›
›

Giáo trình môn Tài chính doanh nghiệp (Phần 2)

pdf 205 trang ngocly 160
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình môn Tài chính doanh nghiệp (Phần 2)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_mon_tai_chinh_doanh_nghiep_phan_2.pdf

Nội dung text: Giáo trình môn Tài chính doanh nghiệp (Phần 2)

  1. C huong8 CAC QUYET OiNH VA PHAN TICH VE CHI PHI DAU TU Cac nha quan ly trong tat ca cac cong ty phat xem xet cac ' r \ \ x quyet djnh quan trong lien quan den cac luong tien sau nhieu w r f nam. Cac quyet dinh do lien quan den nhung ket qua thu duqc tu cac tai san ma cong ty da dau tu nhu: may moc, phucmg tien f t t giao thong, nha cua, dat dai. Cac quyet dinh khac co the lien r •% r quan den nhung thay doi quan trong cua qua trinh san xuat hoac r x t v vice lap them mot day chuyen san xuat san pham, djch vu mai f X va anh hucrng tai cac hoat dong cua cong ty. Cac quyet dinh dau tu do anh huang lan tai vi the canh tranh cua cong ty. 8.1. Cac quyet djnh dau tir / * > \ 1 Cac quyet dinh lien quan tai luong tien vao va luong tien r f x ra trong cac nam tiep theo dugc goi la cac quyet djnh dau tu. Cac quyet djnh nay thuang dugc xem xet dai han va co tac dong nhieu nam. / \ Cac quyet dinh dau tu thudng dugc xem xet cho cac du an 1 ' X t hoac chuang trinh cu the. Doanh nghiep can xem xet ve tiet i / kiem chi phi co the tao ^a dugc tir viec mua mot he thong may mdi hien co bii dap dugc chi phi mua ban dau va chi phi trong hoat dong hay khong? Ngay ca cac to chirc phi Igi nhuan cung 107
  2. can phai xcm xct trong quyet dinh dau tir nlur vay. Yi du, eo'iig ty A phai xcm xct cac van de nlur viec sir dung kem hieu q]ua cua cac may loc khong klii ma cong ty dang sir dung, xcm xct den chat luong san pham co phai do van de nay gay ra khong. Rat kho dinh luong khi no khong dirge tinh vao chi phi ngay ilap tuc. nhung vice danh gia rat quan trong trong ra quyet dinh dlau tu co ban. Hon nua, khi nha quan ly ra cac quyet dinh ve n:ioi phuang an khac nhau c„.a cac clurong trinh, dir an cu the, to'ng i r the cong ty se lien quan den cac hoat dong, cac clurong triinh hay du an dau tu khac cua cong ty. Chung ta co the nhin nhian qua trinh thuc hien cua du an tren mot nam khi chuyen doi ccac / f \ ket qua cua tat ca cac du an ve nam hien tai. Hinh sau day mc> ta du an nay bang cac diem tuong trimg cac hoat dong cua du am. Ifin/i H-8.1. Mot to clurc nlur la mot sir tup hop cua cac dir an va cac cltir&ng trinh Cac du an hoac chuong trinh C B A 1 2 3 4 5 6 Nam Cac quyet djnh dau tu trong cac dir an dai han thirong tao 108
  3. tin'n: mot bg phan cua qua trinh xay d u n ; ke hoach chien luge. ( ac .Liu Ur Ion tron>i cong nghe san xu.a va vice mua sam cac tai s;n co ma tri Ion duac thirc hien co the dan toi cac thay doi, nangcao nang suat va tinh canh tranh cita cac cong ty. 8.2. Qua tr inh duvet dir an dau tu ■» / Sue manh iau dai cua mot cong t\ co the bj anh hudng rat f \ \ l>Vn Idi cac quyct dinh dau tu co ban, vi vay nhieu cong ty ldn cd qi y trinh duyet du an dau tir rat phuc tap, thudng bi bat buoc thue hien theo dung quy cach. Cac bieu mau cu the dugc sir dung va cac yeu cau dugc xem xet vdi nhieu cap do quan ly. Hau let cac tong cong ty ldn d Viet Nam cd phong ke hoach dau tx hoac Ban dau tu cd chirc nang phan tich cac de an dau tu. ■> ^ \ Qua trinh tham djnh va phe duyet mot dir an dau tu gom 6 bueVe % r Buoc 1: De xuat du an Trong nhieu cong ty ldn, cac du an dugc cac nha quan ly cua. cong ty de xuat y tudng va chi dao qua trinh xay dung de an. Sr lira chon dir an can phu hgp vdi kc hoach chien luge phat ■» f tiien )di cac nha quan ly cong ty va veVi cac dudng loi chi dao, lien cuan den dir an nao co the dugc chap nhan cho cong ty. Cac nhat cuan ly vdi su than trpng, sir suy xet cita minh khong chap •t thu;ar cac du an mac du co the phu hgp vcri cong ty, bdi vi ho can.i hay cac du an do co mot sd rui ro cho ho hoac cac don vi ma ho phu trach. x \ Buoc 2: Gia djnh va phan tich cat. luong tien cua du an Cac luong tien ciia du an phai dugc tinh cho toan bo thdi giam on tai ciia dir an. Co nhieu cong cu dung de phan tich cac luditu tien, mot so cong cu trong so dd dugc gidi thieu trong clnrrcng khac ciia giao trinh nay. Trong thue te, co mot sd nha 109
  4. quan ly lap dir an da co tinh lam cho cac luong tien trong de an dau tu cua ho tang tinh hap dan. Vice phat hien ra nhung gian f * lan do thucrng la kho neu cac nha quan lv do co kien thuc sau rong ve hoat dong kinh doanh cua ho va thi truong cua ho. Buac 3: Qua trinh phe duyet du an dau lie Cac muc do tham quyen de duyet cac de an dau tu la khac nhau giua cac cong ty. Chi phi cua mot du an cang Ion thi nguoi % \ \ f co tham quyen phe duyet du an phai co vi tri cang cao. Hau net, f > * x cac nha quan ly cap cao moi dugc phep duyet cac de nghi dau tu * * r r co ban quan trong, nguoi de xuat du an phai ’ban1 cac ke hoach * 9 de xuat cua ho cho cac nha quan ly trong cong ty. Qua trinh nay \ * can co su quan ly Nha nuoc khi trong nhieu cong ty co canh tranh manh vi gioi han nguon luc. Nguoi quan ly can tap hop sir i y f ung ho cho du an cua ho va chuan bj cac ly le de thuyet phuc tai W ^ sao du an cua minh lai tot hon cac du an khac. Cac phan tich ve f \ ^ ^ so lieu tai chinh chi la mot khia canh cua de an dau tu. Can co cac y kien phan tich, tranh luan cua nguoi co tham quyen de chumg minh ve su chap thuan cua du an: thuong duoc thuc hien tren co so nhung luan cu chien luge, marketing, tai chinh hoac moi trudng. Buac 4. Phan tich va lua chon du an ' • ' * Theo cac hoat dong xuc tien thuc hien cua nguoi de xuat du an, du an se dugc tham dinh va lua chon boi cac nha quan ly 1 ^ co tham quyen cua cong ty. Buac 5. Trien khai thuc hien du an ' f Cac du an da dugc phe duyet se dugc trien khai. Cac van de lien quan la xay dung hoac mua sam tai san moi, tuyen cac nhan vien moi va dao tao cac nhan vien cu. Buac 6: Kieni tra, danh gid muc do hoan thanh du an 110
  5. kc; hoach han dau va dir tinh cac luon:.; tien. Tien trinh bao cao dira tren ket qua cita dir an trong ky hoat dong hoac kv tai chinh. Tat nhien, khong phai tat ca cac dir an dugc phe duyet th eo cac buac tren. Trong cac cong ty nho, cac buac tien hanh khac xa voi mau tren. Trong cac cong ty Ion, giam doc cac dan » * ' 9 s v] kinh doanh true thuoc co tham quyen ra quyet djnh dau tu ca biin ma khong can phe duyet cua tong cong ty, vi du quan ly bo phan san xuat co the chi can sir phe duyet cho du an dau tu cua r gi am doc chi nhanh vai gia trj du an hon 15.000 USD. / r \ Sau day, chung ta se xem xet chi tiet han van de quan trong dugc thue hien nhu la mot phan cua qua trinh dau tu. 8.3. Cac cong cu phan tich dy an dau tu' Cac cong ty co quyet dinh thirc hien hay khong mot du an X f X d;au tu nhu the nao? R5 rang cac anh huang ve tai chinh cua du an phai dugc xem xet. Do la, cac chi phi cua moi du an phai durgc so sanh vai cac !gi ich ma cong ty se nhan dugc tu thue hiien du an. Trong quyet dinh chi dau tu, cac chi phi va Igi ich * * ' ' 1 cl(6 phat sinh trong nhieu nam, chung dirge coi la cac luong tien X X ' X X v;ao va luong tien ra theo timg ky. Luong tien ra bao gom cac cltii phi ban dau cua du an va cac chi phi phat sinh trong qua / trinh hoat dong, chi phi nay se phat sinh suot qua trinh thue hien X X x / dtu an. Luong tien vao bao gom tiet kiem chi phi va doanh thu / • X tamg them tu ket qua thirc hien dir an va so tien lai tir ban cac tai sain. Vi du, neu cong ty A dang nghien ciru ve viec mua mot day « X ' ' 1 * ' ' clhuyen mai. luong tien ra se bao gom so tien mua may ban dau v;a sir phat sinh cac chi phi khac khi may mai dugc dua vao hoat d<ong trong suot du an. Luong tien vao tuang img se bao gom:
  6. so tien thu dugc tir ban may cu. chi phi tiet kiem dirge tir khi sir diing may moi, va gia tri dugc ket chuven lai tir khi ket thuc dir an mua may mai nay. Co nhieu cong cu khac nhau de phan tich cac luong tien do nhu: thai gian hoan von, ty suat Igi tire ke toan, luong tien ft \ \ r chiet khau (DCF). Hai cong cu dau khong de cap den gia trj thai gian cua luong tien. Do dugc gia dinh rang mot dong nhan dirge trong tucmg lai co gia tri bang mot dong nhan ngay hom nay. \ \ t r t ' Cong cu luong tien chiet khau do xem xet cu the anh fnrang den gia tri thoi gian cua luong tien. Cac luong tien lien quan den dir J f ' an nay dugc gia dinh va tong ket trong cot thu nhat cua bang 8.1. Co khoan tien chenh lech giua luong tien ra va luong tien vao va luong tien ra cua bo phan phuc vu va cua cong ty la rong, khong bao gom cac phan tich khi chung khong thich hop voi * A quyet, dinh dau ' tu. Bai vi chung se khong thay doi o ’ bat ky 1 / X / ' phucrng an nao. Ban co the thay rang tiet kiem chi phi co xu huong tai nam nam, de gia dinh vugt ra ngoai thai gian lien p \ r r t # quan den nhieu yeu to khong on dinh. Bang B-8.1. May CT - cac luong tien cho hai phitffng an Dan vi tinh: USD P/a 1: Mua them P/a 2: Thay may mot may CT mai CT cu bang may CT mai Dau tu ban dau (thai diem 0) (585.000) (676.000) Chi phi mua may (74.715) 0 Phi lap dat 0 Thu tir ban may cu 150.000 * 1 Dau tu rong (thai diem 0) (659.715) (526.000) \ * Luong tien tir nam 1 -5 (107.000) 63.000 112
  7. i; * i I lan^'tiet kiem chi phi hoat 90.000 0 1 d o n : 1 I)Oc:nh thu tang them do tang 200.000 80.000 i kha njng hoat dong Tie’ kiem do giam thai gian i 0 (15.000) cho cua benh nhan noi tru Phi dao tao nhan vien sir dung 183.000 128.000 (nam tlu'r may moi (nam thir 1) 1), 143.000 (nam thir 2-5) Tiet kiem chi phi hang nam Gia mua may dugc gia dinh la 585.000 do la va chi phi f X lap dat la 74715 do la. Vi vay chi phi ban dau dugc gia dinh la 659.715 do la. Chi phi them cho thay the cac bo phan, chi phi dich vu va hoa chat se la S107.000/moi nam. Co hoi tang them doanh thu do tang them kha nang lam viec cua bo phan phuc vu dugc gia dinh la 90.000 do la moi nam. Tiet kiem do giam thai gian cho cua khach hang la 200.000 do la mot nam 8.4. Cac phan tich su- dung luong tien chiet khau i \ \ f r > Be su dung nguyen ly luong tien chiet khau de phan tich f \ t \ quyet dinh dau tu co ban cua cong ty A, truoc het chung ta can ■> % ^ ^ hieu khai niem co ban ve gid tri (hai gian cua luong den. Ban muon nhan 100 trieu dong trao ngay ngay hom nay hay 100 x \ * r * trieu dong vao ngay nay nam sau. Hau het tat ca chung ta muon nhan tien ngay hom nay. Hai ly do giai thich sir lira chgn nay. f f y Ly do thu nhat, neu chung ta nhan dugc tien hom nay, chung ta sc sir dung no ngay thay vi phai dgi den nam sau. Ly do thu hai, \ X 9 chung ta se dau tu 100 trieu dong nhan dugc voi lai suat 7%, khi t \ do euoi nam chung ta se co 107 trieu dong. Vi vay gia tri thoi 113
  8. gian di cimg vdi tien to. Do do 100 trieu dung chung ta cc nga\ horn nay se khong ngang bang vai 100 trieu dong sau mo: nam , hai nam, hay nnrcri nam. Khi phan tich luong tien kco dai trong nhieu nam. phan tich chi dung khi dua tat ca gia tri tien trong cac nam vc cung > \ \ mot thai diem. Phuang phap phu hop de sir dung la luong tien chiet khau, cong cu nay se tinh toan gia tri theo thai gian cua ^ > \ r r \ \ luong tien. Chung ta can chiet khau luong tien trong ttrang lai 1 x * de lam chung ngang bang ve gia tri hien tai. Co hai nguyen ly dugc sir dung rong rai trong phan tich f r \ \ chiet khau cac luong tien: nguyen ly gia tri hien tai rong va ty f f suat hoan von noi tai. Moi nguyen ly do se duac sir dung de phan tich cac luong tien lien quan den quyet dinh mua may cua cong ty A. 8.4.1. Nguyen ly gia tri hien tai rong Nguyen ly gia tri hien tai rong xac dinh gia tri hien tai cua ^ ^ * cac luong tien trong tucmg lai cua mot du an de lam can cir / \ phan tich. Phan tich gia tri hien tai rong cita mot ke hoach dau tu gom 4 buac: * \ \ Buac 1: Lap bang the hien cac luong tien moi nam cua du % an dau tu. Buac 2: Tinh toan gia tri hien tai rong cua moi luong tien, sir dung lai suat chiet khau la ty le sinh lai nho nhat dugc chap nhan de dau tu cua cong ty. No thirang dung de do luang chi t phi von cua cong ty. * Buac 3: Tinh gia tri hien tai rong (NPV), la tong gia tri hien tai rong cua cac luong tien trong tirng giai doan thai gian. 114
  9. Hia/c 4: Neu NPV duong (NPV > 0). co nghTa dir an kha thi dira tren phuang dien tai chinh. NPV cang cao, du an cang kha thi han va duac lira chon. Tuy nhien can luu y rang thong tin tai chinh chi la mot khfa canh do dira vao do ra quyet dinh. Chien lirac hay cac cong cu dinh lirang khac co the du kha nang va co trong luong trong cac quyet dinh quan ly 8.4.1.1. Xcic dinh NPV cua cac luong tien trong du an mua them mot may mai (M). y y Luong tien lien quan tai du an mua them may M (phuang an 1) duac ghi trong bang 8.1. Trong bang 8.2, cac luong tien ciugc trinh bay theo cach de lam rd thcri gian thue hien cua moi ' > x i luong tien. Dau tu ban dau mua may M duac coi tai thai diem goc bang 0. Moi luong tien cua moi nam tir nam thu 1 den nam thir 5 duac chiet khau ve thai diem 0, su dung NPV de chiet khau moi luong tien vai lai suat chiet khau la 10%/nam. Cach de nhat de tim gia tri hien tai rong cho moi luong tien la su dung cac bang gia tri hien tai. * 8.4.1.2. Quyet dinh dua tren gid tri hien tai rong (NPV) f Phan tich gia tri hien tai rong cho thay mua them mot may M (so tien 659.715 USD) se thu duac tiet kiem chi phi doanh thu tang them (gia tri hien tai la 693.570 USD) tuc la se cao han chi phi ban dau. Gia tri hien tai cua luong tien vao se cao han • 9 • % ' gia tri hien tai luong tien ra la 35.855 do la. Vi vay theo phan tich NPV phuang an 1 la kha thi. 8.4.2. Nguyen ly ty suat hoan vdn noi bo Mot nguyen ly khac cung dung de chiet khau cac luong • i . ' ' > tien trong phan tich du an dau tu la nguyen ly ty suat hoan von noi bo. Ty suat hoan von noi bo duac dir an thu lai qua cac 115
  10. hoat dong kinh doanh trong suot dai dir an. Mot phirong an Khac dung de chiet khau la ty suat noi hoan la t\ le chiet khau td do eia tri hien tai morm muon thu lai luomz tien vao imane bam: vai V -' . * • V.V - ». ^ v. gia tri hien tai cua luong tien. vi vay 1RR la lai chiet khai: ma vai lai suat dothi NPV cua luong tien bang 0. Hang B-S.2. Nguyen ly gia tri hien tai rong: Phuang (in 1 Don vi: USD Tong gia tri Gia tri hien tai Cac luong tien moi nam hien tai cua SI vai 10% 0 1 2 3 4 5 Dau tu ban dau (659.715) 1,000 (651.000) 166.347 0,909 183.000 Tiet kiem chi 151.158 0,826 183.000 phi hang nam 137.433 0,751 183.000 124.989 0,683 183.000 113.643 0,621 183.000 T6ng ti5t kiem chi phi: 693.570 USD Gia trj hien tai rong: 33.855 USD Ty suat hoan von noi bo cua dir an mua may M (phuang an 1) la bao nhieu? Trong phan truac du an danh gia theo NPV la kha thi, vai lai suat chiet khau la 10%. Vay IRR se cao hern hay thap han lai suat chiet khau (i = 10%). Lai suat chiei khau duac sir dung trong tinh NPV cang cao thi gia tri hien tai cua tat ca cac luong tien trong tuang lai cang thap. Bai vi lai suat chiCrn liroc cao nghTa la mong muon thu duac hoi von nhanh. Vi vay t f - trong vi du lai suat chien luac cao han 10% se lam cho gia tri 116
  11. hi<;n tai rung dan tai (). S.-/ 2. 1. Xac dinh IRR IRR co the duac tinh theo cong time sau: n P = I Ct/(1 + r)" t=l P: Chi phi ban dau Ct: Gia tri luong tien rong duac tao ra hai du an trong giai doan t n: So nam cua du an r: IRR Tat nhien co the tim IRR de ban bang each su dung may tinh tai chinh va cac phuang trinh phan mem nhu excel. Ngoai ra chung ta sir dung nguyen ly thir va loai trir. Bang cac thu nhieu Iai chiet khau vao cong thirc tren, co the xac djnh IRR chinh xac cho du an. Dav la lai suat ma tai do NPV = 0. Tuv nhien nguyen ly nay tuang doi kho neu luong tien trong moi f 9 9 giai doan la khac nhau. Bang 8.3 cho thay lai chiet khau la 12%, NPV = 0. Vi vay IRR cua du- an mua may M (phircmg an 1) la 12% 117
  12. Being B-8.3. Nguyen ly ty su noi hoan: phuang an I Dan vi tinh: USD Tong gia tri Gia tri hien tai Cac luong tien raoi nam hien tai cua SI vai 10% 0 1 2 3 4 5 \ \ Dau tu ban dau (659.715) 1,000 (651.000) r— 163.419 0,893 183.000 Tiet kiem chi 145.851 0,797 183.000 phi hang nam 130.296 0,712 183.000 116.388 0,636 183.000 — 103.761 0,56 183.000 * T6ng tiet kiem chi phi: 659.715 USD Gia tri hien tai rong: 0 USD 8.4.2.2. Cac quyet dinh dua tren IRR Bay gia chung ta tinh duac IRR la 12%. Cong ty A su i f f dung thong tin nay de ra quyet dinh nhu the nao? Mot de an dau tu duac chap thuan ve phuang dicn tai chinh neu IRR Ion han lai suat chiet khau 10%. Vi vay, theo r r \ > it f phan tich chiet khau luong tien thi co the chap nhan phuang an mua mot may M mai. / f f ' Ket luan: van dung nguyen ly IRR khi chiet khau luong * tien theo cac buac sau: • Lap mot bang ve cac luong tien moi nam cua ke hoach dau tu. Cac luong tien do giong cac luong tien dung de tinh 118
  13. NPV (cot 1). • Tinh IRR cho du an dau tu. Sir dung may tinh tai chinh hoac chuong trinh phan mem. Co trudng he rp dung phuong phap thu va loai tru de tim lai suat chiet khau tai do NPV = 0. • Neu IRR lan han lai suat chien luge thi du an kha thi ve phuang dien tai chinh. 8.4.3. So sanlt hai cong cu NPV va IRR Trong truong hop nay NPV va IRR deu ung ho phuong an mua may M moi. Khi xem xet viec chap thuan hay loai bo mot X du an, nguyen ly thuong hoac ca hai cong cu deu ung ho hoac x / ca hai cong cu cung khong ung ho de xuat du an. 8.4.3.1. Cac iru diem cua viec ap dung phucmg phdp NPV Nguyen ly NPV co nhieu uu diem han nguyen ly IRU. f \ X Mot la, neu tinh toan trong phan tich du an dau tu bang phuang phap thu cong, each tinh NPV la de han tinh IRR. Uu diem nay khong con quan trong khi sir dung may vi tinh hoac may tinh tai chinh de tinh toan. l/u diem thu hai cua nguyen ly NPV la su phan tich co the x / f f \ \ \ dieu chinh rui ro. Doi voi mot so ke hoachdau tu, cac luong tien thue hien trong tuang lai cangxa, tinh on djnh cua cac phan tich x A X X X X ve do lan ciia luong tien se cang it han. Vi vay, cac luong tien X / f 1 cua du an keo dai, nhieu yeu to rui ro co the xay ra. Phan tich NPV eo the su dung lai suat chiet khau cao hon khi tinh NPV * cua du an co dai dir an dai han. Khong the dir phong rui ro trong each tinh IRR bcri vi khi phan tich chi tinh lai suat chiet f khau trung binh, IRR ciia du an. l/u diem thir ba, NPV luon chi nhan dugc mot ket qua. 119
  14. Khi luong tien thay doi tir duang sang am ngoai doi du an, co nhieu IRR dugc tinh cho mot dir an. Dieu nay co the xay ra. neu co luong tien am trong nam thu 3. nam thu 4. 5 la duong v.'t am trong nam thu 6. \ 8.4.3.2. Gia dinh tai dau tic 0 * r Uu diem cuoi cung cua NPV so vai IRR lien quan toi gia dinh tai dau tu ngam dinh trong nguyen ly IRR. Trong nguyen ly IRR, cac luong tien co kha nang dicn ra suot du an dugc gia dinh dugc tai dau tu vai lai suat bang lai suat IRR cua dir an. \ -I r r Dieu gia djnh nay co the khong thuc te neu IRR cua du an cao f r f r han lai suat chiet khau. NPV lam gia dinh nay tra thanh thuc te \ \ % t g f / khi cac luong tien duac tai dau tu vai lai suat chict khau. Nhuac diem cua IRR so vai NPV lien quan tai su sap xep cua du an. Sir dung IRR co the dan tai cac quyet dinh kem chinh r \ xac han so vai sir dung cong cu NPV. Cac van de nay dugc thao luan trong phan cuoi cua chuang. Noi chung cong cu NPV thuang dugc sir dung nhieu han cong cu IRR khi danh gia du an \ dau tu. 8.4.4. Cac phan tich chiet khau luong tien theo cac gia dinh Giong nhu bat cir mot mo hinh quyet dinh nao, nguyen ly chict khau luong tien dua trcn cac gia djnh. Ngoai gia dinh tai \ / r ' \ dau tu dugc trinh bay a trcn, nguyen ly chiet khau luong tien dua trcn hai gia djnh quan trong: • Thai diem kct thuc cua luong tien: Trong tinh toan gia tri hien tai dugc sir dung trong nguyen ly NPV va IRR, tat ca luong tien dugc coi la tinh vao cuoi nam. Tuy nhien, neu cong ty A mua may M so tien tien 183.000 do la thu dugc moi nam 120
  15. do tiet kiem chi phi va doanh tim lane them se dirge thue hien a cac thoi diem khac nhau trout.: nu;i nam. Khi .sir dune may dien toan yeu cau phan anh chinh xac thoi gian eua moi luong tien se lam rac roi hon cho pluin tich dau tu. Han che khi sir dung quy irac thai gian linh moi luon" tien vao cuoi nam noi chung la khong anh huang Ion tiri sir phan tich dau tu. • Sir on dinh cua luong tien: Chiet khau luong tien phan tich xem cac luong tien co thich hgp voi du dau tu hay khong khi chiing dugc coi la on djnh. Mae du trong cac phuang phap phan tich dau tu neu cac yeu to khong on dinh da dugc phat trien, chiing khong dugc sir dung rong trong thue te. Nhu dugc de cap a tren, su dieu chinh do rui ro dugc thue hien trong phan tich NPV de tinh cac kha nang hien doi khong on dinh ciia luong tien. Trong thue te, cac gia dinh do hiem khi dugc dap ung. Tuy nhien, mo hinh chiet khau cac luong tien tao ra nguyen ly sir dung rong rai va hieu qua trong phan tich dau tu. 8.4.4.1. Xac dinh ty le chiet khdu (Discount Rate) / / % ' r r \ \ Ty le chiet khau sir dung de chiet khau luong tien trong phan tich NPV, hay lai suat hoan von trong nguyen ly IRR, no f 0 thuang dugc dura tren chi phi von trung binh. Chi phi von la khoan tien can bu dap so von da dau tu cho mot du an. Mot du an moi tang them gia tri von cho cac co dong bang cach tao luong tien lan han chi phi nguon von da sir dung trong du an dau lu. Chi phi von dugc tinh toan dira tren chi phi ciia tat ca cac loai von cua mot cong ty. Cac cong ty tao nguon von nhu the nao? Chinh phii va cac don vi kinh doanh ciia Nha nuac thuang 121
  16. vay von bam; each phat hanh lrai phieu hoac vav cac to chirc tai chinh. Cac cony ty lien doanh lao cac nguon von bang cacti phat hanh co phieu. hoac vay muon. Vi vay. chi phi \ on so la chi phi trung binh cua cac nguon von do. Danh gia du an, lai suat chict khau dira trcn chi phi \'6n trung binh, do do no dugc dieu chinh cac rui ro cho phu hgp vai tung dir an cu the. Vai lai suat 10% dung de chiet khau cac luong tien moi nam trong du an mua may M. Muc lai nay dugc tinh bdi vi no la chi phi von trung binh cua cong ty tra cho nguon von vay. r ft 8.4.5. Cac quyet dinh cua chi phi thap nhat * » ^ Trong mot so truang hgp chi phi dau tu ca ban co the dugc phe duyet bai nha quan ly tham chi du an NPV < 0 hoac IRR nho han lai suat chiet khau. Vi du, cong ty dau tu he thong may tinh de cung cap cac loai dich vu cho khach hang va cung cap cac thong tin cho nguai quan ly. Tuy nhien, rat kho trong dinh lugng luong tien vao tang them, tuc la cac khoan nhan f \ dugc va cac lap luan chii yeu ve cac khoan nhan dugc. Chiing ta se hoan thanh viec phan tich chiet khau cac luong tien nhung muc tieu se dugc lua chon phuang an co chi phi thap. Day la / p 9 r \ quyet dinh chi phi thap nhat: han la toi da hoa NPV cua luong tien vao trir di luong tien ra, muc tieu la toi thicu NPV cua chi phi phat sinh. f r f * Vi du khac ma quyet dinh chi phi thap nhat co the dugc thuc hien la: mua thiet bi an toan, chi phi cho cac thiet bi dc dap ung cac yeu cau ve chat lugng moi truang. nlur la die u klnen khong khi hay sir dung chat thai. 122
  17. (V.4.6). Khau hao tai sau Khi tai san dai han dirge mua. chi phi thu hoi ciia tai san do duac tinh nizirac vai loi nhuan tronu nhieu uiai doan banu khau hao. Tuy nhien, chung ta khong cong chi phi khau hao vao trong phan tich luong tien. Ca NPV va IRR tap trung chu yeu tren cac luong tien, va chi phi khau hao dinh ky khong phai la X X / luong tien. Gia sir cong ty A khau hao tai san sir dung phuong phap khau hao duong thang, va thoi gian sir dung may M la 5 / nam. Neu cong ty mua them mot may vdi gia la 659.715 do la thi ty le hao mon se nhu sau: Chi phi ban dau: S659.715 Muc khdu hao hang nam theo phuang phap duong thang (D) D = SI31943 D = S131943 D = S131943 D = S131943 D = $131943 Thai gian Nam 1 Nam 2 Nam 3 Nam 4 Nam 5 Chi phi ban dau, Chi phi khau hao khong phai la cac ludng tien la mot luong tien ra. \ x % \ Tuy nhien chi co luong tien 659.715 do la la luong tien dien ra de thu hoi cho may mai. Khoan tien 131.943 do la la so tien khau hao hang nam khong phai la luong tien. Vi vay, chiing ta ghi chi phi thu hoi duac la mot luong tien trong phan tich dau tu, nlurnu chiinu ta khonu ehi mire khau hao hany nam, chiina khong phu lujp trong phan tich chiet khau luong tien. 123
  18. H.4J). 1 Khau hao irony, cac cony, ty phai )i(p thuC Gia su quyet dinh dau Ur cr ban da tinrc hien, con;’. ty, mot to cln'rc trong kinh doanh co tnich nhiem phai nop thuc thu nhap. Vi du, Cong ty C co the xcm xct mua mot lie thong may tinh. Dieu nay se thay doi sir giai quyet cua chung ta ve khau hao hang nam trong phan tich luong tien - khau hao van khong phai la luong tien. Tuv nhicn, khau hao gan vai sir khau trir thue. Thanh toan thue la cac luong tien, va giam thuc do khau hao dugc tinh trong phan tich cac luong tien. Chucmg tiep theo t \ * se xcm xct anh huang cua thue ve khau hao tai san trong phan tich chi phi dau tu. •x 8.4.7. So sanh haiphiro’ng an dau tu Chung ta thay co hai giai phap de giai quyet van de cua cong ty. Phuang an 1 la mua mot may M mai. Cac tranh luan ung ho manh me phuang an nav, va no cung dugc ung ho bai f r \ \ phan tich chiet khau luong tien, thu dugc NPV duang va IRR la 12%, cao hem lai suat chict khau la 10%. Phuang an hai la thay the may M cu bang may M mai. Cac luong tien lien quan tai ca hai phuang an ducrc mo ta trong bang 8.2. Chung ta xcm xct su so sanh giCra hai phucmg an ^ / r \ * bang cach sir dung cong cu chiet khau luong tien. Bang 8.4 dua ra gia tri hien tai rong cua hai phuang an. Gia tri hien tai rong cua phuang an mua them mot may M mai dugc so sanh vcri gia tri hien tai rong cua phuang an thay the may M. Trong khi NPV cua ca hai phuang an deu lan han 0; NPV cua phuang an 1 cao han cua phuang an 2 la 31.520 do la. 124
  19. fu n r.; !l-n.4. Phan tich i’id tri hien tai ru n:/ cua die an may M Dan vi tinh: USD 1 j Phuong an 1 j 0 j 1 3 ! i i [Chi phi mua Jf 5x5000)j I 1 J I j Phi lap dat i (74715, 1 j . ! 1 107000 | 0/I H > j 107000 107000 107000 jTiet kieni chi phi ! i 9000 7.H j( 1 ; 9000 9000 9000 iDoanh thu tanu*- Tiet kiem do giam thoi 200000 200000 20O00U | 200000 200000 200000 j I jgian doi cua khach hang Toni’ cong luong tien (959715) I S3000 j 1S3o(uj | 183000 183000 183000 ! xl x 0,907 j x 0.826 i x 0.751 x 0,683 x 0,621 Thua so chiet khau 1 i Gia trj hien tai cua (659715) 166347 | 15115S 1 137433 124989 113643 1 luong tien 1 NPV 3 3 S 5 5 1 Phuong an 2 0 A* > [ 4 5 6 Pi Gia mua may (676000) So tien ban mav cu 150000 1 | 63000 63000 j 63000 , 63000 63000 Tiet kiem chi phi 1 I Tiet kiem do giam thai 80000 80000 80000 80000 80000 gian dai cua khach hang 1 j! Phi dao tao (15000) i X \ T6nj> luong tien (526000) 128000 1430000 143000 143000 143000 Thua so chiet khau 1 0.909 0,826 0,751 0,683 0,621 i i @ 10 % i 1___j Gia tri hien tai cua (526000) 1 16.325 i 1 IS!1s | 107393 97669 88803 1 luon” tien 1 1 v > 1 . i NPV 2335 125
  20. Chcnh lech gia tri hien tai rong cua pluron g an I va phuang an 2 la: 31.520 do la. 8.4.7.1. IRR cua hai dir an Chung ta da tinh IRR cua phuang an 1 la 12%. NPV cua phuang an 2 la 2335 USD thap han NPV cua phuang .in 1, chung ta du tinh la IRR xap xi 10%. IRR chinh xac duac tinh bang phuang an thir va loai trir hoac bang bang tai chinh. IRR cua phuang an 2 la 10.18%. So ngay duac kiem tra bang ciich thay IRR vao NPV va tai mire lai suat do NPV = 0. 8.4.7.2. So sanh cac phan tich cua hai dir an mua may M Chung ta co thong tin tai chinh can cho bao cao cua chit / t \ \ du an. Phan tich chiet khau luong tien ling ho phuang an mua them may M trong khi phuang an thay the may cu bang may x r r r mai co IRR gan vai lai suat chiet khau: Phuang an 1 Phuang an 2 NPV (10%) S33855 S2335 IRR 12% 10,18% Trong truang hap nay ca phan tich NPV va IRR deu co chung mot ket qua la phuang an 1 kha thi han phuang an 2. Doi vai tSt ca cac du an, ket qua phan tich NPV va IRR / / luon cung dua ra mot ket luan. Neu phan tich NPV va phan tich IRR khong cung mot ket luan thi du an nao co NPV cao nhat se \ t > * duac chon. Do gia dinh la cac luong tien co the tai dau tu, cong r cu NPV luon dua ra ket luan dung han. Chung ta thay ro chii du an tai cong ty dua ra cac tranh luan co sire thuyet phuc cao hem doi vai yeu cau mua mot may M mai han yeu cau thay the may cu. Ket qua phan tich tai chinh 126
  21. ciini! mg ho phuang an I. .)icu gi xay ra neu phuang an 2 o \ i’V cao han phuang an 1 >eu phuang an i co NPV am? Bam: a, h chirng minh cac iru ciiini Ion ve vice mua them mot ma\ M cac y kien tranh luan co trong luang co the hieu qua hern cac ket qua tai chinh. Olni du an ket luan rang phuang an lot nhat la mua mot tin'lli not may M mai. Bao cao hoan chinh cua ba ta duac giri leu bai giam doc cua cong ty cho phep ho xcm xet cac y kien cua ibata va may mai duac dau tu nlur the nao. Trong bao cao, t \ chu di an xem xct ca van de tai chinh va thong tin quan trong / / khi xen cac y kien cua ba ta. Day la phuang phap ra quyet djnh dau Hudien ra trong cac to chirc kinh doanh. Trong khi mot phan tich vi khia canh tai chinh cua du anchinh xac lahuu ich cho r / \ vice qiyet djnh, ke hoach phai duqc ling ho manh me tu nhieu X / % t phut7n’ dien khac gom cac van de lienquan den canh tranh va r chicm kxorc. f 1.5. Cac cong cu khac dung de phan tich cac ke hoach dau te ling dung cua cac nguyen ly chict khau luong tien la chunig inh toan dugc cac gia tri thai gian cua tien. 'uy nhien, nha quan ly doi khi sir dung cac cong cu khac de plhai tich cac luong tien cua mot du an dau tu. Cac cong cu khac k: thai gian hoan von va ty le sinh lai ke toan. Doi khi cac \ t t cong cu do duac su dung dong thai vai phan tich chiet khau luonjg ien doi khi no duac sir dung doe lap. Co nhieu ly do doi vai rrnct cong ty de lua chon cac cong cu khac. Hay xem xet cac * * t » luoiv.g ien lien quan vai hai ke hoach dau ur cho bophan dich vu ciuacong ty A. 127
  22. o.5./. A guycn ly thd'i gian oan von Thai gian hoan von cua ii' t dir an dau tir la so nam r.ia lai do cac luong tien cua dir an dirge luy kc den mot khoan r.ia bu dap dirge chi phi dau tir ban dau. Cong thirc tinh thai gian hoan von: i Von dau tir ban dau I hai uian hoan von = ——i rr t :—:— Luong tien moi nam Trong cong thue thoi gian hoan von khong de cap den gia \ % ' % t / tri thai gian cua tien. Cac luong tien tu nam thu nhat den nam f % * thir nam giong nhau ve gia tri. Day chinh la mot han che. Tinh thai gian hoan von cua du an mua them mot may M mai nhau sau: x 659715 . Thai gian hoan von = - — = 3,61 nam. Vi vay thai gian hoan von trong phuang an 1 la 4 nam. 8.5. J. 1. Nguyen ly thai gian hoan von vai cac luong tien khong on dinh Cong thue thai gian hoan von dan gian khong dung neu * * > \ x du an co luong tien khong deu. Thay vi cac luong tien phai dugc \ f f \ * % cong don hang nam den khi luy ke can bang vai von dau tu ban \ f ' % dau. Thai gian hoan von cho phuang an 2 co cac luong tien khong deu dugc tinh nhu trong bang 8.5
  23. / * ^ Bring B-H. 5 Thai gian hoan von cua cac luong tien \ khong dcu nhan: phuong an 2 1 ! Cac luong tien luy ke vao Nam Cac luong tien (do la) | cuoi nam (do la) 0 (526.000) (526.000) " “ T l 128.000 ^ (398.000) 1I 2 143.000 (255.000) 3 143.000 (112.000) ,[ 4 143.000 31.000 5 143.000 174.000 / Thoi gian hoan von la nam thu1 4 Theo nguyen ly thai gian hoan von, thai gian ho&n v6n cua phuang an 2 cung nhu phuang an mot, la nam thu 4. Tuy nhicn nguyen ly nay bo qua cac luong tien dien ra sau n&m thu 4 va khong xem xet den gia tri thai gian cua tien. Co hai han che cua nguyen ly nay nhu sau. f f 8.5.1.2. Nguyen ly thai gian hoan von: cac y kien tan themh va phan hoi f \ Nguyen ly thoi gian hoan von trong danh gia du an dau tu co hai han che chu yeu sau: • Bo qua gia tri thai gian cua tien: Nguyen ly thai gian r \ \ hoan von gia dinh la luong tien nhan duac trong tuang lai cung ngang bang ve gia tri cua luong tien nhan duac trong n&m hien f \ r * 1 \ tai. Trong thuc te, chung ta can chiet khau cac luong tien trong * * ' ' > > tuang lai de lam chung ngang bang ve gia tri vai cac luong tien hien tai, bai vi cac Iti0 ii6 tien hien tai co the duac dau tu de thu dugc lai trong tuang lai. Tuy nhien, trong khi nguyen ly thai f r x gian hoan von khong xem xet den gia tri thai gian cua tien, 129
  24. khong co ly do giai thich tai sao chiet khau luong tien Um'ii ' dugc su dung trong cac phan tich nay. % « Bo qua cac luong tien phat sinh sau thoi gian hoan von: Chi co luong tien 6 giai doan cuoi cung ma von ban dau da dugc bii dap dugc coi la phu hgp trong cac phan tich nay. va \ i vay nguyen ly thai gian hoan von tao ra mot bite tranh khong hoan chinh ve tai chinh eua du an dau tu. Tat ca cac luong tien phat sinh sau thoi gian hoan von bi bo qua. Mac du co cac ban che tren, phuong phap thoi gian hoan / r \ von dugc su dung rong rai trong thirc te, vi nhieu ly do. - Dan gian: Chi tieu thai gian hoan von de hieu va de tinh r » \ \ han so vcri nguyen ly chiet khau luong tien. - Tao buc man che cho du an dau tu: Nguyen l v thai gian t y f r hoan von dau tu cung ^ ap mot cong cu che dau du an dau tu. Neu mot du an khong tim dugc tieu chuan thai gian hoan von, nha quan ly co the tir choi du an mac du cac luong tien lan tiem an dugc tinh trong tuang lai. f s ' » - Khan hiem tien: Khi mot cong ty bi khan hiem tien, cong ■> r f \ ' ty se lira chon cac dir an cothe bu dap dugc von dau tuban dau ft f •* trong thai gian ngan nhat. Mot cong ty it von co the khong doi X f dugc ky tra tien lan ciia mot du an vai thai gian hoan von lan, nhung NPV kha thi. Tham chi trong cac truong hgp, no ncn sir t / \ * dung cimg vai mot phuang phap chiet khau luong tien. f - Cac rui ro cua du an: Cong cu thai gian hoan von cung t ' . X cap nhung cach nhin nhan riii ro ciia mot du an. Cac luong tien thu duac trong thai gian sdm thi se on dinh ban cac luong tien nhan dugc tu cac nam sau. Cac luong tien cang xa trong lui?ng lai thi muc do khong on dinh cang cao. « no
  25. S. 5.2. Xtfuyeii ly ty / n chir khong nhat thiet la khi chung dugc thanh toan bang tien mat. ■t / Cong thuc sau dugc sir dung de tinh ty le sinh lcri ke toan trong mot du an: Ty le sinh lcn Lgi nhuan trung binh mot nam cua du an hach toan = 77 ~ ~ "71 So tien dau tu ban dau Chu y rang cong thuc ty le sinh lai du toan giong cong 9 r \ ___ / thirc tinh tysuat hoan vondau tu(ROI). Tyle sinh lai ke toan la mot ROI hang nam hieu qua cho mot du an. Hay xem xet phuang an 1 ciia cong ty, mua mot may M ■* * % X mai. Be ap dungnguyen lyty le sinh lgi ke toan,luong tien % trong bang 8.1 can dugc phan tich lai theo thuat ngu doanh thu va chi phi (Trong vi du chung ta gia dinh rang luong tien vao la f -w > > doanh thu hay tiet kiem chi phi moi nam, luong tien ra la chi phi trong cung mot nam). Doanh thu cong don cua du an gia dinh la 90.000 do la mot nam. Chi phi cong don la so am, khi chung bao gom tiet kiem chi phi la 93.00C do la. Dieu nay dugc chinh lai ve tiet kiem chi phi la 200.000 do la cong vai 107.000 do la. Gia sir M co thoi gian sir dung la 5 nam, theo phuang phap khau hao duang thang, mire khau hao hang nam dugc tinh nhau sau: 131
  26. vOOOO USD - (-V30UO t 131V45) I v le sinh lai ke toa:• • • - - ; — ~ 05971.') USD = 7,74% Chu y ty le sinh lai ke toan la 7,74%, thap ban IRR la 12%. S.5.2.1. Sir dung dau nr trung binh Mot so nha quan ly thich. tinh ty le sinh lai ke toan sir dung khoan dau ur trung binh trong mot dir an cho mau so, han day du cae chi phi cho dir an. Cong thirc nlnr sau: Ty le sinh lai Lot nhuan trung binh hang nam cua dir an ke toan Dau tu truuy binh Trung binh dau tir ciia mot dir an la gia tri ghi so ke toan trung binh ciia du an. Gia tri ghi so trung binh ciia du an mua may M la: _ , , . ,x (Dau tu ban dau + Gia tri tan dung) Trung binh dau tu ~ — *—1 :— - (659715 + 0) 12 =329857 USD Vi vay ty le sinh lai ke toan sir dung dau tu trung binh hi: 15,48% = 51057/329857 * 100%. Chu y ket qua eiia ty le sinh liri ke toan cao han ty suat noi t hoan (12%). Koi chung, moi quan he duoc mo ta nhu sau: Ty le sinh ^ Ty suat hoan Tv le sinh lai lai ke toan vdn noi bo ke toan
  27. (Su dune dau tu han dau) (Sir dun: dau tu trung binh) ti.y.2.2. Ty !c sinh lai ke toan: cac y ficn rfanh gid Cac mi diem cua nguyen ly ty le sinh lai kc toan, so sanh vai cac cong cu khac nhu nhau: / ' r • Tao man chan cho dir an dau tir trung binh: Giong nhu nguyen ly thai gian hoan von, ty le sinh la i ke toan la mot cach thuc dan gian de phan tich du an dau tu. r f • Tuang ung vai cac nguyen ly ke toan tai chinh: Mot so nha quan ly sir dung phuang phap nay hai vi no tuang xirng vai t / c;ic bao cao tai chinh ke toan, no dua tren ghi chep ke toan. • Tuang img vai he thong gia tri thuc hien dua tren lgi / r r y \ nhuan: Khong giong nhu nguyen ly chiet khau luong tien, co su r tuang thich gitra ty le sinh lai ke toan va thuc hien do luong dua / \ tren ke toan, nhu la tai dau tu. • Theo doi toan bo du an: Khong giong nhu nguyen ly f \ r thai gian hoan von dau tu, nguyen ly ty le sinh lai ke toan theo doi toan bo du an. i r r Nhugc diem cua phuang phap ty le sinh lai ke toan, giong f f \ nhu phuang phap thai gian hoan von ke toan la khong de cap > % gia tri thai gian cua luong tien. t Phuang phap ty le sinh lai ke toan co cac ten goi khac f nhau nhu: Ty le sinh lai dan gian, ty le hoan von cua tai san, ty f \ * \ le hoan von khong dieu chinh, ty le hoan von dau tu (ROI). 8.6. Vai tro cua ke Atoan trong phan tich dau 'tu- r / \ \ / > Be chiet khau luong tien trong cac quyet dinh ve du an dau tir, nha quan ly can co su doi chieu luong tien chinh xac. * * r / Muon vay can co vai tro cua ke toan quan tri. Ke toan thuang i ’ / f dugc yeu cau dir tinh cac luong tien lien quan den tiet kiem chi 133
  28. phi hoat dong, yeu cau von hoat dong tang them, hay chi ohi cong don va doanh thu. Rat kho dir tinh khi co rat nhieu cac you to thay ddi. Chung ta tlnrdng nhd den cac so lieu ke toan cu do dir tinh chi phi. Cac hieu biet vc dieu kien thi trudng, xu hu kinh te va cac phan img cua ddi thu canh tranh la quan trong trong cac luong tien dir an. Hai cong cu dirge sir dung trong thue te de phan tich kc hoach dau tu ma cac du tinh luong tien khong on dinh: f r r \ ' a. Lai suat chiet khdu duc/c linh cau han. Cac luong tien *» / / r eua mot dir an cang khong on dinh, lai suat chiet khau cang cao. / t Sir dung cong cu IRR, cac cong ty tang lai chiet khau tren chi r f \ * *» phi von ciia cong ty neu cac luong tien la khong on dinh. Vdi nguyen ly NPV, lai chiet khau dugc ap dung de tinh gia tri hien X X ■» tai cho cac luong tien khong on dinh dugc tang len. * b. Sic dung phan tich do nhay cam. Phan tich nhay cam dugc sir dung de danh gia do nhay cam cua cac anh hudng ciia / rtf'* so lugng ban toi doanh thu va chi phi tdi cac yeu to bien doi ■» khong on dinh. Phan tich do nhay cam cung dugc sir dung trong phan tich dau tu de xac dinh cac luong tien cho mot quyet dinh dugc ung ho. Be minh hoa, hay xem xet quyet djnh ciia cong ty A mua may M mdi. 9 ' / Cac so lieu can thiet ciia phuang an 1 nhu sau: Ban vi: Do la I ii \ X X Luong Thira sd Gia tri Loai luong tien X tien chiet khau hien tai Chi phi ban dau (659.715) 1 (659.715) Tiet kiem chi phi hang 183 3,791 693.753 nam duac du tinh @10% 134
  29. NPV - 34.038 USD Gia sir clui cur an khong bict ch.a.; \ c so tien tiet kiem chi phi hang nam. Tiet kiem chi phi hang nan: giam bao nhieu truac khi quyet djnh se co ket qua NPV nho lion 0? Can hoi luong tu la: Chi phi tiet kiem hang nam la bao nhiei de NPV - 0 trong quyet dinh nay? Khi NPV = 0, gia trj hien tai ciia tiet kiem chi phi bang vai chi phi ban dau: r ,, PV cua chi Chi phi Thua so ' 11 Px1 = phi tiet kiem = tiet kiem x chiet khau ban dau ' , , , hang nam hang nam tuong xung Phi tiet kiem Chi phi ban dau „ _ = t * ~ 7 t — f . ^ Q 7 1 ^ / 7 7 Q 1 hang nam Thua so chiet khau hang nam = 174021 USD Neu chi phi tiet kiem hang nam la 174021 USD, NPV cua phuong an 1 se bang 0 (659715 - (174021 x 3.791) = 0). Vi vay / chi phi tiet kiem hang nam dugc du tinh truac tien la 183000 USD co the giam xuong con 74023 USD, du an van dugc chap thuan ve phuang dien tai chinh. 8.7. Kiem toan dir an dau tu- da hoan thanh / > Su chap thuan mot du an dau tu piiu thuoc vao do chinh \ \ s > \ xae cua cac du tinh luong tien. Neu cac luong tien co do chinh xae khong cao, co the dan tai chap thuan mot du an khong / / inong muon hoac tir choi cac du an kha thi. Bai vi su quan trgng cua qua trinh du toan dau tu, mot so cac cong ty theo doi co cac 4 f du an de xem chung thuc hien nhu the nao. Cac buac nay dugc goi la "hau kilm" (PCA). -i \ Trong hau kiem, thong tin dugc iien quan tai cac luong > r tien thuc te dugc tao ra bai du an va dugc so sanh vai cac gia 135
  30. dinh da dirge tong ket trong kc hoach dai: tir. P( A dirge sir dung de cung cap cac thong tin phan hoi ve do chinh xac cua cac gia djnh ban dau cho dir an. Doi khi. PCA se chi ra cac thu nhap t » ngin han trong qua trinh du tinh cac luong tien. 1 rong khi hai Ivjfi ioi co the xay ra trong quyet dinh dau tir co ban - hau kiem i e cki tham dinh cac dir an da dugc chap thuan. No khong danh gia § r chat lugng ciia cac gia dinh cua dir an da bi tu choi. Khi trong nhieu qua trinh danh gia su thue hien, viec hau khong nen sir dung cac cong cu gay kho khan. Trong diem hau kiem se la cung cap thong tin toi cac nhan vien phong dg toan dau tir. nguoi quan ly du an va doi quan ly. Phuong phap hau kiem lam cho vice tong ket. rut kinh nghiem dugc de dang va de hoan thien cac du tinh luong tien va quyet dinh dir \ toan dau tu. •+ \ Kiem tra cac dir ait dau tic Nhieu du an dau tu co thoi gian dai de hoan thanh nhu 1 -» ' chang han xay mot toa nha Ion hay phat trien vung dau mo. Lgi ich thu dugc tir du an sau khi hoan thanh dugc thay ro tren ca thoi gian dai. De giup kiem tra cac du an dau tu co ban, cac nha quan ly co the dua tren nhieu khai niem va cong cu dugc nghien + f f r r cuu. Du toan co the dugc doi chieu voi cac ket qua thirc te, su chenh lech dugc tinh toan va bao cao thue hien du tinh dugc chuan bj. Qua trinh kiem tra doi vai cac du an dau tu ca ban la f t t / / ■» rat kho khan. He thong ke toan thuong khong dugc thiet ke de theo doi timg du an nho. Boi vi moi du an la duy nhat, co the khong dugc thue hien trong thoi gian trd ve truoc do do khong A* f \ / f co kinh nghiem huang dan cho ke toan. Dong thai rat kho xac dinh dugc ket qua thue hien thue te nao bi trech huang hay cac du tinh nao bi sai. Han nua, bao cao du tinh thue hien co the dinh huang cho nha quan ly can tap trung vao van de gi nhat. 136
  31. r ^ <S.S. Danh gia su thuc hien cua du an: van de hanh vi Xcm bang X I theo each khac. mo ta mot to chirc khi tap trung cac dir an dau tir ca ban. Khi bieu do chi ra, sir thuc hien dirge mot thai gian cu the bao gom cac kct qua dugc ket noi cua sir 11urc hien cua cac dir an dang thuc hien trong suot thai kv do. 0 -7 Prong thue te, co sir khac nhau giira cac tieu chuan danh gia cac du an thanh vien va cac tieu chuan dugc sir dung de danh gia tong the ca du an cua nha quan ly va cac phan doan kinh doanh. Sir khac nhau nay dugc phan tich qua vi du sau. Gia su lanh dao phoug ban cua cong ty A dang xem xet mua mot may mai. Thai gian sir dung la 5 nam, viec dua may mai vao su dung dugc mong dgi se tang doanh thu cho cong ty. Chi phi ban dau cua may mdi, doanh thu du tinh, chi phi du tinh va gia tri hien tai rong nhu sau: Dan vi: USD Thoi gian 0 1 2 3 4 5 / Chi phi ban dau Tiet kiem chi phi (800.000) 140.000 150.000 260.000 280.000 300.000 x 1 x 0,909 x 0,826 x 0,751 x 0,683 x 0,61 (800.000) 127.260 123.900 195.260 191.240 186.300 NPV = 23.960 USD Lai chiet khau la 10% Mac du he thong mai co NPV ducmg, doanh thu trong cac \ * r nam dau tuang doi thap. Bai vi se co su vugt qua mire kha nang ' • v . ' trong nhung nam dau. Tai sao lai phat sinh van de nay? Giong nhu nhieu dan vi khac, cong ty A sir dung lgi nhuan phan chia de danh gia su thuc hien cua dich vu dugc cung ung. Gia sir 137
  32. ; Tien 1l.: j]40.000j 150.000 i 2o0.000 ! 2SO.OOO .'00.000 J jTru di khau hao j 160.0001 160.000 | 160.000 j 160.000 • i 60.000 j tai tang them ;( 20.000)!10.000) j 100.000 | 120.000 : 140.000 I Chi phi khau h-o san khong phai la luongtien. va vi vav cac chi phi do knorm duac tinh tronu nhan tich uia tri hien • - 4 »w »— <. w tai rong. Man nfra, miie khau hac hang nam dm re tru di theo phuang phap ke uan theo phat sinh thirc te de xac dinh lai nhuan da tinh. Vi vay mot sir khac biet co the xay ra git'ra phuang phap chiet khau luong tien va danh gia sir thue hien theo ke toan phat sinh thirc te. Van de nay it khi xay ra khi phuang phap ty le sinh lai ke toan (tai dau tu) duac sir dung de danh gia cac ke hoach dau tu. Tuy nhien, cac phong ban va cac nha quan ly su dung phuang phap tai dau tu. neu ty le sinh lai ke toan duac sir dung la phuang phap danh gia du an, no duac tinh nhu la tv le truns.' binh hang nam. tren toan bo cac nam thirc hien dir an. Trong khi phuang phap ty le sinh loi ke toan co the duac chan thuan de danh gia du an, ROI than dtrae dir tinh trong cac nam dau tien co the lain cac nha quan ly nan chi khi dau tu du an. Don gian, mot nha quan ly co the tir choi mot du an co NPV duang mac du no da duac toan bi) cong ty chap thuan. Bai vi no se giam leri nhuan phan chia trong cac nam dau, vao tao earn giac la cac nha quan ly khong thirc hien tot. Di nhien, trong dai han, du an se co ket quit vai mire lai nhuan cao cho bp phan, nhung chi trong cac nam thue hien dir an ve sau. Giai phap ticm nang cho van de hanh vi dupe mo ta tren la
  33. vico iir dung cong cu do luong dira trcn ioi nhuan. Khi thuc hien phuang phap chict khau luong tien do ra quyet dinh lira chon du an dau tu, danh gia sir thuc luon du an dua trcn hau kiem ciia du an do. Tuy nhicn, do luirng hicu qua dua tren ke toan phat sinh theo thirc te la phuang phap tot trong thuc te. Co / t •* / * \ le giai phap mang tinh thue te nhat de giai quyet van de nayla lam to cho cac nha quan ly ve su khac biet giira ke toan thuc te r * \ \ t va phan tich chict khau luong tien. Neu su thuc hien dugc danh || % gia bai ca hai phuang phap ke toan theo so phat sinh thuc te va % > f haii kiem cua cac du an dau tu, su khac biet co the dugc khac phi ic 139
  34. t \ Ch itGng i) DOANH LOI, RUI RO TRONG HOAT DONG DAU TU 9.1. Khai niun chung vc doanh lgi va rul ro r / 9.1.1. Doanh in tuyet doi va doanh loi lining doi Thu nhap cua khoan dau tir \ao mot tai san dirge cau thanh bai hai bg phan: Thu nhat la thu nhap do chinh ban than tai san do mang lai va thu hai la 16 hoac lai do giam hoac tang gia cua tai san dau tu (con dugc ggi la 16 hoac lai ve von). , . Thu nhap Lai (hoac trir 16) Doanh lai = . '* + * x (9.1) tu tai san \re von ' Dc minh hoa ro han, chung ta hay nghicn ciru thi du sau: Thi du 1: \ 'if Dau nam gia mot co phieu cua doanh nghiep A la 37 dan \ f vi tien te (dv), neu mua 100 co phieu. ta phai chi mot khoan la 3.700dv. Gia su rang: Sau 1 nam doanh nghiep A se tra lai co > t \ phan la 1,85 dv cho 1 co phan, vay ta se nhan dugc: Thu nhap tir co phan = 1,85 dv x 100 = 185 dv Lai gia sir tiep rang vao cuoi nam gia moi co phieu tang len la 40,33 dv vay ta co lai ve von: Lai vc von - (40,33 dv - 37 dv) x 100 = 333 dv 140
  35. I rong tnrong hon eia cua moi c-i rheu giam xuong 34.78 dv ta sc bj lo vc von: Lo vc von = (34,78 dv - 37 dv) \ 100 - -222 dv Tong so doanh loi trorm turoni: hop co lai vc von: W * v v. • I l ong doanh loi - 185 dv + 333 dv - 518 dv Gia dinh rang: ta co mot so co phan ciia doanh nghiep A va khong ban co phieu vao cuoi nam, lieu ta co nghT rang co mot khoan thu nhap ve von trong tong so doanh loi ciia ta hay r khong? Tat nhien cau tra loi la co, bai vi tren thi truong da * i / * r khang dinh su tang gia co phieu ma ta dang co, neu ta muon co * -* » 9 tien mat thi ta co the ban cd phieu mot cach de dang. Ta quyet dinh khong ban la vi ta cho rang viec tiep tuc dau tu vao doanh nghiep A la su lira chon toi uu. Tren day chiing ta da noi ve doanh loi tinh bang so tuyet r > doi. Tuy nhien, tren thirc te, nguoi ta hay sir dung thong tin ve doanh loi duai dang so tuong doi va goi no la doanh loi tuong * / / doi. Viec sir dung doanh loi tuong doi rat thuan tien vi no khong \ r ___ r phu thuoc vao luong dau tu thue te ciia chung ta. Thue chat 9 9 chung ta chi muon tra loi mot so cau hoi se nhan dugc bao nhieu lai tir mot don vi von dau tu. Cong thirc tinh doanh loi tuong doi: ■* \ r Lai co phan cuoi ky + Mire thay 1 T 9 9 Doanh l o i ___ doi gia co phieu cuoi ky tirong doi ~~ Gia co phieu dau ky \ ■ ) Theo thi du 1, doanh loi tuong doi duoc xac dinh nhu sau: Doanh loi tuong doi = = 0,14 — 14% t \ Do su thuan tien ciia doanh lai tuang doi, tu nay ve sau 141
  36. khi ta noi thuat ngir doanh lai thi co nglmi hi ta noi vc doanh ■ tuang doi. f 9.1.2. Doanh lo'i thuc te va doanh loi danh n<>/ua * ♦ « o Doanh lai thuc te duac tinh toan theo cach a tren duac goi • * • O « la: doanh lai danh nghTa. So di ta goi do la doanh lai danh nghia * * f vi ket qua do chua duac dieu chinh theo lam phat. Cung vai ket / \ r qua tren, neu ta dieu chinh no theo toe do lam phat thi so co t doanh lai thuc te. * Lam phat tac dong den doanh lai thirc te nhu the nao? Gia sir dau nam ma 1 kg nhom la 5dv. Von I OOdv vao dau nam ta co the mua dugc 20kg nhom. Den cud! do lam phat la 5% non gia nhom tang len 5% nghla la: 1kg nhom vao cuoi nam so la: 5dv + (5dv x 0,05) - 5,25dv. Neu dau nam ta bo ra lOOdv de mua co phieu, cuoi nam ta se ban co phieu ya thu duac tong so \ ■* 1 tien la 115,5dv. Gia sir vao thai diem do ta dung tien thu duac de mua nhom, ta se mua dugc: 115,5/5,25 = 22kg nhom. Neu ta % p do doanh lgi bang lugng nhom mua dugc thi doanh lgi tuyet doi se la: (115,5/5,25) - 20 = 2kg nhom. Doanh lgi tuang doi sc la: 2/20 = 0,1 = 10%. Nhu vay, doanh lgi danh nghTa a day la 15,5% nhune tren thuc te sue mua cua ta chi tanu 10%. niihla la f \ f doanh lgi thuc te bang 10%. Vai chi so lam phat la 5%, moi dv trong tong thu nhap danh nghTa (115,5dv) se giam 5% trong gia tri thuc te cua no. Vi vay, gia tri thuc te trong khoan dau tu cua ta duac xae dinh nhu sau: 115.5/1.05 = 110 dv (doanh lgi thirc / / r r te tuyet doi la lOdv va doanh lgi thuc te tuang doi la 10%). Neu ta goi R la doanh lgi danh nghTa. r la doanh lgi thuc / i f f te, h la ty le lam phat thi ta co the thay moi quan he giua doanh r lgi danh nghTa, doanh lgi tlnrc te va ty le lam phat qua cong thirc 142
  37. sau dav. (1 * R) : ( ! • r) i I + h) (9.3) Suy ra: ! + R r = - - p - - ! (9.4) R - r + h v rh (9.5) Cong thirc tren chi ra rang: doanh len danh nghia co ba bo phan hop thanh. Bo phan thu nhat la doanh loi thue to (r), bo phan thu hai chi'nh ia su den bd viec giam gia tri cua khoan tien dau tu ban dau do lam phat (h), bo phan cuoi cung ia sir den bii ve viec giam gia tri ciia doanh leu do lam nhat (rh). Thanh phan thir ba thuong rat nho, 'd vay, tren thue te khi tinh toan nguoi ta thuong bo di. iMur vay, cong thue tinh toan doanh loi danh ptihla thue te nhu sau: * R = r + h (9.6) 9.1.3. Doanh Iffi binh quan / 1 \ * Tren thi truong von, chung ta co the dau tu vao nhieu loai 1 / f tai san khac nhau nhu la: co phieu thuong. trai phieu doanh / f nghiep dai han, trai phieu dai han ciia Chinh phii, thuong phieu, • v \ v.v Moi loai dau tu nay mang lai mire doanh loi khac nhau r f t theo timg thai ky nhat dinh. De thay duac muc doanh Igi cua v x t ' moi loai dau tu cho timg nam. nguoi ta can thu thap doanh loi thue te ciia moi loai va tinh doanh loi binh quan cho timg loai d moi nam cu the. Thi du 2: / Nam 1990, d mot nude nao do co 10 loai co phieu thudng ciia 10 doanh nghiep khac nhau. Cuoi nam 1990 doanh loi ciia 143
  38. cac loai co phieu nay nhu sau: 0,10 0,12 0,08 0,20 0,25 0,01 0,04 0,05 0.20 0,25 Doanh lgi binh quan cua co phieu thong thuong nam 19°0 cua doanh nghiep dang xem xet la: 3,10 + 3,12 +3,08 +0,20 +3,25 +0,01 +3,04 +3,05 +3,20 +0,25 _ 10 = 0,175 Tuang tu nhu vay ta co the tinh doanh lgi binh quan cho cac loai dau tu khac. Dua tren co so cua doanh lgi binh quan hang nam da thu thap dugc, ta co the xae dinh doanh lgi binh quan cho mot thoi ky dai nhu: 5 nam, 10 nam, 100 nam 1 / Chang han, neu ta thu thap dugc doanh lgi binh quan hang V 9 9 nam cua co phieu thuong tir nam 1981 den 1990, ta cong doanh * / lgi binh quan cua cac nam do, roi chia cho 10. Ket qua se cho ta nr 9 doanh lgi binh quan cua co phieu thuong cho suot thoi ky 1981 - 1990. 9.1.4. Rui ro va mivc bu dap riii ro S 9 . Co nhieu loai chung khoan tren thi trucmg von, tai sao / * nguoi ta khong chichon nhung loai co doanh lgi cao nhat de dau tu? Nguyen nhan dan den nhung quyet dinh dau tu khac nhau la vi cac loai dau tu nay co do rui ro khac hau. r ' Thong thuong, cac Chinh phu tien hanh vay ng bang cach phat hanh chung khoan.Nhung chung khoannay dugc the hien duoi nhieu hinh thirc khac nhau. Trong so cac chimg khoan cua Chinh phu thi tin phieu thuong co thoi han ngan nhat va lai suat 9 r 9^ £ A ' o cung thuong thap nhat. Tai sao tin phieu co lai suat thap nhat? Cau tra loi se la: Vi co do rui ro, hay noi cach khac, day la tai % \ 9 ' \ san co do rui ro bang 0. Co nhieu nguoi mong muon viec dau tu 144
  39. cua ho phai co do tin cay cao nhat nen ho rat thich mua tin phieu. lu y nhien, cung co nhirng nguoi thich mao hiem vai hy vong .se dat duac doanh lai cao hon. r ■* ' Nguac lai voi tin phieu, co phieu thuang la loai tai san co f ■> r do nil ro cao nhat. Doanh lai ciia co phieu thuang hoan toan f ' / phu hap vao ket qua kinh doanh ciia doanh nghiep, ma ket qua / / \ f r kinh doanh lai la ham so ciia rat nhieu bien so. f r Theo so lieu thong ke, doanh loi binh quan hang nam cua cho thai ky 1926 - 1988 cua mot so tai san tren thi trudng von •y ciia My duac the hien nhu sau: Cac loai dau tu Doanh Igi binh quan Co phieu thudng 12,1% Trai phieu doanh nghiep dai han 5,3% Trai phieu Chinh phu dai han 4,7% Tin phieu 3,6% / Thong thudng, rui ro cang cao thi doanh lai cang ldn. Neu f \ f ta coi tin phieu co do rui ro bang 0 thi trai phieu Chinh phu dai t * f han, trai phieu doanh nghiep dai han, co phieu thudng la nhung tai san co rui ro d nhung mire do khac nhau. Su chenh lech giua doanh lai binh quan ciia cac tai san rui ro so vdi doanh lai cua tai san khong co rui ro dugc goi la muc bu dap rui ro. ■» f Theo bang tren, ta co the tinh muc bu dap rui ro cua cac tai san riii ro nhu sau: Cac tai san rui ro Muc bu dap rui ro Co phieu thuong 8,5% ' r Trai phieu doanh nghiep dai han 1,7% Trai phieu Chinh phu dai han 1,1% 145
  40. 9.I.\ Phuo’ng sai va do lech tieu chuan ve so lieu thong ke theo thoi gian cua doanh loi Phirong sai ia tone cac binh phuang trung binh cua do chenh lech giira doanh lot thuc tc va doanh lgi binh quan (ky ^ t hieu la 6 ). Phuang sai cang Ian thi doanh lai tlnrc tc cang ci> xu huang khac biet nhieu han so vai doanh lai binh quan. Do lech tieu chuan la can bfic hai cua phuang sai (ky hieu la 6). Trong muc nay chung ta se tinh toan phuang sai va do lech tieu chuan dua trcn so lieu lich sir cua doanh nghiep. Vi vay viec tinh toan se giai thieu sau day chi dung cho truang hap tinh toan phuang sai dua tren so lieu lich sir. Trong truang hap ta muon xae djnh phuang sai cho cac khoan doanh lai du kien trong tuang lai thi each xae dinh phuang sai se khac so voi phuang phap xae dinh duac giai thieu trong muc nay. De hieu ro each xae dinh phuang sai dua tren so lieu lich sir cua doanh lai, chung ta hay nghien ciru thi du sau day: Thi du 3: De tinh toan phuang sai va do lech tieu chuan, ta gia sir rang: co mot khoan dau tu da tien hanh duac bon nam vai doanh lai thuc te cua timg nam: 0.10 0,12 0,03 -0,09. Doanh lgi binh quan se la (0,10 + 0,12 + 0,03 - 0,09)/4 = 0,14. Chung ta hay xem xet bang sau day: (D (3) (4) (2) Doanh lgi Doanh lcri Chenh lech Binh phircrng thirc te binh quan (1) - (2) chenh lech 0,10 0,04 0,06 0,0036 0,12 0,04 0,08 0,0064 0,03 0,04 -0,01 0,0001 -0,09 0,04 -0,13 0,0169 Toneo cong 0,0270 0,16 0,00 I . . - 146
  41. P Strong sai Var Gia su rang: chiing ta xem xet hai co phan L va U cho mot thai ky la mot nam. Du kien doanh Igi ciia co phan L cho nam r ■> v toi la 25%. dir kien doanh Igi cua co phan U cho cung thai ky la: 20%. 147
  42. Khi 111a cac nha dau tir den dong y ve doanh lgi di' kien cho hai loai co phan trcn thi tai sao van co nguoi muon chon co phan U? Rui ro la khi lira chon dau tu vao dau. cac nha dau tu co tinh den muc do rui ro cua no. Trong non kinh tc thi truiTng, nguoi ta thuang quan tarn tai hai tinh trang kinh tc doi lap nhau, do la: nen kinh tc a trang thai hung thinh va nen kinh te suy thoai. Trong nam tai co the ' * t nen kinh te a trang thai hung thinh trong suot ca nam hoac cung co the mot phan cua nam se la hung thinh va pluin con lai cua nam se la suy thoai. Tom lai, cac tinh trang khac nhau cua nen kinh te dugc xem nhu la nhung dai lugng ngau nhicn. Thi du 4: Nguoi ta dir kien9 rang: ' or tinh trang kinh te hung9 thinh, co 1 phan L se co doanh lgi la 70% va co phan U se co doanh loi la / * / * x 10%. Neu nen kinh te a tinh trang suy thoai, co phan L se co 1 ^ t 1 doanh lgi la -20% va co phan U se co doanh lgi la 30%. Ciia sir t i v f * y xae suat cho moi tinh trang kinh te ke tren deu la 0,5. Chung ta co the tong ket bang bang sau: / Tinh trang Xae suat xay Doanh lgi dur kien (%) cho timg \ / cua nen ra cho moi tinh trang kinh te kinh te tinh trang kinh Co phan L Co ph;\n U te Suy thoai 0,5 -20 30 Hung thinh 0,5 70 10 1,0 Neu ta mua co phan U, mot nira thai gian se cho ta doanh lai la 30% va nira thai gian con lai se cho ta doanh lgi la 10%. Nhu vay, doanh lgi du kien cho co phan U ky hieu la E(Ru) se
  43. I:(R. ) - 0.50 x 30% 0.50 x 10% =■■ 20% Noi not cach khac. chung ta chd dai mot khoan doanh lai binh -]uan la 20% cho suot thai ky xem xet. Ttrang tir, doanh lai du kien binh quan cho co phan L ky hie u la !:.(1%) se duac tinh nhu sau: H(Ri) = 0,50 x -20%+ 0,50 x 70% = 25% Den day ta co the biet ro: vi sao cd phan L co thu nhap du kien cao han so vai co phan U ma van co ngudi thich mua co phan U? Co phan L mac du co doanh lai du kien cao han nhung do rt i ro cao han. Neu nhu sir suy thoai kinh te xay ra va keo dai t ong suot thai ky thi co phan L se bi lo 20%, trong khi do, du ii.n kinh te d tinh trang nao di nua thi co phan U van co lai. ' m r Trong phan trudc, chung ta da dinh nghia muc bu dap rui ro la phan chenh lech giua doanh lai cua tai san rui ro va doanh lai cua tai san khong co rui ro. Chung ta co the ap dung dinh f ' / iigihn nay de tinh toan muc bu dap rui ro du kien nhu la sir f \ chieni lech giua doanh lai du kien cua khoan dau tu co rui ro va clo.am Igi chac chan cua khoan dau tu khong co rui ro. Thi du 5: Doanh Igi cua khoan dau tu khong co rui ro la 8%, ta goi 8%) a ty suat khong co rui ro va ky hieu la Rf. Ta co the viet r f co! ig thirc tinh mucbu dap rui ro du kien nhu sau: / / Mire bu dap _ Doanh Igi Ty suat khong rui ro du kien du kien co rui ro Muc bu dap rui ro du kien - E(R) - Rf (9.9) Sir dung cong thue nay, ta co the tinh muc bu dap rui ro du ken cho co phan L va co phan U: Muc bu dap rui ro dir kien cho co phan U = 149
  44. ~»o/ I:(Ri ) - Rf 20% - S'; w / 0 r 0 s \ Muc bii dap rui ro dir kic; iso cu phan I. - I:(R, J - R r - 25% - 8"- 17% Vicc tinh toan doanh Ig; dir kien cho co phan U va co phan L trong truang hap xae suat xay ra cho timg tinh tiang kinh te la bang nhau duac tong ket a bang sau day: - ~ — • —» Co phan L Co phan U / ^ n : (1) (2) (-V ; (5) (6) (4 ) . Tinh Xae suat Doanh Tich so Doanh Tich so trang xav ra lgi dir (2) x (3) lgir dur (2) x (5) kinh te cua moi kien cho kien cho tinh timg timg trang tinh tinh kinh te trang r trang kinh te kinh te { Suy thoai 0,50 | -0,20 -0,10 0,30 0,15 | Hirng 0,50 0,70 0,35 0.10 0,05 thjnh 1,00 E(Rl) =25% E(Ru) =20% * •> Chung ta hay nghien cuu mot thi du khac de hieu ro han \ f ve cach tinh doanh lgi du kien. Thi du 6: \ r Gia sir nguai ta tinh toan dugc rang: xae suat de xiiy ra tinh trang kinh te hung thinh sc keo dai 20% thai gian xcm xet / 1 ^ *1 ' Hay xae dinh doanh lgi du kien cho co phan U va co phan L. Neu ty le khong co riii ro la: 10%, hay tinh muc bu dap rui ro du kien cho timg co phan. Viec tinh toan the hien cr bang sau day: 150
  45. ( o pi'.an ! Co phan l ; (!) (2) (3) (A) it) j (0) T m Xac suat Doanh I'kh so I V>anh i Tich so Iran; xay ra loi dir ( 2 ) x (3) Sen dir (2) x (5) kinh :c cua moi kien cho kiei. cho tinh tirng timg trang tinh tinh kinh to trang trang kinh te kinh te Suy 0,8 - 0,20 -0.16 0 >0 0,24 thoai Hirng ( I 0 0.14 0,02 | thinh ,0 ! E(R| ) 2% E(Rl;)«26% Vi chi co hai kha nang co the xay ra la: hirng thinh va suy thoai. Do vay. khi ta biet xac suat xav ra cua tinh trang hirng thinh la 0,2 thi ta co the tinh dugc xac suat xay ra tinh trang suy thoai la: (1 - 0,2 - 0,8). / * > Mire bu dap rui ro cua cd phan U ~ 26% - 10% = 16% Mire bu dap rui ro ciia co phan L = -2% - 10% = -12% 9.2.2. Tinh toan phu ffng sai cua doanh loi dir kien I)c tinh toan phuang sai ciia doanh Igi du kien cho cac khoan dau tu khac nhau, trudc hot ta phai xac dinh cac chenh lech binh phuang giua doanh Uri du kien cho tirng khoan dau tu d mdi tinh trang kinh te va doanh Igi du kien binh quan. Sau do, ta nhan tirng ket qua chenh lech binh phuang do vdi xac suat tuang irng ciia no. Tong ciia cac tich so se la phuang sai cua doanh Igi du kien cho khoan dau tu ma ta dang xem xet. Do lech tieu chuan dugc tinh bang can bac hai ciia phuang sai. 151
  46. Thi du 7: Do minh hoa ro han dieu vira noi a trcn, ta Hop tuc ay co phan L va co phan U lam thi du. Trong truang hop xae suit xay ra tinh trang hung thinh va suy thoai deu la 0.5. Plurang s.u cua co phan U va co phan L sc la bao nhieu? Ta biet. E(Rl) :r 20% va H(R l) = 25%. Viec tinh toan phuang sai cua hai co ph;.n nay the hien trong bang sau: (1) (2) (3) (4) D) Tinh Xae Chenh lech ve Binh phuang Ti'ci so trang suat doanh lgi ciia chenh lech (2)x (5) kinh te xay ra moi tinh trang cua moi kinh te so vai tinh doanh lgi binh trang quan du- kien kinh te Co phan L Suy thoai 0,5 -0,20 - 0,25 = 0,45 (-0,45)2 = 0,1012.5 0,2025 Hung thjnh 0,5 -0,70 - 0.25 = 0,45 (0,45): = 0,2025 0,10125 5l2 = 0,2025 Co phan U Suy thoai 0,5 0,30-0.20 = 0,10 (-0,10)2 = 0,01 0,005 Hung thinh 0,5 0,10-0,20 = -0,10 (0,10)2 = 0,01 0,005 6L-2 = 0,010 f \ + \ f Ta thay rang: co phan L co thu nhap du kien binh quan i > » > ^ 1 cao han co phan U, nhung co phan U co do rui ro thap han co phan L. Neu ta chon co phan L, ta co the dat dugc muc doanh lgi la 70% trong dieu kien cua nen kinh te hung thinh. Tuy ’ ' • Ji nhien, ta cung co the bi lo 20% trong dieu kien nen kinh te lam vao tinh trang suy thoai. Ngugc lai, trong moi dieu kien thi co 152
  47. phan IJ deu co doanh lgi it nhat la 10” V:W ta ien mua co phan naoV Rat kho tra liri, vice mua co phan nav la do sd thich cua ngudi mua. Mot so nguoi tiuch duonu dau vdi rui ro de hy vong co dugc doanh lgi cao hon .ien ho illicit mua cd phan L. Mot so ngudi khac khong thich lieu lTnh nen ho sc chon mua co phan U. 9.2.3. Danh muc dau tu \ % Danh muc dau tu ia mot nhom cac tai san nhu la co phan t \ t va trai phieu do mot nguoi dau tu nam giu. Noi chung, cac nha X > ' t \ ^ # dau tu thuong dau tu vao nhieu noi the hien bang nhieu loai trai / _ phieu khac nhau. Trong phan tren ta da nghien cuu rui ro va doanh lgi cua tung tai san rieng biet. Trong phan nay chung ta se tap trung nghien cuu doanh lgi du kien va phuang sai cua \ danh muc dau tu. 9.2.3.1. Trong so cua danh muc dau tu Co nhieu cach khac nhau de dien ta mot danh muc dau tu, t tuy nliien, cach thuan tien nhat la liet ke danh sach cua tung khoan dau tu vai gia tri cua no dugc tinh theo ty le phan tram so * / \ \ \ vai tong so tien dau tu cua mot ngudi dau tu nao do. Chung ta \ / goi nhung ty le phan tram nay la nhung trong so cua danh muc dau tu. Thi du 8: • r \ \ ' Tong so tien dau tu cua mot ngudi dau tu nao do la 200dv, anh ta dau tu vao mot loai tai san vdi go tien la 50dv, con lai 150dv anh ta dau tu vao mot tai san khac. Vay, trong so danh muc dau tu cho tai san thu nhat la: 50/200 - 0,25. Trong so danh muc dau tu cho tai san thu hai la: 150/200 = 0,75. Neu danh muc dau tu cua ta bao gom mot tram loai tai san khac 153
  48. nhau, chung ta sc co mot tram trong so cho danh muc dau tir do. Tuy nhien. can luu y rang: tong cua tat ca cac trong so cun danh muc dau tir bao gid cung bang 1. 9.2.3.2. Doanh lai du kien cua danh muc dau tir Thi du 9 Trd lai co phan U va co phan L, neu ta dung md riira so tien dau tu vao cd phan U va mot nua sd tiC-n con lai ti dau tu •* \ \ t vao cd phan L, trong dieu kienxac xuat xay ra cho t'nh trang kinh te hung thinh va suy thoai la nhu nhau vabang (,5. Vay 0 \ doanh Igi du kien cho danh muc dau tu cua ta la bao nhuu? \ t f Gia sir, nen kinh te lam vao tinh trang suy thoai mot thdi ky xem xet, mot nua sd tien dau tu vao cd phan L se bi lo 20%, r \ \ •» x mot nira sd tien dau tu vao cd phan U se cd lai 30%. Nh u vay doanh Igi cua danh muc dau tu (ky hieu la Rp) se dugc inii nhu sau: RP = 0,5 x (-20%) + 0,5 x 30% = 5% t \ r ^ # Neu nen kinh te hoan toan hung thinh trong suot tida gian xem xet, ta cd: RP = 0,5 x 70% + 0,5 x 30% = 40% Nhung xac suat xay ra tinh trang kinh te suy thoai /a hung x r thinh la nhu nhau va bang 0,5. Do do, doanh nghiep du lie:n cho \ danh muc dau tu cua ta dugc ky hieu la E(Rp) se la: E(RP) = 0,5 x 5% + 0,5 x 40% = 22,5% Trong phan trudc chung ta da nghien cim cach tim (doanh Igi du kien cho timg loai tai san rieng biet nhu la cho ccplhan U cho ta E(Ru) va cd phan L cho ta E(Rl). De tinh dam llai du kien cho danh muc dau tu mot cach nhanh chong hon via true 154
  49. tiep Ivrn , ta co he lav trong so cua tirng /o % r r va co phan L deu la 0,5. Ta tinh dugc doanh lgi du kien cho * danh muc dau tu nhu sau: E(RP) = 0,5 x E(Rl) + 0,5 x E(Ru) = 0,5 x 25% + 0,5 x 20% == 22,5% Cach tinh toan nay khong phu thuoc vao viec co bao nhieu loai tai san trong danh muc dau tu. Gia sir danh muc dau tu cua ta co n tai san, x* la trong so cua tai san i. Vay, cong thuc chung 1 / ' / de tinh doanh lgi dir kien cho danh muc dau tu se dugc viet nhif sau: n E(R) = X,E(R,) + X2E(R2) + + XnE(Rn) = SX,E(Ri) i=l vdi i = 1, 2, 3, n (9.10) 9.2.3.3. Phuang sai cua danh muc dau tu Thi du 10: 1 f t / y \ De trinh bay mot cach ngan gon, ta tiep tuc lay co phan U ■» > x r \ va co phan L lam thi du. Trcn day, ta da tinh dugc rang, neu nen r r kinh te hoan toan roi vao tinh trang suy thoai trong suot thdi ky nghien cuu thi doanh lgi du kien cho danh muc dau tu la 5%, ^ > f f neu non kinh te hung thinh trong suot thai ky nghien cuu thi doanh lgi du kien cho danh muc dau tu se la 40%. Trong dieu 155
  50. kien xac suat xay ra cho ca hung thinh va suy thoai ecu la 0>,5 ta da tinh dugc Hi Ri>) = 0.225. Vav. phucmg sai va do lech cihiian cua danh muc dau tu la hao nhieu? Viec tinh toan phuang sai va do lech tieu chum cua (danh X / muc dau tu dugc toim ket a bane; sau: ( 1) (2) (3) (4) (5)> Tinh Xac Doanh Binh phuang cac Tich so trang suat Igi cua chenh lech giura doanh (2) x «(5) kinh te xay ra danh lai theo timg tinh trang cua moi muc kinh te va doanh lai dir tinh dau tir kien binh quan ciia trang cho danh muc dau tu kinh te moi tinh trang kinh te Suy thoai 0,5 5% (0,05 - 0,225)2 = 0,030625 0.0153 125 Hung 0,5 40% (0,40-0,225)2 = 0,030625 0,0153 12.5 thinh 6 ; = 0,03(0625 5 P = V 0,030625 = 17,5% Thi du 11: ■* r \ Gia sir, chung ta thay doi cac trong so cua dam muc: dau f \ i » _ ' tu: 2/11 so tien dung de dau tu vao co phan L va so ien com lai ■» X *» X \ X f 9/11 dung de dau tu vao cd phan U. Trong dieu kien ien kirnh te suy thoai trong suot thai ky nghien cim, doanh Igi or kiem cua danh muc dau tu dugc xac djnh nhu sau: R, = (2/11) x (-20%) + (9/11) x 30% = 20,9P/o 156
  51. i rong dieu kien nen kinh te hirr;i1 thin'i mot thai ky xem \ei, d()«iiih loi du kien eua danh muc ur dirge xac dinh nlnr sau: RP - (2/11) x 70% + ((9/1 I ) x 10%) 20,91% Nhu vay, neu ta bo tri danh muc dau nr theo cac trong so nhu tren thi du ncn kinh te d trang thai nao di nua. chung ta van co doanh lai du kien la 20.91%. Khong can phai tinh toan, ta co the (hay dugc la trong truang hgp nay phuang sai cua doi mai dau tu bang 0. Dieu nay rat quan trong cho vice bo tri mot danh * ■» r t muc dau tu sao cho co the loai bo dugc mot so rui ro nhat dinh. Chung ta se ban ky van de nay d nhung phan sau. / r 2.4. Rui ro, doanh l<ri cd he thongva khong cd he ihong O.2.4. J. Rid ro cd he thong va khong co he thong Rui ro co he thdne la loai rui ro tac dorm den toan bo hoac V-/ 1 *-* • \ / hau het cac tai san. Vi the ngudi ta con goi no la rui ro cua thi / f S trudng. Nhu chung ta da thay, su bap benh cua cac dieu kien kinh te chung nhu viec giam GDP, tang lai suat tien vay, tang toe do lam phat la nhung thi du cho rui ro cd he thong. Nhung \ r y f dieu kien nay tac dong den hau het cac doanh nghiep. r / Rui ro khong cd he thong la loai rui ro chi tac dong den mot tai san hoac mot nhom nho cac tai san. NghTa la, loai rui ro •» f nay chi lien quan tdi timg doanh nghiep cu the nao do. Vi the, ✓ ngudi ta con goi la rui ro dan nhat hay rui ro cho mot tai san cu the. Chang han, su bai cong ciia cong nhan (hade doanh nghiep A se chi anh hudng den san xuat kinh doanh ciia doanh nghiep A. ddi khi no cung anh hudng chut it den mdt vai doanh nghiep khac dang cd mdt sd hap ddng mua ban vdi doanh nghiep nay. 157
  52. Cac doanh nghiep khong co lien quan toi doanh nghiep A thi hoan toan khony bi tac donu. O <— 9.2.4.2. Cac thanh phan doanh lai co he thong \;a khong co he thong Khi ta dir kien doanh loi cho mot khoan dau tu nao do. Co nhung khoan khong du kien duac. Trong qua trinh thuc hien, doanh lgi co the tang len giam di so vdi du kien. Neu ta ky hieu phan tang len hoac giam di do la U, ta co the viet cong thuc tinh doanh lgi nhu sau: R = E(R) + U (9.11) Trong do: R la doanh lgi dat dugc E(R) la doanh lgi du kien r U la doanh lgi khong dir kien dugc Nhu d phan tren, ta thay: co hai loai rui ro, rui ro co he f / \ thong va rui ro khong co he thong. Phan doanh lgi khong du kien dugc la do hai loai rui ro nay gay ra. Ta cung co the chia bo phan doanh lgi khong du kien dugc thanh hai phan, phan thu r \ f * nhat la phan khong co he thong va do rui ro khong cohe thong gay ra, ta ky hieu phan nay la s. Phan thu hai la phan co he / f t f thong do rui ro co he thong gay ra va dugc ky hieu la ni- Den day, ta co the viet cong thuc tinh doanh lgi dat dugc la: R = E(R) + U + m + 8 (9.12) f Viec phan chia hai bo phan doanh lgi khong du kien dugc thanh hai phan la rat quan trong. De thay dugc tai sao no quan \ 1 trong, chung ta se nghien cuu d phan sau day noi ve rui ro cua \ danh muc dau tu 158
  53. (K2.5. Da ilang hoa va rui ro cua danh muc dau tu fJ. 5.1 Tac dong cua da dang hod Klii ta co mot lugng tien nao do. neu ta dung toan bo so tien de dau tu vao mot loai tai san thi muc do rui ro cao hon la vice dau tu so tien nay vao nhieu tai san khac nhau. Dc thay dugc moi quan he giua cach bo tri mot danh muc dau tu va rui ro cua danh muc dau tu. cluing ta hay nghien ciru bang sau day: r > > > Chung ta thay rang: Do lech chuan cho danh muc dau tu co mot co phan la neu ta lira chon mot each ngau nhien mot loai co phan cua mot doanh nghiep nao do va dau tu toan bo so tien cua ta vao do thi do lech chuan cua doanh Igi se la 49,24% cho * -V 1 \ mot num. Neu ta lua chon mot cach ngau nhien hai loai co phan va dau tu vao moi loai mot nua so tien do thi do lech tieu chuan binh quan se la 37,36% Dieu quan trong rut ra a day la: do lech tieu chuan giam % '» \ r khi ma so lugng cac loai co phan tang len. Neu ta lira chon mot cach ngau nhien 100 loai co phan khac nhau thi do lech tieu * \ t r chuan binh quan cua danh muc dau tu se giam xuong 19,69%. Neu ta lira chon mot cach ngau nhien 500 co phan khac nhau thi A t 1 ' t do lech tieu chuan binh quan se la 19,27%. Neu ta tiep tuc tang t * \ ' / them so lugng co phan cho danh muc dau tu cua ta thi ta thay ket qua giam cua do lech tieu chuan rat nho hoac khong thay doi. 159
  54. (2) (1) ~ m ]I So lugng cac co Do lech tieu chuan Ty le giira do lech ^ phan khac nhau cua binh quan cua doanh tieu chuan cua danh mot danh muc dau lgi hang nam cua muc dau tu so vdi do tu danh muc dau tu (%) lech tieu chuan cua viec dau tu vao mot co phan I 49,24 1,00 2 37,36 0,76 4 29,69 0,60 6 26,64 0,54 8 24,98 0,51 10 23,93 0,49 20 21,68 0,44 30 20,87 0,42 40 20,46 0,42 50 20,20 0,41 100 19,69 0,40 200 19,42 0,39 300 19,34 0,39 400 19,29 0,39 500 19,27 0,39 1000 19,21 0,39 Nguon: Tap chi phan tich lucmg va tai chinh. 22/9/1987 0 A * X so: 353-64, nhan de "Bao nhieu co phan se tao nen mot danh muc dau tu da dang hod ” 160
  55. 9 2.5.2. Nguyen Iv cua da dang hoa Tir bang trcn ta co the ve dugc do thi sau day danh muc dau tir \ r ■> \ ' Nhin vao do thi, ta thay co hai diem can luu y. Thu nhat, / r 1 mot so rui ro co lien quan den timg loai tai san co the bj loai tru ' r \ t bang cach bo tri danh muc dau tu. Qua trinh bo tri danh muc dau tu dugc tien hanh bang cach dan trai viec dau tu nhieu loai tai san khac nhau dugc goi la da dang hoa. Nguyen ly cua da dang hoa chi cho chung ta rang: dan trai vice dau tu vao nhieu loai tai san khac nhau se loai tru dugc mot so rui ro. Phan dien f,'ch tren hinh ve ky hieu "rui ro co the loai ' * tru bang da dang hoa" chinh la bo phan rui ro co the loai tru thong qua da dang hoa. •> / ' , . X Diem thu hai cGng rat quan trong. Se co mot muc toi thieu I6l
  56. cua rui ro ma ta khong the loai uu nu kuw \ ic chung ta a';- - hang djnh: mot so rui ro co the loai trur bang da dang hoa mot so nil ro khac thi khong the loai a ir dirge theo cach nay. Sc co mot cau hot la: ta> -sao lai nhu vay? Chiing ta hay nho la; jvutn truoc day noi ve rui ro co he thing va rui ro khong co he tlx v Theo dinh nghTa. rui ro khong c«> he thong la mi ro chi lien quan den mot vai tai san. Chang han, neu ta xem \et mot loai co phan cua mot doanh nghiep nao Jo. du an ve che tao san pham mdi hoac su tiet kiem do cai tien quy trinh cong nghe co die mang ia' g:a trj thuan tuy duong va do do co the lam tang gia tri co phan cua doanh nghiep. Ngirgc lai, ncn \ \ ' doanh nghiep pham phap \ a phai den bu bang mot lugng tien £ / / dang ke, hoac do sir co bat r.gd gay thiet hai cho doanh nghiep. hoac do bai cong cua cong nhan trong doanh nghiep v.v co thi: t 1 % dan den giam gia tri cd phan ciia doanh nghiep. r ■> * \ r % Den day ta cd the nhan rhiiy rang: neu ta chi dau tu \ao mot loai co phan ciia mot doanh nghiep nao do thi nghTa la ket \ f \ qua dau tu ciia ta phu thuoc rat nhieu vao nhirng sir kien xin ra doi vdi doanh nghiep. Neu ta dau tir vao nhieu loai tai sail d nhieu doanh nghiep khac nhau thi sir phu thuoc nay giam di nhieu. bdi vi neu chang ma> ta bi io d doanh nghiep nay thi ta van co lai d doanh nghiep khac. Viec bu trtr do se lam cho rin ro 162
  57. cua danh muc dau tu giam di Nlnr vay, rui ro khong co lie tht.n; st; ],j loai trir thong qua vict: da dang hoa. Vi vav, mot danh muc d.iu tu vdi so lugng ldn cac tai san khac nhau co the dan den mot dieu la: rui ro khong co lie thong ciia no bang 0. Tren thuc tc, khai niem"co the da dang lu>a" va khai niem "rui to khong co he thong" co the sir dung thay the cho nhau. r 9.2.5.4. Da dang hod va rui ro co he lhong Rui ro co he thong khong the loai trir bang cach da dang / 9 r hoa bdi vi theo dinh nghTa. riii ro co he thong lac dong den tat ca c;ic loai tai san khac nhau. Vi le do. cho du ta co tdi bao nhieu loai tai san khac nhau trong mot danh muc dau tu di nira thi cung khong loai trir dugc rui ro co he thong. Vi vay, tren thuc te, khai niem "khong the da dang hoa" va khai niem "rui ro co t f f he thong" co the sir dung thay the cho nhau. 9.2.6. Rui ro co he thong va he so beta • o * Trong muc nay ta se nghien curu de tra ldi cau hoi: cai gi quyet djnh mire bii dap rui ro cho mot tai san co rui ro? hay noi mot each khac: tai sao muc bii dap rui ro cua tai san nay lai cao * h<m muc bii dap rui ro cua tai san khac0 Viec tra ldi cau hoi nay f / chit yeu dua vao su khac biet giira rui ro co he thong va rui ro khong co he thong. 9.2.6.1. Nguyen ly cua rui ro co he thong r t \ n f / Den day ta da nhan thay rang: tony so rui ro lien quan den * r mot tai san bao gom i.n' bo phan: riii ro co he thong va rui ro khong co he thong. Chung ta cung da nhan thirc dugc la: rui ro khong co he thong co the bi loai trir thong qua viec da dang hoa. 163
  58. Ngugc lai, chung ta khong the loai trir dtroc rui ro co lie th.V.g bang cach da dang boa. Dua Iren ca so nghien cuu trcn, chung ta thay: can phai xae dinh chinh xae rui ro co nghTa la gi? Nguyen ly cua rui ro co he thong da chi ra rang: phan tlurdng trao cho viec chi a dung rui ro chi phu thuoc vao rui ro co he thong cua khoan dau tu. Rui t o khong co he thong co the loai trir thong qua viec da dang hoa ma khong can co chi phi, vi vay se khong co phan tlurong cho loai rui ro nay. Hay noi mot each khac, thi truang se khong den bit cho loai rui ro khong can thiet phai sinh ra. Nguyen ly cua rui ro co he thong khang dinh: doanh lgi du kien cho mot tai san eh; phu thuoc vao rui ro to he thong. NghTa la, chi rieng rui ro co he thong la loai riii ro eo lien quan den viec quyet dinh mux doanh lgi du kien va muc bu dap nil ro cua mot tai san. 9.2.6.2. Do lu('mg riii ro co he thong / / t t t Rui ro co he thong la mot trong nhung yeu to quyet dinh r / X ■ • muc doanh lgi du kien cua mot tai san, vi the chung ta can biet cach do muc do rui ro cua he thong cho cac khoan dau tu khac ■* / / nhau. De do muc do rui ro co he thong, chung ta sir dung he so r f f beta (P). He so P cho ta biet mire rui ro co lie thong cua mot tiii 1 f san cu the so vcri mire rui ro co he thong binh quan cua mot tai san la bao nhieu. Theo djnh nghTa nay, mot tai san nao do eo P - 0,5 thi co nghTa la: muc rui ro co he thong cua tai sari bang mol nira so vai muc riii ro binh quan cho mot tai san, neu mot tat san co p = 2 thi co nghTa la: muc rui ro co he thong ciia tai san nay bang hai lan so vai mire rui ro binh quan cho mot tai san v.v iM
  59. () _?.6.3. HeTu cua danli muc ihiu nr Thi du 12: Gia sir fa co thdm* tin ve mot so chtrne khoan cua cac c - • doanh nghiep khac nhau vdi cac he so beta the hien d bang sau i n) (2) Co phan ciia cac: doanh nghiep He so p H j Doanh nghiep K 0,75 Doanh nghiep M 0,70 Doanh nghiep L 1.05 I Doanh nghiep O 0,99 i Doanh nghiep P 1,01 Doanh nghiep Q 0,64 Doanh nghiep R 1,16 Doanh nghiep S 1,42 ' * f Beta cua danh muc dau tu cd the dugc tinh toan giong nhu / \ f tinh toan doanh Igi dir kien cua danh muc dau tu. Theo so lieu a t \ \ r bang tren, gia sir ta co mot sd tien nao do, ta dau tu mot nua sd tien vao cd phan cua doanh nghiep O va mot nua con lai dugc dau tu vao doanh nghiep R. Vay P cua danh muc dau tu la bao nhieu? pP = 0,50 x Po + 0,50 x Pr — 0,50 x 0,99 + 0,50 x 1,16 = 1,075 Tronu do: Pp la beta cua danh muc dau tu X ' Po la beta ciia co phan dau tu vao doanh nghiep O Pi< la beta cua co phan dau tu vao doanh nghiep R 165
  60. 0,50 la trong so cua danh muc dau tu Noi chung. de tinh j' cho mot danh muc dau tir, ta lay urng / i trong so cua cianh muc dau Ur nhan vdi [5 tuong irng \ di tai san do. Sau cung ta cong tat ca cac tich so do lai. ta sc co [> cua cianh muc dau Ur. 9.2.7. Du &ng thi tru ting chung khoan Trong phan nay chung ta hay xcm xet rui ro sc dugc den trcn thi truant: nhu the nao? ♦ w 9.2. 7.1. Beta va m uc hit dap rui ro Thi du 13 Gia sir rang: tai san A co thu nhap du kien h(R.\) - 20% va Pa = 1,6. Tv suat khong co riii ro Rf =8%. Luu y rang tai san khong co riii ro la tai san khong co riii ro co he thong (tham chi khong co ca riii ro khong co he thong), vi vay tai san khong co riii ro se co p = 0. f * \ \ Neu ta bo tri mot danh muc dau tir gom co tai san A va tai san khong co rui ro, ta co the tinh toan dugc mot vai phirang an doanh lgi dir kien khac nhau va cac he so P khac nhau. Chang r y * han neu ta dau tu 25% vao tai san A thi thu nhap dir kien se la: E(RP) = 0,25 x E(Ra) + (1-0,25)xRf = 0,25 x 20% + 0,75 x 8%= 11% Tuang tu, p cua danh muc dau tu se la: pP = 0,25 x pA + (1 - 0,25) x 0 = 0,25 x 1,6 = 0,4 Liru y rang: tong cac trong so ciia mot doi mdi dau tir bao gid cung bang 1. Do vay, trong danh muc dau tir nay. 25% dau tu vao tai san A thi co nghTa ia 0,75% se dugc dfiu tir vao tai san 166
  61. khong cd rui ro. f'd moi dieu nhan van la: lieu t\ ie tir vao tai san A co i • kha nang v ira l qua 100% hay khdin fa t: tra Idi d day la co. Dieu nay cd the xay ra v d i nha dau tir khi ma anh ta di vay tien tai tv suat khonu cd rui ro ! hi du. nha dau tu cd lOOdv, anh ta di vay them 50dv nira tai lai suat X% la ty suat khong co rui ro. \ \ / f Hay cd the noi nha dau tu nay da dau tu 150% von so vdi von rieng cua anh ta Trong trudng hop nay thu nhap du kien se la: E(Rp) - 1,50 x E(RA) ^ (1-1,50) x Rf - 1,50 x 20% - 0,50 x 8% - 26% He so p ciia danh muc dau tu se hi: P, - 1,50 x pA + (1 - 1,50) x 0 = 1,50 x 1,6 = 2,4 Tuang tu nhu vay, ta co the tinh toan duac mot so phuang an khac biet va ta liet ke d bansj\D sau day: J 1 Trong so ciia tai san Doanh loi du kien Beta cua danh muc A trong danh muc cua danh muc dau tir 1 dau tir dau tu E(Rp) 0% 8% 0,0 2.5% 11% 0,4 50% 14% 0,8 75% 17% 1,2 100% 20% 1,6 • 125% — . ' / U 2,0 150% 26% 2,4 - ___ j L * \ * r Dua vao bang tren, ta co the ve duac do thi bieu thj moi r \ / quan he giua thu nhap dir kien ciia danh inuc dau tu va he so beta ciia tai san A nhu sau: 167
  62. Do thi 2 E(R,>)| E(Ra) = 7,50% Ef - 8% Pr =1,6 (3 * x f r * % • X \ Nhin vao do thi tren ta thay neu ta di chuyen tu diem ma tai san A khong co rui ro vai pA - 1,6 thi dong thai vai viec tang r \ ^ beta, doanh lai dir kien cho danh muc dau tu thi cung tang tir 8% len 20%. Nhu ta da biSt, E(RA) - Rr = 20% - 8% = 12%, dugc goi la 9 1 ' muc bu dap rui ro cua tai san A. Ta co the tinh duac do doc cua •s \ f / duorng thang nay bang cach lay muc bu dap rui ro cua tai san A f chia cho he so P cua no. Do d6c _ E(Ra) - Rf _ 20% - 8% _ (9 .1 3 ) (tai san A) pA _ 1,6 0 r y \ \ Do doc noi len rang: tai san A de nghj dugc den bu rui ro r 0 voi ty suat 7,50%. Noi mot cach khac, tai san A co muc bii dap f rui ro la 7,50% cho mot dv riii ro co he thong. Thi du 14: Ta gia dinh la co mot tai san khac, tai san B. Tai san nay 168
  63. co [3 = 1,2 va doanh lgi dir kien la 16%. Vay dau tu vao tai san n.ao thi tot han? Tai san A hay tai san B? Thuc su la rat kho tra len. Mot so ngudi thich dau tu vao tai san A con mot so ngudi klhac lai dau tu vao tai san B. Tuy nhien, de co the tra ldi dugc ' \ ^ t ramg nen dau tu vao tai san nao, ta can xae dinh them mot so thiong tin ve tai san B thong qua viec tinh toan sau day: Cung f t f la.m giong nhu doi vdi tai san A d tren. Ta tinh toan mot so r phuang an tuang hgp giua thu nhap du kien va (3 cua danh muc ' % ' * * ddu tu gorn tai san B va tai san khong co rui ro. Chang han, neu ta dau tu 25% so tien vao tai san B thi co nghTa la 75% so tien con lai se dugc dau tu vao tai san khong co rui ro. Doanh lgi du ki en ciia danh muc dau tu se la: 0,25 x E(Rb) + 0,75 x Rf = 0,25 x 16% + 0,75 x 8% = 10% Tuang tu, p ciia danh muc dau tu Pp se la: pP = 0,25 x pB + 0,75 x 0 = 0,25 x 1,2 = 0,30 Tuang tu lam nhu vay ta se co bang sau day: t iTrong so ciia tai san Doanh lgi du kien Beta ciia danh muc % B trong danh muc ciia danh muc dau tu dau tu (Pp) > dau tu E(Rp) 0% 8% 0,0 25% 10% 0,3 50% 12% 0,6 75% 14% 0,9 100% 16% 1,2 125% 18% 1,5 150% 20% 1,8 169
  64. H(Rjf) - R; 16%-8% . Do doc = —t ) r r 6.67 o Tir bang tren, ta co the ve duoc do thi sau day: Do thi 3 1 > t Dira tren cac thong tin tren day ta co the noi rang: dau tur vao tai san A tot hem la dau tu vao tai san B, boi vi tai san B de nghi muc bu dap cho rui ro khong du cho mire rui ro co lie r / i / thong cua no neu ta so voi tai san A. De thay ro hem, ta hay so sanh tai san A va tai san B t^en cung mot do thi sau day: 170
  65. 06 (hi 4 > f * f Nhin vao do thi tren ta nhan thay: duong bieu thi sir ket / \ hop giua doanh loi du kien va p cua tai san A nam cao hon so 1 ■» / voi dudng thang bieu thi doanh loi du kien va P cua tai san B. Dieu nay co the nhan biet de dang ngay ca trong trudng hop khong co do thi thong qua su khac biet ve do doc cua hai dudng thfing nay (7m50% > 6,67%). Su khac biet nay chi cho ta biet rang: vai bat ky muc rui ro co he thong nao cho truac (ducrc do * bang P) thi tai san A cung co muc doanh loi cao hon so vdi tai san B. Nhin vao do thi, gia su p = 1,2 ta co: E(Rb) = 16% Trong khi do: E(RA) = 16% = ?*R * \ Vdi nhan xet nhu tren, chung ta co the goi y cho nha dau \ % tu rang: anh ta nen dau tu vao tai san A. 171
  66. Tuy nhien, tinh trang cua tai san A va tai san B nhu da rnieu ta tren day khong the keo dai mai tren thi truang von. Bai vi cac nha dau tir do xo dau tu vao tai san A va hau nlur khon ■» dugc ve tren cung mot duang thang. Dieu nay co the duac minh \ A hoa bang do thj sau: 172
  67. Pa Pb Pc Pd Pi Nhu da chi ra tren do thi, tai san A va tai san B dugc ve / i r \ true tiep tren duong thang, vi vay chung co ty suat den bu rui ro r \ J nhu nhau. Neu co mot tai san nao do nam phai tren duong thang f nay, thi du nhu tai san C, thi gia cua tai san C nhat dinh se tang / f S len va doanh Igi du kien cua no se giam cho den khi nam vao * ’ ' ' duong thang. Tuong tu nhu vay, neu co mot tai san nao do nam phia duoi duong thang nay, thi du nhu tai san D, thi gia cua no * t nhat dinh se giam di va doanh Igi du kien cua no se tang len cho f m % * * den khi nam vao dudng thang. Tren thi trudng von, hien tugng nhu tai san C dugc goi la gia ca cao hon gia tri cua no. Con hien tugng nhu tai san D thi dugc goi la gia ca thap hon gia trj cua •> f * f no. Day la quan diem rat quan trong de kiem nghiem cac thi trirdng tai chi'nh. 173
  68. 9.2. 7.2. Du ('mg thi truong chung khoan Duong thang sc duoc ve nhu tren cho moi tai san thi truong tai chinh la rat quan trong. Duong thang the hien moi quan he giua rui ro co he thong va doanh loi du kien duoc goi la dudng thi trudng chung khoan (SML). Trong tai chinh doanh nghiep, quan diem ve gia trj hien tai thuan (NPV) duoc coi la / / quan trong nhat, ke theo do la dudng SML. * \ Do SML co tarn quan trong nhu vay, nen chung ta can tim t r t cach de biet duoc phuong trinh cua no. Gia su ta bo tri mot danh muc dau tu vdi toan bo cac loai tai san cua thi trudng. Mot \ \ danh muc dau tu nhu vay duoc goi la danh muc dau tu cua thi f r trudng. Doanh loi du kien duoc viet la E(Rm). Do tat ca cac tai san tren thi trudng phai duoc ve tren r x dudng SML, vi the danh muc dau tu cua thi trudng phai bao \ r * •» gom tat ca cac tai san do. De xac dinh xem co the ve dudng / t X SML nhu the nao, trudc het ta can phai xac djnh cho cho dugc * \ he so P cho danh muc dau tu cua thi trudng (Pm)- Do danh muc dau tu nay dai dien nay dai dien cho tat ca cac tai san tren thi * f \ \ trudng, nen chac chan rang: danh muc dau tu nay co muc rui ro f f binh quan co he thong, hay noi mot cach khac, Pm = 1. Den day 1 / / ta co the viet dugc do doc cua dudng SML nhu sau: Ddddc _ E(Rm)_: Rf _ E(Rm) -Af _ FrR , R ,Ql5. ciia SML" pM " l " E(Rm) ' Rf (9’l5) / E(Rm) - Rf dugc ggi la muc bii dap rui ro cua thi trudng * ' ' , bdi vi no la mire bii dap riii ro cho danh muc dau tu ciia tin trudng. Gia su ta goi E(Rj) va p, la doanh Igi du kien va beta ciia mot danh muc dau tu bat ky nao do tren thi trudng. Ta biet rang 174
  69. danh muc dau tir nay phai dugc vc trcn d rd-ng SML vi no phai co i;unc ty suat den bu rui ro uioim nlur cac ’.ai san khac tren thi ti u bang mire riii ro cua thi truang [E(RM) - Rf]. t r f \ Yeu to thir ba, la mire riii ro co he thong dugc do bang Pi, r * day la mire rui ro co he thong cho timg tai san cu the. 9-2.73. Moi lien he giira duong thi truang chung khoan t va chi phi cua von \ Duong thj truang chimg khoan chi cho chung ta mire den / % bii rui ro tren thi truang tai chinh. Bat ky mot khoan dau tu mdi / / \ nao cung doi bai mot mire doanh lgi du kiC'n it nhat la bang muc ' r r m den bu cua thi truang. Neu khong dat den muc do thi nguoi ta y A / se khong dau tu. Cac nha dau tu chi thuc sir co lgi neu ho tim dugc cac khoan dau tu ma mire doanh lgi dir kien ciia chung cao han mire de nghi ciia thi trudng, bai vi nhung khoan dau tu nhu 175
  70. vay sc co gia tri hien tai thuan duong. I ren co so nhan thu: nh;u vay, neu ta hoi: ty suat chiet khau de xac dinh gia tri hien tai lia gi? thi cau tra loi se la: ta nen chon doanh loi dir kien na thi truong de nghi cho khoan dau tu voi cung mot muc do rui ro c o he thong. Noi mot each khac, de xac dinh xem khoan dau tu cuia ta co gia tri hien tai duong hay khong thi ta can phai so sanh thiu f \ * nhap du kien ma thi truong de nghi cho khoan dau tu co ciinig f t mire rui ro co he thong (tuc la co cung he so P). rtf'* x * n Ty suat chiet khau bieu thi bang muc doanh loi toi thie-u \ / can dat duoc thuong dugc goi la chi phi cua von cho met khoatn \ f ___ * f dau tu nhat dinh. Ta goi la chi phi von bdi vi: neu dat duoc mure r 1 / doanh loi toi thieu nay thi ta moi dat diem hoa von. Chi phi cuia / ' von con duoc coi nhu la chi phi co hoi cho khoan dan tu cuia doanh nghiep. ' ' . r Khi ta noi rang khoan dau tu moi co doanh loi du cien lom hon muc doanh loi ma thi trudng den bii cho khoan diu tu c:o cung mire do rui ro co he thong thi co nghia la chung ta dang s:u f \ dung mot cach co hieu qua von dau tu. 176
  71. ChiM ng 10 RUI RO KINH DOANH VA DON BAY HOAT DONG 10.1. Moi quan he giua loi nhuan va chi phi \ / r Lgi nhuan cua cong ty co nguon goc chu yeu tir hoat dong ban hang hoa hoac cung cap dich vu cho khach hang. Khi doanh so ban hang thay doi se dan den thay doi ve lgi nhuan. Doi vdi i > f quan ly,anh hudng cua thay doi ve doanh so tacdong lgi nhuan r \ r la quan trong, dac biet trong viec ra quyet dinh ve chien luge, / / ___ / hay cac quyet dinh phuang an san xuat kinh doanh. The nhung j r t * lgi nhuan se thay doi nhu the nao khi doanh so thaydoi? \ Theo dinh nghTa, lgi nhuan cua mot cong ty la phan con f f lai cua doanh thu ban hang sau khi bu dap tat ca cac chi phi hoat dong. Chi phi hoat dong cua mot cong ty thuong phat sinh dudi f 1 f dang chi phi bien doi hoac chi phi co dinh. f -* ■* Chi phi bien doi co xu hudng thay doi cung vdi mire do hoat dong, trong khi do chi phi co dinh dugc xem nhu khong doi muc do hoat dong thay doi. t t * / Ca cau chi phi bien doi va chi phi co dinh phu thuoc chu yeu vao loai hinh kinh doanh. Chang han, doi vdi mot hang hang khong thi chi phi co dinh bao gid cung chiem mot ty trong Idn trong tong chi phi hoat dong; du dong khach hay vang khach 177
  72. thi hang hang khong van phai tra chi phi san bay, tra luvng chu doi bay va van phai mua nhien lieu - chi phi nhien lieu turdng •khong khac nhau lam cho du may bay co cho mot hay mo t ram hanh khach. f •* n f Chi phi bien ddi - la chi phi thay doi khi khoi luon; h;atih khach thay doi, chang han chi phi cho xuat an cua hanh chiach t f f ^ tren mot chuyen bay - thuong rat nho neu so sanh voi chi )h i co dinh, chang han nhu chi phi ve nhien lieu. Doi voi linh vuc khach san, chi phi ve dich vu buons, ban, *» X ft bar la cac vi du dien hinh ve chi phi bien doi. Chung ;o xu 1 / / % f hucmg thay doi cung voi so lugng khach den khach san. I hu so luong khach tang thi cac chi phi do se tang va ngugc lai cic chi phi do se giam di khi so luong khach nghi giam. Trai lai c>c chi f \ ^ phi nhu khau hao, tien lucmg nhan vien thi van phat sinh h;ang r ngay cho du luong khach co cao hay thap. 10.2. Don bay hoat dong Thong thuong thi khi doanh so ban hang thay doi tri kri * * . ' nhuan cua cong ty cung thay doi theo, nhung khong pha buen % % dong ve loi nhuan cua cac cong ty deu nhu nhau ma cac cing* ty / khac nhau se co muc bien dong khac nhau, phu thuoc vio co cau chi phi hoat dong cua cong ty. Gia sir co hai cong ty A va B voi ket qua hoat donj mhu sau: 178
  73. Dan vi: nghin dong Cong ty A Cong ty B Tony so % f»Tong -> A so A % Do;m h :hu 100.000 100% 100.000 100% Chi p hi bien doi 60.000 60% 30.000 30% Lai g p 44.000 40% 77.000 70% Chi phi ;o dinh 30.000 60.000 Lgi nhuin 14.000 17.000 Khi doanh thu tang 10% thi lgi nhuan cua ca hai cong ty deu t;arg nhung muc do tang khac nhau. Khi doanh thu tang 10% bi nhuan cua cong ty B tang 70% (17.000 - 10.()0>0)' 10.000 trong khi muc tang lgi nhuan cua cong ty A chi 179
  74. la 40. Sa di lai nhuan cua cong ty B tang nhanh han so vdi cong ty A khi doanh so tang la vi trong co cau chi phi, chi phi cd dinh cua cong ty B chiem ty trong ldn hon so vdi chi phi bien doi. Khi xet moi quan he giua thay doi cua Igi nhuan va thay doi cua doanh thu thi ty trong cua chi phi co dinh trong tong chi phi hoat dong dong vai tro "don bay" - quyet dinh toe do thay doi cua Igi nhuan thay doi cao hay thap khi doanh thu thay doi. i f Khai niem "don bay hoat dong" (operating leverage) xuat hien / * khi cong ty co phat sinh cac chi phi hoat dong co dinh chang han nhu chi phi thue nha, chi phi lucmg quan ly va cac chi phi t khac co tinh chat tuang tu. 10.3. Rui ro hoat dong Trong vi du tren, khi doanh so tang 10% thi Igi nhuan cua cong ty B tang 70%, ldn hon nhieu so vdi muc tang Igi nhuan cua cong ty A - chi 40% vdi cung muc tang doanh so 10%. Phai chang vdi co cau chi phi ma trong do ty trong chi phi 180
  75. cu d.nh ldn han so vai chi phi bien doi thi cong ty B co lai han? tjia sir, doanh thu ciia ca hai cong ty cung giam 10% thi bien di>ni r chi co 40%. O day co the nhan thay rang vdi ca cau chi phi ma r r v ty trong chi phi co dinh ldn (so vdi chi phi bien doi) thi khi doanh thu tang lgi nhuan cung tang nhanh han, nhung ngugc lai, neu doanh thu giam thi lgi nhuan cua cong ty cung giam / \ f nhanh han - uu the luc nay lai trd thanh dieu bat lgi. ' / Vdi cong ty co ca cau chi phi ma ty trong chi phi co dinh / ^ cang ldn (so vdi chi phi bien doi) nhu cong ty B trong vi du tren thi muc do bien dong cua In cang ldn khi doanh thu thay doi va nhu vay riii ro hoat dong ldn han. Rui ro hoat dong la rui ro phat sinh va gan lien vdi mot ca cau chi phi bao gom chi phi eo djnh va chi phi bien doi. Chi phi co dinh cang ldn (so vdi chi phi bien doi) thi rui ro hoat dong cang cao va nhu vay thi riii ro chung ciia cong ty cung cao han. 181
  76. Nhir vay, khai niem don ! hoat dong phan anh mire do nhay cam cua lai nhuan cua c-V.g ty khi doanh thu bien dong. Vai moi ca cau chi phi khac au, mire do nhay cam cua Igi nhuan bien doi vai bien dong cua doanh thu cung rat khac nhau. Han nua, mire do nhay cam do cung rat khac nhau tai cac khoi lugng ban hang khac nhau. Trong quan ly de xac dinh mire do nhay cam cua Igi 9 . . 9 f nhuan doi vai bien dong ciia doanh thu, nguai ta sir dung He so 7 t ^ don bay - DOL (Degree of Operating Leverage). He so don bay f \ > hoat dong la ty so giua ty le phan tram thay doi cua Igi nhuan x • # hoat dong (operating income) va ty le phan tram thay doi cua / doanh so ban hang. Ty le (%) thay ddi cua Igi nhuan hoat dong DOL j* c^a hang Vi du ve tinh roan he so don bay hoat dong (DOL) Gia sir ta co thong tin ve hoat dong cua mot cong ty nhu sau1: • Gia ban mot dan vi san pham 30.000 dong ft ^ ^ • Chi phi bien doi eua mot dan vi san pham 20.000 dong • Tong chi phi co dinh 5.000.000 dong / *> • Khoi lugng ban hang hien tai la 1.000 san pham r Trir&ng hap thu nhat * 4 Hay xem Igi nhuan hoat dong eua cong ty se thay doi nhu the nao khi khoi lugng ban hang tang tir 1.000 san pham len 1 Trong cac vi du, de dom gian ta gia djnh gia ban ciia mot dan vi vs chi phi bien doi cho mot dan vj khong gitr nguyen khi khoi lugng ban hang !hay doi 182