T ch c m t phòng máy 21 3.2 B o qu n ñĩ a t , màn hình, bàn phím 21 Bài t p - Câu h i ôn t p 22 2 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 2
  3. Ch ươ ng III: H ñiu hành 23 1. Khái ni m h ñiu hành 23 1.1 Khái ni m h ñiu hành 23 1.2 Phân lo i h ñiu hành 23 1.3 M t s h ñiu hành thông d ng 23 2. H ñiu hành Microsoft windows 98/2000 25 2.1 Kh i ñ ng máy và các thành ph n c ơ b n 25 2.2 T o, thay ñi các bi u t ưng ho c m c ch n cho m t n i dung 28 2.3 S d ng h p tho i CONTROL PANEL 29 2.4 S d ng ch ươ ng trình Windows Explorer 35 Bài t p - Câu h i ôn t p 39 Ch ươ ng IV: H so n th o v ăn b n Microsoft Word 40 1. Gi i thi u ch ươ ng trình MS-Word 40 1.1 Gi i thi u chung 40 1.2 Cách s d ng chu t 40 1.3 Kh i ñ ng và ra kh i Word 41 1.4 Mô t các thành ph n trong màn hình Word 42 2. Các phím gõ t t (Shortcut-Key) 47 2.1 Các phím gõ t t b t ñ u b ng phím ALT 47 2.2 Các phím gõ t t b t ñ u bng phím CTRL 47 2.3 Các phím gõ t t b t ñ u b ng phím SHIFT 47 3. Các thao tác ñnh d ng 48 3.1 Ph ươ ng pháp ti ng Vi t 48 3.2 ðnh d ng kí t 49 3.3 ðnh d ng ñon v ăn b n 51 3.4 ðnh d ng trang gi y 51 4. K b ng bi u 47 4.1 Chèn b ng bi u và v ăn bn 52 4.2 M t s thao tác s a ch a b ng bi u 54 4.3 ðánh s th t trong m t c t 55 4.4 T o b ng b ăng bút chì 56 5. Các thao tác th ưng g p 56 5.1 Vi t ch cái ñ u tiên 56 5. 2 Chia trang ho c ñon v ăn b n thành nhi u c t 56 5. 3 Thu t ng vi t t t 57 5. 4 T o ñon v ăn b n m u 58 5. 5 Vi t s m ũ và ch s 59 3 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 3
  4. 5. 6 Chèn vào v ăn b n m t kí t ñ c bi t 59 6. T ñ ng hoá quá trình so n th o 59 6.1 T o dòng TAB. 59 6.2. T o các Style 60 6.3 T o Macro 62 7. ð ho 65 7.1 Các thao tác v c ơ b n 65 7.2 Ch ngh thu t 68 8. Tr n tài li u t o thành v ăn b n m i 71 8.1 T o m u gi y m i 71 8.2 T o danh sách 71 9. Các thao tác h tr 72 9.1 Khôi ph c các thanh công c 72 9.2 Hi n ho c d u các thanh công c 73 9.3 Thêm b t ch c n ăng trên thanh công c 74 9.4 B o m t v ăn b n 75 Bài t p - Câu h i ôn t p 78 Ch ươ ng V: Internet và cách s d ng Internet 83 1. Gi i thi u chung 83 1.1 M ng máy tính 83 1.2 Nhà cung c p d ch v Internet 84 1.3 K t n i Internet 85 2. S d ng trình duy t Internet Explorer (IE) 86 2.1 Kh i ñ ng Internet Explorer 86 2.2 Ra kh i Internet Explorer 86 2.3 Tìm ki m thông tin 86 2 4 Cách l ưu tr các ñ a ch và cách t ch c l i các ñ a ch 87 2.5 M t s tu ỳ ch n Internet Explorer 87 2.6 L ưu trang Web vào máy tính 88 2.7 L ưu nh 88 2.8 In trang Web 88 3. Th ư ñin t (E-mail) 89 3.1 Gi i thi u Email 89 3.2 Các mô hình ho t ñ ng c a d ch v Email 90 3.3 T o hòm th ư mi n phí v i Yahoo 90 3.4 G i và nh n th ư v i Yahoo 90 3.5 G i nh n th ư b ng Outlook Express 92 4 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 4
  5. 3.6 Download và m t s ñ a ch Internet 94 Bài t p - Câu h i ôn t p 95 Ch ươ ng VI: Gi i thu t 96 1. Khái ni m gi i thu t 96 2. Các yêu c u v i gi i thu t 97 3. Các cách di n t gi i thu t 97 4. Thi t k gi i thu t 99 5. Gi i thu t s p x p 100 6. Gi i thu t tìm ki m 101 7.Gi i thu t ñ quy 102 Bài t p ch ươ ng VI. 105 Ph n II: Ngôn ng l p trình Turbo Pascal 106 Ch ươ ng I: C u trúc c a ch ươ ng trình Pascal 106 1. Gi i thi u v ngôn ng l p trình 106 2. Yêu c u ph n m m và cách kh i ñ ng 107 3. Nh ng quy ñ nh v cách vi t bi u th c và ch ươ ng trình 108 4. C u trúc chung c a m t ch ươ ng trình Pascal 109 Câu h i ôn t p ch ươ ng I 109 Ch ươ ng II: Các ki u d li u c ơ s và cách khai báo 111 1. Khái ni m d li u, ki u d li u 111 2. Các ki u d li u ñơn gi n 111 3. Cách khai báo 115 4. Bi u th c và câu l nh 117 Bài t p ch ươ ng II 117 Ch ươ ng III: .Các th t c vào ra d li u và các c u trúc ñiu khi n 118 1. Phép gán 118 2. Các th t c Vào-Ra d li u 118 3. Các câu lênh ñiu ki n 123 4. Các l nh l p 126 Bài t p ch ươ ng III 134 Ch ươ ng IV: Ki u d li u có c u trúc: ki u m ng, ki u xâu kí t , ki u t p h p 135 1. Ki u m ng 135 2. Ki u xâu kí t 142 5 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 5
  6. 3. Ki u t p 146 Bài t p ch ươ ng IV. 150 Ch ươ ng V: Ch ươ ng trình con: Hàm và th t c 151 1. C u trúc c a hàm và th t c 151 2. Bi n toàn c c, bi n c c b và truy n d li u 154 3. Tính ñ quy c a ch ươ ng trình con 154 4. M t s ch ươ ng trình con c a Turbo Pascal 156 Bài t p ch ươ ng V. Ch ươ ng VI: Ki u d li u có c u trúc: Ki u b n ghi và ki u t p. 157 1. Ki u b n ghi 157 2. Ki u t p 159 Bài t p ch ươ ng VI. 171 Ch ươ ng VII: .ð h a và âm thanh 172 1. ð h a 172 2. Âm thanh 182 Bài t p ch ươ ng VII. 185 Tài li u tham kh o. 186 6 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 6
  7. M ð U Tin h c là m t ngành khoa h c ñưc d y trong t t c các tr ưng ñ i h c, tuy nhiên n i dung d y có khác nhau. Tu ỳ theo yêu c u c a t ng ngành mà ch ñ nh s ti t, ngành nông nghi p ñưc chia ra làm hai kh i, kh i A và kh i B, th ưng d y 60 ti t cho kh i A và 45 ti t cho kh i B. Giáo trình Tin h c ñi c ươ ng này ñưc vi t cho sinh viên ði h c Nông nghi p thu c các chuyên ngành kh i A. N i dung vi t theo ñ c ươ ng môn h c trong khung ch ươ ng trình ñào t o k s ư Nông nghi p c a B Giáo d c và ðào t o n ăm 2004. Giáo trình này cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c c ơ b n v Tin h c, ki n th c lp trình trong ngôn ng Pascal và m t s ph n m m ñưc ng d ng r ng rãi nh t hi n nay, t ñó giúp sinh viên nâng cao hi u bi t v tin h c và v n d ng ki n th c Tin h c vào các môn hc chuyên ngành, c ũng nh ư v n d ng Tin h c vào các công vi c c a mình. Giáo trình này vi t cho ng ưi h c, do ñó khi d y các giáo viên c n tham kh o thêm sách vi t v c u trúc máy tính, h ñiu hành, h so n th o v ăn b n Mirosoft Word, mng máy tính, Internet, c u trúc d li u và thu t gi i, l p trình trong Turbo Passcal. ð n m v ng ki n th c trình bày trong sách không có cách nào t t h ơn là xem k các thí d , làm ñ các bài t p, tr l i các câu h i ôn t p và t ăng c ưng th c hành trên máy tính, ngoài ra còn ph i có trình ñ ti ng Anh t i thi u là trình ñ B. Ni dung c a giáo trình chia 2 ph n; Ph n I bao g m 6 ch ươ ng nêu lên nh ng ki n th c ñ i c ươ ng v Tin h c. Ph n 2 g m 7 ch ươ ng nêu lên cách l p trình trong Turbo Pascal. Sau m i ch ươ ng có ph n bài t p ho c câu h i ôn t p. Các bài t p ñã ñưc ch n l c m c ñ trung bình ñ sinh viên qua ñó hi u thêm bài gi ng và thu ho ch thêm m t s n i dung m rng g n v i th c t . Ch ươ ng I - Ph n 1 trình bày các khái ni m chung trong Tin h c. Ch ươ ng này gi i thi u các khái ni m c ơ b n c n thi t nh t trong Tin h c nh ư: Thông tin và Tin h c, h ñ m s dng trong máy tính, mã hoá, ñi s Logic, t p và th ư m c. Các khái ni n ñưc trình bày m t cách c ơ b n và ng n g n nh t. Ch nêu nh ng ph n c n thi t trong Tin h c ñ phù h p v i th i l ưng ca môn h c. Cu i ch ươ ng là các bài t p và câu h i ôn t p ñ c ng c ki n th c. Ch ươ ng II - Ph n 1 trình bày c u trúc c a máy vi tính. Ch ươ ng này gi i thi u các thành ph n c ơ b n c a máy vi tính ñó là: B x lý trung tâm, b nh và các thi t b ngo i vi. Ngoài ra còn gi i thi u cách t ch c và b o qu n m t phòng máy tính. Ch ươ ng này ch gi i thi u các kh i chính c a máy vi tính bao g m c u trúc và ch c n ăng, tránh ñi vào c u t o chi ti t làm cho sinh viên khó hi u vì sinh viên không thu c chuyên ngành Tin h c nên thi u các ki n th c v k thu t ñin t và k thu t s . Ch ươ ng III - Ph n 1 gi i thi u h ñiu hành. Tr ưc tiên là khái ni m h ñiu hành, phân lo i h ñiu hành, trình bày khái quát các h ñiu hành thông d ng hi n nay. Ph n chính ca ch ươ ng này trình bày c th v h ñiu hành WINDOWS 98/2000 trong ñó có ch ươ ng trình WINDOWS EXPLORER. Trong ch ươ ng này nên chú tr ng ph n th c hành. 7 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 7
  8. Ch ươ ng IV - Ph n 1 trình bày v h so n th o v ăn b n Microsoft Word 2000. Trong ñó quan tr ng nh t là các l nh v so n th o v ăn b n, trình bày v ăn b n, k b ng bi u, các l nh trên t p, các l nh v . Chú tr ng th c hành nhi u trên máy ñ c ng c các ki n th c và t ăng cưng các k n ăng so n th o. Ch ươ ng V - Ph n 1 trình bày v Internet. Ch ươ ng này cung c p cho ng ưi h c ki n th c v Internet, cách s d ng Internet, cách s d ng th ư ñin t và các d ch v khác trên Internet. Ch ươ ng VI - Ph n 1 trình bày v gi i thu t. Ch ươ ng này cung c p cho ng ưi h c ki n th c v gi i thu t, các gi i thu t c ơ b n v s p x p và tìm ki m. Ch ươ ng I - Ph n 2 trình bày c u trúc c a ch ươ ng trình trong Turbo Pascal. Ch ươ ng này nêu lên c u trúc c a ch ươ ng trình và các b ưc c ơ b n khi l p trình. Ch ươ ng II - Ph n 2 trình bày các ki u d li u c ơ s . Ch ươ ng này cung c p các ki n th c v các ki u d li u và ñi sâu vào các ki u d li u ñơn gi n. Ch ươ ng III - Ph n 2 nêu ra nh ng ki n th c t ch c các th t c vào, ra d li u và các cu trúc ñiu khi n trong Pascal. Ch ươ ng IV - Ph n 2 trình bày các ki u d li u có c u trúc, bao g m ki u m ng, ki u xâu kí t , ki u t p h p. Ch ươ ng V - Ph n 2 nêu ra cách t ch c ch ươ ng trình con là hàm và th t c, cách s dng bi n toàn c c và bi n c c b , v n ñ truy n d li u trong và tính ñ quy trong ch ươ ng trình con. Ch ươ ng VI - Ph n 2 trình bày các kiu d li u có c u trúc bao g m ki u b n ghi và ki u t p. Ch ươ ng VII - Ph n 2 trình bày các ki n th c v ñ h a và âm thanh trong Pascal. Khi biên so n chúng tôi ñã c g ng ñưa ra m t b c c c a cu n sách sao cho bám sát ñưc ñ c ươ ng chi ti t c a môn h c, v i hy v ng r ng giáo trình này s r t b ích và c n thi t ñi v i các sinh viên ñi h c Nông nghi p và các ngành khác. Giáo trình này ñưc vi t b i các th y cô trong khoa Công ngh thông tin. Th y D ươ ng Xuân Thành vi t ch ươ ng IV ph n 1 và ch ươ ng VII ph n 2. Cô Nguy n Th Th y vi t ch ươ ng I, ch ươ ng II và ch ươ ng III ph n 2. Th y Nguy n Tu n Anh vi t ch ươ ng VI ph n 1. Cô ð Th Mơ vi t ch ươ ng I, ch ươ ng II, ch ươ ng III, ch ươ ng V ph n 1 và ch ươ ng IV, ch ươ ng V, ch ươ ng VI ph n 2. Trong quá trình biên so n sách chúng tôi ñã nh n ñưc nhi u ý ki n ñóng góp quý báu ca các giáo viên trong b môn Công ngh ph n m m và b môn khoa h c máy tính - Khoa công ngh thông tin tr ưng ñ i h c Nông nghi p I Hà n i. Chúng tôi xin chân thành c m ơn. Tuy ñã h t s c c g ng nh ưng chúng tôi ngh ĩ r ng cu n sách này còn nhi u thi u sót, rt mong s góp ý c a b n ñ c. Xin chân thành c m ơn. Hà n i, ngày 20 tháng 2 n ăm 2006 Các tác gi 8 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 8
  9. PH N I: ð I C ƯƠ NG V TIN H C CH ƯƠ NG I: GI I THI U CHUNG ð tìm hi u sâu h ơn v các ph n trong giáo trình này tr ưc tiên ph i có nh ng ki n th c c ơ b n ban ñ u. Ch ươ ng này cung c p nh ng khái ni m, nh ng ki n th c c ơ b n nh t trong Tin h c. N i dung chính c a ch ươ ng này bao g m các ph n: Khái ni m Thông tin và Tin h c, h ñ m ñưc s d ng trong máy tính, mã hoá, ñi s logic, t p và th ư m c. 1 – Thông tin và Tin h c 1.1 - Khái ni m Thông tin * Thông tin là t p h p các d u hi u, các ñ c ñim, các tính ch t cho ta hi u bi t v m t ñi t ưng. * Thông tin có th ñưc bi u di n dưi nhi u d ng phong phú nh ư bi u t ưng, kí t , hình nh, âm thanh v.v . Thi d bi n ñă ng kí xe ô tô, xe máy bao g m các kí t d ng ch và s, cho ta bi t các thông tin v xe nh ư xe ñó thu c t nh nào, xe công hay xe t ư, Trên các bưu ki n có hình cái c c và hình cái ô ñ báo cho bi t trong thùng có v t d v và ph i che ñ không b th m n ưc. * Nói t i thông tin ph i ñ c p t i quá trình x lý thông tin. Ngày nay do xã h i phát tri n nên l ưng thông tin c n x lý r t l n, ñ ph c t p c a quá trình x lý r t cao, do v y x lý thông tin b ng th công, c ơ gi i không th ñáp ng ñưc yêu c u t ñ ng hoá quá trình x lý thông tin. Tin h c ra ñ i ñ ñáp ng yêu c u ñó 1.2 – Khái ni m Tin h c T "Tin h c" (Informatique) ñưc ng ưi Pháp tên là Phillipe Dreyfus dùng ñu tiên vào n ăm 1962 ñ ñ nh ngh ĩa cho m t môn khoa h c m i m trong l ĩnh v c x lí thông tin. Sau ñó vào n ăm 1966 vi n hàn lâm khoa h c Pháp ñã ñư a ra ñnh ngh ĩa sau: "Tin h c là môn khoa h c v x lí h p lí các thông tin, ñ c bi t b ng các thi t b t ñ ng, các thông tin ñó ch a ñ ng ki n th c c a loài ng ưi trong các l ĩnh v c k ĩ thu t, kinh t và xã h i " Vy ta có th coi môn h c Tin h c là m t môn h c nghiên c u vi c t ñ ng hoá quá trình x lý thông tin. ðnh ngh ĩa trên cho phép ta phân Tin h c thành hai l ĩnh v c sau: - Ph n m m (Soft Ware): Xây d ng các thu t toán, các ch ươ ng trình máy tính ñ x lý thông tin. - Ph n c ng (Hard Ware): Thi t k , l p ñ t, b o trì các thi t b t ñ ng ñ x lí thông tin. Ngày nay, các k ĩ thu t viên tin h c v a có kh n ăng ho t ñ ng trên l ĩnh v c ph n c ng cũng nh ư ph n m m. 2- H ñ m trong máy vi tính 2.1- H 10 ( H th p phân: Decimal) H 10 hay h th p phân là h ñ m ñưc s d ng ñ ñ m và tính toán trong ñi s ng hàng ngày. H 10 s d ng 10 kí hi u ch s 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ñ bi u di n các s . Do s d ng b 10 ch s nên h ñ m này có c ơ s là 10. ð phân bi t s trong các h ñ m khác nhau ng ưi ta th ưng vi t s trong h 10 kèm theo c ơ s d ng sau: Nb ( s N trong h ñ m c ơ s b) ho c vi t ch D vào sau s 9 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 9
  10. Ví d : 2092 10 ; 789,12 10 ; 1027D; 125,47D Ta có th bi u di n s theo c ơ s c a h ñ m. Ví d bi u di n s N trong h 10 theo c ơ s c a nó nh ư sau: 3 2 1 0 -1 -2 8623,56 10 = 8 ×10 + 6 ×10 + 2 ×10 + 3 ×10 + 5 ×10 + 6 ×10 Tng quát bi u din m t s trong h ñ m c ơ s b qua c ơ s c a h ñ m nh ư sau: Gi s có s N b có n+1 ch s ph n nguyên là anan-1 a1a0 và m ch s ph n l là c1c2 cm . S này ñưc vi t t ng quát nh ư sau Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 c m S Nb ñưc bi u di n theo c ơ s b nh ư sau: n n-1 1 0 -1 -2 -m Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 cn = an×b + a n-1×b + + a 1×b + a 0×b + c 1×b +c 2×b + +cm×b (*) Công th c (*) nêu trên s ñưc s d ng ñ chuy n ñ i s gi a các h ñ m. 2.2- H 2 (H nh phân: Binary) H 2 hay h nh phân là h ñ m s d ng 2 ch s 0, 1 ñ bi u di n các s . Bit là ñơ n v c ơ b n c a thông tin theo h th ng s nh phân ( Binary digit). Các m ch ñin t trong máy tính s phát hi n s khác nhau gi a hai tr ng thái (dòng ñin m c cao và dòng ñin m c th p) và bi u di n các tr ng thái ñó d ưi d ng m t trong hai s nh phân 1 ho c 0. Vì vi c ch t o m t m ch ñin tin c y có th phân bi t ñưc s khác nhau gi a 1 và 0 là t ươ ng ñi d dàng và r ti n, cho nên máy tính có kh n ăng x lý n i b các thông tin nh phân m t cách r t chính xác, theo tiêu chu n, nó m c ít h ơn m t l i n i b trong 100 t thao tác x lý Do ch s d ng t p 2 ch s nên h 2 có c ơ s là 2. S N trong h 2 ñưc kí hi u N 2 ho c vi t ch B vào sau s Ví d : 10011 2 ; 11010111 2 ; 1110011B ; 10100001B Bi u di n t ươ ng ñươ ng h 10 và h 2 nh ư sau: H 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 H 2 1 10 11 100 101 110 111 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111 Trong máy tính s d ng h 2. Nh ư v y m i thông tin ñưa vào máy tính ñu ñưc mã hoá và chuy n sang h 2. H 2 trong máy tính ñưc s d ng do lý do k thu t: ch t o các lnh ki n có 2 tr ng thái ( ng v i s 0 và s 1) thì ñơ n gi n và có tính n ñ nh cao. N u s dng h 10 thì các linh ki n ph i có 10 trang thái t ươ ng ng v i 10 ch s nh ư v y s r t khó kh ăn và ph c t p. 2.3- H 16 (Hexadecimal) H 16 s d ng 16 kí hi u 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F ñ bi u di n các s . Do s dng 16 kí hi u nên h này có c ơ s là 16. M i ch s c a h 16 t ươ ng ng v i 1 nhóm 4 bít trong h 2. S N trong h 16 ñưc kí hi u N 16 ho c vi t ch H vào sau s Ví d : 10EF 16 ; AE9F 16 ; 2EFBH ; 45CDH Bi u di n t ươ ng ñươ ng h 10, h 16 và h 2 nh ư sau: H 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 H 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C H 2 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 1010 1011 1100 H 10 13 14 15 16 17 H 16 D E F 10 11 H 2 1101 1110 1111 0001 0000 00010001 10 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 10
  11. H 16 ñưc dùng ñ ghi ñ a ch các ô nh trong b nh c a máy tính, ñ a ch các c ng vào / ra c a máy tính. 2.4- Bi u di n s trong máy tính và các ñơ n v thông tin a) Bi u di n s trong máy tính * Trong máy tính các s ñưc bi u di n theo m t khuôn th ng nh t, ñ dài khuôn có th 8 bít ho c 16 bít ho c 32 bít, Có th bi u di n s theo d ng d u ph y t ĩnh ho c d ng d u ph y ñ ng. Trong ph n này ta ch xét cách bi u di n s nguyên theo d ng d u ph y t ĩnh. * Bi u di n s nguyên d u ph y t ĩnh: S ñưc bi u di n theo khuôn th ng nh t, bít trái nh t (bít cao nh t) dùng ñ bi u di n d u: d u d ươ ng (+) ng v i 0, d u âm (-) ng v i 1. Các bít còn l i dùng ñ bi u di n giá tr c a s . Gi s dùng khuôn 8 bít nh ư sau: 7 6 5 4 3 2 1 0 D u(0 h c 1) Ph n giá tr Ví d : Bi u di n s +6 10 trong khuôn 8 bít. Tr ưc tiên ph i ñ i 6 10 sang h 2 là 110 2 , kt qu nh ư sau: 0 0 0 0 0 1 1 0 * Bi u di n s nguyên âm d u ph y t ĩnh theo ph ươ ng pháp bù 2: Qui t c bi u di n s nguyên âm theo ph ươ ng pháp bù 2: Tr ưc tiên bi u di n s nguyên d ươ ng có giá tr tuy t ñ i b ng v i s ñó trong khuôn qui ưc, sau ñó ñ o t ng bít ( 1 ñi thành 0, 0 ñi thành 1), cu i cùng công v i +1 (s gi i thích sau ph n phép c ng trong h 2). Ví d : bi u di n s – 6 trong khuôn 8 bít nh ư sau: - Bi u di n + 6 : 0 0 0 0 0 1 1 0 - ðo t ng bít: 1 1 1 1 1 0 0 1 - Công +1 0 0 0 0 0 0 0 1 - K t qu - 6 : 1 1 1 1 1 0 1 0 b) ðơ n v thông tin * BIT là ñơ n v nh nh t c a thông tin, nó bi u th m t ph n t nh c a máy tính. Các thi t b máy tính ñ u xây d ng b ng các linh ki n ñin t ch có hai tr ng thái khác nhau và ñưc mã hoá b ng hai s 0/1 (g i là con s nh phân), n u qui ưc g i tr ng thái này là 1 thì tr ng thái kia là 0 (thí d công t c ñin ñóng=1/ng t=0 ; bóng ñèn sáng=1/t t=0). 11 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 11
  12. Các thông tin ñư a vào máy ph i ñưc chuy n hoá thành các xung ñin có m c ñin th cao (g i là m c Logic1) ho c m c ñin th th p (m c Logic 0). M i ph n t nh c a máy tính ch có th ñưc thi t l p tr ng thái 1 ho c 0 nên m i ph n t ñó g i là m t BIT (Binary digiT=ch s nh phân). * BYTE ( ñc là Bai) là m t nhóm 8 BIT. Máy tính dùng 8 ph n t nh ñ ghi nh mt kí t . V y m i kí t ng v i m t BYTE (8 bit). Bít th p nh t có s th t là 0 Ví d : Kí t “A” có mã ASCII 65 10 t ươ ng ng v i 1000001 2, ñưc bi u di n trong 1 byte nh ư sau 0 1 0 0 0 0 0 1 * WORD (T) là m t nhóm g m 2 ho c 4 Byte (v i các máy tính dùng m ch vi x lí 80286 tr v tr ưc m i t ñơn g m 2 Byte, phù h p v i lo i thanh ghi 16 Bit ; v i các máy tính dùng m ch vi x lí t 80386 v sau m i t kép g m 4 Byte phù h p v i thanh ghi 32 Bit). * C ũng nh ư các ñơ n v ño l ưng khác, ñơn v ño l ưng thông tin c ũng có các ñơn v bi nh ư sau: 1 Bít = 0 ho c 1 1 Byte= 8 Bít 1 Kilobyte (KB) = 2 10 Bytes= 1024 Bytes 1 MegaByte (MB) = 1024 KB 1 GigaByte (GB) = 1024 MB 1 TeraByte (TB) = 1024 GB 2.5- Chuy n ñ i s gi a các h ñ m a) Chuy n ñ i s t h ñ m c ơ s b sang h 10 * Qui t c: Mu n chuy n ñ i s t h ñ m c ơ s b sang h 10 ta dùng công th c (*) trong m c 2.1 c a ch ươ ng này nh ư sau: Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 cm n n-1 1 0 -1 -2 -m Nb = an ×b + a n-1×b + + a 1×b + a 0×b + c 1×b +c 2×b + +cm×b Ví d 1 : ð i s 110101 2 sang h 10, ñây b=2 5 4 3 2 0 N10 = 1 × 2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 = 32+16+4+1 = 53 10 Ví d 2: ð i s 110101,11 2 sang h 10 5 4 3 2 0 -1 -2 N10 =1 × 2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 + 0×2 + 1 ×2 + 1 ×2 + 1 ×2 = 52+ 0,5 + 0,25= 52,75 10 Ví d 3: : ð i s 10F 16 sang h 10, ñây b=16 2 0 N10 = 1 ×16 + 0 ×16 + 15×16 = 256+15 = 27110 b) Chuy n ñ i s t h ñ m 10 sang h ñ m c ơ s b * Chuy n ñ i s nguyên d ươ ng t h 10 sang h ñ m c ơ s b: - Qui t c: L y s h 10 chia nguyên liên ti p cho c ơ s b, k t qu s trong h ñ m c ơ s b là các s d ư c a phép chia l y theo th t ng ưc l i ( s d ư c a phép chia cu i cùng là s l n nh t). Chú ý: Chia nguyên liên ti p cho c ơ s b có ngh ĩa là th ươ ng c a phép chia tr ưc l i ñưc ly chia nguyên ti p cho b. . . và ch d ng l i khi th ươ ng = 0. 12 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 12
  13. Ví d 1: ð i s 30 10 sang h 2, ta nên t o ra b ng chia nguyên liên ti p ñ theo dõi s d ư cho d dàng nh ư sau S b chia S chia (b) Th ươ ng S d ư 30 2 15 0 15 2 7 1 7 2 3 1 3 2 1 1 1 2 0 1 Kt qu N 2 = 11110 2 Ví d 2: ð i s 172 10 sang h 16, ñây b=16 S b chia S chia (b) Th ươ ng S d ư 172 16 10 12 10 16 0 10 K t qu N 16 = AC 16 ( 10 ng v i A, 12 ng v i C ) * Chuy n ñ i ph n l t h 10 sang h ñ m c ơ s b : - Qui t c: L y ph n l nhân liên ti p v i c ơ s b, k t qu l y ph n nguyên c a phép nhân theo ñúng th t th c hi n. N u ph n l b ng 0 thì d ng; n u ph n l khác 0, mu n lây bao nhiêu ch s ta th c hiên bây nhiêu phép nhân. Ví d 1: ð i s 6,25 10 sang h 2, ñây b=2 6 10 ñi sang h 2 là 110 2 0,25 10 ñi sang h 2 b ng cách th c hi n phép nhân liên ti p nh ư sau: 0,25 × 2 = 0,50 0,50 × 2= 1,0 Nh ư v y 0,25 10 thì h 2 s là 0,01 2 Kt qu 6,25 10 ñi sang h 2 là: 110,01 2 Ví d 2: ð i s 7, 37 10 sang h 2, ñây b=2 710 ñi sang h 2 là 111 2 0,37 10 ñi sang h 2 nh ư sau: 0,37 ×2 = 0, 74 0,74 ×2 = 1,48 0,48 ×2 = 0,96 0,96 ×2 = 1,92 Ta d ng 4 phép nhân v i 4 ch s ph n l, nh ư vây 0,37 10 sang h 2 là 0,0101 2 Kt qu 7,37 10 ñi sang h 2 là 111,0101 2 c) Chuuy n ñ i s t h 16 sang h 2 và t h 2 sang h 16 * Chuy n ñ i s t h 16 sang h 2: - Quy t c: Thay 1 ch s h 16 b ng m t nhóm 4 bít h 2 t ươ ng ng. Ví d : ði s 105EF 16 h 2 N2 = 0001 0000 0101 1110 1111 2 13 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 13
  14. * Chuy n ñ i s t h 2 sang h 16: - Quy t c: Thay m t nhóm 4 bít h 2 b ng1 ch s h 16 t ươ ng ng, vi c nhóm các bít h 2 ñưc th c hi n t ph i qua trái, nhóm cu i cùng không ñ 4 bit thì s thêm các bít 0 vào tr ưc. Vì h 16 dùng ñ ghi ñ a ch nên ch dùng các s nguyên không có ph n l . Ví d : ð i s 1110010101110 2 sang h 16. Ta thêm các s 0 vào tr ưc cho ñ các nhóm 4 bít nh ư sau: N 2 = 0001 1100 1010 1110 tươ ng ng v i N 16 =1CAE 16 2.6- Các phép toán trong h 2 a) Phép c ng * Quy t c c ng 2 bít nh ư sau: Th c hi n theo b ng c ng ( còn g i là b ng chân lý) sau ñây, trong Carry là bít nh chuy n sang bít cao h ơn. A B A+B Carry 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1 0 1 1 0 1 - Cách th c th c hi n phép c ng hai s h 2 có nhi u bít nh ư sau: ñu tiên c ng t ng cp bít có cùng th t c a hai s v i nhau, sau ñó c ng bít k t qu v a th c hi n v i bít nh chuy n sang t bít th p h ơn. Ví d : A =0 0 1 0 1 1 0 B =0 1 0 1 1 0 1 A+B = 1 0 0 0 0 1 1 b) Phép tr * Quy t c tr 2 bít nh ư sau: Th c hi n theo b ng tr sau ñây, trong ñó Carry là bít nh chuy n sang bít cao h ơn c a s tr . A B A-B Carry 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1 - Cách th c th c hi n phép tr hai s h 2 có nhi u bít ta th c hi n tr t ng c p bít theo b ng tr trên, làm t ươ ng t nh ư trong h 10. Ví d : A=1101011 B=1001101 A-B=0011110 Cách khác th c hi n phép tr : L y s b tr c ng v i s tr bi u di n d ng s âm. a- b = a + (-b) 14 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 14
  15. Ví d : Th c hiên phép tính 15 10 – 6 10 trong khuôn 8 bít. Trong ví d này ph i bi u di n s -610 trong khuôn 8 bít ( l y k t qu ví d m c 2.4 a) 15 10 bi u di n trong khuôn 8 bít: 0 0 0 0 1 1 1 1 -610 bi u di n trong khuôn 8 bít : 1 1 1 1 1 0 1 0 Kt qu c ng 2 byte trên ( 15 10 – 6 10 ) : 0 0 0 0 1 0 0 1 Khi c ng h 2 ta theo quy t c trên, chú ý bít trái nh t là bít d u nên khi c ng không nh sang bít cao h ơn. c) Phép nhân * Qui t c nhân 2 bít: Th c hi n theo b ng nhân sau ñây A B A×B 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 - Cách th c th c hi n phép nhân hai s h 2 có nhi u bít ta th c hi n t ươ ng t nh ư trong h 10 v i b ng nhân trên, phép nhân ñưc th c hi n k t h p gi a phép d ch trái và phép cng. Ví d : a= 10011 2 b= 10112 , th c hi n a ×b nh ư sau: 10011 × 1011 10011 + 10011 00000 10011 Kt qu : 1101 0 0 01 d) Phép chia Trong ph n này ch xét phép chia nguyên. * Cách th c hi n: Phép chia ñưc th c hi n t ươ ng t nh ư trong h 10. Ví d : A=1100 B=100 A: B = 11 Cách khác th c hi n phép chia: L y s b chia tr liên ti p cho s chia, n u hi u là s d ươ ng ho c là 0 thì th ươ ng ñưc c ng v i 1. D ng th c hi n khi hi u là s âm ho c là 0. 15 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 15
  16. Ví d : a=12 10 b= 6 10 th c hi n a: b trong h 2 v i khuôn 8 bít a=12 10 bi u di n trong khuôn 8 bít như sau: 00001100 b=6 10 v y -610 bi u di n nh ư sau: 11111010 Th c hi n phép tr liên ti p và cho th ươ ng nh ư sau: Bưc 1: 12= 00001100 th ươ ng=0 -6= 11111010 Bưc 2: Hi u 00000110 th ươ ng= 0+1=1 -6= 11111010 Hi u 00000000 th ươ ng=1 +1=10 D ng th c hi n Vy 00001100 : 00000110 = 10 3- T p và th ư m c 3.1- T p ( File) * ðnh ngh ĩa t p: T p là t p h p thông tin có liên quan v i nhau và ñưc l ưu tr trong b nh ngoài, b nh ngoài thông d ng hi n nay là ñĩa t . Các thông tin ta ñưa vào trong máy tính nh ư ch ươ ng trình, v ăn b n, d li u, ñ u ñưc l ưu tr trên ñĩa t d ưi d ng t p. Ví d : M t bài th ơ, m t b ng ñim, m t ch ươ ng trình ñưc l ưu tr trên ñĩa t d ưi d ng t p. Mi t p ñưc ñ t m t tên duy nh t, hai t p trong m t m c không ñưc trùng tên. * Tên t p: Tên t p g m hai ph n là tên chính và ñuôi cách nhau b ng d u ch m (.) - Tên chính là m t nhóm ký t b t k ỳ th ưng không ch a d u ch m (.), tên chính dùng ñ phân bi t t p, tên t pth ưng ñưc ch n phù h p v i n i dung t p. B t bu c ph i có tên chính trong tên t p. - Ph n ñuôi t p ( ph n m r ng t p: Extension) th ưng ch a 3 kí t không ch a d u ch m(.). ðuôi t p ñưc dùng ñ phân lo i t p. T p không nh t thi t ph i có ñuôi. Các t p có ñuôi EXE , COM , BAT , PRG là các tp ki u ch ươ ng trình. DAT , DBF là các t p d li u TXT , DOC là các t p ki u v ăn b n. PIC , GIF là các t p ñ ho và nh . Ví d tên t p : DIEM.DBF ; BAOCAO.DOC ; TINHLUONG.PRG - Trong tên t p cho phép dùng kí hi u g p (kí hi u thay th ) : d u? thay th cho m t kí t b t k ỳ và d u * thay th cho m t nhóm kí t b t k ỳ. Các kí hi u g p này ch dùng trong mt s l nh nh ư tìm ki m, thay th , xoá, Ví d : Trong l nh tìm ki m ta mu n tìm các t p có tên là LOP1.DAT, LOP2.DAT, LOP3.DAT, có th ñưc ñ t b ng m t tên g p là LOP?.DAT trong ñó d u ? ñ i di n cho 1 kí t là 1,2 và 3 ñng sau ch LOP. *.DOC là tên nhóm các t p v ăn b n trong WORD *.* là tên nhóm ñi di n cho t t c m i t p. 3.2 Th ư m c (Directory hay folder) ð tìm ki m thông tin nhanh và qu n lý t t các t p trên các thi t b l ưu tr thông tin ca máy tính ng ưi ta t ch c thông tin theo th ư m c. * Th ư m c là m t ng ăn logic ch a t p trong các thi t b l ưu tr thông tin c a máy tính (ñĩa t , b ăng t ho c ñĩ a CD). Gi ng nh ư m t t ch c th ư vi n, các thông tin c ũng ñưc s p xp vào t ng ng ăn. 16 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 16
  17. Mi th ư m c ñưc ñ t m t tên duy nh t và 2 th ư m c không ñưc trùng tên. Tên th ư mc ñ t gi ng nh ư ph n tên chính c a t p. * T ch c th ư m c trên ñĩa t : Th ư m c ñưc t ch a theo mô hình phân c p ( mô hình cây : TREE): M i ng ăn ch a g i là m t th ư m c (Directory), ng ăn to nh t bao trùm trên toàn b ñĩ a g i là th ư m c g c (ROOT), trong th ư m c g c có ch a các th ư m c con ( ng ăn con) và các t p, trong th ư m c con l i có ch a các th ư m c con c a nó ( th ư m c cháu) và các tp, M t mô t ñ y ñ c u trúc c a t ch c th ư m c k t th ư m c g c ñ n các th ư m c con bên trong g i là cây th ư m c (TREE). Ví d : Th ư m c HOCSINH có c u trúc nh ư sau HOCSINH KHOI12 LOPA LOPB KHOI 11 LOPA1 LOPA2 KHOI10 LOPA LOPB LOPC 4. Mã hoá 4.1- Khái ni m mã hoá * Mã hoá là thu t toán nh m gán cho m i ñ i t ươ ng m t nhóm s . Ví d : ðánh s báo danh cho các thí sinh trong phòng thi là mã hoá, k t qu là m i thí sinh s nh n ñưc m t s báo danh, ch c n bi t s báo danh c a thí sinh ta s tìm ñưc m i thông tin v thí sinh ñó. M i tr ưng s có cách ñánh s báo danh riêng hay cách mã hoá riêng. * Nh ư ph n trên ta ñã bi t các thông tin trong máy tính ñ u ñưc bi u di n d ng h 2. Các thông tin ñư a vào máy vi tính bao g m các ch cái la tinh A Z, a z, các s 0 9 và các du (g i chung là kí t - Character), b ng kí t ñó s ñưc mã hoá t ươ ng ng v i m t b ng mã s . S l ưng các kí t nh h ơn ho c b ng 256, n u dùng mã nh phân (s h 2) thì ch c n dùng khuôn 8 bít là ñ ( có th bi u di n s t 0 ñ n 2 8 = 255). Do v y ñ mã hoá cho các kí t ñưc ñưa vào máy vi tính ng ưi ta dùng mã nh phân trong khuôn 8 bít. 17 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 17
  18. 4.2- Mã ASCII (American Standard Code for Information Interchange) * B ng mã ASCII là b ng mã chu n c a M và ñưc s d ng thông d ng hi n nay. Mã ASCII dùng mã nhi phân trong khuôn 8 bít. B ng mã này ñánh s th t cho các kí t nh ư sau: Các kí t Mã s Các kí t ñiu khi n : 0 > 31 Kho ng cách (Space Bar) : 32 D u ! " # $ % & ' ( ) + , - . / 33 > 47 Các s t 0 ñ n 9 : 48 > 57 D u : ; ? @ 58 > 64 Các ch cái to A > Z : 65 > 90 D u [ \ ] ^ _ ` 91 > 96 Các ch cái nh a > z : 97 > 122 D u { | } ~ 123 > 127 Các kí t ñ c bi t , kí t k khung : 128 > 255 ñây ta s d ng s h 10 ñ vi t cho g n và d nh , trong máy m i s s ñưc biu di n bng m t nhóm 8 bít trong h 2. Ví d : Kí t "A" có mã 65 10 , bi u di n trong máy tính là 001000001 2 Kí t "B" có mã 66 10 , bi u di n trong máy tính là 001000010 2 5. ði s logic 5.1- Khái ni m m nh ñ logic, bi n logic, hàm logic * M nh ñ logic: M nh ñ logic là m t câu nói ho c câu vi t có tính ch t kh ng ñ nh ho c ph ñ nh m t s ki n. M i m nh ñ logic ñ u có th ñ t ñưc câu h i có ñúng không ho c có sai không. - Các câu c m thán, các câu m nh l nh ho c các kh u hi u không g i là m nh ñ logic. Các câu chung chung ch ng ñúng mà c ũng ch ng sai c ũng không g i là m nh ñ logic. Ví d : "Tôi ñã già" ; "Anh A h c gi i" là m nh ñ logic "Hãy làm cho tôi vi c này" không ph i là m nh ñ logic "Ôi hôm nay tr i ñ p quá" là câu c m thán không g i là m nh ñ logic - M i m nh ñ ch nh n m t giá tr ho c " ñúng" ( TRUE) ho c "sai" (FALSE) t ươ ng t nh ư m t m ch ñin ho c " ñóng" ho c "t t". Môn logic m nh ñ không quan tâm ñ n câu cú ng pháp c a m nh ñ mà ch xét ñ n tính ñúng sai c a m nh ñ . - T các m nh ñ ñơn gi n ta có th xây d ng lên các m nh ñ ph c t p h ơn nh các phép liên k t "Không", "Và" , "Ho c" Ví d : Các m nh ñ ñơn A = "Hà n i ñông dân " B = "Hà n i có nhi u cây xanh " X = "An là con li t s ĩ " Y = "An là bôi ñi " Phép "Và" liên k t A và B cho C = "Hà n i ñông dân và có nhi u cây xanh", Phép “Không” v i X cho Z= “ Không ph i An là con li t s ĩ”. Phép "Ho c" liên k t X và Y cho Z = “An là con li t s ĩ ho c An là b ñ i” - Các phép "Không", "Và", "Ho c" cùng v i các m nh ñ làm thành m t ñ i s g i là ñi s logic hay ñ i s m nh ñ 18 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 18
  19. * Hai giá tr TRUE ( ñúng) và FALSE ( sai) là 2 h ng logic, v i TRUE > FALSE. * Bi n logic: Là bi n ch có th nh n 1 trong 2 giá tr logic là ñúng (TRUE) ho c sai ( FALSE). Ví d : X= "S m là s âm " , trong ví d này X là m t bi n logic vì nó có th nh n giá tr TRUE ho c FALSE tu ỳ theo giá tr c a m, gi s m=-5 thì X nh n giá tr TRUE, nu m=7 thì X nh n giá tr FALSE. * Hàm logic: - Nh ng bài toán Logic th ưng ñưc phát bi u d ưi d ng các câu nói ho c câu vi t xác ñnh các yêu c u và các ràng bu c ñ i v i h th ng mà bài toán gi i quy t. Ta có th bi u di n s liên k t gi a các m nh ñ b ng m t bi u th c Logic ho c ñưc g i là hàm Logic. - Hàm logic là m t hàm c a các bi n logic. K t qu c a hàm tr v 1 giá tr logic. Ví d : Bi n X="Sinh viên có h kh u Hà n i" Bi n Y="Sinh viên có tu i > 20 " Hàm F= X "và" Y hay F= X AND Y có ngh ĩa F = "Sinh viên có h kh u Hà n i và có tu i > 20 ". Nh ư v y ng v i nh ng giá tr X, Y khác nhau thì hàm F s cho các giái tr khác nhau ñưc mô t theo b ng sau: X Y X AND Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE FALSE TRUE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE Các giá tr có th c a m t hàm logic ñưc bi u di n d ưi d ng m t b ng, b ng này ñưc g i là b ng chân lý. Hàm logic có n bi n thì b ng chân lý s có 2 n giá tr có th c a hàm. 5.2- Các toán t logic c ơ b n Các phép toán trong ñi s logic g i là các toán t logic. Sau ñây s trình bày 4 toán t logic cơ b n theo th t ưu tiên c a các toán t , các toán t logic khác ñ u có th ñưc bi u di n qua 4 toán t c ơ b n này. * Toán t NOT ( ph ñ nh hay ñ o) Bng chân lý: X NOT X FALSE TRUE TRUE FALSE * Toán t AND (và ) Bng chân lý: X Y X AND Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE FALSE TRUE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE 19 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 19
  20. * Toán t OR (ho c ) Bng chân lý: X Y X OR Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE TRUE TRUE * Toán t XOR (ho c lo i tr ) Bng chân lý: X Y X XOR Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE * Th t ưu tiên c a 4 toán t trên là: NOT, AND, OR, XOR * Bi u th c logic: Là s k t h p gi a các h ng logic, bi n logic, hàm logic và các toán t logic. K t qu c a bi u th c logic là 1 h ng logic ( TRUE ho c FALSE). Có th tính gía tr c a bi u th c logic theo th t sau: - Thay giá tr vào các bi n n u có. - Th c hi n các phép tính s h c, các phép tính so sánh n u có. - Th c hi n các toán t logic theo th ư t ưu tiên ñã nêu. Các phép tính s h c và phép so sánh các s ta ñã bi t, chú ý h ơn v so sánh 2 xâu kí t. * So sánh 2 xâu kí t : Khi so sánh 2 xâu kí t ta ti n hành so sánh mã ASCII c a t ng cp kí t t ươ ng ng t 2 xâu, k t qu c a phép so sánh theo 3 tr ưng h p sau: - N u g p m t c p có mã khác nhau thì xâu ch a kí t có mã nh h ơn là xâu nh h ơn. - N u hai xâu có t t c các c p kí t có mã b ng nhau thì 2 xâu b ng nhau. - N u trong qúa trình so sánh m t xâu ñã h t các kí t , m t xâu v n còn kí t thì xâu ít kí t h ơn là xâu nh h ơn. Ví d : “ABCD” “1234”) OR ( sinx >2) AND NOT ((X 2 +Y 2+ 2XY) ≥ 0 ) = TRUE OR FALSE AND NOT TRUE = TRUE OR FALSE AND FALSE = TRUE OR FALSE = TRUE 20 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 20
  21. Bài t p ch ươ ng I Bài 1: Chuy n ñ i s trong các h ñ m a, Chuy n 33 10 , 35 10 sang s h 2,h 16 b, Chuy n 10111001 2, 1001101 2 h 10, h 16 c, Chuy n 20A16 , 3EB 16 sang h 2, h 10 Bài 2: Th c hi n các phép tính trong h 2 a, x=36 10 , y=18 10 Tính x+y, x-y, x*y, x/y b, x=20 10 , y=5 10 Tính x+y, x-y, x*y, x/y Bài 3: Tính giá tr c a các bi u th c logic sau a, NOT (LOAI = 500000) OR (LOAI 8) AND (KV=3) AND (DIEM>=16) OR (DT>8) AND (KV=1) AND (DIEM>=15) Tính khi : 1- DT=6, KV=3, DIEM=17 2- DT=9, KV=1, DIEM=16 3- DT=6, KV=3, DIEM=15 c, (TEN='H*' ) AND (TINH='T*') OR NOT(TEN='D*') AND (TINH 'H*') Chú ý: D u * thay cho m t dãy kí t b t k ỳ. Tính khi : 1- TEN='HA' , TINH= 'THAI BINH' 2- TEN='DUNG', TINH=' HA NOI' 3- TEN='MAI', TINH='THAI NGUYEN' d, (SIN 2 X 'AXY') AND ( (X+Y) 2 ≥ 2XY ) e, ( ( COS X + SIN X ) > 2 ) OR ( 'ABC' ’a’) ) f, NOT ((lg100 + 1!) >2) AND ((3!+2) (‘abc’<’ABC’)) Câu h i ôn t p ch ươ ng I 1. Tin h c là gì? 2. Trong máy tính dùng các h ñ m nào? 3. Bi u di n s trong máy tính nh ư th nào? 4. Trình bày các ñơ n v thông tin s d ng hi n nay. 5. Trình bày cách chuy n ñ i s gi a các h ñ m. 6. Trình bày các phép tính trong h 2. 7. Trình bày cách ñt tên t p, tên th ư m c. 8. Bng mã thông d ng trong tin h c hi n nay là b ng mã nào? Trình bày v b ng mã ñó. 9. Trình bày các toán t logic c ơ b n theo th t ưu tiên. 10. Trình bày cách so sánh 2 xâu kí t . 21 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 21
  22. CH ƯƠ NG II: C U TRÚC MÁY VI TÍNH ð s d ng t t máy vi tính ph c v cho chuyên môn c a mình tr ưc tiên ph i hi u ch c n ăng và c u t o c a máy vi tính. ðây là m t giáo trình Tin h c d y cho sinh viên không ph i chuyên ngành Tin h c do ñó không ñi sâu vào c u t o chi ti t máy vi tính mà ch gi i thi u c u trúc c a máy vi tính hay các kh i chính c a máy vi tính. Ch ươ ng này cung c p các ki n th c chính như sau: Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính, CPU, b nh , các thi t b ngo i vi, cách t ch c m t phòng máy. 1- Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính 1.1- Ch c n ăng c a máy vi tính Máy vi tính là máy vi ñin t ho t ñ ng theo ch ươ ng trình và có các ch c n ăng c ơ b n sau ñây: * Ti p nh n thông tin vào và ñư a thông tin ra ( Vào / Ra : Input / Output). V i ch c năng này ng ưi s d ng giao ti p ñưc v i máy vi tính. * X lý thông tin hay bi n ñ i thông tin, ñây là ch c n ăng quan tr ng nh t c a máy vi tính, th c hi n nhi m v t ñ ng hoá x lý thông tin thay cho con ng ưi. * L ưu tr thông tin. Các thông tin s d ng trên máy vi tính n u c n s ñưc l ưu tr ñ trao ñi và s d ng cho nhi u l n sau. 1.2- S ơ ñ c u trúc máy vi tính ð ñ m nh n ñưc các ch c n ăng c ơ b n trên, máy vi tính ñưc thi t k v i các kh i chính theo s ơ ñ c u trúc sau (Hình 1.2) ðơ n v vào ðơ n v ra B nh (Input) (Output) Ng ưi s Ng ưi (Memory) dng s d ng ðơ n v tính toán s h c và logic (ALU) ðơ n v ñiu khi n (Control unit ) Hình 1.2 Trong s ơ ñ trên dùng 2 kí hi u: Tín hi u thông tin Tín hi u ñiu khi n 22 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 22
  23. * Các tín hi u thông tin t ng ưi s d ng qua ñơn v vào ( bàn phím, chu t, ñĩ a, ) ñưc ñưa vào b nh , t b nh các thông tin ñưc chuy n vào ñơ n v tính toán s h c và logic ñ x lý, x lý xong k t qu ñưc chuy n vào b nh , t b nh chuy n ñ n ñơn v ra ( màn hình, máy in, máy v , ) và t i ng ưi s d ng. * Các tín hi u ñiu khi n ñưc thi t l p gi a ñơn v ñiu khi n và các kh i khác trong dàn máy vi tính ñ chuy n các tín hi u ñiu khi n c a ñơn v ñiu khi n t i các kh i khác và chuy n các tín hi u ph n h i t các kh i khác v ñơn v ñiu khi n. * Các kh i trong máy vi tính ñưc n i v i nhau b ng các cáp truy n d n ( BUS), g m 3 lo i cáp ñó là cáp ña ch (Bus Address), cáp D li u (Bus Data) và cáp ñiu khi n (Bus Control). * Trong máy vi tính 2 kh i quan tr ng nh t là ñơ n v tinh toán s h c và logic, ñơ n v ñiu khi n n m trong cùng m t v c a m ch vi x lí (Micro Processor), ñưc g i là ñơ n v x lý trung tâm (CPU : Central Processor Unit) hay b vi x lý(Micro Processor). * CPU và b nh n m trong thân máy. ðơn v vào/ ra n m bên ngoài máy ñưc g i chung là thi t b ngo i vi, ngày nay các thi t b ngo i vi c a máy vi tính r t phong phú và ña dng. * Ngoài các kh i c ơ b n k trên, ñ cho máy vi tính ho t ñ ng c n có m t b ngu n ni v i máy. 2- Các b ph n c ơ b n c a máy vi tính 2.1- B x lý trung tâm (CPU: Central Processor Unit ) a) Ch c n ăng c a CPU CPU là b ch huy c a máy vi tính, có các ch c n ăng sau: - Th c hi n vi c nh n l nh, gi i mã l nh và ñiu khi n các kh i khác th c hi n l nh. - Th c hi n các phép tính s h c, logic và các phép tính khác. - Sinh ra các tín hi u ñ a ch trên máy. b) C u t o c a CPU CPU bao g m các ph n sau: * ðơ n v ñiu khi n (Control unit): Th c hi n vi c nh n l nh, gi i mã l nh và ñiu khi n các kh i khác th c hi n l nh và sinh ra các tín hi u ñ a ch trên máy ñ qu n lý b nh . * ðơ n v tính toán s h c và logic (Arithmeric – Logic Unit): Bao g m các vi m ch tính ñ th c hi n các phép tính s h c, logic và các phép tính khác. * Thanh ghi (Register) là m t c u trúc g m 16 bít (ho c 32 bit) nh li n k nhau ñưc thi t l p ngay trong m ch vi x lý. Các thanh ghi này ñưc phân thành 4 nhóm theo m c ñích s d ng sau: - Nhóm 1: 4 thanh ghi ña n ăng kí hi u là AX,BX,CX,DX ñưc s d ng cho nhi u m c ñích khác nhau. - Nhóm 2: 4 thanh ghi ña ch ñon (Segment) b nh , thanh ghi CS (Code segment) ch a ñic ch ñon mã l nh, thanh ghi DS (Data Segment) ch a ñ a ch ñon d li u, thanh ghi SS (Stack Segment) ch a ñ a ch ñon ng ăn x p, thanh ghi ES (Extra Segment) ch a ñ a ch ñon d li u m r ng. - Nhóm 3: 5 thanh ghi ña ch t ươ ng ñi (offset), thanh ghi IP (Instruction Pointer) tr ti ô ch a l nh trong ñon CS; thanh ghi SI (Source Index) tr t i ô ch a d li u ngu n trong 23 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 23
  24. ñon DS, Thanh ghi DI (Destination Index) tr t i ô ch a d li u ñích trong ñon DS, Thanh ghi SP (Stack Pointer) tr t i ô ch a d li u trong ñon ng ăn x p SS và thanh ghi BP (Base Pointer) tr t i ô d li u trong ñon ch a d li u m r ng ES. Nhóm 4: 1 thanh ghi c (Flag) ñ ghi các tr ng thái (ta g i là c ) x y ra trong các phép toán s h c. 2.2- B nh ( Memory) B nh hay còn g i là b nh trong ( b nh ) chính c a máy vi tính. * Ch c n ăng c a b nh : B nh dùng ñ ch a các thông tin c n thi t nh ư ch ươ ng trình, d li u trong quá trình máy ho t ñ ng. * T ch c c a b nh : - Các thông tin ñưc c t trong b nh d ưi d ng mã nh phân ( các bít 0 ho c 1). - M t nhóm các bít có th là 16 bít ho c 32 bít, g i là m t ô nh . M i ô nh ñưc ñánh m t s th t trong h 16 g i là ña ch c a ô nh . Thông tin ghi bên trong ô nh là n i dung c a ô nh . Dùng ña ch ñ truy nh p vào ô nh ñ ñ c n i dung ho c ghi nôi dung vào ô nh . - Kích th ưc c a b nh hay dung l ưng c a b nh là s l ưng thông tin mà b nh có kh n ăng ch a ñưc, th ưng dùng ñơ n v MB ho c GB. * Phân lo i b nh : Theo tính ch t thông tin ch a trong b nh ng ưi ta chia thành b nh ROM và RAM. - ROM ( Read Only Memory): là b nh c ñ nh cho phép ch ñ c thông tin mà không ghi thông tin vào ñưc. ROM là b nh c ng do hãng ch t o cài ñt s n các ch ươ ng trình bên trong, bao g m các ch ươ ng trình ki m tra và các ch ươ ng trình c ơ s c t lõi nh t c a máy vi tính. Các thông tin trong ROM s không b m t ñi khi ta t t ngu n c a máy. - RAM (Random Access Memory): Là b nh m m, có th thay ñ i, truy nh p m t cách ng u nhiên. RAM làm t các m ch vi m ch (g i là Chip nh ). RAM dùng ñ ghi ch ươ ng trình c a h ñiu hành n p vào t ñĩ a kh i ñ ng, ch ươ ng trình và d li u c a ng ưi s dng. Có th ñ c và ghi thông tin vào RAM. Thông tin trong RAM s b mt ñi khi ta t t ngu n c a máy, do v y ta ph i l ưu tr thông tin ra b nh ngoài. 2.3- Thi t b ngo i vi a) Bàn phím ( Keyboard ) * Bàn phím là thi t b vào thông d ng c a máy vi tính. Dùng bàn phím có th ñưa vào máy các l nh ñiu khi n, ch ươ ng trình, d li u. * Nguyên t c c a bàn phím: n m t phím thì gây ra s ti p ñin gi a m t dây d c và mt dây ngang t o ra m t xung ñin , xung ñin này qua ch ươ ng trình ñiu khi n bàn phím s ñư a vào máy mã ASCII c a kí t c a phím ñó. * Bàn phím g m 5 khu v c sau: - Khu phím máy ch g m các phím ch , phím d u và phím s nh ư các phím trên bàn phím máy ch trong ñó có phím cách (Space bar) - Khu phím ch c n ăng F1,F2, F12 có tác d ng th c hi n m t ch c n ăng hoàn ch nh nào ñó khi ta gõ phím ñó, tác d ng c a nó ñưc cài ñt tu ỳ theo ch ươ ng trình. Thí d DOS dùng phím F1 ñ nh c l i t ng kí t c a câu l nh v a gõ tr ưc, F3 ñ nh c l i toàn b câu l nh v a gõ. - Khu v c phím s bên ph i bàn phím 24 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 24
  25. - Khu phím d ch chuy n con tr màn hình g m các phím d ch lên, d ch xu ng, d ch trái, dch ph i, d ch v ñ u màn hình (Home), d ch xu ng cu i (End), d ch lên m t trang (PgUp), dch xu ng m t trang (PgDn), D ch trái và xoá (Back space), phím TAB d ch con tr ñi m t kho ng 8 c t (g i là m t tab) - Khu phím ñiu khi n: ESC ñ thoát ra kh i ch ươ ng trình ho c l nh ñang th c hi n CapsLock ñ chuy n ñ i th ưng xuyên ki u ch nh sang to và ng ưc l i Shift có tác d ng chuy n t m th i ch to thành nh ho c ng ưc l i khi ñè gi phím ñó và gõ ch . V i các phím có 2 kí t thì n u gõ ñưc kí t d ưi, n u ñè shift và gõ thì cho kí t trên. Insert - chèn kí t vào v trí con tr Delete - xoá kí t t i v trí con tr Print Screen - In màn hình Scroll Lock - b t ho c t t tr ng thái cu n màn hình Pause/Break - Ch ho c ng t ch ươ ng trình Ctrl và Alt dùng ñ m r ng ch c n ăng c a bàn phím. Num Lock - ñ kích ho t bàn phím s , bàn phím s ch có tác d ng khi nào ñèn Num Lock sáng. b) Màn hình ( Display ) * Màn hình là thi t b ra thông d ng t i thi u c a may vi tính. Các kí hi u ta gõ vào t bàn phím, các k t qu x lý, các thông báo c a máy vi tính ñ u ñưc hi n ra trên màn hình. * Màn hình có c u t o v t lý gi ng nh ư m t màn hình vô tuy n thông th ưng c ũng gm có ng phóng tia ñin t , m ch quét ngang và quét d c, tia ñin t ñ p vào màn hình t o thành m t ñim sáng, b ñiu khi n CRT t o tín hi u b t ho c t t tia ñin t theo tín hi u l y ra t b nh màn hình 1 hay 0, tia ñin t quét t trái sang ph i t o thành m t dòng, t dòng trên cùng xu ng dòng d ưi cùng t o thành m t mành. T n s quét mành b ng 60Hz ngh ĩa là trong 1 giây ñng h màn hình ñưc làm m i l i t ñ u 60 l n, th i gian h i d c ñ tia ñin t chuy n v góc trái trên cùng là 1,25ms * Có 2 ki u màn hình: ki u màn hình v ăn b n và màn hình ñ ho : - Màn hình v ăn b n (Text mode) ñưc phân thành 2 ch ñ : 80 c t ( kí t ) 25 dòng là dng chu n ho c 40 c t ( kí t ) 25 dòng. - Màn hình ð ho (Graphic Mode) ñưc thi t k g m nhi u ñim sáng (Pixel) theo hai chi u ngang và d c. Màn hình ñ ho ñưc phân thành nhi u ch ñ khác nhau tu ỳ theo ñ phân gi i, ch ng h n chi u ngang 640 pixel chi u d c 200 pixel (640x200), 640x350, 640x480, 1024x768 . Màn hình càng có ñ phân gi i cao thì hình nh càng min. - M u c a màn hình ñưc t o ra b i s pha tr n c a 4 y u t sau: 3 m u c ơ b n là ñ (Red), xanh lá cây (Green), xanh da tr i (Blue) và ñ chói. V i t h p c a 3 m u c ơ b n ñ chói khác nhau c a t ng m u mà máy tính có th t o ra t i 256 m u khác nhau. c) ñĩ a và ñĩa t ñĩ a và ñĩa t là thi t b vào / ra : Có th ñ c thông tin t ñĩ a t và ghi thông tin vào ñĩa t . * ñĩ a là kh i hình ch nh t có ch a các thi t b và linh ki n ñ làm vi c v i ñĩ a t . Máy vi tính có 2 lo i ñĩ a t là ñĩ a c ng (Hard Disk/ Fixed Disk) và ñĩ a m m (Soft Disk/Flopy Disk). 25 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 25
  26. - ñĩ a c ng ñưc l p trong thân máy, n u máy có 1 ñĩ a c ng thì tên ñĩ a là C: , n u máy có 2 ñĩ a c ng thì tên là C: , D: . ñĩ a c ng ch a các ñĩ a c ng có dung l ưng l ưu tr ln t 40 MB ñ n hàng ch c GB. - ñĩ a m m l p ngay bên ngoài v máy, 2 m m có tên là A: , B: , ñĩ a m m ch a các ñĩa m m có dung l ưng l ưu tr nh h ơn ñĩa c ng, hi n nay thông d ng là 1,44MB. * ðĩa t có hình d ng tròn ñưc c u t o b ng ch t d o ( ñĩ a m m ) ho c nhôm ( ñĩ a cng) có ph các h t s t t trên b m t ñ l ưu tr thông tin d a theo ñ c tính nhi m t c a các ht s t t . Các thông tin l ưu tr trên ñĩa t d ng mã nhi phân ( bít 0 ho c 1). - M i ñĩ a t m m g m có hai m t t hoá ñưc ñánh s là m t 0/1, có 2 ñ u t ti p xúc trên d ưi ñ ñ c và ghi thông tin, m i m t phân thành nhi u rãnh (Track) ñánh s t 0 tr ñi ,rãnh ngoài g n mép ñĩ a là rãnh s 0, m i m t ñưc phân thành nhi u cung (sector) ñưc ñánh s t 1 tr ñi, ( ñĩ a 1,2M phân thành 80 rãnh và15 sect ơ, ñĩa 1,44 M phân thành 80 rãnh và 18 sect ơ ), m i cung ch a 512 byte. - ðĩa c ng g m nhi u m t ñĩ a cùng tr c quay t o thành kh i tr g i là cylinder, s mt tu ỳ theo dung l ưng c a ñĩ a, ch ng h n ñĩ a có 8 ñ u t (Head) ñánh s t 0 ñ n 7 gm 4 m t ñĩ a, m i m t c a ñĩ a c ng ñưc phân thành 17 sect ơ, m i m t g m nhi u rãnh (ðĩa c ng XT g m 305 rãnh, ñĩa c ng AT g m 615 rãnh ), m i rãnh trên m t cung ch a 1024 byte. d) Máy in ( Printer ) * Máy in là thi t b ra c a máy vi tính, dùng ñ in ra k t qu x lý, d li u, ch ươ ng trình, thông báo c a máy vi tính. * Máy in dùng trong máy tính g m nhi u lo i khác nhau ho t ñ ng theo các nguyên lý khác nhau. Ta có th phân thành các lo i c ơ b n sau: - Máy in m u (Ploter) g m 8 bút v màu khác nhau ho t ñ ng trên nguyên t c bút v . - Máy in Lazer ho t ñ ng trên nguyên t c dùng tia Laeser ép nóng ch y b t m c khô bám trên lô - Máy in kim (9 kim ho c 24 kim) ho t ñ ng trên nguyên t c kim phun b n vào b ăng mc và t o ra trên gi y các n t ch m ñen. Hi n nay máy in Laser ñưc s d ng r ng rãi vì có ưu ñim là in nhanh và ch t l ưng tt nh ưng giá ñt h ơn máy in kim. Máy in kim giá r h ơn và b n h ơn nh ưng ch t l ưng không cao và in ch m h ơn. e) Thi t b chu t Chu t là m t thi t b vào c a máy vi tính. Có th ch n l nh, ch n các ñ i t ưng, di chuy n và thay ñi kích th ưc các ñ i t ưng b ng chu t. Thông th ưng chu t có 2 nút b m. Nút trái dùng cho ph n l n các thao tác, nút ph i tu ỳ theo t ng ch ươ ng trình mà có các ch c n ăng khác nhau, thông th ưng nh n nút ph i ñ hi n ra các l nh có th th c hi n ñưc t i v trí v a ch n c a chu t. l nh này tu ỳ thu c ph n mm ñang s d ng. f) Các thi t b khác Các thi t b ngo i vi c a máy vi tính hi n nay r t phong phú, ngoài các thi t b c ơ b n nêu trên còn các thi t b khác nh ư : ðĩa CD-ROM, máy chi u (Projecter), máy quét nh 26 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 26
  27. (Scaner), T t c các thi t b ngo i vi giúp cho vi c ñưa thông tin vào máy nhi u d ng t các kí t ñ n âm thanh, hình nh. 3- T ch c m t phòng máy tính và cách b o qu n 3.1- T ch c m t phòng máy Khi thi t l p m t phòng máy tính, c n ch n v trí thoáng mát, tránh ánh n ng m t tr i, tránh n ơi có nam châm và t tr ưng. Không nên ñt máy g n c a s , nhà b p. Nên ñt máy vi tính cách xa t ưng ñ tránh m và nên ñ máy sao cho nh ng ng ưi ng i làm máy không quay l ưng vào ñuôi máy. Nhìn chung, máy tính nên ñưc ch y qua n áp ñ tránh nh ng thay ñi ñ t ng t ñin áp làm nh h ưng ñ n máy tính. Nên l p ñiu hoà, máy hút m trong phòng máy ñ ñ m b o nhi t ñ và ñ m trong phòng ñưc chu n. T t nh t là t 20 0 C ñn 25 0C. Trong phòng máy nên tr i th m cách ñin và máy nên n i ñ t ñ kh t ĩnh ñin. Trong phòng máy ph i dùng các bi n pháp ñ ng ăn ch n b i b m thâm nh p vào máy tính. Vì v y, không nên ñi giày, dép vào phòng máy tính, không hút thu c trong phòng máy, không ñ các ch t hay gây cháy n trong phòng máy. Không ñ ki n, gián và các lo i côn trùng khác vào phòng máy tính. 3.2 B o qu n ñĩa t , màn hình, bàn phím *ði v i ñĩ a t : - ðĩa c ng: Tu i th c a ñĩ a c ng th ưng t 8.000 ñ n 20.000 gi . ð u máy ph i ñ t trên bàn b ng ph ng, v ng ch c, không lung lay. Khi máy ñang v n hành, n u vô ý ñ p manh vào ñu máy, ho c vô ý làm lung lay m nh thì ñu t s ñ p m nh vào ñĩa c ng làm bong l p t ph ngoài ho c chính ñ u t b v ho c l ch d n ñ n tình tr ng c ng không s d ng ñưc. Khi nhi t ñ t ăng cao thì l p t tính trên m t ñĩ a s b bong ra ho c ñĩ a b cong. Trong tr ưng h p này, d li u trên ñĩa c ng không th l y ra ñưc và b n c ũng không truy nh p thông tin lên ñĩa ñưc. Khi di chuy n ñ u máy, ñ ñ m b o an toàn cho ñĩa c ng, b n c n ch y ch ươ ng trình “Park” ñ di chuy n ñ u t ra mé ngoài c a ñĩ a c ng vì v trí này không có d li u. Nhìn chung, b n nên th ưng xuyên ki m tra tình tr ng c a ñĩ a c ng b ng các ch ươ ng trình ti n ích nh ư Scandisk, NDD Khi m máy, b n ph i tuân th các nguyên t c v v n hành máy nh ư sau: c m n áp vào ngu n l ưi, b t n áp, b t công t c ñ u máy. Khi t t máy, b n làm ñng tác ng ưc l i: tt máy tính, t t n áp, rút phích c m n áp ra kh i ñin l ưi. - ðĩa m m th ưng có ch t l ưng không ñưc t t b ng ñĩ a c ng, Vì v y, n u b n l ưu tr d li u trên ñĩa m m thì c n ph i th ưng xuyên ki m tra tình tr ng c a ñĩa và d li u ñưc lưu tr trên ñĩa. Khi dùng ñĩa, b n không ñưc ch m tay vào ph n phía trong c a ñĩ a mà ch ñưc c m ph n v nh a bên ngoài. Không ñ b i r ơi vào ph n lõi nh a bên trong, không ñ ñĩa g n n ơi có t tính, tránh xa các n ơi có tia X quang. Không ñ v t n ng ñè lên ñĩa, không ñưc ñ ñĩ a b cong, tránh tuy t ñ i ñ ñĩ a m m n ơi m ưt, nhi t ñ cao. Tránh va ch m mnh vào ñĩ a. Khi di chuy n máy, c n có ñĩ a gi ñưa vào ñĩ a ñ ñ u t không b l c, rung. Khi ñĩa b b n do b i, b n không nên ñưa ñĩa vào vì có th s làm b n ñ u t ho c th m chí có th làm h ng ñ u t . *Màn hình:Khi không dùng máy, b n ph i ph kín máy ñ che b i, khói và nh t là ch t lng bám vào. Không ñưc bít các l thông h ơi hai bên hông và phía trên màn hình. Th ưng 27 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 27
  28. xuyên lau chùi b i b m các khe rãnh thông h ơi. B n c ũng c n l ưu ý r ng: khi làm vi c, màn hình và ñu máy phát nhi t nhi u nên hút b i r t m nh. Khi làm vi c, ñin th trong màn hình có th lên t i hàng nghìn vôn nên có th gây ch t ng ưi trong giây lát. Vì v y, khi máy ñang làm vi c, b n không ñưc m n p nh a, tránh ñ nh ng n ơi m th p. B n không nên ñ màn hình nh ng v trí có th b n ưc m ưa h t vào. Không ñưc ñ ng ch m m nh vào phía tr ưc màn hình. Khi v n chuy n màn hình kh i khu vc làm vi c, b n b t bu c ph i cho màn hình vào h p có ñ m x p. * Bàn phím: d ưi các phím ñ u có các lò xo ñ ñàn h i khi gõ phím. Vì v y, b n không nên gõ m nh lên m t phím. Ph i ñ y bàn phím khi không dùng t i. Không ñưc ñ bàn phím b b i b n, ch t l ng ho c n ưc h t vào s làm bàn phím b k t, không s d ng d ưc. Khi b o qu n bàn phím, b n nên dùng c n ñ lau m t bàn phím nh ưng không ñưc ñ c n ch y xu ng phía d ưi bàn phím. Câu h i ôn t p ch ươ ng II 1. Nêu các ch c n ăng c ơ b n c a máy vi tính. 2. Ti sao CPU l i là b não c a máy vi tính? Các thành ph n c a CPU. 3. ð ch a các thông tin c n thi t khi máy làm vi c thì c n có b ph n nào? T i sao ph i lưu tr thông tin ra b nh ngoài? 4. Ti sao l i g i là các thi t b ngo i vi? Trình bày các thi t b ngo i vi thông d ng c a máy vi tính. 5. Cách b o qu n ñĩ a t , màn hình, bàn phím. 28 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 28
  29. CH ƯƠ NG III: H ðIU HÀNH ð s d ng máy vi tính tr ưc tiên ph i hi u và bi t s d ng b ch ươ ng trình ñiu khi n các ho t ñ ng chung c a máy vi tính. B ch ươ ng trình ñó chính là h ñiu hành. Ch ươ ng này tình bày các ki n th c chính v h ñiu hành: Khái ni m h ñiu hành, các h ñiu hành thông dng hi n nay, h ñiu hành Microsoft Windows 98/2000, kh i ñ ng và các thành ph n c ơ bn c a windows 98/2000, thay ñ i các bi u t ưng ho c m c ch n trong Windows 98/2000, s d ng Windows Explorer trong windows 98/2000. 1 - Khái ni m h ñiu hành 1.1 - Khái ni m h ñiu hành * H ñiu hành là h th ng các ch ươ ng trình ñiu khi n các hành vi c ơ b n c a dàn máy vi tính. Ch khi h ñiu hành ñưc n p vào trong b nh thì máy tính m i ho t ñ ng. H ñiu hành m c ñích giúp ng ưi s d ng máy tính d dàng và hi u qu . * Ch c n ăng c ơ b n c a H ñiu hành: - H ñiu hành ñiu khi n t t c ho t ñ ng c a máy tính và các thi t b ngo i vi. - H ñiu hành là ng ưi thông d ch, c u n i gi a ng ưi s d ng và máy vi tính. 1.2 - Phân lo i h ñiu hành Có th chia h ñiu hành thành 2 lo i: H ñiu hành máy tính cá nhân, h ñiu hành mng * H ñiu hành máy tính cá nhân là h ñiu hành vi t ñ ñiu khin m t máy tính riêng l còn g i là máy tính cá nhân. Các h ñiu hành máy tính cá nhân thông d ng nh ư: MS-DOS, WINDOWS 95, WINDOWS 98, WINDOWS 2000, WINDOWS XP * H ñiu hành m ng là h ñiu hành vi t ñ ñiu khi n m t m ng máy tính bao g m 1 máy ch k t n i v i các máy tr m, h ñiu hành ñưc cài ñt trong máy ch . Theo kho ng cách ñ a lý có th phân ra các lo i m ng máy tính sau : M ng c c b , m ng ñô th , m ng di n r ng, m ng toàn c u. - M ng c c b ( LAN - Local Area Network ): là m ng ñưc cài ñt trong ph m vi tươ ng ñi nh h p nh ư trong m t toà nhà, m t xí nghi p v i kho ng cách l n nh t gi a các máy tính trên m ng trong vòng vài km tr l i. - M ng ñô th ( MAN - Metropolitan Area Network ): là m ng ñưc cài ñt trong ph m vi m t ñ th , m t trung tâm v ăn hoá xã h i, có bán kính t i ña kho ng 100 km tr l i. - M ng di n r ng ( WAN - Wide Area Network ): là m ng có di n tích bao ph r ng ln, ph m vi c a m ng có th v ưt biên gi i qu c gia th m chí c l c ñ a. - M ng toàn c u ( GAN - Global Area Network ): là m ng có ph m vi tr i r ng toàn c u ñó là Internet Các h ñiu hành m ng thông d ng hi n nay là: WINDOWS NT, UNIX, WINDOWS 2000 SERVER 1.3 - M t s h ñiu hành thông d ng * H ñiu hành MS-DOS H ñiu hành MS DOS là m t h ñiu hành ra ñi cách ñây khá lâu và r t ph d ng tr ưc khi có s n ph m cùng hãng c a nó là h ñiu hành WINDOWS ra ñi. DOS qu n lý, l ưu tr thông tin d ưi d ng các t p tin và th ư m c. Giao di n c a DOS v i ng ưi s d ng là giao di n dòng l nh. 29 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 29
  30. * H ñiu hành WINDOWS 98/2000 H ñiu hành WINDOWS 98/2000 do hãng ph n m m MICROSOFT phát hành. ðây là m t h ñiu hành theo phong cách hoàn toàn m i và nó nhanh chóng tr thành m t trong nh ng h ñiu hành ph d ng và ñưc yêu thích nh t hi n nay. Tr ưc kia ñ làm vi c ñưc v i h ñiu hành MS DOS, c n ph i nh r t nhi u l nh vi cú pháp dài dòng và r c r i, cùng v i vi c ph i ñ i di n v i m t màn hình t i om s làm cho công vi c tr nên nhàm chán. H ñiu hành WINDOWS ra ñi, t ươ ng thích v i h ñiu hành MS DOS, ñã mang l i r t nhi u ti n l i trong vi c s d ng. H ñiu hành WINDOWS vì s d ng giao di n ñ h a do ñó r t d s d ng. M t s ñ c ñim n i tr i c a WINDOWS 98/2000 - Cung c p m t giao di n ñ ho ng ưi-máy thân thi n (GUI- Graphic User Interface). - Cung c p m t ph ươ ng pháp ñiu khi n th ng nh t cho m i ng d ng trên môi tr ưng WINDOWS 95 - Ho t ñ ng ch ñ ña nhi m - Môi tr ưng Nhúng - Liên k t các ñ i t ưng (OLE - Object Linking and Embeding) - T ñ ng nh n d ng và cài ñt trình ñiu khi n các thi t b (Plus and Play). - H tr m ng. * H ñiu hành WINDOWS NT Windows NT là h ñiu hành m ng ñưc ng ưi dùng tin c y. Qua s d ng, nó ch ng t là h ñiu hành m ng tích h p nhi u tính n ăng nh ư các giao th c truy n tin chu n, tính năng tìm ñưng (routing), truy c p t xa, t c ñ , b o m t m c C2, giao di n ñơn gi n, d qu n tr , ñ c bi t ñây là h ñiu hành n n t ng cho r t nhi u ch ươ ng trình và ng d ng ph bi n hi n nay nh ư MS SQL Server. MS Mail Server, MS Exchange Server 4.0, Internet Infomation Server (bao gm FTP Server, Gopher Server, W.W.W. Server), MS Proxy Server, Windows NT là h ñiu hành 32 bit, ña nhi m có ưu tiên nh m khai thác h t kh n ăng ca các b vi x lý nh ư Intel x86, RISC và các h th ng ña x lý ñ i x ng (symmetric multiproccessing system). Bên ngoài là m t giao di n ng ưi s d ng gi ng nh ư Windows, Windows NT ñã ñưc thi t k l i ph n h t nhân (kernel) c n thi t v i các h ñiu hành ñã có Windows NT th c hi n ñưc h u h t các ch ươ ng trình ñang ch y trên các h máy tính x86 và RISC d ưi MS-DOS, Windows, MS OS/2 version 1.x và các ng d ng cùng v i các ch c n ăng phát tri n v b o mt và qu n tr . Tính m : ð duy trì t ươ ng thích ví d v i các ng d ng vi t trên UNIX theo chu n POSIX. Tuy nhiên ñ t n d ng h t kh n ăng c a WINDOWS NT ta c n th c hi n các ng dng vi t riêng cho h ñiu hành 32 bit này mà MS SQL Server là m t ví d . * H ñiu hành UNIX UNIX là h ñiu hành m ng ña nhi m, ña ng ưi dùng. UNIX v i s c m nh và tính tin cy truy n th ng, c ng thêm nh ng kh n ăng m ũi nh n v truy n thông, k t n i m ng qua TCP/IP, th ư ñin t , c ơ s d li u, tính an toàn cao. ðc bi t, các ng d ng chuyên nghi p ñu ñưc vi t r t hoàn thi n trên UNIX. H ñiu hành UNIX ñã ñưc phát tri n t i phòng thí nghi m AT&T Bell t i Murray bang New Jersey - m t trong nh ng phòng nghiên c u l n nh t trên th gi i. T khi phiên bn ñ u tiên c a h ñiu hành UNIX ñưc Ken Thompson thi t k n ăm 1969, nó ñã tr i qua 30 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 30
  31. mt quá trình phát tri n và ngày càng hoàn thi n. Khi h ñiu hành UNIX ñã phát tri n, r t nhi u máy tính v n còn ch y ch ñ ñơn nhi m, ngh ĩa là máy tính ch ph c v ñưc m t ng ưi trong cùng m t kho ng th i gian, do ñó ng ưi s d ng không khai thác h t ñưc n ăng lc c ũng nh ư t c ñ c a máy tính. H ơn th n a, môi tr ưng làm vi c c a các l p trình viên b cô l p v i các l p trình viên khác. ðiu ñó t o nên s khó kh ăn trong vi c chia x d li u và ch ươ ng trình, ñiu ñó gi m n ăng su t làm vi c c a nh ng ng ưi làm vi c trong cùng m t d án hay cùng m t m c ñích. H ñiu hành UNIX ra ñi ñã cung c p ba ti n b ch y u so v i h th ng ñơn nhi m c ũ là: - UNIX cho phép nhi u h ơn m t ng ưi có th s d ng máy tính ho c nhi u ch ươ ng trình cùng x lý trong cùng m t lúc ( ña nhi m). -UNIX cho phép t ng cá nhân có th thông tin tr c ti p v i các máy tính khác thông qua thi t b ñ u cu i . - Cu i cùng UNIX làm cho s chia x d li u và ch ươ ng trình gi a các cá nhân v i nhau d dàng h ơn. H ñiu hành UNIX ñưc xây d ng trên b n ph n chính bao g m: • Ph n lõi ( kernel) • H th ng t p ( file system) • Ph n v ( shell) • Các l nh ( commands) Hi n nay có r t nhi u h ñiu hành UNIX do nhi u hãng phát tri n. 2 - H ñiu hành Microsoft windows 98/2000 2.1 - Kh i ñ ng máy và các thành ph n c ơ b n a) Kh i ñ ng h ñiu hành H ñiu hành ñưc cài ñt trong C: c a máy vi tính. Khi m máy ( n nút Power ) thì h ñiu hành ñưc n p vào trong b nh c a máy vi tính, khi n p xong s hi n ra màn hình chính ca Windows ( Desk top) nh ư sau (hình 1.3) 31 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 31
  32. Hình 1.3 - Phía trên là các bi u t ưng c a các trình ng d ng. Khi mu n m 1 trình ng d ng ta ch vi c kích ñúp chu t vào bi u t ưng c a nó. - Dưi cùng là thanh ng d ng TASKBAR b) Thanh ng d ng TASKBAR Thanh ng d ng Taskbar nh ư sau: Thanh ng d ng này ch a nút Start và danh sách các ng d ng ñã kích ho t. T t c các ca s ng d ng khi ñưa v ch ñ c c ti u ñ u xu t hi n trên thanh Taskbar. Khi này, các bn ch c n nháy ñúp chu t lên bi u t ưng c a nó trên thanh này. - Di chuy n Taskbar Thanh Taskbar có th thay ñ i các v trí khác nhau trên màn hình. Mu n thay ñ i v trí, các b n ch c n thao tác nháy và kéo lên n n c a Taskbar. T i n ơi xu t hi n m ũi tên hai chi u, các b n nháy và kéo lên các biên phía trong ñ thay ñ i kích th ưc c a Taskbar. - Các thao tác chính. Khi b n nháy nút ph i chu t lên n n c a Taskbar s xu t hi n b ng chn. Các m c ch n trong b ng ch n có ý ngh ĩa nh ư sau: + Toolbars: Khi ñư a con tr ñ n m c ch n này thì h p tho i xu t hi n. Nu ch n Desktop thì các bi u t ưng trên màn hình chính c a Windows xu t hi n trên thanh Taskbar. 32 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 32
  33. Nu ch n New Toolbar thì h p tho i New Toolbar xu t hi n. Gi s b n ch n Printer thì h p tho i Printer xu t hi n theo d ng rút g n trên thanh Taskbar. + Cascade Windows: Các c a s ñang m x p l p lên nhau. + Tile Windows Horizontally: Các c a s ng d ng x p l p lên nhau theo chi u ngang. + Tile Windows Vertically: Các c a s ng d ng x p c nh nhau theo chi u ñ ng. + Minimize All Windows: C c ti u hóa các c a s ñang m và ñư a v Taskbar. + Properties: ðnh ngh ĩa cách th hi n c a Taskbar và thay ñi các thành ph n trong Start Menu Programs. Khi ch n m c này, h p tho i Taskbar Properties xu t hi n. Các m c ch n trong h p tho i này có các ch c n ăng nh ư sau: Always on top: Taskbar luôn xu t hi n trên màn hình t t c các ng d ng. Auto hide: Taskbar b che d u ñ n khi con tr chu t di chuy n ñ n v trí c a nó. Show small icon in Start menu: Thay ñi kích th ưc các bi u t ưng trên b ng ch n Start. Show Clock: Hin hay n ñ ng h trên Taskbar. c) Nút Start Nút Start th c hi n nhi u ch c n ăng quan tr ng: Th c hi n các ng d ng, m t p, g i ca s tr giúp, tìm t p, thoát kh i Windows 98, và các công c thi t l p c u hình khác. Khi b n nháy chu t nút Start, trên màn hình xu t hi n b ng ch n Start Menu Programs. Tùy theo vi c cài ñt mà trong b ng ch n Start s xu t hi n các m c khác nhau. B ng ch n Start có d ng nh ư sau (Hình 2.3) Hình 2.3 Các m c ch n chính trong b ng ch n này có ch c n ăng nh ư sau: - Programs : Th c hi n các ch ươ ng trình ng d ng trên Windows. - Documents : M các tài li u v ăn b n, ñ h a. - Settings : Thi t l p c u hình Control Panel, máy in, Taskbar. - Find / Search: Tìm ki m t p ho c th ư m c. - Help : M c a s tr giúp. - Run : Ch y các t p ch ươ ng trình. - Shut Down : Khi ch n m c này, m t m c ch n xu t hi n, b n có th ch n m t trong các ch c n ăng: 33 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 33
  34. Shut down Tt máy. Restart Kh i ñ ng l i h ñiu hành Windows. Stand by Kh i ñ ng l i Windows và vào ch ñ MS – DOS. d) M trình ng d ng ð m 1 trình ng d ng ta có th th c hi n 1 trong 3 cách sau: Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng c a trình ng d ng trên màn hình chính c a Windows Cách 2: Ch n nút START/ ch n m c PROGRAMS/ ch n trình ng d ng Cách 3: Ch n nút START/ chn m c RUN / ch n BROWSE/ ch n th ư m c và trình ng d ng/ ch n OK e) Tt máy Ch n nút START/ SHUTDOWN / SHUTDOWN/ OK Sau ñó t t màn hình. f) Kk i ñ ng l i Trong quá trình làm vi c máy b treo (không ho t ñ ng ti p), ñ kh i ñ ng l i máy ta n nút RESET ( hoc n ñ ng th i 3 phím CTRL, ALT, DEL). 2.2 - T o, thay ñ i các bi u t ưng ho c m c ch n cho m t n i dung a) To bi u t ưng ho c m c ch n cho m t ch ươ ng trình ñc l p. ði v i các ch ươ ng trình ñc l p, ch ng h n nh ư: Microsoft Excel, Microsoft Word, Foxpro, ta có th t o m t m c ch n n m trong m t b ng ch n nào ñó ho c t o m t bi u t ưng trên màn hình Windows ñ khi ch n m c ch n ho c bi u t ưng t ươ ng ng thì ch ươ ng trình th c hi n mà không ph i th c hi n các thao tác tìm ki m ph c t p. Trình t th c hi n nh ư sau: - Nh n nút Start. - Ch n m c Settings. Khi này, m t b ng ch n xu t hi n. - Ch n Taskbar. Khi này b ng ch n Taskbar Properties xu t hi n. - Ch n Start menu Programs, nh n nút Add trong khung Customize Start Menu. Khi này h p Create Shortcut xu t hi n. - Nh n nút Browse - Ch n th ư m c ch a ch ươ ng trình. - Ch n t p ch ươ ng trình . - Ch n Next. Khi này, b ng ch n Select Program Folder xu t hi n. - Trong khung Select folder to place shortcut in, ta ph i ch n v trí ñ ch a bi u t ưng: + N u ta nh n chu t trên Desktop, bi u t ưng s xu t hi n trên màn hình chính c a Windows . + N u ch n Programs, bi u t ưng s xu t hi n trong khung Programs. + N u ch n Start Menu, m c ch n ñưc ñ t trong khung Start. + N u ch n StartUp, ch ươ ng trình s ñưc th c hi n ngay sau khi kh i ñ ng Windows. 34 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 34
  35. + N u ch n New Folder, Windows s t o m t b ng ch n m i trong b ng ch n Programs ñ ch a bi u t ưng c a ch ươ ng trình. - Sau khi ch n xong, b ng ch n Select a title for the Program xu t hi n. - Trong khung Select a name for the Shortcut, ta c n ñưa tên cho m c ch n này, n u ta không ñư a tên m i vào khung trên thì Windows s ñưa tên ng m ñ nh - Nh n nút Finish kt thúc. b) Thay ñi bi u t ưng và tên c a bi u t ưng * Thay ñi bi u t ưng: Gi s c n thay ñi bi u t ưng cho ch ươ ng trình ñt trong b ng ch n Programs, các b ưc ti n hành nh ư sau: - ðư a con tr ñ n bi u t ưng này - Nh n chu t ph i. Khi này, h p tho i Properties xu t hi n. - Nh n chu t ph i vào nút Change Icon ñ thay ñ i bi u t ưng. Khi này, h p tho i Change Icon xu t hi n: Ch n bi u t ưng c n thi t ho c có th nh n nút Browse ñ tìm bi u t ưng thích h p trong các th ư m c khác. Các t p là bi u t ưng có ph n m r ng là *.ICO. C ũng c n l ưu ý rng, trong th ư m c System c a Windows có t p Shell32.dll là m t t p ch a r t nhi u bi u tưng. B n có th m t p này và ch n bi u t ưng c n thi t. Xin l ưu ý: Có th t t o bi u t ưng b ng cách t o ho c s a m t hình nh và ñt tên t p có ph n m r ng là *.ICO. Khi này, hình nh ñưc t o có th làm bi u t ưng cho m t m c ch n nào ñó. * Thay ñi tên bi u t ưng ð thay ñ i tên bi u t ưng ti n hành nh ư sau: - N u bi u t ưng n m trên màn hình c a Windows (Desktop) thì có th nh n chu t vào tên bi u t ưng. Khi này, con tr n m tên bi u t ưng và s a l i tên này. C ũng có th ti n hành nh ư d ưi ñây. Vào b ng ch n ch a bi u t ưng, ch n bi u t ưng c n s a l i tên, nh n chu t ph i. Khi này, m t b ng ch n xu t hi n. Ch n m c Rename. Khi này, h p tho i xu t hi n. S a l i tên bi u t ưng (m c ch n) trong khung New name. Xin l ưu ý: Trong b ng ch n còn có các m c sau: + Ch n m c Delete s xóa m c ch n (bi u t ưng) ñã ch n. + Ch n open s th c hi n n i dung c a m c ch n. + Ch n m c Create Shortcut s t o m t bi u t ưng cho m c ch n này trên màn hình chính c a Windows (Desktop). 2.3 - S d ng h p tho i control panel Hp tho i Control Panel là h p tho i r t quan tr ng dùng ñ cài ñt các tham s liên quan ñn giao di n c a Windows, ph n m m ng d ng, ph n c ng c a máy ð m h p tho i Control Panel, ti n hành các b ưc sau: - Vào b ng ch n Start, ch n m c Settings. - Ch n Control Panel. Khi này, h p tho i Control Panel xu t hi n nh ư hình sau ( Hình 3.3) 35 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 35
  36. Hình 3.3 a) Thi t l p t c ñ c a bàn phím và con tr màn hình Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: H p tho i xu t hi n: - Trong khung Repeat rate: Ch n t c ñ c a bàn phím b ng cách kéo thanh tr ưt trong khung này. T c ñ khi gõ các phím, kéo con tr b ng các phím m ũi tên và ngay c khi s dng NC, s càng nhanh khi kéo g n ñ n v trí Fast và ng ưc l i, s ch m d n khi kéo thanh tr ưt ñ n g n v i Slow. - Trong khung Cursor blink rate: Thay ñi t c ñ nh p nháy c a con tr . Khi thanh tr ưt càng g n ñ n v trí cu i (Fast) thì t c ñ nh p nháy càng nhanh. Ng ưc l i, khi càng g n ñ n v trí ñ u (Slow) thì t c ñ càng ch m. - b) Thi t l p các tham s cho màn hình Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: Khi này, h p tho i Display Properties xu t hi n: Ta ch n các m c sau: * M c Background Mc này ch n nh ho c màu n n cho màn hình. Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties có d ng nh ư hình sau. Trong khung Wallpaper, ch n nh ho c màu n n cho màn hình Windows. Có th s dng nút Browse ñ ch n nh cho màn hình trong th ư m c ho c ñĩ a khác. 36 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 36
  37. Hình 4.3 * M c Screen Saver Mc này ch n hình nh xu t hi n khi không s d ng chu t hay bàn phím và cài ñt m t kh u. Khi ch n m c này thì h p tho i Display properties xu t hi n. -Trong khung Screen Saver c a h p tho i này ch n m t hình nh. Hình nh này s xu t hi n sau m t kho ng th i gian không s d ng chu t hay bàn phím. Kho ng th i gian này tính bng phút và ñưc xác ñ nh trong khung Wait. - Khi ch n nút Password protected, ch ch n ñưc nút Password protected khi ñã ch n mt hình nh trong khung Screec Saver (n u ch n m c None thì không ch n ñưc nút này). Nh n chu t vào nút này, h p tho i xu t hi n.Khi ñưa m t kh u vào trong khung New password, c n nh c l i m t kh u này m t l n n a trong khung Confirm new password. Khi ñã thi t l p ch ñ này, sau m t th i gian xác ñ nh trong khung Wait mà ta không s d ng ñ n máy tính b ng cách tác ñ ng lên chu t ho c các phím c a bàn phím, hình nh ñã ñưc ch n trong khung Screen Saver s xu t hi n. N u n m t phím ho c nh n chu t thì h p tho i xu t hi n.Ta c n ph i ñưa vào m t kh u ñã cài ñt ñ có th làm vi c vi máy tính. N u m t kh u ñư a vào không ñúng, ta không th ti p t c công vi c. - Khi c n xóa m t kh u ho c s a ñ i l i m t kh u, b n vào h p tho i Change Password th c hi n t ươ ng t nh ư trên. - Ch n m c Power s xu t hi n: Khung Turn off monitor, xác ñnh kho ng th i gian mà sau kho ng th i gian này không s d ng ñ n máy tính (không nh n các phím trên bàn phím ho c nh n chu t) thì màn hình s t ñ ng t t. Tươ ng t v i các thao tác trên ñi v i c ng khi ch n th i gian trong khung Turn off hard disks. * M c Appearance Khung này ñ ch n phông ch , kích th ưc ch cho các bi u t ưng, các b ng ch n trong các ng d ng c a Windows 37 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 37
  38. Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n -Trong khung Scheme, ch n các c p màu cho màn hình giao di n c a Windows c ũng nh ư trong các ng d ng khác: Microsoft Excel, Microsoft Word -Trong khung Item, ch n phông ch , kích th ưc ch , màu s c ch cho các b ng ch n, các dòng thông báo, bi u t ưng, Khi nh n chu t lên m ũi tên xu ng trong khung này, h p tho i xu t hi n. + Ch n ñ i t ưng c n ch n phông ch , kích th ưc ch trong h p tho i trên. M t s ñi t ưng nh ư m t m c ch n trong b ng ch n, n i dung v ăn b n trong c a s , ñưc miêu t trong h p tho i Display Properties và b n có th nh n chu t lên các ñi t ưng này ñ ch n thay cho vi c ch n chúng trong khung Item. + Ch n phông ch trong khung Font (khung này s tr thành sáng nét khi ñã ch n m t ñi t ưng). + Ch n kích th ưc ch trong khung Size và ch n màu trong khung Color cho ñi tưng ñã l a ch n. * M c Effects H p tho i này dùng ñ thay ñ i các bi u t ưng (Icon) trên giao di n c a Windows (Desktop). Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n. - Nh n chu t vào bi u t ưng c n thay ñ i. - Nh n chu t vào bi u t ưng Change Icon Khi này, m t h p tho i là danh sách các bi u t ưng xu t hi n. Ch n bi u t ưng c n thi t. * M c Web Khung này ñ cài ñt các tham s cho các trang Web khi máy c a b n ñưc n i v i Internet. * M c Settings Mc này khai báo s màu c a nàm hình và ñ phân gi i c a hình. Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n. - Trong khung Color palette, ch n s màu cho màn hình. S màu có th có ñưc còn ph thu c vào Card màn hình mà b n ñang s d ng. - Thanh tr ưt trong khung Desktop area dùng ñ ch n ñ phân d i cho màn hình. - Nh n chu t vào khung Advanced Properties ñ xem các thông tin v Card màn hình và màn hình. Trong tr ưng h p c n thi t, b n có th thay ñ i Card màn hình khi ch n nút này. Cu i cùng ch n OK k t thúc. Xin l ưu ý: Thay cho vi c ch n bi u t ưng Display trong h p Control Panel, có th thao tác nh ư sau: Trên màn hình c a Windows, nh n chu t ph i, ch n Properties. c) Thay ñi ngày tháng và th i gian cho h th ng Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: Ho c nh n chu t vào v trí ghi th i gian bên ph i d ưi ñáy màn hình. Khi này, h p tho i Date/Time Properties xu t hi n. - Trong khung Date: Ch n ngày, tháng, n ăm cho h th ng. 38 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 38
  39. - Trong khung Time: Ch n th i gian. B n c n ch n ba l n cho các giá tr : gi , phút và giây. - Trong Time zone: ch n múi gi . Sau khi ñã thi t l p xong các tham s , nh n nút Apply phía d ưi h p tho i ñ ch p nh n các giá tr . d) Cài ñt máy in Khi s d ng m t máy in m i, b n c n cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n máy in thì máy in mi s d ng ñưc. Các b ưc ti n hành nh ư sau: Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u tưng: Khi này, h p tho i Printers xu t hi n. Trong h p tho i Printers, nh n chu t lên bi u tưng Hp tho i Add Printer Wizard xu t hi n. Nh n chu t vào nút h p tho i Add Printer Wizard tr thành nh ư hình sau (Hình 5.3) Hình 5.3 Ch n m t trong hai ph ươ ng án: - Local printer: Cài ñt máy in c c b ( ñưc n i tr c ti p vào máy tính ñang s d ng). - Network printer: Máy in cài ñt trên m ng. Gi s b n ch n Local printer. Nh n chu t vào nút Next. Khi này, h p tho i Add Printer Wizard tr thành nh ư hình sau (Hình 6.3) 39 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 39
  40. Hình 6.3 Trong khung Manaufacturers, ch n nhóm máy in. Khi này, trên c a s bên trái xu t hi n các máy in c a nhóm này nh ư hình trên. Chn máy in c n cài ñt. Nh n chu t vào nút Khi này, h p tho i Install From Disk xu t hi n. Nh n chu t vào nút OK ñ cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n máy in. Khi mua m t máy in, nhà cung c p bao gi c ũng ñưa cho b n m t, th m chí m t vài ñĩa là ch ươ ng trình ñiu khi n máy in. N u là ñĩa m m b n ch c n ñưa ñĩa vào A và nh n chu t vào nút . N u ch ươ ng trình ñiu khi n ñưc ñ t trong th ư m c ho c ñĩ a khác, bn nh n chu t vào nút khi ch n th ư m c ho c nh n chu t vào m ũi tên xu ng trong khung Copy manufacture ’s files from ñ ch n ñĩ a c n thi t. Có m t s máy in, Windows t cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n và b n ch c n ch n th ư m c Windows (là th ư mc cài ñt ch ươ ng trình Windows ) trong h p tho i trên. Các th h Windows càng v sau thì kh n ăng này càng l n. Khi ch n ñưc v trí ch a ch ươ ng trình ñiu khi n, nh n chu t vào e) Thi t l p ch ñ hi n th c a d li u ð thi t l p ch ñ hi n th c a d li u (d ng s , ti n t , th i gian, ), các b n ti n hành nh ư sau: - Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng Khi này, h p tho i Reional Settings Properties xu t hi n. Nh n chu t vào nút Numper ñ ch n ch ñ hi n th cho các d li u d ng s . H p tho i Reional Settings Properties có dng nh ư hình sau: 40 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 40
  41. Hình 7.3 - Trong khung Decimal symbol, ch n ký hi u bi u th phân cách ph n th p phân. B n có th ch n d u ph y (,) và khi này, các ng d ng c a Windows nh ư Microsoft Excel, Microsoft Word s s d ng ký hi u này trong các phép toán, công th c, trình bày k t qu ca d li u ki u s . - Trong khung No.of digits after decimal: Xác ñnh s ch s th p phân. - Trong khung Digit grouping symbol: Xác ñnh ký hi u dùng làm d u phân cách gi a các s hàng nghìn, tri u, t - Trong khung No. of digits in group: Xác ñnh s ch s t o thành m t nhóm và ñưc phân cách b ng ký hi u m c trên. Thông th ưng, s l ưng này là 3. Các khung còn l i dùng ñ thi t l p cách th hi n s âm. B n có th ch n s âm ñưc vi t: -123.456,78 ho c (123.456,78) bng cách ch n trong khung Negative number format. Bn có th nh n chu t lên khung Currency, Time và Date trong h p tho i Regional Settings Properties ñ xác l p ch ñ hi n th cho d li u ki u ti n t , th i gian và ngày tháng. 2.4 - S d ng ch ươ ng trình Windows Explorer Ch ươ ng trình Windows Explorer là m t ch ươ ng trình ti n ích n m trong các b Windows 95/98/2000, dùng ñ qu n lý ñĩ a. B n có th s d ng ch ươ ng trình này ñ sao chép, xóa, ñi tên các t p, t o các th ư m c m i a) Kh i ñ ng ch ươ ng trình Windows Explorer Có th kh i ñ ng ch ươ ng trình Explorer b ng m t trong 3 cách sau: 41 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 41
  42. - Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng Windows Explorer trên Desktop - Cách 2: Ch n nút Start / ch n m c Program / ch n Windows Explorer - Cách 3: Ch n nút Start / ch n m c Run / ch n nút Browse / ch n th ư m c và chon ch ươ ng trình ng d ng Sau khi kh i ñ ng b ng m t trong ba cách trên, c a s làm vi c c a Windows Explorer có d ng nh ư hình sau: Hình 8.3 C a s làm vi c c a Windows Explorer ñưc chia thành hai c a s con: Khi ñưa con tr ñn m t th ư m c hay ñĩ a c a s bên trái thì trên c a s bên ph i s xu t hi n n i dung c a th ư m c hay ñĩ a này. b) Ra kh i Windows Explorer Ch n m c FILE/ ch n m c EXIT c) Các ng d ng c a Windows Explorer * T o th ư m c m i ð t o m t th ư m c m i, các b n ti n hành các b ưc nh ư sau: - Trên c a s bên trái, ñư a con tr ñ n ñĩ a ho c th ư m c c n t o th ư m c m i. N u con tr n m trên ñĩ a thì th ư m c ñưc t o s n m tr c ti p trên ñĩ a này. N u con tr n m th ư m c nào thì th ư m c m i s n m tr c ti p trong th ư m c này. - Vào b ng ch n File, ch n New. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. - Ch n Folder. Khi này, trên c a s bên ph i xu t hi n m t bi u t ưng nh ư hình sau: Con tr ñang n m New Folder. ð i tên thành tên th ư m c c n t o. Ví d s a thành 42 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 42
  43. * Xem thông tin - Gi s , khi b n ñưa con tr vào th ư m c Giaotrinh c a s bên trái thì trên c a s bên ph i xu t hi n n i dung c a th ư m c Giaotrinh. - Khi n vào phím + bên trái th ư m c, các th ư m c tr c thu c th ư m c này (n m tr c ti p trong th ư m c) xu t hi n phía d ưi ñ có th xem ti p n i dung c a các th ư m c con. - Khi mu n xem th ư n i dung c a th ư m c con trong m t th ư m c thì ñư a con tr ñ n th ư mc con này và nh n chu t. N i dung s ñưc xu t hi n trên c a s bên ph i bao g m c t p và các th ư m c con tr c thu c. Trên c a s bên trái, d ưi th ư m c này xu t hi n danh m c các th ư m c nh ưng ch xu t hi n các th ư m c tr c thu c. - Khi c n quay tr v th ư m c m thì nh n chu t lên d u tr ( - ) bên c nh th ư m c, danh mc các th ư m c phía d ưi c a th ư m c trên c a s bên trái bi n m t. * Sao chép Gi s c n sao chép th ư m c Excel trong th ư m c Giaotrinh sang th ư m c Sach , có th ti n hành theo hai cách nh ư sau: • Cách 1: - ðư a con tr ñ n th ư m c Excel, nh n chu t ph i. Khi này, m t h p h i tho i xu t hi n - Ch n Copy. - Nh n chu t vào th ư m c Sach, nh n chu t ph i, ch n Paste. • Cách 2: - Trên c a s bên trái, ñư a con tr ñ n th ư m c Giaotrinh. Khi này, trên c a s bên ph i xu t hi n n i dung c a th ư m c Giaotrinh. - Nh n chu t vào th ư m c Excel. Khi này, th ư m c ñ i màu. Chú ý: N u b n nh n ñúp chu t thì s xu t h ên n i dung c a th ư m c này trên c a s bên ph i. - Vào b ng ch n Edit, ch n Copy, nh n chu t trên th ư m c Giaotrinh, vào b ng ch n Edit, ch n Paste ho c nh n Ctrl+V. Xin các b n l ưu ý ð ch n m t nhóm các th ư m c ho c t p ñ sao chép ho c d ch chuy n, tr ưc khi ch n tp ho c th ư m c m i, nh n và gi phím Ctrl. * Dch chuy n Dch chuy n m t th ư m c, t p ho c m t nhóm th ư m c ho c t p ñưc th c hi n t ươ ng t nh ư khi sao chép ch khác là khi sao chép thì ch n Copy trong các b ng ch n còn khi d ch chuy n thì thay b ng m c ch n Cut trong các b ng ch n. Cũng có th ti n hành b ng cách kéo chu t nh ư sau: - Ch n th ư m c c n d ch chuy n (có th c a s bên ph i ho c bên trái). - Nh n và gi chu t, kéo th ư m c ñ n th ư m c c n d ch chuy n và nh chu t (khi này, th ư m c ho c ñĩ a c n d ch chuy n ñ n ñ i màu). * Xóa t p ho c th ư m c Nh n chu t vào th ư m c ho c t p c n xóa và th c hi n m t trong ba cách sau: - Nh n chu t ph i, ch n m c Delete ho c ch n Menu Edit/ Delete . - Nh n chu t vào bi u t ưng Delete - Nh n phím Delete trên bàn phím. Khi th c hi n m t trong ba cách trên, h p tho i Confirm Folder Delete xu t hi n, ch n Yes n u mu n xóa, ch n No n u mu n h y b l nh. 43 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 43
  44. * ði tên Nh n chu t vào t p ho c th ư m c c n ñ i tên, nh n chu t ph i ch n Rename. * M t p ho c th ư m c - Ch n t p ho c th ư m c c n m . Nh n chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. - Ch n Open. + N u là th ư m c thì t o m t c a s ñ ch a n i dung c a th ư m c. + N u là t p ch ươ ng trình thì th c hi n ch ươ ng trình này. + N u là t p ng d ng ñưc t o ra t các ch ươ ng trình h th ng nh ư Microsoft Excel, Microsoft Word thì kh i ñ ng ch ươ ng trình này ñng th i m t p ñưc ch ñ nh. * Xem thông tin c a t p ho c th ư m c Ch n t p ho c th ư m c c n xem thông tin, nh n chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. Ch n Properties. * Tìm ki m thông tin Tìm ki m thông tin trong Windows 98 và Windows 2000 có khác nhau. - Tìm ki m trong Windows 98: ð tìm ki m thông tin, ti n hành các b ưc nh ư sau: + Vào b ng ch n Tools, ch n m c Find. Khi này, m t b ng ch n ph xu t hi n. + Ch n m c Find Files and Folder. Khi này h p tho i Find xu t hi n. + Ch n m c Name & Location: Trong khung Named, ch n tên t p c n tìm. B n có th s d ng nhi u ký hi u d u sao (*) cho m t nhóm ký t b t k ỳ và d u h i (?) cho m t ký t bt k ỳ. + Trong khung Containing text, ñư a vào ñon v ăn b n có ch a trong t p c n tìm. + Trong khung Look in, ñư a tên ñĩ a ho c th ư m c c n tìm ki m. + Nh n nút Find Now khi ñã ñư a các thông tin trên. B n có th tìm theo m t ch tiêu v tên t p ho c ñon v ăn b n ch a trong t p (khi này, ch tiêu kia ñ tr ng) ho c k t h p hai ch tiêu tìm ki m nêu trên. + Trong h p h i tho i Find, nh n chu t vào khung Date ñ ch n ñiu ki n tìm ki m theo ngày tháng. M t h p tho i xu t hi n. + Ch n nút Find all files. Nh n chu t vào m ũi tên xu ng trong khung này ñ ch n ch ñ tìm ki m theo th i gian s a ñ i hay th i gian t o t p. Bn ch có th ch n m t trong ba nút sau: + between and : Gi a m t kho ng th i gian. + during the previous month(s): Tr ưc m t s tháng. + during the previous day(s): Tr ưc m t s ngày. Sau khi khai báo xong các tham s trên, nh n chu t lên nút Find Now. + Trong h p tho i Find, nh n chu t lên khung Advanced ñ ch n ch ñ tìm ki m theo kích th ưc t p. - Tìm ki m trong Windows 2000: ð tìm ki m thông tin trên ñĩa, các b n ti n hành các b ưc sau: + Nh n chu t vào bi u t ưng Search trên thanh công c . Khi này h p tho i Search xu t hi n. + ðư a tên t p ho c th ư m c c n tìm ki m vào khung Search for files or folders named. + ðư a ñon v ăn b n có trong t p tìm ki m + Ch n th ư m c ho c ñĩ a c n tìm trong khung Look in. 44 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 44
  45. + Khi ñã ñư a các tham s c n thi t, nh n chu t vào nút Search now ñ b t ñ u tìm ki m. Trong khung Search Results xu t hi n k t qu các th ư m c ho c các t p th a mãn ñiu ki n tìm ki m cùng các tham s c a chúng. * Format ñĩa: Gi s c n format ñĩ a m m ( A), ñưa v t sáng ñ n A trên c a s bên trái , nh n nút chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. Ch n m c Format. Câu h i ôn t p ch ương III 1. Nêu khái ni m h ñiu hành, các ch c n ăng c ơ b n c a h ñiu hành. 2. Nêu s khác nhau gi a h ñiu hành máy tính cá nhân và h ñiu hành m ng. Nêu m t s h ñiu hành ñang ñưc s d ng r ng rãi hiên nay n ưc ta. 3. Nêu cách kh i ñ ng, m trình ng d ng, kh i ñ ng l i, t t máy trong h ñiu hành Windows 2000. 4. Trình bày v màn hình chính c a Windows 2000, thanh ng d ng TASKBAR, nút START. 5. Ch ươ ng trình Windows Explorer ñ làm gì ?. Nêu m t s ng d ng c a Windows Explorer. 45 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 45
  46. CH ƯƠ NG IV: H SO N TH O V ĂN B N MIROSOFT WORD M t tr ng các ng d ng thông d ng nh t c a máy vi tính là ñ so n th o v ăn b n. H so n th o v ăn b n là b ch ươ ng trình giúp cho ng ưi s d ng so n th o v ăn b n trên máy vi tính. H so n th o v ăn b n ñưc s d ng r ng rãi nh t hi n nay là h so n th o v ăn b n Microsoft Word. Trong ch ươ ng này gi i thi u v h so n th o v ăn b n Microsoft Word. N i dung chính ñ c p t i các v n ñ : Kh i ñ ng Word, các thành ph n trên màn hình word, so n th o v ăn b n, ñ nh d ng d li u, các l nh v t p, k b ng bi u, các thao tác th ưng g p trong Word. 1 - Gi i thi u ch ươ ng trình Ms-Word 1.1 - Gi i thi u chung MS-Word là trình so n th o v ăn b n do hãng MicroSoft thi t k . MS-Word ho t ñ ng trong môi tr ưng Window. H ñiu hành WINDOWS có giao di n ñ ho gi a ng ưi s dng và máy vi tính, m i l nh c a WINDOWS ñưc th hi n qua các bi u t ưng ñ ho trên màn hình và vi c ra l nh cho máy tính ch là ch n các bi u t ưng ho c th c ñơn phù h p thông qua bàn phím ho c thi t b chu t. Các máy tính n ưc ta hi n nay ph bi n dùng h ñiu hành Window 98 ho c Window 2000. Ch ươ ng trình MS-WORD là h so n th o v ăn b n n m trong b ch ươ ng trình Tin h c văn phòng (MicroSoft Office), chúng ta có th g p các phiên b n khác nhau c a Word nh ư Word6.0 trong Office 4.3 ho c Word 97; Word 2000. Nh ng phiên b n m i này ñưc b xung thêm m t s tính n ăng v ñ ho , b ng bi u mà các phiên b n tr ưc không có. Trong môi tr ưng WINDOWS có th tìm th y b ng tính ñin t Excel, h qu n tr d li u Access, công c v Powerpoint và m t s trình ng d ng khác. Trong ph n này chúng ta ch ñ c p ñ n MS-WORD. B ch ươ ng trình Windows ñưc cài ñt trong c ng c a máy vi tính. V i phiên b n 3.1 (là phiên b n làm vi c trong môi tr ưng DOS) sau khi kh i ñng t d u nh c h th ng C:\> ta ch c n gõ l nh WIN và b m ti p phím Enter là ch ươ ng trình ñưc kh i ñ ng. Các phiên bn Windows 95 tr ñi vi c kh i ñ ng ñưc hoàn toàn t ñ ng. 1.2 - Cách s d ng chu t Tr ưc khi làm vi c v i MS-WORD ta c n ph i bi t cách s d ng thi t b chu t (Mouse). Mouse có th có 2 ho c 3 phím (Hình 1.4). Khi di chuy n mouse trên bàn làm vi c con tr mouse trên màn hình s di chuy n theo, tu ỳ thu c vào v trí c a Mouse trên màn hình mà hình dng c a nó s thay ñ i. Ph n l n các thao tác c a mouse ch s d ng phím trái (Left) do v y trong tài li u này n u nói b m mouse thì có ngh ĩa là b m phím trái, nh ng tr ưng h p b m phím ph i s có ghi chú riêng. Có 3 thao tác b m phím c a mouse: - B m ñơn: ñư a mouse ñn bi u t ưng ho c v trí cn thi t r i b m phím trái - B m kép : ñư a mouse ñn bi u t ưng ho c v trí c n thi t r i b m phím trái hai l n liên ti p - B m rê: ñư a mouse ñn v trí c n thi t b m và gi phím trái sau ñó di mouse trên bàn, thao tác b m rê nh m bôi ñen m t vùng v ăn b n ho c di chuy n m t ñ i t ưng t ch này sang ch khác. Hình d ng con tr chu t ph thu c vào v trí c a nó trên màn hình, m i hình d ng có m t công d ng khác nhau, chúng ta s th y trong t ng ng d ng c th . 46 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 46
  47. Left Center Right Hình 4.1 Hình 1.4 Mt s chu t hi n nay phím gi a ñưc thay b ng m t bánh xe. Quay bánh xe này màn hình s ñưc cu n lên hay xu ng. 1.3 - Kh i ñ ng và ra kh i Word a) Kh i ñ ng Word Có th kh i ñ ng Word theo 3 cách sau: - Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng Word trên Desktop - Cách 2: Ch n nút Start / ch n m c Program / ch n Micrsoft Word - Cách 3: Ch n nút Start / ch n m c Run / ch n nút Browse / ch n th ư m c và chon ch ươ ng trình ng d ng. Sau khi kh i ñ ng b ng m t trong ba cách trên, c a s làm vi c c a Micrsoft Word có dng nh ư hình sau (Hình 2.4) Hình 2.4 Theo th t t trên xu ng d ưi thì màn hình bao g m các ph n sau: - Thanh tiêu ñ: Thanh này cho bi t tên c a s ñang làm vi c (Micrsoft Word) và tên văn b n ñang so n th o. - Thanh th c ñơn (Menu): Thanh này trình bày các th c ñơn ngang, m i m c ch n trong th c ñơn ngang s cho ti p m t th c ñơn d c. - Thanh công c (Toolbars): Trên thanh công c là các nút (Button), các nút này là công c giao ti p thay cho vi c ch n các th c ñơ n con trong thanh Menu. 47 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 47
  48. - Thanh ñnh d ng (Format): Thanh này g m các nút ph c v cho vi c ñ nh d ng v ăn bn, các ch c n ăng ñ nh d ng v ăn b n th c ra c ũng ñã có trong th c ñơn Format, tuy nhiên ñnh d ng b ng thanh Format s nhanh h ơn và ti n d ng h ơn. - Th ưc (Ruler): Ch ra l trái , l ph i, v trí các c t trong b ng. - Ph n hi n ra v ăn b n: G m nhi u dòng, ñ hi n ra v ăn b n mà ta gõ vào - Cu i cùng là thanh tr ng thái: Ch ra các thông tin hi n th i v t p v ăn b n ñang so n th o: Trang hi n th i (Page), ñon (Sec), dòng (Ln), c t (Col), Có th dùng ch c n ăng Tools - Customize ñ thay ñ i các nút trong các thanh công c ho c dùng View-Toolbars ñ thêm b t các thanh. b) Ra kh i Word Ch n m c FILE/ ch n m c EXIT ho c nh n ñ ng th i hai phím Alt và F4 1.4 - Mô t các thành ph n trong màn hình Word a) Thanh tiêu ñ (Title Bar) Ph n gi a thanh tiêu ñ là tên c a c a s ñang m ( Microsoft Word) và tên t p v ăn b n ñang so n th o, khi b t ñ u làm vi c v i MS-WORD 6.0 tên t p v ăn b n ñưc ñ t ng m ñnh là Document1, n u chúng ta ghi v ăn b n vào ñĩa v i tên khác thì tên ñó s thay th cho Document1. Bên trái thanh tiêu ñ là nút ñiu khi n ( Ctrol menu box). Khi b m mouse vào nút này ta th y hi n lên m t menu d c g m các Menu con: Restore (Khôi ph c c a s v tr ng thái tr ưc), Move (D ch chuy n c a s ñ n v trí m i), Size (Thay ñi kích th ưc c a s ), Minimize (Thu c a s thành bi u t ưng), Maximize (Phóng to c a s ), Close ( ðóng c a s so n th o), Switch To (Kích ho t ch ươ ng trình ng d ng v a b ñóng). Nút ñiu khi n Thanh tiêu ñ Thanh th c ñơn Thanh công c Thanh ñ nh d ng Hình 3.4 Phía bên ph i thanh tiêu ñ có ba nút Thu nh màn hình làm vi c thành m t dòng Thu nh ho c phóng to c a s K t thúc làm vi c, ñóng c a s l i 48 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 48