Giáo trình Luật hành chính Việt Nam - Phần I: Những vấn đề chung của luật hành chính - Phan Trung Hiền

Nội dung text: Giáo trình Luật hành chính Việt Nam - Phần I: Những vấn đề chung của luật hành chính - Phan Trung Hiền

1. TR ƯNG ð I H C C N TH Ơ KHOA LU T B MƠN LU T HÀNH CHÍNH GIÁO TRÌNH LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM PH N I NH NG V N ð CHUNG CA LU T HÀNH CHÍNH Biên so ạn: TS. PHAN TRUNG HI N CN TH Ơ 02/2009
2. 1 MC L C MC L C 1 CH ƯƠ NG I 6 KHÁI QUÁT CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH 6 Bài 1 NH NG V N ð CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH 6 1. KHÁI NI M V QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 6 1.1 Khái ni m và đc đim qu n lý 6 1.2 Qu n lý nhà n ưc 7 1.3 Qu n lý hành chính nhà n ưc 8 2. LU T HÀNH CHÍNH- M T NGÀNH LU T ð C L P 10 2.1 ði t ưng điu ch nh c a lu t hành chính 10 2.2 Ph ươ ng pháp điu ch nh c a lu t hành chính Vi t Nam 15 3. MI T ƯƠ NG QUAN GI A LU T HÀNH CHÍNH V I M T S NGÀNH LU T KHÁC 16 3.1 Lu t hành chính và lu t hi n pháp 17 3.2 Lu t hành chính và lu t đ t đai 17 3.3 Lu t hành chính và lut hình s 17 3.4 Lu t hành chính và lu t dân s 18 3.5 Lu t hành chính và lu t lao đ ng 19 3.6 Lu t hành chính và lu t tài chính 19 4. NGÀNH LU T HÀNH CHÍNH VÀ VAI TRỊ LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM 20 4.1 H th ng ngành Lu t Hành chính Vi t Nam 20 4.2 Vai trị c a lu t Hành chính Vi t Nam 20 5. NGU N C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM 21 5.1 V ăn b n lu t 21 5.2 V ăn b n d ưi lu t 22 6. H TH NG HỐ NGU N C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM 24 6.1 T p h p hĩa 24 6.2 Pháp đin hĩa 24 7. KHOA H C LU T HÀNH CHÍNH 25 7.1 ði t ưng nghiên c u 25 7.2 Nhi m v c a khoa h c lu t hành chính 26 7.3 Ph ươ ng pháp nghiên c u 26 8. MƠN H C LU T HÀNH CHÍNH 27 Bài 2 CÁC NGUYÊN T C C Ơ B N TRONG QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 30
3. 2 1. KHÁI NI M VÀ H TH NG CÁC NGUYÊN T C 30 1.1 Khái ni m 30 1.2 H th ng các nguyên t c c ơ b n trong qu n lý hành chính nhà n ưc 31 2. CÁC NGUYÊN T C CHÍNH TR - XÃ H I 32 2.1 Nguyên t c ð ng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc 32 2.2 Nguyên t c nhân dân tham gia qu n lý hành chính nhà n ưc 34 2.3 Nguyên t c t p trung dân ch 36 2.4 Nguyên t c bình đng gi a các dân t c 39 2.5 Nguyên t c pháp ch xã h i ch ngh ĩa 40 3. CÁC NGUYÊN T C T CH C – K THU T 41 3.1 Nguyên t c qu n lý theo ngành k t h p v i qu n lý theo đa gi i hành chính 41 3.2 Nguyên t c qu n lý theo ngành k t h p v i qu n lý theo ch c n ăng 43 3.3 Phân đnh ch c n ăng qun lý nhà n ưc v kinh t v i qu n lý s n xu t kinh doanh 43 Bài 3 QUY PH M TRONG QU N LÝ NHÀ N ƯC 45 VÀ QUAN H PHÁP LU T HÀNH CHÍNH 45 1. HƯƠ NG ƯC – QUY PH M XÃ H I TRONG QU N LÝ NHÀ N ƯC 45 1.1 Khái ni m và đc đim c a h ươ ng ưc 45 1.2 Ni dung, tác d ng c a h ươ ng ưc trong qu n lý nhà n ưc 46 1.3 Các bi n pháp th ưng, ph t đ đ m b o th c hi n h ươ ng ưc 47 1.4 Hình th c th hi n c a h ươ ng ưc 48 1.5 Trình t , th t c so n th o, thơng qua h ươ ng ưc 48 1.6 T ch c th c hi n và s a đ i, b sung h ươ ng ưc 50 1.7 Qu n lý h ươ ng ưc 50 1.8 Th c tr ng v vi c xây d ng và th c hi n h ươ ng ưc hi n nay 51 2. QUY PH M PHÁP LU T HÀNH CHÍNH 52 2.1 Khái ni m và đc đim c a quy ph m pháp lu t hành chính 52 2.2 Ni dung c a quy ph m pháp lu t hành chính 54 2.3 Phân lo i quy ph m pháp lu t hành chính 54 2.4 Du hi u c a m t v ăn b n quy ph m pháp lu t hành chính 56 2.5 Hi u l c quy ph m pháp lu t hành chính 57 2.6 Vi c th c hi n quy ph m pháp lu t hành chính 61 3. QUAN H PHÁP LU T HÀNH CHÍNH 62 3.1 Khái ni m và đc đim c a quan h pháp lu t hành chính 62 3.2 Cu thành c a quan h pháp lu t hành chính 63 3.3 Cơ s c a s phát sinh, thay đ i và ch m d t quan h pháp lu t hành chính 65 3.4 Phân lo i quan h pháp lu t hành chính 66 CH ƯƠ NG II 70
4. 3 CH TH C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM 70 Bài 4 C Ơ QUAN CĨ TH M QUY N QU N LÝ NHÀ N ƯC 70 VÀ C Ơ QUAN QU N LÝ NHÀ N ƯC 70 1. QUAN NI M V C Ơ QUAN CĨ TH M QUY N QU N LÝ NHÀ N ƯC 70 2. KHÁI NI M VÀ ðC ðIM C A C Ơ QUAN QU N LÝ NHÀ N ƯC 71 2.1 Khái ni m c ơ quan qu n lý nhà n ưc (c ơ quan hành chính nhà n ưc) 71 2.2 ðc đim c a c ơ quan hành chính nhà n ưc 71 3. PHÂN LO I C Ơ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 73 3.1 Theo c ăn c pháp lý đ thành l p 73 3.2 Theo đa bàn ph m vi ho t đ ng 74 3.3 Căn c vào tính ch t và ph m vi th m quy n 76 3.4 Căn c vào cách th c t ch c và gi i quy t cơng vi c 77 4. H TH NG C Ơ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 78 5. CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC TRUNG ƯƠ NG 79 5.1 Chính ph - c ơ quan hành chính nhà n ưc cao nh t 79 5.2 B , c ơ quan ngang B 84 5.3 Các c ơ quan thu c Chính ph 89 5.4 Phân bi t B (B , c ơ quan ngang B ) và c ơ quan thu c Chính ph 93 6. CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC ð A PH ƯƠ NG 94 6.1 y ban nhân dân các c p 95 6.2 Các c ơ quan cĩ th m quy n chuyên mơn cp t nh 96 6.3 Các c ơ quan cĩ th m quy n chuyên mơn cp huy n (gi chung là s ) 104 7. CÁC ðƠ N V C Ơ S TR C THU C C Ơ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 109 8. CI CÁCH B MÁY HÀNH CHÍNH 109 Bài 5 QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CÁN B , CƠNG CH C 112 1. NH NG V N ð CHUNG V CÁN B , CƠNG CH C 112 1.1 Khái ni m 112 1.2 ðc đim 112 1.3 Xác đnh đ i t ưng là các b , cơng ch c 115 2. QU N LÝ CÁN B , CƠNG CH C 116 2.1 Các nguyên t c qu n lý cán b , cơng ch c 116 2.2 Cơ s pháp lý điu ch nh đ i t ưng “cán b , cơng ch c” và “viên ch c” 116 2.3 Phân lo i cán b , cơng ch c 117 2.4 Phân lo i cơng ch c 118 2.5 Ng ch cơng ch c 118 3. ðIU ð NG, B NHI M, LU N CHUY N, BI T PHÁI, T Ư CH C, MI N NHI M CÁN B, CƠNG CH C 119
5. 4 3.1 Nguyên t c th c hi n 119 3.2 ðiu đ ng cơng ch c 120 3.3 B nhi m cơng ch c gi ch c v lãnh đo, qu n lý 120 3.4 Luân chuy n cơng ch c 121 3.5 Bi t phái cơng ch c 121 3.6 T ch c ho c mi n nhi m đi v i cơng ch c 121 4. NH NG V N ð CHUNG V CƠNG V NHÀ N ƯC 122 4.1 Khái ni m cơng v nhà n ưc 122 4.2 Các nguyên t c c a cơng v nhà n ưc 123 5. QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CÁN B , CƠNG CH C 125 5.1 S phát tri n c a quy ch cán b , cơng ch c n ưc ta 125 5.2 Quy n h n và quy n l i c a cán b , cơng ch c 126 5.3 Ngh ĩa v c a cán b , cơng ch c 127 5.4 Khen th ưng cán b , cơng ch c 128 5.5 Trách nhi m pháp lý c a cán b , cơng ch c trong trong ho t đ ng cơng v 128 5.6 Truy c u trách nhi m pháp lý 133 Bài 6 QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CÁC T CH C XÃ H I 138 1. QUAN NI M V CÁC T CH C XÃ H I N ƯC TA 138 1.1 Khái ni m v h th ng chính tr và các t ch c xã h i 138 1.2 ðc đim c a các t ch c xã h i 139 2. CÁC LO I T CH C XÃ H I N ƯC TA 143 2.1 T ch c chính tr : ð ng C ng s n Vi t Nam 143 2.2 Các t ch c chính tr - xã h i 146 2.3 Các t ch c xã h i – ngh nghi p 154 2.4 Các t ch c t qu n 155 2.5 Các h i qu n chúng 155 3. S ðIU CH NH PHÁP LU T ð I V I HO T ð NG C A CÁC TCXH 156 4. M I QUAN H GI A CÁC T CH C XÃ VÀ CÁC C Ơ QUAN NHÀ N ƯC 158 4.1 S h p tác phát sinh trong quá trình thi t l p các c ơ quan Nhà n ưc 158 4.2 S h p tác phát sinh trong quá trình xây d ng pháp lu t 158 4.3 S h p tác trong l ĩnh v c th c hi n pháp lu t 159 4.4 Quan h ki m tra l n nhau, m i quan h này th hi n hai chi u 159 5. QUY N VÀ NGH ĨA V C A CÁC T CH C XÃ H I TRONG QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 160 Bài 7 QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CƠNG DÂN VI T NAM, NG ƯI N ƯC NGỒI, NG ƯI KHƠNG QU C T CH 164 1. QUAN NI M V QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CƠNG DÂN 164
6. 5 1.1 Khái ni m qu c t ch và cơng dân 164 1.2 Sơ l ưc v ngu n g c quy ch pháp lý hành chính cơng dân n ưc ta 164 1.3 Xác đnh qu c t ch Vi t Nam 166 1.4 Khái ni m và đc đim c a quy ch pháp lý hành chính c a cơng dân 167 1.5 Quy n và ngh ĩa v c ơ b n c a cơng dân trong qu n lý hành chính nhà n ưc 168 2. CƠNG DÂN- CH TH QU N LÝ (CĨ TH M QUY N QU N LÝ) 170 2.1 Là ch th qu n lý tr c ti p 170 2.2 Là ch th qu n lý gián ti p 170 3. CƠNG DÂN- CH TH C A QU N LÝ (CH U S QU N LÝ) 171 3.1 ðiu ki n phát sinh, thay đ i, ch m d t quan h pháp lu t hành chính v i m t bên ch th là cơng dân 171 3.2 Các tr ưng h p cơng dân th c hi n quy n và ngh ĩa v 173 3.3 Các điu ki n b o đ m th c thi quy n và ngh ĩa v pháp lý hành chính c a cơng dân 174 4. QUAN NI M V QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A NG ƯI N ƯC NGỒI, NG ƯI KHƠNG QU C T CH 176 4.1 Khái ni m ng ưi n ưc ngồi, ng ưi khơng qu c t ch 176 4.2 ðc đim c a quy ch pháp lý hành chính 177 5. N I DUNG QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A NG ƯI N ƯC NGỒI, NG ƯI KHƠNG QU C T CH T I VI T NAM 177 5.1 Ng ưi n ưc ngồi- ch th qu n lý hành chính nhà n ưc 178 5.2 Ng ưi n ưc ngồi- ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc nh ư cơng dân Vi t Nam 178 5.3 Ng ưi n ưc ngồi- ch th qu n lý hành chính nhà n ưc h n ch 178 5.4 Nh ng b o đ m pháp lý hành chính đi v i vi c th c hi n các quy n và ngh ĩa v pháp lý hành chính c a ng ưi n ưc ngồi c ư trú t i Vi t Nam 183 DANH M C TÀI LI U THAM KH O 185 D1. SÁCH, T P CHÍ, CƠNG TRÌNH NGHIÊN C U 185 D2. V ĂN B N THAM KH O 186
7. 6 CHƯƠ NG I KHÁI QUÁT CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH Bài 1: NH NG V N ð CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH 1. KHÁI NI M V QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC 1.1 Khái ni m và đc đim qu n lý Cĩ nhi u cách gi i thích khác nhau cho thu t ng "hành chính" và "lu t hành chính". Tuy nhiên, t t c đ u th ng nh t m t đim chung: Lu t Hành chính là ngành lu t v qu n lý nhà n ưc. Do v y, thu t ng "hành chính" luơn luơn đi kèm và đưc gi i thích thơng qua khái ni m "qu n lý" và "qu n lý nhà n ưc". 1.1.1 Khái ni m qu n lý Mt cách t ng quát nh t, qu n lý đưc xem là quá trình "t ch c và điu khi n các ho t đ ng theo nh ng yêu c u nh t đ nh", đĩ là s k t h p gi a tri th c và lao đng trên ph ươ ng di n điu hành. D ưi gĩc đ chính tr : qu n lý đưc hi u là hành chính, là cai tr ; nh ưng d ưi gĩc đ xã h i: qu n lý là điu hành, điu khi n, ch huy. Dù d ưi gĩc đ nào đi ch ăng n a, qu n lý v n ph i d a nh ng c ơ s , nguyên t c đã đưc đ nh s n và nh m đ t đưc hi u qu c a vi c qu n lý, t c là m c đích c a qu n lý. Tĩm l i, qu n lý là s điu khi n, ch đ o m t h th ng hay m t quá trình, c ăn c vào nh ng quy lu t, đ nh lu t hay nguyên t c t ươ ng ng cho h th ng hay quá trình y v n đ ng theo đúng ý mu n c a ng ưi qu n lý nh m đ t đưc m c đích đã đt ra t tr ưc. Là m t y u t thi t y u quan tr ng, qu n lý khơng th thi u đưc trong đ i s ng xã h i. Xã h i càng phát tri n cao thì vai trị c a qu n lý càng l n và n i dung càng ph c t p. T đĩ, qu n lý th hi n các đ c đim. 1.1.2 ðc đim c a qu n lý + Qu n lý là s tác đ ng cĩ m c đích đã đưc đ ra theo đúng ý chí c a ch th qu n lý đi v i các đ i t ưng ch u s qu n lý. " ðúng ý chí c a ng ưi qu n lý" c ũng đ ng ngh ĩa v i vi c tr l i câu h i t i sao ph i qu n lý và qu n lý đ làm gì. + Qu n lý là s địi h i t t y u khi cĩ ho t đ ng chung c a con ng ưi. + Qu n lý trong th i k ỳ nào, xã h i nào thì ph n ánh b n ch t c a th i k ỳ đĩ, xã h i đĩ. Ví d : th i k ỳ cơng xã nguyên thu thì ho t đ ng qu n lý cịn mang tính ch t thu n tuý, đơ n gi n vì lúc này con ng ưi lao đ ng chung, h ưng th chung, ho t đ ng lao đ ng ch yu d a vào s ăn b n, hái l ưm, ng ưi qu n lý b y gi là các tù tr ưng. Th i k ỳ này ch ưa cĩ
8. 7 nhà n ưc nên ho t đ ng qu n lý d a vào các phong t c, t p quán ch ch ưa cĩ pháp lu t đ điu ch nh. ðây g i là qu n lý xã h i d a trên các quy ph m xã h i. + Qu n lý mu n đưc th c hi n ph i d a trên c ơ s t ch c và quy n uy. Quy n uy là th th ng nh t c a quy n l c và uy tín. Quy n l c là cơng c đ qu n lý bao g m h th ng pháp lu t và h th ng k lu t nhà n ưc. Uy tín th hi n ki n th c chuyên mơn v ng ch c, cĩ n ăng l c điu hành, cùng v i ph m ch t đ o đ c. Nĩi m t cách ng n g n, cĩ quy n uy thì mi đ m b o s ph c tùng c a cá nhân đ i v i t ch c. Quy n uy là ph ươ ng ti n quan tr ng đ ch th qu n lý điu khi n, ch đ o c ũng nh ư b t bu c đ i v i đ i t ưng qu n lý trong vi c th c hi n các m nh l nh, yêu c u mà ch th qu n lý đ ra. 1.2 Qu n lý nhà n ưc 1.2.1 Nhà n ưc Là m t b ph n trung tâm c a h th ng chính tr , nhà n ưc là ch th duy nh t n m gi quy n qu n lý nhà n ưc trên tồn xã h i, phân bi t v i các t ch c khác qua các đc đim: - Nhà n ưc là đi di n chính th c cho ý chí và nguy n v ng c a tồn dân, là đi di n chính th c c a tồn xã h i; - Nhà n ưc là ch th duy nh t cĩ quy n ban hành pháp lu t và áp d ng b t bu c đ i vi t t c m i c ơ quan, t ch c, cá nhân; - Nhà n ưc thc hi n vi c qu n lý th ng nh t trên t t c các l ĩnh v c c a đ i s ng xã hi; - Nhà n ưc cĩ b máy c ưng ch , bao g m l c l ưng c nh sát, quân đ i, nhà tù, tồ án làm nhi m v b o v pháp lu t, b o v ch đ ; - Nhà n ưc là ch th duy nh t cĩ quy n thu thu ; - Nhà n ưc là đi di n chính th c c a qu c gia trong quan h đ i ngo i v i các qu c gia khác trên th gi i. 1.2.2 Qu n lý nhà n ưc Qu n lý nhà n ưc là qu n lý xã h i mang tính quy n l c nhà n ưc, s d ng quy n l c nhà n ưc đ điu ch nh các quan h xã h i. T khi xu t hi n, nhà n ưc điu ch nh các quan h xã h i đưc xem là quan tr ng, c n thi t. Qu n lý nhà n ưc đưc th c hi n b i tồn b ho t đ ng c a các c ơ quan trong b máy nhà n ưc nh m th c hi n ch c n ăng đ i n i và đi ngo i c a nhà n ưc. ðim khác nhau c ơ b n gi a qu n lý nhà n ưc và các hình th c qu n lý khác (ví d : qu n lý c a xã h i c ng s n nguyên thu ) th hi n: - Qu n lý nhà n ưc mang tính quy n l c nhà n ưc g n li n v i c ưng ch nhà n ưc khi cn thi t;
9. 8 - Qu n lý nhà n ưc đưc th c hi n b ng b máy qu n lý chuyên nghi p; - Qu n lý nhà n ưc ph i d a ch y u trên c ơ s pháp lu t; - Qu n lý nhà n ưc th hi n c tính giai c p và tính xã h i; - Cĩ đi ng ũ cán b qu n lý nhà n ưc chuyên trách cĩ ch đ đãi ng riêng. 1.3 Qu n lý hành chính nhà n ưc 1.3.1 Khái ni m Qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng ch p hành, điu hành c a c ơ quan hành chính nhà n ưc, c a các c ơ quan nhà n ưc khác và các t ch c đưc nhà n ưc u quy n qu n lý trên c ơ s c a lu t và đ thi hành lu t nh m th c hi n ch c n ăng t ch c, qu n lý, điu hành các quá trình xã h i c a nhà n ưc. Qu n lý hành chính nhà n ưc (nĩi t t là qu n lý nhà n ưc) chính là qu n lý nhà n ưc ch y u di n ra trong l ĩnh v c hành pháp - đưc th c hi n b i ít nh t m t bên cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc. Vì v y, qu n lý hành chính nhà n ưc tr ưc h t và ch y u đưc th c hi n b i h th ng c ơ quan hành chính nhà n ưc: Chính ph , các B và các c ơ quan chính quy n đ a ph ươ ng các c p, ngo i tr các t ch c tr c thu c nhà n ưc mà khơng n m trong c ơ c u quy n lc nh ư các doanh nghi p. 1.3.2 ðc đim c a qu n lý hành chính nhà n ưc
   Qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng v a mang tính ch p hành, v a mang tính điu hành. - Các c ơ quan hành chính nhà n ưc th c thi quy n hành pháp, khơng cĩ quy n l p pháp và t ư pháp nh ưng gĩp ph n quan tr ng vào quy trình l p pháp và t ư pháp. Tính ch p hành c a ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc đưc th hi n s th c hi n trên th c t các v ăn b n hi n pháp, lu t, pháp l nh và ngh quy t c a c ơ quan l p pháp- c ơ quan dân c . - Tính điu hành c a ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc th hi n ch là đ đ m bo cho các v ăn b n pháp lu t c a c ơ quan quy n l c đưc th c hi n trên th c t thì các ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc ph i ti n hành các ho t đ ng t ch c và ch đ o tr c ti p đ i v i các đ i t ưng qu n lý thu c quy n. - ð đ m b o s th ng nh t c a hai y u t này địi h i r t nhi u yêu c u. Trong đĩ, qu n lý hành chính nhà n ưc tr ưc h t ph i b o đ m vi c ch p hành v ăn b n c a c ơ quan dân c đ i di n cho ý chí và nguy n v ng c a nhân dân, t đĩ mà th c hi n qu n lý điu hành. M i ho t đ ng ch p hành và điu hành đu ph i xu t phát t m c đích nh m ph c v cho nhân dân, đ m b o đ i s ng xã h i cho nhân dân v m i m t, t ươ ng ng v i các
10. 9 lĩnh v c trong qu n lý hành chính nhà n ưc.
    Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng mang tính ch đ ng và sáng t o. ðiu này th hi n vi c các ch th qu n lý hành chính c ăn c vào tình hình, đc đim ca t ng đ i t ưng qu n lý đ đ ra các bi n pháp qu n lý thích h p. Tính ch đ ng sáng to cịn th hi n rõ nét trong ho t đ ng xây d ng, ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t hành chính, áp d ng pháp lu t hành chính đ điu ch nh các ho t đ ng qu n lý nhà n ưc. Chính do s ph c t p, đa d ng, phong phú c a đ i t ưng qu n lý, các ch th qu n lý ph i áp d ng bi n pháp gi i quy t m i tình hu ng phát sinh m t cách cĩ hi u qu nh t. Tuy nhiên, ch đ ng và sáng t o khơng v ưt ra ngồi ph m vi c a nguyên t c pháp ch xã h i ch ngh ĩa và k lu t nhà n ưc. ð đ t đưc điu này, địi hi tơn tr ng tri t đ t t c các nguyên t c trong h th ng các nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc.
    Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc đưc b o đ m v ph ươ ng di n t ch c b máy hành chính nhà n ưc - Tr ưc h t là b máy c ơ quan nhà n ưc - đây là h th ng c ơ quan nhi u v s l ưng, biên ch ; ph c t p v c ơ c u t ch c; đa d ng v ch c n ăng, nhi m v c ũng nh ư ph ươ ng pháp ho t đ ng; cĩ c ơ s v t ch t to l n, cĩ đ i t ưng qu n lý đơng đ o, đa d ng, ch th ch y u là c ơ quan hành chính nhà n ưc, đĩ là điu ki n quan tr ng đ th c hi n nhi m v qu n lý. Các c ơ quan hành chính tr c ti p x lý cơng vi c hàng ngày c a Nhà n ưc, th ưng xuyên ti p xúc v i dân, gi i quy t các yêu c u c a dân, là c u n i quan tr ng c a ðng, nhà n ưc v i nhân dân. Nhân dân đánh giá ch đ , đánh giá ð ng tr ưc h t thơng qua ho t đ ng c a b máy hành chính. - B o đ m tính liên t c và n đ nh trong ho t đ ng qu n lý. Liên t c nh m đ m b o ho t đng bình th ưng c a b máy hành chính nhà n ưc. Tính n đ nh nh m đ đ m b o các ho t đng nh ư: l ưu tr h s ơ, gi y t . ðĩ cĩ th nĩi là trách nhi m c a c ơ quan hành chính nhà n ưc đ i v i xã h i.
    Qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng cĩ m c tiêu chi n l ưc, cĩ ch ươ ng trình và cĩ k ho ch đ th c hi n m c tiêu. Cơng tác qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng cĩ m c đích và đnh h ưng. Vì v y, ph i cĩ ch ươ ng trình, k ho ch dài h n, trung h n và hàng n ăm. M t khác, c n cĩ các ch tiêu mang tính đnh h ưng trên c ơ s h th ng pháp lu t đưc áp d ng th c thi tri t đ cho ho t đ ng qu n lý, đng th i t o hành lang pháp lý cho ho t đ ng đ t d ưi s qu n lý y.
    Qu n lý hành chính nhà n ưc XHCN khơng cĩ s cách bi t tuy t đ i v m t xã h i gi a ch th qu n lý và ch th c a qu n lý (ch th ch u s qu n lý) Cán b qu n lý nhà n ưc ph i là "cơng b c" c a nhân dân, bi t l ng nghe ý ki n c a qu n chúng nhân dân, thu hút đưc r ng rãi qu n chúng nhân dân tham gia vào vi c qu n lý nhà n ưc và xã h i. Ch ng quan liêu, c a quy n, hách d ch, c hi p qu n chúng.
11. 10
    Tính chuyên mơn hố và ngh nghi p cao ðĩ chính là nghi p v c a m t n n hành chính v ăn minh, hi n đ i. Khi nĩi đ n m t "n n kinh t tri th c"- n n kinh t mà đĩ giá tr c a tri th c, c a s hi u bi t đưc đ t lên hàng đu-thì đi ng ũ qu n lý n n kinh t tri th c y ph i cĩ m t t m vĩc t ươ ng x ng. Qu n lý nhà n ưc khác v i ho t đ ng chính tr ch : trình đ ki n th c chuyên mơn và k n ăng qu n lý th c ti n làm tiêu chu n hàng đu.
    Tính khơng v l i Qu n lý hành chính nhà n ưc l y vi c ph c v l i ích cơng làm đng c ơ và m c đích c a ho t đ ng. Qu n lý hành chính nhà n ưc khơng ph i vì l i ích thù lao, càng khơng theo đui m c đích kinh doanh l i nhu n. Cán b hành chính vì v y ph i b o đ m "c n ki m, liêm chính, chí cơng, vơ t ư". 2. LU T HÀNH CHÍNH- M T NGÀNH LU T ðC L P 2.1 ði t ưng điu ch nh c a lu t hành chính ði t ưng điu ch nh c a m t ngành lu t nĩi chung là nh ng quan h xã h i xác đ nh các đc tính c ơ b n gi ng nhau và do nh ng quy ph m thu c ngành lu t đĩ điu ch nh. Cùng vi ph ươ ng pháp điu ch nh, đ i t ưng điu ch nh là cơ s thit y u đ phân bi t ngành lu t này v i ngành lu t khác. ði t ưng điu ch nh c a lu t hành chính Vi t Nam là nh ng quan h xã h i ch y u và c ơ b n hình thành trong l ĩnh v c qu n lý hành chính nhà n ưc, hay nĩi khác h ơn đi tưng điu ch nh c a lu t hành chính là nh ng quan h xã h i h u h t phát sinh trong ho t đng ch p hành và điu hành c a nhà n ưc. Nhìn chung, đi t ưng điu ch nh c a lu t hành chính bao g m nh ng v n đ sau: - Tr c ti p ph c v nhu c u v t ch t và tinh th n c a nhân dân. ðây ph i đưc xác đnh là m c tiêu hàng đu c a qu n lý hành chính. B i vì ho t đ ng qu n lý khơng ch m c đích đ qu n lý mà ch y u đ đ m b o tr t t xã h i, ph c v cho xã h i và t o điu ki n cho s phát tri n tồn xã h i. - Vi c thành l p, c i ti n c ơ c u b máy, c i ti n ch đ làm vi c, hồn ch nh các quan h cơng tác c a các c ơ quan nhà n ưc. - Các ho t đ ng qu n lý v kinh t , v ăn hố, xã h i, an ninh qu c phịng, tr t t xã h i trên t ng đ a ph ươ ng và t ng ngành. - Khen th ưng, trao danh hi u cho các cá nhân t ch c cĩ đĩng gĩp và đt đưc nh ng thành qu nh t đ nh trong l ĩnh v c hành chính nhà n ưc ho c trong các l ĩnh v c c a đi s ng xã h i theo lu t đ nh; x lý các cá nhân, t ch c cĩ hành vi vi ph m tr t t qu n lý hành chính nhà n ưc.  Nhĩm A: Nhĩm quan h c ơ b n và ch y u trong Lu t Hành chính.
12. 11 Nh ư trên đã trình bày, ch c n ăng qu n lý nhà n ưc đưc th c hi n ch y u b i c ơ quan hành chính nhà n ưc. Nhĩm A là nhĩm quan h pháp lu t hành chính, trong đĩ cĩ ít nh t m t ch th là c ơ quan hành chính nhà n ưc, nên là nhĩm quan tr ng, c ơ b n, đưc phân thành hai ti u nhĩm sau:.
    Nhĩm 1: Nh ng quan h qu n lý phát sinh trong quá trình các c ơ quan hành chính nhà nưc th c hi n ho t đ ng ch p hành và điu hành trong ph m vi các c ơ quan hành chính nhà n ưc (ngo i tr ho t đng trong quan h cơng tác n i b ), v i m c đích chính là đm b o “tr t t qu n lý”, ho t đ ng bình th ưng c a các c ơ quan hành chính nhà nưc. Nhĩm này th ưng đưc g i ng n g n là nhĩm “hành chính cơng quy n”. Nĩi m t cách ng n g n, quan h pháp lu t hành chính cơng quy n đưc hình thành gi a các bên ch th đ u mang t ư cách cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc khi tham gia vào quan h pháp lu t hành chính đĩ. ðây là nhĩm nh ng quan h thu c đ i t ưng điu ch nh c ơ b n c a lu t hành chính. Thơng qua vi c thi t l p nh ng quan h lo i này, các c ơ quan hành chính nhà n ưc th c hi n các ch c n ăng c ơ b n c a mình. Nh ng quan h này r t đa d ng, phong phú bao g m nh ng quan h đưc chia thành 2 nhĩm nh nh ư sau:  Quan h d c 1. Quan h hình thành gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc c p trên v i c ơ quan hành chính nhà n ưc c p d ưi theo h th ng d c. ðĩ là nh ng c ơ quan nhà n ưc cĩ c p trên, c p d ưi ph thu c nhau v chuyên mơn k thu t, c ơ c u, t ch c Ví d : M i quan h gi a Chính ph v i UBND thành ph C n Th ơ; B T ư pháp v i S T ư pháp thành ph C n Th ơ. 2. Quan h hình thành gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn c p trên v i c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung c p d ưi tr c ti p nh m th c hi n ch c n ăng theo quy đ nh c a pháp lu t. Ví d : M i quan h gi a B T ư pháp v i UBND thành ph C n Th ơ. 3. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc v i các đơn v , c ơ s tr c thu c. Ví d : Quan h gi a B Giáo d c - ðào t o v i Tr ưng đ i h c C n Th ơ, Gi a B Y t và các b nh vi n nhà n ưc.  Quan h ngang 1. Quan h hình thành gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung v i c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn cùng c p. Ví d : M i quan h gi a Chính ph v i B T ư pháp.
13. 12 2. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn cùng c p v i nhau. Các c ơ quan này khơng cĩ s ph thu c nhau v m t t ch c nh ưng theo quy đnh c a pháp lu t thì cĩ th th c hi n 1 trong 2 tr ưng h p sau: - M t khi quy t đ nh v n đ gì thì c ơ quan này ph i đưc s đ ng ý, cho phép hay phê chu n c a c ơ quan kia trong l ĩnh v c mình qu n lý. Ví d : M i quan h gi a B Tài chính v i B Giáo d c - ðào t o trong vi c qu n lý ngân sách Nhà n ưc trong l ĩnh v c giáo d c – đào t o; gi a S Lao đ ng Th ươ ng binh -Xã h i v i S Y t trong vi c th c hi n chính sách xã h i c a Nhà n ưc. - Ph i ph i h p v i nhau trong m t s l ĩnh v c c th Ví d : Thơng t ư tch do B giáo d c đào t o ph i h p v i B Tư pháp ban hành v vn đ liên quan đn vi c đào t o c nhân Lu t 3. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc đ a ph ươ ng v i các đơn v , c ơ s tr c thu c trung ươ ng đĩng t i đ a ph ươ ng đĩ. Ví d : quan h gi a UBND thành ph C n Th ơ v i Tr ưng đ i h c C n Th ơ. Tuy nhiên, m i c ơ quan nhà n ưc đ u cĩ ch c n ăng c ơ b n riêng và mu n hồn thành ch c n ăng c ơ b n c a mình, m i c ơ quan nhà n ưc ph i ti n hành nh ng ho t đ ng nh ư ki m tra n i b trong m t c ơ quan, nâng cao trình đ nghi p v chuyên mơn c a cán b , ph i h p ho t đ ng gi a các b ph n c a c ơ quan, cơng vi c v ăn phịng, đm b o nh ng điu ki n v t cht c n thi t. ðây là ho t đ ng t ch c n i b cịn g i là quan h cơng tác n i b khác v i quan h pháp lu t hành chính, nh ưng cĩ quan h ch t ch v i ho t đ ng hành chính. N u ho t đ ng này đưc t ch c t t thì hi u qu ho t đ ng c a c ơ quan hành chính y s cao và ng ưc l i, n u vi c t ch c n i b quá c ng k nh thì ho t đ ng hành chính c a c ơ quan đĩ s mang l i hi u qu khơng cao.
    Nhĩm 2: Các quan h qu n lý hình thành khi các c ơ quan hành chính nhà n ưc th c hi n ho t đ ng ch p hành và điu hành trong các tr ưng h p c th liên quan tr c ti p t i các đi t ưng khơng cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc ho c tham gia vào quan h đĩ khơng v i t ư cách c a c ơ quan hành chính nhà n ưc, v i m c đích chính là ph c v tr c ti p nhân dân, đáp ng các quy n và l i hp pháp c a cơng dân, t ch c. Nĩi ng n g n, đây là quan h pháp lu t hành chính cơng - t ư, hình thành gi a m t bên ch th tham gia v i t ư cách ch th cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc và m t bên ch th tham gia khơng v i t ư cách ch th cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc. Nhĩm này đưc g i ng n g n là nhĩm “hành chính cơng - t ư". ðây là m c đích cao nh t c a qu n lý hành chính nhà n ưc khi c ơ quan hành chính- c ơ quan đưc xem là “cơng b c” ca nhân dân, qu n lý hành chính vì quy n l i nhân dân, vì tr t t chung cho tồn xã h i, bao g m các quan h c th sau đây:
14. 13 1. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc, cán b cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc vi các đơn v kinh t thu c các thành ph n kinh t ngồi qu c doanh. Các đơn v kinh t này đưc đ t d ưi s qu n lý th ưng xuyên c a c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n. Ví d : Gi a UBND Thành ph C n th ơ v i các Cơng ty khu cơng nghi p Trà nĩc. 2. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc, cán b cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc vi các t ch c xã h i, đồn th qu n chúng. Ví d : Quan h gi a Chính ph v i M t tr n t qu c Vi t Nam ho c các t ch c thành viên c a M t tr n. 3. Quan h gi a c ơ quan hành chính nhà n ưc, cán b cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc vi cơng dân Vi t Nam, ng ưi n ưc ngồi, ng ưi khơng qu c t ch đang làm ăn c ư trú t i Vi t Nam. Ví d : quan h gi a c nh sát giao thơng v i cá nhân (g m cơng dân Vi t Nam, ng ưi nưc ngồi, ng ưi khơng qu c t ch) vi ph m tr t t an tồn giao thơng.
    Mi liên h gi a hành chính cơng - t ư và hành chính cơng quy n Th t ra m i s phân chia ch mang tính ch t t ươ ng đi đ t o điu ki n thu n l i cho quá trình nghiên c u. Hai l ĩnh v c hành chính cơng - t ư và hành chính cơng quy n liên quan tr c ti p và t ươ ng h cho m c đích c a qu n lý hành chính nhà n ưc. Qu n lý hành chính cơng quy n là c ơ s đ b o đ m ho t đ ng bình th ưng c a c ơ quan hành chính nhà n ưc. Trong khi đĩ, qu n lý hành chính cơng - t ư th hi n rõ tr c ti p m c đích c a qu n lý hành chính, gi gìn tr t t qu n lý xã h i theo nguyên v ng c a nhân dân. Trong quá trình qu n lý, cĩ nh ng cơng vi c liên quan đn c hai l ĩnh v c ho c r t khĩ phân bi t gi a hai ph m vi: hành chính cơng - t ư và hành chính cơng quy n. Ch ng h n nh ư khi nh n đưc đơn khi u n i v vi c c p gi y phép xây d ng cho m t cá nhân cơng dân đi v i c ơ quan hành chính nhà n ưc c p d ưi, c ơ quan c p trên tr c ti p ra ch th bu c cơ quan hành chính c p d ưi ph i xem xét l i quy t đ nh c a c ơ quan y. Tr ưng h p này phát sinh này cĩ 3 quan h pháp lu t hành chính (hai quan h pháp lu t hành chính cơng - t ư, m t quan h pháp lu t hành chính cơng quy n).  Nhĩm B: Nhĩm quan h th y u trong Lu t Hành chính. Th c ti n c a ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc cho th y trong m t s tr ưng hp pháp lu t quy đ nh cĩ th trao quy n th c hi n ho t đ ng ch p hành - điu hành cho m t s các c ơ quan nhà n ưc khác (khơng ph i là c ơ quan hành chính nhà n ưc), các t ch c, cá nhân. ðiu này cĩ ngh ĩa là ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc khơng ch do các c ơ quan hành chính nhà n ưc ti n hành. Hi n pháp 1980 cĩ quy đnh “Qu c h i cĩ th đ nh cho mình nh ng nhi m v , quy n h n khi xét th y c n thi t” ( ðiu 83- Hi n pháp 1980). ðiu này cho th y, Qu c h i cĩ th m r ng ph m vi quy n h n c a mình: ngồi ch c n ăng l p pháp, cịn cĩ th th c hi n ch c năng hành pháp- qu n lý nhà n ưc. Hi n pháp 1992 khơng cịn quy đnh này. Tuy nhiên, hi n nay Qu c h i v n th c hi n vi c qu n lý nhà n ưc khi quy t đ nh
15. 14 k ho ch nhà n ưc; b u, bãi nhi m, mi n nhi m Th t ưng Chính ph ; quy t đ nh thành l p ho c bãi b các b , c ơ quan ngang b .
    Nh ng quan h cĩ tính ch t qu n lý, hình thành trong quá trình các c ơ quan nhà n ưc xây d ng, c ng c t ch c b máy và ch đ cơng tác c a h th ng c ơ quan, nh ư th c hi n vi c b nhi m, chuyên chuy n, ch đ trách nhi m nh m n đnh v t ch c đ hồn thành ch c n ăng, nhi m v c a mình. Ví d : quan h gi a Chánh án nhân dân t i cao và Tồ án nhân dân t nh A.
    Nh ng quan h qu n lý hình thành trong quá trình m t s t ch c chính tr -xã h i và mt s cá nhân th c hi n ch c n ăng qu n lý nhà n ưc đ i v i nh ng v n đ c th đưc pháp lu t quy đnh. Ví d : Quan h gi a các ng c viên v i M t tr n t qu c, khi M t tr n t qu c đưc giao quy n qu n lý và t ch c h i ngh hi p th ươ ng. Ví d : Cơng đồn đưc giao qu n lý m t s m t v b o h lao đ ng. Ví d : Các đ i dân phịng t qu n xã, ph ưng, p đưc giao nhi m v gi gìn tr t t cơng c ng, an ninh. Lưu ý r ng, ho t đ ng c a các c ơ quan nhà n ưc khác, các t ch c ho c cá nhân đưc trao quy n cĩ t t c các h u qu pháp lý nh ư ho t đ ng ca các c ơ quan hành chính nhà nưc nh ưng ho t đ ng này ch gi i h n trong vi c th c hi n ho t đ ng ch p hành điu hành. ðiu này cho th y, vi c qu n lý trong n i b c a các t ch c xã h i đưc điu l t ch c đĩ quy đnh và vì v y, khơng thu c ph m vi điu ch nh c a Lu t hành chính. Tuy nhiên, t t c các quan h qu n lý nhà n ưc trong t ng l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i do Lu t Hành chính điu ch nh. Ví d : qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c đ t đai, nhà , kinh t , v ăn hĩa-xã h i
    Nh ng quan h hình thành do cá nhân đưc “ y nhi m“, “u quy n” qu n lý nhà n ưc trong nh ng tr ưng h p nh t đ nh, xác đ nh rõ trong các quy ph m pháp lu t hành chính Ví d : Khi tàu bay, tàu bi n đã r i sân bay, b n c ng, ng ưi ch huy máy bay, tàu bi n đĩ cĩ quy n t m gi ng ưi theo th t c hành chính ( ðiu 45, Pháp l nh X lý vi ph m hành chính cĩ hi u l c 01/10/2002). Trong tr ưng h p, pháp lu t th m chí khơng gi i h n, khơng phân bi t là cơng Vi t Nam hay ng ưi n ưc ngồi, ng ưi khơng qu c t ch, n u là ng ưi ch huy thì cĩ th m quy n hành chính nhà n ưc nêu trên. Trên c ơ s phân tích đ c đim c a các v n đ liên quan đn lu t hành chính, đi tưng điu ch nh c a lu t hành chính, cĩ th đưa ra đnh ngh ĩa lu t hành chính nh ư sau: “Lu t hành chính là m t ngành lu t bao g m t ng th các quy ph m pháp lu t điu ch nh nh ng quan h xã h i phát sinh trong quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc c a các c ơ quan hành chính nhà n ưc, các quan h xã h i phát sinh trong quá trình các c ơ quan nhà nưc xây d ng và n đ nh ch đ cơng tác c a h th ng c ơ quan, các quan h xã h i trong quá trình các c ơ quan nhà n ưc, các t ch c xã h i, cá nhân th c hi n ho t đ ng qu n lý
16. 15 hành chính nhà n ưc đ i v i các v n đ c th do pháp lu t quy đ nh”. Ngồi ra cĩ th đ nh ngh ĩa lu t hành chính m t cách ng n g n h ơn: “ Lu t hành chính là m t ngành lu t trong h th ng pháp lu t Vi t Nam bao g m t ng th các quy ph m pháp lu t điu ch nh các quan h xã h i phát sinh trong quá trình t ch c và th c hi n ho t đ ng ch p hành - điu hành c a các c ơ quan mà ch y u là cơ quan hành chính nhà n ưc”. Nh ư v y, qua đ nh ngh ĩa trên ta th y r ng ch cĩ th nĩi đ n điu ch nh b ng pháp lu t hành chính khi trong quan h qu n lý ph i cĩ ít nh t m t bên cĩ th m quy n v i t ư cách là ch th (khơng ch là c ơ quan hành chính) th c hi n ch c n ăng ch p hành và điu hành ca nhà n ưc. N u c ơ quan hành chính nhà n ưc ho t đ ng khơng ph i trong ph m vi, l ĩnh vc th m quy n c a mình, khơng s d ng quy n l c nhà n ưc, thì ho t đ ng đĩ đưc th c hi n khơng ph i thu c đ i t ưng điu ch nh c a pháp lu t hành chính. 2.2 Ph ươ ng pháp điu ch nh c a lu t hành chính Vi t Nam Ph ươ ng pháp điu ch nh c a m t ngành lu t là cách th c tác đ ng đ n các quan h xã hi cùng nhĩm đi t ưng điu ch nh b ng cơng c pháp lu t. Ph ươ ng pháp điu ch nh là y u t quan tr ng đ xác đ nh ngành lu t đĩ cĩ ph i là ngành lu t đ c l p hay khơng. Ngồi ra, ph ươ ng pháp điu ch nh cịn gĩp ph n xác đ nh ph m vi điu ch nh c a các ngành lu t trong tr ưng h p nh ng quan h xã h i cĩ ch g n k ho c đan xen v i nhau. ðc tr ưng c a ph ươ ng pháp điu ch nh c a lu t hành chính là tính m nh l nh đơn ph ươ ng, xu t phát t quan h “quy n uy - ph c tùng” gi a m t bên cĩ quy n nhân danh nhà nưc và ra nh ng m nh l nh b t bu c đ i v i bên cĩ ngh ĩa v ph c tùng. S áp đ t ý chí đưc th hi n trong các tr ưng h p sau: - C hai bên đu cĩ nh ng quy n h n nh t đ nh do pháp lu t quy đ nh nh ưng bên này quy t đ nh v n đ gì thì ph i đưc bên kia cho phép, phê chu n. ðây là quan h đ c tr ưng c a hành chính cơng quy n. - Mt bên cĩ quy n đưa ra nh ng yêu cu, ki n ngh cịn bên kia cĩ th m quy n xem xét, gi i quy t, cĩ th tho mãn nh ng yêu c u, ki n ngh này ho c cĩ th bác b . - Mt bên cĩ quy n ra các m nh l nh yêu c u cịn bên kia ph i ph c tùng các yêu c u, mnh l nh đĩ. - Mt bên cĩ quy n áp d ng các bi n pháp c ưng ch hành chính bu c đ i t ưng qu n lý ph i th c hi n m nh l nh c a mình. S b t bình đng cịn th hi n rõ nét trong tính ch t đơn ph ươ ng và b t bu c c a các quy t đ nh hành chính. Ví d : Cơng dân Nguy n V ăn A đ n UBND Qu n B làm h s ơ xin c p giy phép xây dng. Phân tích: Tính đơ n ph ươ ng th hi n ch là vi c quy t đ nh c p gi y phép xây d ng hay khơng do UBND Qu n quy t đ nh trong ph m vi quy n h n, mà cơng dân A khơng th can thi p. Trong tr ưng h p khơng đưc c p gi y phép xây d ng ho c đưc c p mà
17. 16 khơng tho mãn, v nguyên t c v n ph i ch p hành. Tuy nhiên, cơng dân A hồn tồn cĩ quy n khi u n i, khi u ki n quy t đ nh hành chính ho c hành vi hành chính đĩ ra tr ưc các c ơ quan nhà n ưc cĩ th m quy n. Các c ơ quan hành chính nhà n ưc và các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc, d a vào th m quy n c a mình trên c ơ s phân tích, đánh giá tình hình cĩ quy n ra nh ng m nh lnh ho c đ ra các bi n pháp qu n lý thích h p đ i v i t ng đ i t ưng qu n lý c th . Nh ng quy t đ nh y cĩ tính ch t đơn ph ương vì chúng th hi n ý chí c a ch th qu n lý hành chính nhà n ưc trên c ơ s quy n l c đã đưc pháp lu t quy đ nh. Ngồi ra, cĩ nh ng tr ưng h p ph ươ ng pháp tho thu n đưc áp d ng trong quan h pháp lu t hành chính, cịn g i là "quan h pháp lu t hành chính theo chi u ngang". C th nh ư khi ban hành các v ăn b n liên t ch, ví d : Thơng t ư liên t ch gi a B tr ưng B T ư pháp và B tr ưng B Xây d ng. M t khác, khi m t cá nhân xin chuy n cơng tác ho c thi biên ch vào làm vi c trong m t c ơ quan hành chính nhà n ưc. Quan h này xu t hi n trên c ơ s cĩ s tho thu n, gi a m t bên là cá nhân ng ưi lao đ ng và bên kia là c ơ quan nhà n ưc, cán b nhà n ưc cĩ th m quy n. Tuy nhiên, t t c các quan h nêu đu ph i trên c ơ s pháp lu t và đ ngh h p pháp c a bên tuy n d ng s cĩ tác d ng nh t đ nh đ i v i bên đưc tuy n d ng. Nĩi cách khác, các "quan h pháp lu t hành chính theo chi u ngang" c ũng là ti n đ cho s xu t hi n "quan h pháp lu t hành chính theo chi u d c". Suy cho cùng, các quan h pháp lu t hành chính cũng khơng hồn tồn bình đng tuy t đ i. Trên nh ng đ c quy n hành chính và th ch hành chính, các bên ch p nh n nh ng đ ngh c a nhau, cùng ph c v cho m c đích qu n lý hành chính nhà n ưc. Tĩm l i: Ph ươ ng pháp điu ch nh ch y u c a lu t hành chính Vi t Nam là ph ươ ng pháp mnh l nh đơn ph ươ ng, đưc xây d ng trên các nguyên t c sau: - Mt bên đưc nhân danh nhà n ưc s d ng quy n l c đ đưa ra các quy t đ nh hành chính cịn bên kia ph i tuân theo nh ng quy t đ nh y. - Quy t đ nh hành chính ph i thu c ph m vi th m quy n c a bên nhân danh nhà n ưc, vì l i ích nhà n ưc, l i ích xã h i, trên c ơ s pháp lu t cĩ hi u l c b t bu c thi hành đi v i các bên h u quan và đưc đ m b o thi hành b ng s c ưng ch nhà n ưc. T các phân tích trên, cĩ th k t lu n đưc Lu t Hành chính là ngành lu t đ c l p trong h th ng pháp lu t Vi t Nam, cĩ đi t ưng điu ch nh và ph ươ ng pháp điu ch nh đ c thù g n li n v i khái ni m, đi t ưng và ph m vi qu n lý hành chính nhà n ưc. 3. MI T ƯƠ NG QUAN GI A LU T HÀNH CHÍNH VI M T S NGÀNH LU T KHÁC H th ng pháp lu t Vi t Nam bao g m nhi u ngành lu t khác nhau, m i ngành lu t điu ch nh nh ng quan h xã h i nh t đ nh v i nh ng đ i t ưng riêng và b ng nh ng ph ươ ng pháp điu ch nh nh t đ nh. Ngồi vi c phân bi t các ngành lu t v i nhau nh m làm rõ s đ c thù c a m i ngành lu t, cịn ph i th y đưc m i quan h gi a chúng trong m t ch nh th hồn ch nh: h th ng pháp lu t Vi t Nam.
18. 17 3.1 Lu t hành chính và lu t hi n pháp Lu t hi n pháp là ngành lu t cĩ đ i t ưng điu ch nh là nh ng quan h xã h i c ơ b n nh t, quan tr ng nh t nh ư chính sách c ơ b n c a nhà n ưc trong l ĩnh v c đ i n i đ i ngo i; ch đ kinh t - chính tr ; các nguyên t c t ch c và ho t đ ng c a h th ng chính tr c a nưc ta; thi t l p b máy nhà n ưc. ð i t ưng điu ch nh c a lu t hi n pháp r ng h ơn đi tưng điu ch nh c a lu t hành chính. Lu t hành chính gi vai trị quan tr ng trong vi c c th hĩa, chi ti t hĩa các quy ph m pháp lu t nhà n ưc đ t đĩ điu ch nh nh ng quan h xã h i phát sinh trong ho t đng ch p hành và điu hành ca nhà n ưc. Ng ưc l i, các v n đ quy n cơng dân, v t ch c b máy b máy nhà n ưc đưc quy đnh c ơ b n trong hi n pháp, th hi n rõ tính ưu vi t trong các quy ph m pháp lu t hành chính. 3.2 Lu t hành chính và lu t đ t đai Lu t Hành chính nĩi ng n g n là ngành lu t v qu n lý nhà n ưc. Qu n lý hành chính nhà n ưc trong t ng l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i là nh ng m ng t ươ ng ng c a lu t hành chính. Lu t đ t đai là m t ví d . Lu t đ t đai, v ph ươ ng di n hành chính là ngành lu t v qu n lý hành chính nhà n ưc trong l ĩnh v c đ t đai, xu t hi n, thay đ i và ch m d t khi cĩ quy t đ nh giao đ t, thu h i đ t c a c ơ quan nhà n ưc. Tuy nhiên, các quan h pháp lu t này cĩ nh ng nét đ c thù riêng. n ưc ta, đ t đai thu c s h u tồn dân, do nhà n ưc th ng nh t qu n lý ( ðiu 17 Hi n pháp 1992). Vì v y khơng cĩ khái ni m "chuy n quy n s h u đ t", mà ch cĩ khái ni m "chuy n nh ưng quy n s d ng đ t". H ơn n a, lu t đ t đai khơng ch đưc c ơ quan hành chính nhà n ưc điu ch nh nh ư m t l ĩnh v c cĩ tính đ c thù riêng, mà cịn đưc điu ch nh trên c ơ s quan h pháp lu t dân s liên quan đn các h p đ ng th ch p đ t đai, h p đ ng chuy n nh ưng cĩ s tho thu n. Vì v y, theo quan đim đưc nhi u nhà nghiên c u hi n nay th ng nh t, lu t đ t đai là m t ngành lu t trong h th ng pháp lu t Vi t Nam, v ph ươ ng di n qu n lý nhà n ưc, cĩ quan h ch t ch v i quan h pháp lu t hành chính. C th , lut đ t đai Vi t Nam là ngành lu t điu ch nh quan h gi a ng ưi s d ng đ t và nhà n ưc, trong đĩ nhà n ưc cĩ tư cách là ch th duy nh t thi hành quy n s h u đi v i đ t đai nh ưng c ũng đ ng th i là ch th th c hi n quy n l c nhà n ưc. 3.3 Lu t hành chính và lu t hình s C hai ngành lu t này đu cĩ các ch đ nh pháp lý quy đ nh hành vi vi ph m pháp lu t và các hình th c x lý đ i v i ng ưi vi ph m. Trong c hai quan h pháp lu t này, ít nh t là m t bên trong quan h nhân danh nhà n ưc, s d ng quy n l c nhà n ưc. - H ơn n a, vi c phân bi t t i ph m v i hành vi vi ph m hành chính đơi khi khá ph c tp, nh t là nh ng tr ưng h p vi ph m hành chính "chuy n hố" thành t i ph m. - Lu t hành chính quy đnh nhi u nguyên t c cĩ tính b t bu c chung, ví d nh ư: quy tc an tồn giao thơng, quy t c phịng cháy ch a cháy, quy t c l ưu thơng hàng hố, v ăn hố ph m. Trong m t s tr ưng h p, khi vi ph m quy t c y cĩ th b truy c u trách nhi m hình
19. 18 s. Ví d nh ư: hành vi buơn l u, v n chuy n trái phép hàng hố, tr n thu Nh ng hành vi nêu trên n u đưc th c hi n l n đ u v i s l ưng khơng l n thì là vi ph m hành chính, cịn nu v i s l ưng l n ho c đã b x lý hành chính mà cịn tái ph m thì đĩ là t i ph m. Tuy nhiên, gi a chúng cĩ s khác bi t c ơ b n sau: Lu t hình s quy đ nh hành vi nào là t i ph m, hình ph t nào áp d ng cho hành vi ph m t i, điu ki n, th t c áp d ng. ð xác đ nh hành vi nào thu c đi t ưng điu ch nh ca lu t hình s c n ph i xem xét các y u t c u thành c a t i ph m v m t ch quan, khách quan, ch th , khách th . Thêm n a, lu t hình s phân bi t v i lu t hành chính tính ch t hành vi cĩ tính ch t nguy hi m cao, m c đ thi t h i l n h ơn. Thi t h i đ c p đây bao gm c thi t h i v v t ch t ho c thi t h i phi v t ch t. Cịn lu t hành chính l i quy đ nh v các hành vi vi ph m hành chính, các hình th c x lý vi ph m hành chính và các v n đ khác liên quan đn vi c x lý đ i v i cá nhân, t ch c vi ph m hành chính. S khác nhau gi a hai ngành lu t này là tính ch t, m c đ c a hành vi vi ph m. Cũng c n nh n m nh thêm r ng, các hình th c x ph t vi ph m hành chính khơng ph i là hình ph t vi ph m hành chính mà là ch tài đi v i vi ph m hành chính. Trong h th ng pháp lu t Vi t Nam, “t i ph m” và “hình ph t” ch đưc quy đnh và áp d ng duy nh t trong lu t hình s . 3.4 Lu t hành chính và lu t dân s ði t ưng điu ch nh c a lu t dân s là nh ng quan h tài s n mang tính ch t hàng hĩa ti n t và các quan h nhân thân phi tài s n. Lu t dân s quy đ nh n i dung quy n s hu, nh ng hình th c chuy n nh ưng, s d ng, đ nh đot tài s n và ph ươ ng pháp điu ch nh c a lu t dân s là ph ươ ng pháp bình đng, tho thu n. Trong quan h pháp lu t dân s các ch th bình đng v i nhau v quy n và ngh ĩa v . Trong khi đĩ đ i t ưng điu ch nh c a lu t hành chính là các quan h xã h i phát sinh trong l ĩnh v c ch p hành-điu hành. Lu t hành chính quy đnh nh ng v n đ nh ư th m quy n c a các c ơ quan nhà n ưc trong qu n lý nhà v ng ch , tr ưng mua tài s n Ph ươ ng pháp điu ch nh c a lu t hành chính là m nh l nh đơn ph ươ ng, d a trên nguyên t c “quy n uy - ph c tùng”. Các c ơ quan qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ th tr c ti p điu ch nh quan h tài s n thơng qua vi c ban hành quy t đ nh chuy n giao tài s n gi a các c ơ quan, t ch c đĩ. M t s c ơ quan qu n lý cĩ quy n ra quy t đ nh t ch thu, kê kiên tài sn ho c ph t ti n. Nh ưng trong c ơ ch qu n lý hi n nay, các c ơ quan qu n lý nhà n ưc ch yu điu ch nh quan h tài s n m t cách gián ti p thơng qua các quy t đ nh v k ho ch, tiêu chu n, ch t l ưng, v c ơ ch đ nh giá Mt khác, trong nhi u tr ưng h p, các c ơ quan qu n lý nhà n ưc c ũng tham gia tr c ti p vào quan h pháp lu t dân s . Nh ưng đây, các c ơ quan đĩ khơng ho t đ ng v i t ư cách tr c ti p th c hi n ch c n ăng qu n lý nhà n ưc, mà tham gia v i t ư cách m t pháp nhân, do v y khơng thu c đ i t ưng điu ch nh c a ngành lu t hành chính.
20. 19 3.5 Lu t hành chính và lu t lao đ ng Nhi u quy ph m c a Lu t Hành chính và Lu t lao đ ng đan xen, ph i h p đ điu ch nh nh ng v n đ c th liên quan t i ho t đ ng cơng v , lao đ ng cán b , cơng ch c, tuy n d ng, cho thơi vi c đ i v i cán b , cơng ch c nhà n ưc, nh ưng điu ch nh t nh ng gĩc đ khác nhau. N u lu t lao đng "n i dung" c a vi c qu n lý trong l ĩnh v c quan h lao đng, "trình t ban hành" các quan h lao đ ng y l i đưc quy đnh trong lu t hành chính. Nĩi m t cách c th : Lu t lao đ ng điu ch nh nh ng v n đ liên quan tr c ti p đ n quy n và l i ích c a ng ưi lao đ ng nh ư quy n ngh ng ơi, quy n đưc tr l ươ ng, quy n h ưng b o hi m xã h i và b o h lao đ ng Lu t hành chính xác đnh th m quy n c a các c ơ quan hành chính nhà n ưc trong lĩnh v c lao đ ng, đ ng th i điu ch nh nh ng quan h xã h i liên quan đn vi c t ch c quá trình lao đng và ch đ cơng v , th t c tuy n d ng, thơi vi c, khen th ưng Hai ngành lu t này quan h ch t ch v i nhau, th hi n: - Quan h pháp lu t hành chính là ph ươ ng ti n th c hi n quan h pháp lu t lao đ ng. Ví d : Sau khi thi đu và đưc cơng nh n vào ng ch cơng ch c, cán b A đưc hưng các ch đ ngh l , t tu t do lu t lao đ ng quy đnh. - Quan h pháp lu t lao đ ng l i là ti n đ c a quan h pháp lu t hành chính. Ví d : Sau khi ký h p đ ng lao đ ng dài h n trong c ơ quan nhà n ưc, cá nhân A v i tư cách là thành viên c a c a c ơ quan đĩ, cĩ quy n tham gia qu n lý nhà n ưc trong doanh nghi p theo nhi m v đưc phân cơng. 3.6 Lu t hành chính và lu t tài chính Lu t tài chính là ngành lu t điu ch nh các quan h xã h i trong l ĩnh v c ho t đ ng tài chính c a nhà n ưc, trong đĩ bao g m c các l ĩnh v c v thu chi ngân sách, phân ph i ngu n v n c a nhà n ưc mang tính ch t ti n t liên quan đn ngu n thu nh p qu c dân. Nhìn mt cách t ng quát, lu t tài chính và lu t hành chính đu điu ch nh ho t đ ng tài chính c a nhà n ưc: + Là m t b ph n ch p hành, điu hành nhà n ưc, lu t tài chính c ũng s d ng ph bi n ph ươ ng pháp m nh l nh. + Lu t hành chính quy đnh c ơ ch ki m tốn nh m đ m b o tính đúng đ n trong các quan h tài chính. + Lu t hành chính ch a đ ng các quy ph m pháp lu t quy đnh th m quy n c a các cơ quan c a các cơng tác tài chính v a là quy ph m c a lu t hành chính, đng th i là ngu n ca lu t tài chính.
21. 20 Tuy v y, khơng ch cĩ ngu n g c liên quan ch t ch đ n lu t hành chính, mà cịn cĩ mi quan h v i lu t hi n pháp và m t ph n c a lu t dân s . Các nguyên t c c a lu t dân s đưc áp d ng trong m t s ho t đ ng tài chính nh ư tín d ng, thu cịn lu t tài chính đa ph n là điu ch nh chính các quan h tín d ng, thu . 4. NGÀNH LU T HÀNH CHÍNH VÀ VAI TRỊ LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM 4.1 H th ng ngành Lu t Hành chính Vi t Nam Lu t hành chính g m t ng th nh ng quy ph m pháp lu t điu ch nh nh ng quan h qu n lý nhà n ưc trong t t c các l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i, cĩ m i quan h m t thi t v i nhau t o thành m t ch nh th th ng nh t g i là h th ng ngành lu t hành chính Vi t Nam. H th ng này đưc phân chia theo các tiêu chí sau: 1. Theo yu t ch th : - Quy ph m pháp lu t hành chính cơng quy n. - Quy ph m pháp lu t hành chính cơng - tư. 2. Theo ph m vi qu n lý: - Qu n lý hành chính nhà n ưc nĩi chung. - Qu n lý nhà n ưc trong các l ĩnh v c đ i s ng xã h i. 3. Theo cách th c ti p c n: - Qu n lý hành chính nhà n ưc và ch th qu n lý và ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc. - Cách th c qu n lý hành chính nhà n ưc, nh ng ph ươ ng th c nh m nâng cao hi u qu ca qu n lý nhà n ưc. - Qu n lý hành chính nhà n ưc trong mt s l ĩnh v c, c th nh ư lĩnh v c quy ho ch xây d ng, v ăn hĩa xã h i vv. Trên c ơ s k t h p các cách phân loi trên, lu t hành chính s đưc nghiên c u t p trung các ph n c ơ b n và thi t y u nh t, s đưc trình bày chi ti t ph n: mơn h c lu t Hành chính. 4.2 Vai trị c a lu t Hành chính Vi t Nam Lu t hành chính Vi t Nam là m t ngành lu t v qu n lý nhà n ưc, đĩng m t vai trị h t sc quan tr ng trong m i m t c a đ i s ng xã h i. C th : 4.2.1 V ph ươ ng di n chính tr
22. 21 - T o c ơ s v ng ch c cho vi c xây d ng và khơng ng ng hồn thi n b máy nhà n ưc, vi c b o v an ninh chính tr , tr t t an tồn xã h i; - Gĩp phn quan tr ng trong vi c b o v và t ăng c ưng pháp ch xã h i ch ngh ĩa. 4.2.2 V ph ươ ng di n kinh t - ðĩng vai trị quan tr ng trong vi c xây d ng, phát tri n n n kinh t qu c dân; - Thúc đy các l ĩnh v c kinh t phát tri n đ ng b , nâng cao đ i s ng nhân dân. 4.2.3 V ph ươ ng di n xã h i - T ăng c ưng b o v quy n và l i ích h p pháp c a cơng dân, c a t p th , c a nhà n ưc; - H ưng t i m c tiêu cao c nh t c a th ch hành chính, đng th i c ũng là b n ch t c a ch đ XHCN là ph c v cho nhân dân và "cơng b c" c a nhân dân. 5. NGU N C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM Ngu n c a Lu t là t p h p t t c nh ng quy ph m pháp lu t cĩ th vi n d n đ áp dng cho các tr ưng h p cĩ s ki n pháp lý hành chính phát sinh. Trong khoa h c pháp lý hi n hành, ngu n chính th ng và trc ti p c a ngành lu t hành chính là các v ăn b n quy ph m pháp lu t t trung ươ ng xu ng đ a ph ươ ng. Ngu n c a Lu t Hành chính là t p h p t t c nh ng hình th c th hi n c a quy ph m pháp lu t hành chính. B n ch t c a ho t đ ng qu n lý nhà n ưc là đa d ng và ph c t p nên các quy đnh c a lu t hành chính nên c ũng khơng lo i tr ngu n c a lu t hành chính đa dng. Tuy nhiên, khơng ph i t t c các lo i v ăn b n quy ph m pháp lu t Vi t Nam là v ăn bn quy ph m pháp lu t hành chính, mà ch gi i h n nh ng quy ph m pháp lu t điu ch nh các quan h xã h i trong l ĩnh v c ch p hành, điu hành. ðiu đĩ c ũng cĩ ngh ĩa r ng, cĩ nh ng v ăn b n ch ch a và ch a tồn b các quy ph m pháp lu t hành chính, cĩ nh ng v ăn bn quy ph m pháp lu t ch a đ ng m t vài quy ph m pháp lu t hành chính xen l n v i các quy ph m pháp lu t khác. 5.1 V ăn b n lu t 5.1.1 Hi n pháp là ngu n hi n đ nh, nguyên t c c a lu t hành chính Vi t Nam Nhi u quy ph m c a Hi n pháp ch a đ ng các nguyên t c trong qu n lý hành chính nhà n ưc. Ví d , Chươ ng I Hin pháp 1992 quy đnh nh ng nguyên t c c ơ b n v ch đ chính tr c a n ưc C ng hịa XHCN Vi t Nam, cũng đ ng th i là nh ng nguyên t c qu n lý nhà n ưc Vi t Nam, bao g m: ðiu 4 v đm b o s lãnh đo c a ð ng C ng s n, ðiu 5 nguyên t c bình đng c a các dân t c, ðiu 12 v nguyên t c pháp ch XHCN vv. Nh ng quy đnh này cũng đng th i là quy ph m lu t hành chính, đưc c th hĩa, chi ti t hĩa và b sung trong các v ăn b n quy ph m pháp lu t c a lu t hành chính. 5.1.2 Các đo lu t - ngu n c ơ b n, thi t y u c a Lu t hành chính Vi t Nam
23. 22 Căn c Hi n pháp n ăm 1992 và Ngh quy t 51/2001 v vi c s a đ i, b sung m t s điu ca Hi n pháp 1992 n ăm 2001, các đ o lu t này cĩ v trí đ c bi t quan tr ng trong h th ng ngu n c a lu t hành chính Vi t Nam, đưc trình bày khái quát theo tên v ăn b n. • Lu t t ch c Chính ph . • Lu t t ch c H i đ ng nhân dân (H ðND) và y ban nhân dân (UBND). • Lu t khi u n i, t cáo. • Lu t thanh tra. • Lu t phịng, ch ng tham nh ũng. • Lu t ban hành v ăn b n quy ph m pháp lu t 2008. • Lu t cán b , cơng ch c 2008. • Các b lu t, đ o lu t v qu n lý các ngành và l ĩnh v c. ðây c ũng là nh ng ngu n khơng kém ph n quan tr ng c a lu t hành chính bao g m; Lu t t ch c các c ơ quan nhà n ưc khác (Lu t t ch c Qu c h i, Lu t t ch c Tồ án nhân dân và Lu t t ch c Vi n ki m sát nhân dân ), Lu t qu c t ch, Lu t báo chí, Lu t xu t b n, Lu t ngh ĩa v quân s , Lu t đ t đai, Lu t tài chính, Lu t xây d ng Cùng v i quá trình nâng cao vai trị c a lu t trong qu n lý các m t c a đ i s ng nhà n ưc và xã h i thì s l ưng các lut này c ũng ngày m t nhi u thêm, b i vì nhi u l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc quan tr ng t tr ưc đ n nay ho c là do pháp l nh, ho c do các v ăn b n c a Chính ph quy đ nh. Trong các lu t này, ngồi quy đnh thu c ngành lu t dân s và m t s ngành lu t hình s và các ngành lu t khác thì cĩ s l ưng khơng nh các quy ph m lu t hành chính xen l n. 5.2 V ăn b n d ưi lu t 5.2.1 V ăn b n d ưi lu t cĩ tính lu t • Pháp l nh x lý vi ph m hành chính Trong quá trình l p pháp, hi n t i cĩ r t nhi u v ăn b n đưc cĩ tính lu t đưc Qu c h i “y quy n” cho y ban Th ưng v Qu c h i ban hành nên đưc xem là cĩ giá tr nh ư lu t. Qua kh o sát, cĩ m t s nguyên do đưc tìm th y: - Tuy là quan h cĩ tính “lu t” nh ưng do điu ki n ch ưa “chín mu i” đ ban hành v ăn b n lu t nh ưng c ũng khơng th khơng điu ch nh; - Nh n ra đưc quan h cĩ tính “lu t”, nh ưng đ xây d ng và ban hành, c n cĩ quá trình nh n th c, chiêm nghi m lâu dài;
24. 23 - Các quan h cĩ tính “lu t” nh ưng cĩ th thay đ i, chuy n bi n trên th c t . ð đáp ng tính thích ng và ph i thay đi, b sung này, y ban th ưng v Qu c h i cĩ điu ki n chuyên trách đ th c hi n. Chính vì v y, qua quá trình ban hành và áp d ng, nhi u v ăn b n Pháp l nh đã đưc “nâng lên” thành lu t, b lu t. Ví d : Lu t khi u n i, t cáo thay th cho Pháp l nh khiu n i t cáo c a cơng dân ngày 7 tháng 5 n ăm 1991. Ngồi ra, cịn cĩ m t s pháp l nh khác nh ư Pháp l nh th c hành ti t ki m, chng lãng phí vv. • Cũng cĩ th tìm th y quy ph m hành chính trong các ngh quy t c a Qu c h i. Ví d : Ngh quy t v t ăng c ưng cơng tác b o v tr t t và an tồn xã h i, các ngh quy t v k ho ch phát tri n kinh t - xã h i hàng n ăm và dài h n, trong đĩ Qu c h i phê chu n các d án v ph ươ ng h ưng, nhi m v , m c tiêu và bi n pháp ch y u c a k ho ch phát tri n kinh t - xã h i do Chính ph chu n b , đ ng th i cĩ th quy t đ nh m t s ch tiêu ch y u mà các c ơ quan qu n lý nhà n ưc ph i ph n đ u t ch c th c hi n. Trong nh ng tr ưng h p nh t đ nh, Ngh quy t c a Qu c h i c ũng cĩ tính lu t. Tuy nhiên, s l ưng này khơng nhi u và đang đưc d n chuy n thành các đo lu t t ươ ng ng. • Mt kh i l ưng l n các quy t đ nh v ch tr ươ ng, nhi m v , bi n pháp và các quy ph m ca lu t hành chính ch a trong Ngh đ nh c a Chính ph . Tuy là v ăn b n d ưi lu t, nh ưng trong m t s tr ưng h p “ y quy n l p pháp”, cĩ m t s Ngh đ nh c a Chính ph , trên th c t , v n ch a đng “tính lu t”. 5.2.2 Các v ăn b n d ưi lu t cịn l i • Ngh quy t c a y ban th ưng v Qu c h i; l nh, quy t đ nh c a Ch t ch n ưc c ũng là mt ngu n quan tr ng ch a các quy ph m c a lu t hành chính. • Quy t đ nh c a Th t ưng Chính ph . • Các Thơng t ư c a B tr ưng, th tr ưng c ơ quan ngang B (sau đây g i chung là B tr ưng) là cơng c ch y u c a B tr ưng trong vi c th c hi n nhi m v t ch c và ch đo th ng nh t, các ngành và l ĩnh v c qun lý nhà n ưc trong ph m vi c n ưc. Do v y, đây c ũng là m t lo i ngu n quan tr ng c a lu t hành chính. Các v ăn b n lo i này th ưng cĩ hi u l c trong ph m vi m t, m t s ngành ho c l ĩnh v c trên c n ưc, khơng ch đ i vi các c ơ quan, t ch c tr c thu c B đĩ. Ngồi ra, khi liên k t v i c ơ quan và t ch c hu quan, ban hành các v ăn b n liên t ch. • Ngồi ra, các Ngh quy t ca h i đ ng nhân dân các c p; Quy t đ nh và Ch th c a y ban nhân dân các c p c ũng là ngu n c a lu t hành chính. Gi a các lo i ngu n đĩ thì cĩ ý ngh ĩa đ c bi t quan tr ng là các Ngh quy t c a h i đ ng nhân dân t nh, thành ph thu c trung ươ ng quy đnh vi c qu n lý hành chính trong các l ĩnh v c qu n lý nhà n ưc đ a ph ươ ng. Các v ăn b n này cĩ hi u l c b t bu c thi hành đi v i t t c m i c ơ quan, t ch c, đơn v và cơng dân trong ph m vi đ a ph ươ ng t ươ ng ng.
25. 24 6. H TH NG HỐ NGU N C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM Lu t hành chính điu ch nh ho t đ ng qu n lý nhà n ưc trong t t c các l ĩnh v c c a đi s ng xã h i. Trong quá trình th c hi n hot đ ng này phát sinh r t nhi u quan h xã h i vơ cùng đa d ng v th lo i và ph c t p v n i dung c n s điu ch nh c a lu t hành chính. Trong ph m vi ph n quy ph m pháp lu t hành chính, ch m i nêu lên m t s ít v ăn b n tiêu bi u điu ch nh các quan h qu n lý. Trong th c t s v ăn b n đĩ r t nhi u. Th c t này khơng ch do s ph c t p và ph m vi điu ch nh r ng c a lu t hành chính, mà cịn do r t nhi u c ơ quan các c p khác nhau ban hành nh ng v ăn b n cĩ c p đ hi u l c khác nhau ch a quy ph m pháp lu t hành chính. Ch trong c ơ quan hành chính nhà n ưc: c p trung ươ ng, ngồi Chính ph và Th t ưng Chính ph , cịn B tr ưng và th tr ưng các c ơ quan ngang B; c p t nh l i cĩ trên 60 t nh, thành g m UBND tnh, thành. Vì v y, m i c p s lưng c ơ quan cĩ quy n ban hành c ũng nh ư s l ưng v ăn b n lu t hành chính đưc ban hành cũng r t nhi u. Tình hình trên d n đ n th c t th ưng g p ph i là các v ăn b n ngu n c a lu t hành chính ch ng chéo nhau, mâu thu n, ho c nhi u v n đ khơng đưc điu ch nh. ðiu này c n tr s thi hành, áp d ng các quy ph m pháp lu t hành chính, gây ra nh ng h n ch khơng nh trong vi c b o đ m pháp ch xã h i ch ngh ĩa và k lu t trong qu n lý nhà n ưc. Vì vy, vi c h th ng hĩa các quy đ nh c a lu t hành chính là vi c vơ cùng c p thi t. H th ng hĩa đưc th c hi n theo hai cách chính: t p h p hĩa và pháp đin hố. 6.1 T p h p hĩa n ưc ta, “Cơng báo” là n ph m chính th c cơng b t t c các c ơ quan nhà n ưc cp trung ươ ng, ra theo đnh k ỳ phù h p v i th i gian ban hành v ăn b n. Theo lu t ban hành văn b n quy ph m pháp lu t 2008, v ăn b n c a trung ươ ng (ngo i tr trong tr ưng h p kh n cp) ph i đưc đă ng cơng báo. Ngo i tr tr ưng h p kh n c p h c thu c bí m t nhà n ưc, các v ăn b n c a trung ươ ng n u khơng đưc đă ng cơng báo thì khơng cĩ hi u l c thi hành (ðiu 78, Lu t ban hành v ăn b n QPPL 2008). đ a ph ươ ng, hi đ ng nhân dân và y ban nhân dân m i t nh c ũng cĩ n ph m riêng chính th c đ cơng b theo đ nh k ỳ các v ăn b n ca mình. Riêng v ăn b n c p huy n, xã thì ph i đưc cơng khai niêm y t. Tuy nhiên, n ph m “cơng báo” là hình th c cơng b chính th c v ăn b n pháp lu t, khơng ph i là k t qu cơng tác t p h p hĩa. Hi n t i, cơng tác t p h p hố ngu n c a lu t hành chính n u cĩ là nh ng t p sách: “Qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c xây d ng”, “Qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c quy ho ch”; “X lý vi ph m hành chính” Dù đã cĩ xu t b n đa dng và cĩ m t s sách khá cơng phu, song đây là s t p h p hố khơng chính th c. T đĩ cho th y, cơng tác t p h p hố v n ch ưa đưc quan tâm đúng m c. 6.2 Pháp đin hĩa Pháp đin hĩa đĩng vai trị thi t y u trong vi c xây d ng và hồn ch nh m t h th ng pháp lu t. Pháp đin hĩa t o ra ti n đ đ đm b o pháp ch , thi hành và áp d ng đúng đ n pháp lu t, đng th i thúc đ y s phát tri n c a khoa h c pháp lý.
26. 25 ði v i ngành lu t hành chính, pháp đin hĩa g p khĩ kh ăn l n do s l ưng quy ph m c a nĩ rt nhi u, các quan h xã h i thu c ngành, l ĩnh v c mà nĩ điu ch nh r t đa dng. M t khác, qu n lý nhà n ưc là m t ho t đ ng luơn ph i đưc c p nh t theo nh ng nhi m v mà nĩ th c hi n theo t ng th i k ỳ. Vì v y, các quy ph m lu t hành chính ph i luơn thay đi, phát tri n và hồn thi n. V i lý do đĩ, trên th c t , ta ch cĩ th th y vi c pháp đin hĩa đưc ti n hành đi v i tng v n đ , t ng lo i ch đ nh ho c tng l ĩnh v c. Ví d , Pháp lnh x lý vi ph m hành chính 2002, Lu t giao thơng đưng b vv. Nhìn chung, đi v i ngành lu t hành chính, cơng tác pháp đin hĩa n ưc ta cịn ch m, ch ưa đng b . Trong khi đĩ, nhi u n ưc trên th gi i đã cĩ b lu t v trách nhim hành chính, b lu t v th t c hành chính. Ví d : Lu t Hành chính Hà lan (Awb- General Administrative Law Act) đưc pháp đin hố t n ăm 1994 và đưc s a đ i, b sung n ăm 1998. Trong đĩ, cĩ m t s n i dung cĩ tính ch t nguyên t c nh ư: th m quy n hành chính nhà n ưc, phân c p, phân quy n, t n quy n ; th tc hành chính, ch đ nh c ưng ch ; quy n đưc ph n kháng quy t đ nh hành chính và đưc bo v b ng các ch đ nh pháp lý. Trong đĩ, cĩ m t đim n i b t đáng bàn lu n là Tồ hành chính (Council of State) là c ơ quan đc l p v i c ơ quan qu n lý nhà n ưc ( đ c l p v i n i các, Chính ph ) và trên th c t gi i quy t đưc h u h t các khi u ki n c a nhân dân và cĩ tác đng tích c c trong qu n lý hành chính nhà n ưc. 7. KHOA H C LU T HÀNH CHÍNH Khoa h c lu t hành chính là m t ngành khoa h c pháp lý chuyên ngành, bao g m m t h th ng nh ng c ơ s lý lu n, h c thuy t khoa h c, ph m trù, quan ni m v ngành Lu t Hành chính. S phát tri n c a mơn khoa h c này liên quan ch t ch đ n quá trình ra đi và phát tri n c a h th ng v ăn b n pháp lu t điu ch nh ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. 7.1 ði t ưng nghiên c u Là ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc, nh ng quan h hình thành trong quá trình qu n lý hành chính nhà n ưc và vi c điu ch nh nh ng quan h y, h th ng pháp lu t hành chính và hi u qu c a ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. C th nh ư sau: - Qu n lý hành chính nhà n ưc, ch th qu n lý và ch th c a qu n lý hành chính nhà n ưc. - Quá trình qu n lý nhà n ưc g m: Cách thc qu n lý hành chính nhà n ưc và nhng bi n pháp nâng cao hi u qu c a qu n lý nhà n ưc. - Qu n lý hành chính nhà n ưc trong m t s l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i: qu n lý hành chính nhà n ưc trong trong l ĩnh v c quy ho ch xây d ng- nh ng phát hi n m i m trong l ĩnh v c hành chính cơng quy n, hành chính cơng - t ư. .
27. 26 7.2 Nhi m v c a khoa h c lu t hành chính Làm sáng t nh ng v n đ lý lu n v qu n lý nhà n ưc, nghiên c u t ng k t th c ti n ho t đ ng c a các c ơ quan hành chính nhà n ưc, th c ti n xây d ng và áp d ng pháp lu t trong qu n lý hành chính nhà n ưc, đ xu t nh ng ý ki n nh m hồn thi n các ch đ nh pháp lu t hành chính. C i cách n n hành chính, đm b o b máy hành chính th c s là cơng b c ca nhân dân. 7.3 Ph ươ ng pháp nghiên c u 7.3.1 Khái ni m Ph ươ ng pháp lu n c a lu t hành chính là cách th c ti p c n v n đ mà lu t hành chính điu ch nh 7.3.2 Các ph ươ ng pháp - Theo phép duy v t bi n ch ng (nhìn nh n s v t hi n t ưng trong tr ng thái v n đng khơng ng ng). - Theo ch ngh ĩa Mac-Lênin và t ư t ưng H Chí Minh. ð c bi t, nh ng tác ph m, bài vi t c a Ch t ch H Chí Minh v nhà n ưc, pháp lu t, pháp ch ; nhi m v c a chính quy n các c p, v b máy nhà n ưc, v cán b , v m i quan h gi a cán b nhà n ưc và nhân dân là nh ng tài li u b ích cho vi c đ nh h ưng ho t đ ng qu n lý nhà n ưc. - Các ngh quy t c a đ i h i ð ng C ng S n Vi t Nam v i nh ng ch tr ươ ng đưng li, chính sách, đ ra nh ng nguyên t c c ơ b n, nh ng bi n pháp ch y u nh m đ i m i, hồn thi n b máy nhà n ưc, mà tr ưc h t là b máy hành chính nhà n ưc. - Khoa h c lu t hành chính cĩ m i quan h m t thi t v i các ngành khoa h c xã h i cơ b n nh ư: tri t h c, kinh t chính tr , lý lu n nhà n ưc và pháp lu t, khoa h c lu t hi n pháp - Khoa h c lu t hành chính c ũng cĩ m i liên h m t thi t v i nhi u mơn khoa h c nghiên c u v ho t đ ng nghiên c u, đ c bi t là khoa h c qu n lý. S phát tri n c a c các ngành khoa h c này là y u t quan tr ng gĩp ph n và t ăng c ưng hi u l c qu n lý c a nhà nưc. Ngồi ra, khoa h c lu t hành chính c ũng s d ng hàng lo t ph ươ ng pháp c th đ nghiên c u v nh ng quan h xã h i v hành chính nh ư: ph ươ ng pháp nghiên c u lu t vi t, ph ươ ng pháp l ch s , ph ươ ng pháp so sánh pháp lu t, ph ươ ng pháp phân tích t ng h p, ph ươ ng pháp th ng kê, ph ươ ng pháp điu tra xã h i h c, ph ươ ng pháp thc nghi m 7.3 Ngu n tài li u Nghiên c u lu t hành chính và qu n lý hành chính nhà n ưc trên c ơ s đưng l i, chính sách c a ð ng, h c thuy t Mác-Lênin, t ư t ưng H Chí Minh v xây d ng nhà n ưc
28. 27 "dân là g c", thơng qua th c ti n c a ho t đ ng qu n lý, b sung và rút kinh nghiêm. 8. MƠN H C LU T HÀNH CHÍNH Lu t hành chính là m t ngành Lu t đ c l p, g n li n v i s phát tri n nhà n ưc và pháp lu t, cĩ vai trị, v trí h t s c quan tr ng trong h th ng pháp lu t Vi t Nam. ð đánh giá hi u qu ho t đ ng c a m t b máy nhà n ưc, ng ưi ta khơng th khơng xem xét đ n ho t đ ng c a c ơ quan hành chính nhà n ưc, c ơ quan đưc xem là "b m t" c a b máy nhà nưc, tr i dài t trung ươ ng đn đ a ph ươ ng v i đ i ng ũ cán b , cơng ch c đơng đ o nh t. Lu t Hành chính, vì th là m t ngành lu t cĩ ph m vi nghiên c u r ng, trên t t các các l ĩnh vc c a đ i s ng xã h i v ph ươ ng di n qu n lý nhà n ưc. Mơn h c trang b cho sinh viên nh ng ki n th c lý lu n khoa h c lu t hành chính và kh n ăng áp d ng nh ng ki n th c th c ti n trên m t s l ĩnh v c qu n lý c ơ b n c a đ i s ng xã h i vào th c t . Trong mơn h c Lu t Hành chính, sinh viên s nghiên c u nh ng n i dung t ươ ng ng v i các ph n sau đây:
    Ph n Lu t Hành chính I KHÁI QUÁT CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH VÀ CH TH C A LU T HÀNH CHÍNH VIT NAM Ch ươ ng I: KHÁI QUÁT CHUNG V LU T HÀNH CHÍNH Bài 1: NH NG V N ð CHUNG Bài 2: CÁC NGUYÊN T C CƠ B N TRONG QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC Bài 3: QUY PH M TRONG QU N LÝ NHÀ N ƯC VÀ QUAN H PHÁP LU T HÀNH CHÍNH Ch ươ ng II: CH TH C A LU T HÀNH CHÍNH VI T NAM Bài 4: CƠ QUAN CĨ TH M QUY N QU N LÝ NHÀ N ƯC VÀ CƠ QUAN QU N LÝ NHÀ N ƯC Bài 5: QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CÁN B , CƠNG CH C Bài 6: QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CA CÁC T CH C XÃ H I Bài 7: QUY CH PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH C A CƠNG DÂN VI T NAM, NG ƯI N ƯC NGỒI, NG ƯI KHƠNG QU C T CH
29. 28
    Ph n Lu t hành chính II QUÁ TRÌNH QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC VI T NAM Ch ươ ng I: CÁCH TH C QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC Bài1: NI DUNG, HÌNH TH C VÀ PH ƯƠ NG PHÁP QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC Bài 2: VI PH M HÀNH CHÍNH VÀ TRÁCH NHI M HÀNH CHÍNH Bài 3: QUY T ð NH QU N LÝ HÀNH CHÍNH Bài 4: TH T C HÀNH CHÍNH Ch ươ ng II: CÁC BI N PHÁP B O ð M VÀ NÂNG CAO HI U QU TRONG HO T ð NG QU N LÝ NHÀ N ƯC BÀI 5: CÁC BI N PHÁP B O ð M PHÁP CH XHCN VÀ K LU T NHÀ N ƯC BÀI 6: THANH TRA BÀI 7: THAM NH ŨNG VÀ CH NG THAM NH ŨNG BÀI 8: CI CÁCH M T B ƯC N N HÀNH CHÍNH QU C GIA Ngồi các ph n chung nêu trên, Lu t hành chính cịn đưc nghiên c u, kh o sát trong m t s hc ph n khác. Ví d : “Qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c quy ho ch” (Lu t Hành chính đơ th , nơng thơn), “Qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh v c xây d ng”, “Qu n lý nhà n ưc trong l ĩnh vc v ăn hĩa, xã h i”, “Th t c hành chính nhà đt” và “T t ng hành chính.” CÂU H I 1. Hãy ch ng minh Lu t Hành chính là ngành lu t đ c l p trong h th ng pháp lu t Vi t Nam. 2. Ch ra s h p lý trong vi c phân chia quan h pháp lu t hành chính "cơng quy n" và quan h pháp lu t hành chính "cơng - tư" t ươ ng ng v i 2 nhĩm trong đ i t ưng điu ch nh c a Lu t hành chính.
30. 29 3. Nĩi: "Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc là ho t đ ng ch đưc th c hi n b i c ơ quan hành chính nhà n ưc" là đúng hay sai? T i sao? 4. Phân tích m i quan h gi a Lu t hành chính và Lu t đ t đai, lu t hành chính và Lu t lao đng. Nĩi “Lu t hành chính” và “Lu t đ t đai” cĩ cùng "ngu n g c" qu n lý nhà n ưc là đúng hay sai? T i sao? TÀI LI U THAM KH O
    Hi n pháp 1992, Ngh quy t 51/2001 s a đ i, b sung Hi n pháp 1992.
    Lu t khi u n i, t cáo cĩ hi u l c 1998, s a đ i b sung n ăm 2004, 2005.
    Lu t cán b , cơng ch c 2008.
    Pháp l nh XLVPHC cĩ hi u l c 01/10/2002, s a đ i, b sung 2007, 2008.
31. 30 Bài 2: CÁC NGUYÊN T C C Ơ B N TRONG QU N LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ N ƯC Qu n lý hành chính nhà n ưc là m t ho t đ ng cĩ m c đích. Nh ng m c đích, m c tiêu c ơ b n đ nh ra tr ưc cho ho t đ ng qu n lý và k t qu c a vi c đ t đưc m c đích, m c tiêu đĩ ph n ánh hi u qu c a vi c qu n lý. Hi u qu c a qu n lý vì v y ph i đưc ti n hành trên c ơ s nh ng nguyên t c nh t đ nh. ð c bi t, khi Lu t hành chính th c đ nh v n cịn ch ưa đưc pháp đin hĩa t p trung- ch là t p h p các v ăn b n v qu n lý nhà n ưc, t n t i dưi nhi u hình th c v ăn b n pháp lý khơng cao, thì nguyên t c qu n lý hành chính nhà nưc là m t địi h i b c thi t và s tuân th h th ng các nguyên t c càng địi h i ch t ch . 1. KHÁI NI M VÀ H TH NG CÁC NGUYÊN T C 1.1 Khái ni m 1.1.1 Th nào là nguyên t c? Nguyên t c tr ưc h t đưc hi u là " ðiu c ơ b n đ nh ra, nh t thi t ph i tuân theo trong m t lo t vi c làm." 1 Trong qu n lý hành chính nhà n ưc, các nguyên t c c ơ b n là nh ng t ư t ưng ch đ o b t ngu n t c ơ s khoa h c c a ho t đ ng qu n lý, t b n ch t c a ch đ , đưc quy đ nh trong pháp lu t làm n n t ng cho ho t đ ng qu n lý hành chính nhà nưc. Dưi gĩc đ c a lu t hành chính, nguyên t c trong qu n lý hành chính nhà n ưc là tng th nh ng quy ph m pháp lu t hành chính cĩ n i dung đ c p t i nh ng t ư t ưng ch đo làm c ơ s đ t ch c th c hi n ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. M i nguyên t c qu n lý đ u cĩ nh ng hình th c bi u hi n khác nhau. 1.1.2 ðưc quy đnh đâu? Các nguyên t c qu n lý nhà n ưc nĩi chung và nh ng nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc nĩi riêng đã đưc quy đ nh trong pháp lu t nh ư quy đnh trong hi n pháp, lu t, v ăn bn d ưi lu t. Tuy nhiên, nh ng nguyên t c đưc quy đ nh trong hi n pháp đưc xem là nguyên t c c ơ b n nh t và nh ng nguyên t c này là đi t ưng nghiên c u chính trong n i dung bài. 1.1.3 ðc đim c a nguyên t c? 1. Các nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc mang tính ch t khách quan b i vì chúng đưc xây d ng, đúc k t t th c t cu c s ng và ph n ánh các quy lu t phát tri n khách 1 T đin ti ng Vi t, Nxb ðà n ng, Trung tâm t đin h c, trang 672, trang 772.
32. 31 quan. Tuy nhiên, các nguyên t c trên c ũng mang y u t ch quan b i vì chúng đưc xây dng b i con ng ưi mà con ng ưi d a trên nh ng nh n th c ch quan đ xây d ng. 2. Các nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ tính n đ nh cao nh ưng khơng ph i là nguyên t c b t di b t d ch. Nĩ g n li n v i quá trình phát tri n c a xã h i, tích l ũy kinh nghi m, thành qu c a khoa h c v qu n lý hành chính nhà n ưc. 3. Tính đc l p t ươ ng đi v i chính tr . H th ng chính tr c a nhà n ưc Vi t Nam đưc th c hi n thơng qua: các t ch c chính tr xã h i ( ð ng, M t tr n t qu c ), và b máy nhà n ưc (các c ơ quan l p pháp, hành pháp, t ư pháp). Trong h th ng nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ c nh ng nguyên t c riêng, đc thù trong ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. Tuy nhiên gi a ho t đ ng chính tr và qu n lý nhà n ưc cĩ m i quan h hu c ơ ch t ch . Các quan đim chính tr là c ơ s c a vi c t ch c ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc và ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc th c hi n t t khơng ch địi h i đưc trên pháp lu t (lu t), mà cịn ph i th c hi n đúng đ n các quan đim chính tr (chính sách). 4. M i nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ n i dung riêng, ph n ánh nh ng khía cnh khác nhau c a qu n lý hành chính nhà n ưc. Tuy nhiên, nh ng nguyên t c này cĩ mi quan h ch t ch v i nhau t o thành m t th th ng nh t. Vi c th c hi n t t nguyên tc này s t o ti n đ cho vi c th c hi n cĩ hi u qu nguyên t c khác. Vì th các nguyên tc qu n lý hành chính nhà n ưc luơn th hi n tính h th ng vá g n bĩ ch t ch v i nhau. 1.2 H th ng các nguyên t c c ơ b n trong qu n lý hành chính nhà n ưc Các nguyên t c trong qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ n i dung đa d ng, cĩ tính th ng nh t và liên h ch t ch v i nhau. Vì th c n ph i xác đ nh đưc chúng g m nh ng nguyên t c c ơ b n nào, c n ph i phân lo i chúng m t cách khoa h c đ xác đ nh đưc v trí, vai trị c a t ng nguyên t c trong qu n lý hành chính nhà n ưc, t đĩ xây d ng và áp d ng h th ng các nguyên t c m t cách cĩ hi u qu vào th c ti n qu n lý hành chính nhà n ưc. Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc đưc bi u hi n c th trong ho t đ ng t ch c, nĩ bao g m hai m t: t ch c chính tr và t ch c k thu t. D a trên nh ng c ơ s khoa hc v qu n lý nhà n ưc ta chia các nguyên t c trong qu n lý hành chính nhà n ưc thành hai nhĩm là nhĩm nh ng nguyên t c chính tr -xã h i và nhĩm nh ng nguyên t c t ch c k thu t. Tuy nhiên, s phân chia này c ũng ch mang tính ch t t ươ ng đi vì y u t t ch c k thu t và chính tr trong qu n lý hành chính nhà n ưc cĩ m i liên h ch t ch nhau. Vi c th c hi n các nguyên t c t ch c k thu t là đ th c hi n m t cách đúng đ n các nguyên t c chính tr -xã h i và vi c th c các nguyên t c chính tr - xã h i là c ơ s đ th c hi n các nguyên tc t ch c k thu t. H th ng các nguyên t c qu n lý hành chính nhà n ưc bao g m: ♦ Nhĩm nh ng nguyên t c chính tr -xã h i 1. Nguyên t c ð ng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc;
33. 32 2. Nguyên t c nhân dân tham gia vào qu n lý hành chính nhà n ưc; 3. Nguyên t c t p trung dân ch ; 4. Nguyên t c bình đng gi a các dân t c; 5. Nguyên t c pháp ch xã h i ch ngh ĩa. ♦ Nhĩm nh ng nguyên t c t ch c k thu t 6. Nguyên t c qu n lý theo ngành k t h p v i qu n lý theo lãnh th ; 7. Nguyên t c qu n lý theo ngành k t h p v i qu n lý theo ch c n ăng; 8. Phân đnh ch c n ăng qu n lý nhà n ưc v kinh t v i qu n lý s n xu t kinh doanh. 2. CÁC NGUYÊN T C CHÍNH TR - XÃ H I Cĩ th nĩi các nguyên t c chính tr xã h i là h th ng các nguyên t c điu ch nh v ph ươ ng di n đ nh h ưng cĩ tính ch t chính tr, t o ti n đ cho vi c ban hành, th c hi n các văn b n quy ph m pháp lu t trong qu n lý nhà n ưc. H th ng các nguyên t c này g n bĩ ch t ch v i b n ch t nhà n ưc, b n ch t ch đ và t n t i n đ nh lâu dài trong m t nhà nưc. 2.1 Nguyên t c ð ng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc 2.1.1 Cơ s pháp lý ðiu 4-Hi n pháp 1992 quy đ nh: ” ð ng c ng s n Vi t Nam-đi ng ũ tiên phong c a giai c p cơng nhân Vi t Nam, đi bi u trung thành quy n l i c a giai c p cơng nhân, nhân dân lao đng và c a c dân t c, theo ch ngh ĩa Mác-Lênin và t ư t ưng H Chí Minh, là l c lưng lãnh đo nhà n ưc và xã h i”. 2.1.2 Ni dung nguyên t c Th c t l ch s đã ch rõ, s lãnh đo c a ð ng là h t nhân c a m i th ng l i c a cách m ng Vi t Nam. B ng nh ng hình th c và ph ươ ng pháp lãnh đo c a mình, ðng c ng sn gi vai trị quy t đ nh đ i v i vi c xác đ nh ph ươ ng h ưng ho t đ ng c a nhà n ưc trên mi l ĩnh v c; s lãnh đo c a ð ng đ i v i nhà n ưc mang tính tồn di n v chính tr , kinh t, v ăn hĩa xã h i S lãnh đo đĩ chính là vi c đnh h ưng v m t t ư t ưng, xác đ nh đưng l i, quan đim giai c p, ph ươ ng châm, chính sách, cơng tác t ch c trên l ĩnh v c chuyên mơn. Nguyên t c ð ng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc bi u hi n c th các hình th c ho t đ ng c a các t ch c ð ng:
    Tr ưc h t, ð ng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc b ng vi c đưa ra đưng li, ch tr ươ ng, chính sách c a mình v các l ĩnh v c ho t đ ng khác nhau c a qu n lý
34. 33 hành chính nhà n ưc. - Trên c ơ s đưng l i ch tr ươ ng, chính sách c a ð ng, các ch th qu n lý hành chính nhà n ưc xem xét và đư a ra các quy đnh qu n lý c a mình. T đĩ, đưng li, ch tr ươ ng, chính sách c a ð ng s đưc th c hi n hĩa trong qu n lý hành chính nhà n ưc. - ðưng l i chính sách c a ð ng là “ngu n” ch y u đ các c ơ quan nhà nưc cĩ th m quy n th ch hố thành pháp lu t.
    ðng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc th hi n trong cơng tác t ch c cán b. - Các t ch c ð ng đã b i d ưng, đào t o nh ng ð ng viên ưu tú, cĩ ph m ch t và năng l c gánh vác nh ng cơng vi c trong b máy hành chính nhà n ưc. - ðng đưa ra các ý ki n v vi c b trí nh ng cán b ph trách vào nh ng v trí lãnh đo c a các c ơ quan hành chính nhà n ưc. Vi c gi i thi u cán b c a ð ng vào các v trí đưc ti n hành thơng qua s tín nhi m c a Nhà n ưc, c a qu n chúng nhân dân. ðng khơng áp đ t các t ch c, các c ơ quan ng ưi mình gi i thi u. V n đ b u, b nhi m đưc th c hi n b i các c ơ quan nhà n ưc theo trình t, th t c do pháp lu t quy đ nh, ý ki n c a t ch c ð ng là c ơ s đ c ơ quan xem xét và đư a ra quyt đ nh cu i cùng. - Ví d : ð ng gi i thi u nhân s đ Qu c h i b u các ch c danh quan tr ng nh ư Ch t ch n ưc, Ch t ch Qu c h i, Th t ưng Chính ph v.v
    ðng lãnh đo trong qu n lý hành chính nhà n ưc thơng qua cơng tác ki m tra vi c th c hi n đưng l i, ch tr ươ ng, chính sách c a ð ng trong qu n lý hành chính nhà nưc. Thơng qua ki m tra xác đ nh tính hi u qu , tính th c t c a các ch tr ươ ng chính sách mà ðng đ ra t đĩ kh c ph c khi m khuy t, phát huy nh ng m t tích c c trong cơng tác lãnh đo. Ví d : Hàng n ăm, sau khi đã ban hành các Ngh quy t, ð ng đ u t ch c h c t p, vi t bài thu ho ch đ quán tri t các ngh quy t đĩ. Sau khi h c t p là t ch c th c hi n các Ngh quy t đã đ ra. Vi c t ch c cơng tác ki m tra đưc th hi n ch ð ng thành l p y ban ki m tra.
    S lãnh đo c a ð ng trong qu n lý hành chính nhà n ưc cịn đưc th c hi n thơng qua uy tín và vai trị g ươ ng m u c a các t ch c ð ng và c a t ng ð ng viên. ðây là cơ s nâng cao uy tín c a ð ng đ i v i dân, v i c ơ quan nhà n ưc. Ví d : Bác H là ng ưi c ng s n tiêu bi u, đ i di n ðng viên ưu tú soi đưng trên t t c các m t tr n mà ta đã và đang ph i đ i m t: tham nh ũng, quan liêu, c a quy n, lãng phí
    ðng chính là c u n i gi a nhà n ưc và nhân dân. S lãnh đo c a ð ng là c ơ s b o đm s phi h p c a các c ơ quan nhà n ưc và t ch c xã h i, lơi cu n nhân dân lao đng tham gia th c hi n các nhi m v qu n lý nhà n ưc t t c các c p qu n lý. ðây là nguyên t c c ơ b n trong qu n lý hành chính nhà n ưc, c n đưc v n d ng m t cách khoa h c và sáng t o c ơ ch “ ð ng lãnh đo, nhà n ưc qu n lý, nhân dân làm ch
35. 34 trong qu n lý hành chính nhà n ưc“. - Tránh khuynh h ưng tuy t đ i hĩa vai trị lãnh đo c a ð ng c ũng nh ư khuynh hưng h th p vai trị lãnh đo c a ð ng trong qu n lý hành chính nhà n ưc. - Vì v y, đưng l i, chính sách c a ð ng khơng đưc dùng thay cho lu t hành chính, ðng khơng nên và khơng th làm thay cho c ơ quan hành chính nhà n ưc. Các ngh quy t c a ð ng khơng mang tính quy n l c- pháp lý. Tuy nhiên, đ b o đm hi u qu ho t đ ng qu n lý nhà n ưc khơng th tách r i s lãnh đo c a ðng. - Mc dù là ðng c m quy n duy nh t nh ưng ðng khơng đ c đốn, chuyên quy n. S tham gia và ph n đ u c a nh ng ng ươ i ngồi ðng luơn đưc ghi nh n. Trong các nhi m k ỳ Qu c h i trong th i gian g n đây, đ i bi u ngồi ðng th ưng chi m t l kho ng trên d ưi 10%. 2.2 Nguyên t c nhân dân tham gia qu n lý hành chính nhà n ưc 2.2.1 Cơ s pháp lý ðiu 2 - Hi n pháp 1992 nêu rõ:” Nhà n ưc C ng hịa Xã h i Ch ngh ĩa Vi t Nam là nhà n ưc c a dân, do dân và vì dân. T t c quy n l c nhà n ưc thu c v nhân dân mà n n tng là liên minh giai c p cơng nhân, giai c p nơng dân và t ng l p trí th c.” 2.2.2 Ni dung nguyên t c Vi c tham gia đơng đ o c a nhân dân lao đ ng vào qu n lý hành chính nhà n ưc thơng qua các hình th c tr c ti p và gián ti p t ươ ng ng nh ư sau:
    Tham gia gián ti p *Tham gia vào ho t đ ng c a các c ơ quan nhà n ưc Các c ơ quan trong b máy nhà n ưc là cơng c đ th c hi n quy n l c nhà n ưc, vi c nhân dân tham gia vào ho t đ ng c a các c ơ quan nhà n ưc là hình th c tham gia tích c c, tr c ti p và cĩ hi u qu nh t trong qu n lý hành chính nhà n ưc. Ng ưi lao đ ng n u đáp ng các yêu c u c a pháp lu t đ u cĩ th tham gia m t cách tr c ti p hay gián ti p vào cơng vi c qu n lý hành chính nhà n ưc trên t t c các l ĩnh v c c a đ i s ng xã h i. - Ng ưi lao đ ng cĩ th tham gia tr c ti p vào c ơ quan quy n l c nhà n ưc v i t ư cách là thành viên c a c ơ quan này - h là nh ng đ i bi u đưc l a ch n thơng qua b u c ho c v i tư cách là các cán b , cơng ch c nhà n ưc trong các cơ quan nhà n ưc. Khi c ươ ng v là thành viên c a các c ơ quan cĩ quy n l c nhà n ưc, ng ưi lãnh đo tr c ti p xem xét và quy t đ nh các v n đ quan tr ng c a đ t n ưc, c a t ng đ a ph ươ ng trong đĩ cĩ các v n đ qu n lý hành chính nhà n ưc. Khi c ươ ng v là cán b cán b , cơng ch c nhà n ưc thì ng ưi lao đ ng s s d ng quy n l c nhà n ưc m t cách tr c ti p đ th c hi n vai trị ng ưi làm ch đ t n ưc, làm ch xã h i, cĩ điu ki n bi n nh ng ý chí, nguy n v ng c a mình
36. 35 thành hi n th c nh m xây d ng đ t n ưc giàu m nh. - Ngồi ra, ng ưi lao đ ng cĩ th tham gia gián ti p vào ho t đ ng c a các c ơ quan nhà n ưc thơng qua vi c th c hi n quy n l a ch n nh ng đ i bi u x ng đáng thay m t mình vào c ơ quan quy n l c nhà n ưc trung ươ ng hay đa ph ươ ng. ðây là hình thc tham gia r ng rãi nh t c a nhân dân vào ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. * Tham gia vào ho t đ ng c a các t ch c xã h i - T ch c xã h i là thu t ng dùng chung đ ch t t c các t ch c chính tr , chính tr - xã hi, xã h i ngh nghi p, t ch c t qu n và h i qu n chúng, phân bi t v i m t t ch c đ c bi t cĩ t ư cách ch quy n qu c gia là nhà n ưc. Vi c tham gia các t ch c này d a trên nguyên t c t nguy n c a ng ưi lao đ ng, t o điu ki n r ng rãi đ nhân dân tham gia. Nhà nưc t o điu ki n thun l i đ nhân dân lao đ ng tham gia tích c c vào ho t đ ng c a các t ch c xã h i. Các t ch c xã h i là cơng c đ c l c c a nhân dân lao đ ng trong vi c th c hi n quy n tham gia vào qu n lý hành chính nhà n ưc. Thơng qua các ho t đ ng c a các t ch c xã h i, vai trị ch đ ng sáng t o c a nhân dân lao đ ng đưc phát huy. ðây là m t hình th c ho t đ ng cĩ ý ngh ĩa đ i v i vi c b o đ m dân ch và m r ng n n dân ch nưc ta.
    Tham gia tr c ti p * V i t ư cách là m t cán b nhà n ưc cĩ th m quy n Là các cán b, cơng ch c nhà n ưc trong các c ơ quan nhà n ưc, ng ưi lao đ ng s s d ng quy n l c nhà n ưc m t cách tr c ti p đ th c hi n vai trị ng ưi làm ch đ t n ưc, làm ch xã h i, cĩ điu ki n bi n nh ng ý chí, nguy n v ng c a mình thành hi n th c nh m th c hi n cơng vi c qu n lý nhà n ưc cĩ hi u qu nh t. * Tham gia vào ho t đ ng t qu n c ơ s - ðây là ho t đ ng do chính nhân dân lao đ ng t th c hi n, các ho t đ ng này g n g ũi và thi t th c đ i v i cu c s ng c a ng ưi dân nh ư ho t đ ng b o v an ninh tr t t, v sinh mơi tr ưng. Nh ng ho t đ ng này x y ra n ơi c ư trú, làm vi c, sinh ho t nên mang tính ch t t qu n c a nhân dân. - Thơng qua nh ng ho t đ ng mang tính ch t t qu n này ng ưi lao đ ng là nh ng ch th tham gia tích c c nh t, quy n tham gia qu n lý nhà n ưc, qu n lý xã h i c a h đưc tơn tr ng và b o đ m th c hi n. * Tr c ti p th c hi n các quy n và ngh ĩa v c a cơng dân trong qu n lý hành chính nhà nưc - ðiu 53-Hi n pháp 1992 quy đ nh cơng dân cĩ quy n tham gia qu n lý nhà n ưc và xã h i, tham gia th o lu n nh ng v n đ chung c a c n ưc và đa ph ươ ng, ki n ngh v i c ơ quan nhà n ưc, các t ch c xã h i hay chính ng ưi dân tr c ti p th c hi n.
37. 36 - Ki m tra các c ơ quan qu n lý nhà n ưc. - Tham gia tr c ti p v i t ư cách là thành viên khơng chuyên trách trong ho t đ ng c ơ quan qu n lý, các c ơ quan xã h i. - Tham gia v i t ư cách là thành viên c a t p th lao đ ng trong vi c gi i quy t nh ng v n đ quan tr ng c a c ơ quan. Vi c tr c ti p th c hi n các quy n và ngh ĩa v c a cơng dân trong qu n lý hành chính nhà n ưc là m t hình th c cĩ ý ngh ĩa quan tr ng đ nhân dân lao đ ng phát huy vai trị làm ch c a mình. ðây là nguyên t c đưc nhà n ưc ta th a nh n và b o đ m th c hi n. Nguyên t c này th hi n b n ch t dân ch sâu s c gi vai trị quan tr ng thi t yu trong qu n lý hành chính nhà n ưc. Nhân dân khơng ch cĩ quy n giám sát đ i v i ho t đ ng c a c ơ quan hành chính nhà n ưc; th c hi n khi u n i, t cáo n u cho r ng cán b hành chính nhà n ưc vi ph m quy n l i c a h ho c th c hi n khơng đúng đ n, mà cịn cĩ quy n t mình tham gia vào ho t đ ng qu n lý nhà n ưc tr c ti p, gĩp ph n th c hi n quy n l i c a tồn th nhân dân lao đng. ðiu này này kh ng đ nh vai trị h t s c đ c bi t c a nhân dân lao đ ng trong qu n lý hành chính nhà n ưc, đ ng th i xác đ nh nh ng nhi m v mà nhà n ưc ph i th c hi n trong vi c đ m b o nh ng điu ki n c ơ b n đ nhân dân lao đ ng đưc tham gia vào qu n lý hành chính nhà n ưc. Nguyên t c vì v y ch cĩ ý ngh ĩa khi đưc b o đ m th c hi n trên th c t . Cĩ th m r ng, t ăng c ưng quy n c a cơng dân trong ho t đ ng qu n lý, nh ưng khơng đưc phép h n ch , thu h p nh ng gì mà Hi n pháp đã đnh. 2.3 Nguyên t c t p trung dân ch 2.3.1 Cơ s pháp lý ðây là nguyên t c c ơ b n trong t ch c và ho t đ ng c a nhà n ưc ta nên vi c th c hi n qu n lý hành chính nhà n ưc ph i tuân theo nguyên t c này. ðiu 6-Hi n pháp 1992 quy đnh: “Qu c h i, h i đ ng nhân dân và các c ơ quan khác c a nhà n ưc đ u t ch c và ho t đ ng theo nguyên t c t p trung dân ch ”. 2.3.2 Ni dung nguyên t c Nguyên t c t p trung dân ch bao hàm s k t h p gi a hai y u t t p trung và dân ch , v a đ m b o s lãnh đo t p trung trên c ơ s dân ch , v a đ m b o m r ng dân ch dưi s lãnh đo t p trung. ♦ Tuy nhiên, đây khơng ph i là s t p trung tồn di n và tuy t đ i, mà ch đ i v i nh ng vn đ c ơ b n, chính y u nh t, b n ch t nh t. S t p trung đĩ b o đ m cho c ơ quan c p dưi, c ơ quan đa ph ươ ng cĩ c ơ s và kh n ăng th c hi n quy t đ nh c a trung ươ ng; đng th i, c ăn c trên điu ki n th c t c a mình, cĩ th ch đ ng sáng t o trong vi c gi i quy t các v n đ c a đ a ph ươ ng và c ơ s . C hai y u t này vì th ph i cĩ s ph i hp ch t ch , đ ng b . Chúng cĩ m i quan h qua l i, ph thu c và thúc đy nhau cùng phát tri n trong qu n lý hành chính nhà n ưc.
38. 37 ♦ Tp trung dân ch th hi n quan h tr c thu c, ch u trách nhi m và báo cáo c a c ơ quan qu n lý tr ưc c ơ quan dân c ; phân đ nh ch c n ăng, th m quy n gi a c ơ quan qu n lý các c p, b o đ m s lãnh đo t p trung c a c p trên c a trung ươ ng và quy n ch đ ng ca c p d ưi. Ngồi ra, đĩ là h th ng "song trùng tr c thu c" c a c ơ quan qu n lý nhà nưc đ a ph ươ ng, b o đ m s k t h p t t nh t s lãnh đo t p trung theo ngành v i quy n qu n lý t ng th c a đ a ph ươ ng. ♦ Cĩ s phân c p rành m ch. Quy n l c nhà n ưc khơng ph i đưc ban phát t c p trên xu ng c p d ưi. S phân quy n cho t ng c p là c n thi t nh ưng ph i đ ng th i đưc k t hp v i vi c xác đ nh vai trị c a t ng c p hành chính: trung ươ ng, t nh, huy n, xã. T khi ra đi, m i c p đã cĩ "s m nh l ch s " và vai trị qu n lý hành chính nhà n ưc riêng, đc thù. Cĩ nh ng ch c n ăng đưc th c hi n c p d ưi l i cĩ hi u qu h ơn c p trên, ho c cĩ nh ng ch c n ăng t t y u ph i đưc th c hi n c p c ơ s . H ươ ng ưc làng xã là mt ví d . H ươ ng ưc khơng th đưc "l p ra" c p huy n, c p mà cĩ th cĩ r t nhi u làng xã v i nh ng t p quán và l i s ng khác nhau. T đĩ, nguyên t c t p trung dân ch đưc bi u hi n c th nh ư sau: - S ph thu c c a c ơ quan hành chính nhà n ưc vào c ơ quan quy n l c nhà n ưc cùng cp. ðiu 6-Hi n pháp 1992 quy đ nh: “Nhân dân s dng quy n l c nhà n ưc thơng qua Qu c h i và H i đ ng nhân dân là nh ng c ơ quan đi di n cho ý chí và nguy n v ng c a nhân dân, do nhân dân b u ra và ch u trách nhi m tr ưc nhân dân”. Nh ư v y, Hi n pháp quy đ nh t t c quy n l c nhà n ưc thu c v nhân dân, nhân dân s dng quy n l c nhà n ưc thơng qua các c ơ quan quy n l c nhà n ưc do chính h b u ra đ thay m t mình tr c ti p th c hi n nh ng quy n l c đĩ. ð th c hi n ch c n ăng qu n lý hành chính nhà n ưc, h th ng c ơ quan hành chính nhà n ưc đưc thành l p và nĩ luơn cĩ s ph thu c vào các c ơ quan quy n l c nhà n ưc cùng c p. + Các c ơ quan quy n l c nhà n ưc cĩ nh ng quy n h n nh t đ nh trong vi c thành l p, thay đi, bãi b các c ơ quan hành chính nhà n ưc cùng c p. + Trong ho t đ ng, các c ơ quan hành chính nhà n ưc luơn ch u s ch đ o, giám sát c a cơ quan quy n l c nhà n ưc và ch u trách nhi m báo cáo ho t đ ng c a mình v i c ơ quan quy n l c nhà n ưc cùng c p. Tt c s ph thu c này nh m m c đích b o đ m cho ho t đ ng c a h th ng c ơ quan hành chính nhà n ưc, phù h p v i ý chí, nguy n v ng và l i ích c a nhân dân lao đ ng, b o đm s t p trung quy n l c vào c ơ quan quy n l c-cơ quan do dân b u và ch u trách nhi m tr ưc nhân dân. - S ph c tùng c a c p d ưi đ i v i c p trên, c a đ a ph ươ ng đi v i trung ươ ng. Nh cĩ s ph c tùng này c p trên và trung ươ ng m i t p trung quy n l c nhà n ưc đ ch đo, giám sát ho t đ ng c a c p d ưi và c a đ a ph ươ ng, n u khơng cĩ s ph c tùng s x y ra tình tr ng c c b đ a ph ươ ng, tùy ti n, vơ chính ph .
39. 38 + S ph c tùng đây là s ph c tùng m nh l nh h p pháp trên c ơ s quy đ nh c a pháp lu t. + M t khác, trung ươ ng c ũng ph i tơn tr ng ý ki n c a c p d ưi, đ a ph ươ ng v cơng tác t ch c, ho t đ ng và v các v n đ khác c a qu n lý hành chính nhà n ưc. + Ph i t o điu ki n đ c p d ưi, đ a ph ươ ng phát huy s ch đ ng, sáng t o nh m hồn thành t t nhi m v đưc giao, nh m ch đ ng th c hi n đưc "th m quy n c p mình". Cĩ nh ư th m i kh c ph c tình tr ng quan liêu, áp đt ý chí, làm m t đi tính ch đ ng sáng t o ca đ a ph ương, c p d ưi. - S phân c p qu n lý. Là s phân đ nh ch c n ăng, nhi m v , quy n h n trong b máy qu n lý hành chính nhà nưc. M i c p qu n lý cĩ nh ng m c tiêu, nhi m v , th m quy n và nh ng ph ươ ng th c c n thi t đ th c hi n m t cách t t nh t nh ng m c tiêu, nhi m v c a c p mình. Phân c p qu n lý là m t bi u hi n c a nguyên t c t p trung dân ch . Tuy nhiên, vi c phân c p ph i đ m b o nh ng yêu c u sau: + Ph i xác đ nh quy n quy t đ nh c a trung ươ ng đi v i nh ng l ĩnh v c then ch t, nh ng v n đ cĩ ý ngh ĩa chi n l ưc đ đ m b o s phát tri n cân đ i hài hịa c a tồn xã hi, b o đ m s qu n lý t p trung và th ng nh t c a nhà n ưc trong ph m vi tồn qu c. + Ph i m nh d n phân quy n cho đ a ph ươ ng, các đơ n v c ơ s đ phát huy tính ch đ ng sáng t o trong qu n lý, tích c c phát huy s c ng ưi, s c c a, đ y m nh s n xu t và ph c v đi s ng nh m hồn thành nhi m v mà c p trên giao phĩ. + Ph i phân c p qu n lý c th , h p lý trên c ơ s quy đ nh c a pháp lu t. H n ch tình tr ng c p trên gom quá nhi u vi c, khi khơng làm xu cơng vi c y thì giao l i cho c p d ưi. Phân c p qu n lý ph i xác đ nh ch c n ăng c ơ quan. M i lo i vi c ch đưc th c hi n b i m t cp c ơ quan, ho c m t vài c p c ơ quan. C p trên khơng ph i lúc nào c ũng th c hi n đưc mt s ch c n ăng m t cách cĩ hi u qu nh ư c p d ưi. - S h ưng v c ơ s Hưng v c ơ s là vi c các c ơ quan hành chính nhà n ưc m r ng dân ch trên c ơ s qu n lý t p trung đ i v i ho t đ ng c a tồn b h th ng các đơn v kinh t , v ăn hĩa xã h i tr c thu c. Các đơn v c ơ s c a b máy hành chính nhà n ưc là n ơi t o ra c a c i v t ch t tr c ti p ph c v đ i s ng nhân dân. Vì th nhà n ưc c n cĩ các chính sách qu n lý th ng nh t và ch t ch , cung c p và giúp đ v v t ch t nh m t o điu ki n đ đơn v c ơ s ho t đng cĩ hi u qu . Cĩ như v y ho t đ ng c a các đơn v này m i phát tri n m t cách m nh m theo đúng đ nh h ưng xã h i ch ngh ĩa. ðây c ũng chính là vi c th c hi n "dân là g c" trong ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n ưc. - S ph thu c hai chi u c a c ơ quan hành chính nhà n ưc đa ph ươ ng
40. 39 Các c ơ quan hành chính nhà n ưc đ a ph ươ ng đu t ch c và ho t đ ng theo nguyên tc song trùng tr c thu c. ð i v i c ơ quan nhà n ưc cĩ th m quy n chung m t m t ph thu c vào c ơ quan quy n l c nhà n ưc cùng c p, m t khác ph thu c vào c ơ quan hành chính nhà n ưc c p trên. Ví d : UBND T nh A m t m t ch u s ch đ o c a H ðND T nh A theo chi u ngang, m t mt ch u s ch đ o c a Chính ph theo chi u d c. ði v i c ơ quan chuyên mơn, m t m t ph thu c vào c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chung cùng c p, m t khác nĩ ph thu c vào c ơ quan hành chính nhà n ưc cĩ th m quy n chuyên mơn c p trên tr c ti p. Ví d : S T ư pháp T nh B, m t m t ph thu c vào UBND T nh B, m t khác ph thu c vào B T ư pháp. Nguyên t c song trùng tr c thu c c a c ơ quan hành chính nhà n ưc đ a ph ươ ng b o đm s th ng nh t gi a l i ích chung c a nhà n ưc v i l i ích c a đ a ph ươ ng, gi a l i ích ngành v i l i ích c a lãnh th . 2.4 Nguyên t c bình đng gi a các dân t c 2.4.1 Cơ s pháp lý Vi t Nam là n ưc cĩ nhi u dân t c cùng sinh s ng trên lãnh th . Các dân t c đ u cĩ quy n bình đng v i nhau trong m i l ĩnh v c. "Nhà n ưc CH XHCN Vi t Nam là nhà n ưc th ng nh t c a các dân t c sinh s ng trên đt n ưc Vi t Nam Nhà n ưc th c hi n chính sách bình đng, đồn k t, t ươ ng tr gi a các dân t c, nghiêm cm m i hành vi k ỳ th , chia r dân t c". ( ðiu 5- Hi n pháp 1992) Ví d : Trong c ơ c u Qu c h i Khố X, cĩ 450 đ i bi u thì đi bi u dân t c ít ng ưi là 78 ng ưi. Trong c ơ c u Qu c h i Khố XI, cĩ 498 đ i bi u thì đi bi u dân t c ít ng ưi là 86 ng ưi (chi m 17, 27%), đ i bi u tơn giáo là 7 ng ưi (1.4%). 2.4.2 Ni dung nguyên t c - Trong cơng tác lãnh đo và s d ng cán b Nhà n ưc ưu tiên đi v i con em các dân t c ít ng ưi, th c hi n chính sách khuy n khích v v t ch t, tinh th n đ h h c t p. S cán b nhà n ưc là ng ưi dân t c ít ng ưi c ũng chi m m t s l ưng nh t đ nh trong c ơ quan nhà n ưc, t o điu ki n cho ng ưi dân t c ít ng ưi cùng tham gia quy t đ nh nh ng v n đ cĩ liên quan đn quy n và l i ích chính đáng ca h và các v n đ quan tr ng khác c a đ t n ưc. - Trong vi c ho ch đ nh các chính sách phát tri n kinh t -văn hĩa-xã h i + Nhà n ưc chú ý t i vi c đ u t ư xây d ng cơng trình quan tr ng v kinh t , qu c phịng các vùng dân t c ít ng ưi, m t m t khai thác nh ng ti m n ăng kinh t , xố b s chênh