Giáo trình Cơ sở đánh giá tác động môi trường (Phần 2) - Lê Xuân Hồng

pdf 111 trang ngocly 2650
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Cơ sở đánh giá tác động môi trường (Phần 2) - Lê Xuân Hồng", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_co_so_danh_gia_tac_dong_moi_truong_phan_2_le_xuan.pdf

Nội dung text: Giáo trình Cơ sở đánh giá tác động môi trường (Phần 2) - Lê Xuân Hồng

  1. 161 phÇn hai H íng dÉn §¸nh gi¸ T¸c ®éng M«i tr êng ®èi víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x! héi cô thÓ �ánh giá tác ��ng môi tr��ng là vi�c làm mang tính ch�t nghiên c�u, ph� thu�c vào m�i ��i t��ng �ánh giá khác nhau c�a các d� án phát tri�n kinh t� khác nhau. Nó không th� ti�n hành �TM m�t cách máy móc và theo m�t khuôn m�u nh�t ��nh. M�i ��i t��ng �ánh giá có nh�ng ��c thù riêng riêng c�a mình và nh�ng hành ��ng c�a các ho�t ��ng phát tri�n c�a chúng gây ra nh�ng tác ��ng ��n tài nguyên, môi tr�òng, c�ng không ��ng ��u gi�ng nhau. Sau �ây chúng ta s� xem xét �TM c�a m�t s� d� án phát tri�n kinh t� - xã h�i ��i di�n c� th� �ã th�c hi�n.
  2. 162 Lê Xuân H ng Chng VI ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG I VI CÁC D ÁN PHÁT TRIN XÂY DNG CÔNG TRÌNH �ánh giá tác ��ng môi tr��ng ��i v�i các d� án xây d�ng công trình th��ng g�p có r�t nhi�u d�ng khác nhau nh� xây d�ng nhà cao t�ng, c�u ���ng, nhà máy nhi�t �i�n, th�y �i�n, c�ng bi�n, v.v. � �ây ch� �� c�p h��ng d�n �ánh giá tác ��ng môi tr��ng ��i v�i hai d�ng �� án xây d�ng công trình trong �i�u ki�n môi tr��ng ��a ch�t - th�y v�n. Các d�ng �� án �ó là xây d�ng công trình thu� l�i và xây d�ng c�ng bi�n ven b�. I. ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG I VI D ÁN XÂY DNG CÔNG TRÌNH TH!Y L#I 1.1. T�ng quan v� công trình th�y l�i -Tên d� án. -V� trí d� án phát tri�n. -Ch� d� án -Th�i gian thi công và s� d�ng -Nguyên li�u ��u vào. -S�n ph�m ��u ra. -V�n ��u t�
  3. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 163 1.2. Các áp l�c môi trư�ng v� �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� xã h�i 1.2.1. �i�u ki�n t� nhiên. Trình bày các ��c �i�m t� nhiên � vùng th�c hi�n d� án phát tri�n kinh t� - xã h�i: • V� trí ��a lý c�a d� án công trình thu� �i�n. (to� ��: kinh �� và v� ��, ranh gi�i) • ��a hình, ��a m�o: Mô t� ��a hình phát tri�n c�a d� án, h��ng ��a hình, hình thái và kích th��c ��a hình (núi, ��i, ��ng b�ng thung l�ng, sông su�i, �� cao, �� d�c,v.v. • C�u t�o ��a ch�t, ki�n t�o: �á tr�m tích, bi�n ch�t, macma xâm nh�p ho�c phun trào, ��t phù sa �� t�. Các ��t g�y ki�n t�o, c��ng �� ��ng ��t. • �i�u ki�n ��a ch�t thu� v�n - ��a ch�t công trình: ��c �i�m n��c d��i ��t, tính ch�t cơ lý c�a ��t �á, • Khí t��ng, thu� v�n có liên quan ��n d� án xây d�ng công trình thu� �i�n: Khí h�u nhi�t ��i gió mùa, nhi�t �� không khí, l��ng m�a, �� �m, áp th�p nhi�t ��i và bão. • L�u v�c sông: các nhánh sông �� vào, ch� �� dòng ch�y vào các mùa (mùa m�a và mùa khô), mùa l� chính v� và th�i gian di�n ra. 1.2.2. �i�u ki�n kinh t� - xã h�i: Công nghi�p, nông nghi�p, cơ s� h� t�ng giao thông v�n t�i. L�ch s� - v�n hoá, Dân s�, giáo d�c, y t�, v.v. 1.2.3. Hi�n tr�ng tài nguyên khu v�c di�n ra d� án. Các d�ng tài nguyên: tài nguyên ��t, n��c, r�ng và khoáng s�n, v.v. 1.2.4. N�i dung c�a d� án xây d�ng công trình thu� l�i. Các ch� tiêu thi�t k� công trình thu� �i�n (thi�t k� k� thu�t) bao g�m: • Nhi�m v�, n�ng l�c công trình: l��ng n��c c�p t��i tiêu cho nông nghi�p là bao nhiêu hecta, c�p n��c cho công nghi�p và dân sinh.
  4. 164 Lê Xuân H ng • Các h�ng m�c công trình th�c hi�n: ��p tràn bê tông c�t thép, c�ng x� cát �� ch�ng b�i l�ng lòng h� tr��c chân ��p, c�ng l�y n��c. • ��c tr�ng k� thu�t công trình ��u m�i: Di�n tích và l�u l��ng c�c ��i, l�u l��ng trung bình và c�c ��i l�y qua c�ng, m�c n��c th��ng xuyên, m�c n��c cao nh�t, th�p nh�t, l�u l��ng n��c x�, kích th��c c�p h�t bùn cát, s�i có th� tháo x�. • Kích th��c ��p: chièu cao ��p, chi�u r�ng �áy ��p, �� cao m�t �á n�n, chi�u dài ��p, kích th��c c�ng x�, cao trình, v.v. H� th�ng kênh t��i tiêu: ��c tr�ng c�a các kênh, c�ng tiêu, c�ng t��i, c�ng xá, v.v., kênh chính, kênh c�p 2, m�c n��c ��u kênh và cu�i kênh. 1.3. �ánh giá các tác ��ng di�n ra � vùng thư�ng lưu c�a ��p thu� l�i 1.3.1. Các ho�t ��ng phát tri�n trong giai �o�n thi công công trình ��u m�i  Di dân và ��n bù.  Xây d�ng s�a sang ���ng ô tô �i vào công trình.  Xây d�ng m�t b�ng: Xây d�ng kho tàng, bãi �� nguyên v�t li�u.  Xây d�ng công trình ��u m�i: Xây d�ng ��p tràn, �ào ��t �á, x� lý n�n móng, nguyên v�t liêu c�n thi�t và s� ng��i tham gia. 1.3.2. Các ho�t ��ng c�a công trình  ��p tràn và h� th�ng kênh d�n n��c ho�t ��ng.  Di�n bi�n dòng ch�y trong sông vào các mùa khô và mùa m�a l�. 1.3.3. S� bi�n ��i môi trư�ng  Thay ��i c�nh quan: hình thành lòng h�.  Thay ��i s� d�ng ��t: m�t ��t canh tác.
  5. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 165  Thay ��i ch� �� nhi�t, �m và m�c n��c ng�m, vi khí h�u.  �nh h��ng ��n ch�t l��ng n��c m�t (nhi�m b�n do thi công): pH, DO, BOD5, COD, SS, PO4.  �nh h��ng ��n thu� sinh: rong, rêu phát tri�n m�nh, vi sinh phong phú do h�p ch�t ph�t pho, Nitơ t�ng cao, ngh� nuôi cá l�ng phát tri�n.  Tài nguyên r�ng gi�m: do khai thác g� ph�c v� công trình, làm nhà và lán tr�i, công s�, c�i ��t và n�ơng r�y.  Tác ��ng ��n kinh t�, xã h�i, l�ch s�, v�n hoá: Xáo t�n v� m�t t� ch�c xã h�i, ranh gi�i hành chính thay ��i, thay ��i v� tâm lý, phong t�c, t�p quán, �n ��nh cu�c s�ng lâu dài, phát tri�n nông nghi�p và công nghi�p ��a ph�ơng, m�c s�ng ���c c�i thi�n, v�n hoá giáo d�c ���c nâmg cao, t�ng thu nh�p v� �ánh b�t cá, phát tri�n du l�ch, v.v. 1.4. �ánh giá tác ��ng c�a công trình ��n môi trư�ng vùng h� lưu ��p 1.4.1. S� bi�n ��i các y�u t� môi trư�ng $ S� thay ��i ��a hình vùng h� l�u ��p: S� hình thành h� th�ng kênh m�ơng t��i, tiêu là ��a hình nhân t�o, làm thay ��i m�t �� phân c�t sâu và phân c�t ngang vùng h� l�u. $ S� thay ��i các y�u t� khí h�u: Nhi�t ��, �� �m, bi�n trình nhi�t �m theo chi�u h��ng có l�i cho cây tr�ng. $ S� thay ��i tài nguyên n��c m�t và n��c ng�m, có th� gây ra nh�ng vùng sình l�y ho�c vùng khô c�c b� ho�c làm thay ��i ch�t l��ng n��c m�t hay n��c ng�m � m�t c� vùng. $ S� thay ��i tài nguyên ��t và ch�t l��ng ��t tr�ng theo chi�u h��ng t�ng di�n tích gieo tr�ng và c�i thi�n ch�t l��ng ��t. $ S� thay ��i tài nguyên lao ��ng và xu th� phân b� l�i l�c l��ng lao ��ng, phân hoá xã h�i nông thôn.
  6. 166 Lê Xuân H ng 1.4.2. S� thay ��i ��a hình và tác ��ng c�a công trình �ã t�o ra ��a hình nhân t�o kênh m�ơng t��i tiêu, �ê ng�n tiêu thoát n��c. H� th�ng kênh có th� x�y ra s�t l� b� ho�c gây ra ng�p úng c�c b� vào mùa m�a l�. 1.4.3. S� bi�n ��i vi khí h�u � h� lưu: Vùng �ư�c tư�i tiêu có �� �m cao và n�n nhi�t th�p 1.4.4. Tác ��ng ��n ngu�n nư�c ng�m: Làm thay ��i cơ s� xâm th�c, thay ��i m�c nư�c ng�m. 1.4.5. H� th�ng kênh mương có th� t�o ra m�ng lư�i giao thông nông thôn �ư�ng thu� �� vân chuy�n nguyên v�t li�u và s�n ph�m nông nghi�p (lúa, mía v.v.) 1.4.6. Tác ��ng công trình ��n ch�t lư�ng nư�c. Mùa khô n��c không tràn qua ��p. L��ng n��c trong h� gi�m, n��c ít l�u thông, có kh� n�ng b� ô nhi�m m�nh do n��c th�i công nghi�p và sinh ho�t �� vào. 1.4.7. Tác ��ng ��n kinh t� - xã h�i $ H� th�ng kênh m�ơng mang n��c v� làm thay ��i b� m�t ��ng b�ng vùng h� l�u, làm t�ng di�n tích canh tác, t�ng s�n l��ng nông nghi�p, gi�i quy�t ���c mâu thu�n gi�a l�c l��ng lao ��ng th�a và thi�u di�n tích ��t canh tác. $ Vi�c di dân � vùng h� l�u c�ng làm n�y sinh ra m�t s� v�n �� xã h�i ph�c t�p. Khi d� án hoàn thành �i vào ho�t ��ng, các tác ��ng tích c�c là: b� m�t nông thôn s� thay ��i, mùa v� t�ng, thay ��i cơ c�u cây tr�ng, t�ng n�ng xu�t, t�ng h� s� s� d�ng ��t, t�ng t�ng s�n l��ng nông nghi�p. Tác ��ng tiêu c�c có th� x�y ra là n��c sông b� ô nhi�m do ngu�n n��c thi�u, do n��c thãi công nghi�p và sinh ho�t, h� th�ng kênh m�ơng có th� có hi�n t��ng xói l� x�y ra, hi�n t��ng l�y hoá hay khô c�c b� c�ng có th� phát tri�n theo th�i gian.
  7. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 167 Bi�n pháp gi�m nh� tác ��ng tiêu c�c môi tr��ng vùng h� l�ucó th� ���c s� d�ng: gi�m ngu�n ô nhi�m t� ngu�n th�i. Thi�t k� và gia c� nh�ng �o�n kênh xung y�u có kh� n�ng ti�m tàng s�t l�., gi�i quy�t t�t h� th�ng tiêu thoát cho nh�ng vùng tr�ng có kh� n�ng ng�p úng vào mùa m�a l�, ph�i có cơ ch� và chính sách thích h�p cho vi�c ��u t� phát tri�n nông nghi�p. 1.5. Tác ��ng môi trư�ng c�a công trình thu� l�i ��n vùng c�a sông ven bi�n 1.5.1. �i�u ki�n t� nhiên vùng c�a sông ven bi�n có công trình thu� l�i $ Vùng c�a sông thu�c ��a ph�n nào c�a các ��a ph�ơng. $ Kinh t� ch� y�u c�a vùng c�a sông ven bi�n: nông nghi�p, �ánh b�t và nuôi tr�ng thu� h�i s�n, làm mu�i, v.v. $ Các ngu�n tài nguyên: ��t ng�p m�n sú v�t, �át làm mu�i , ��t nông nghi�p, ngu�n n��c m�t, n��c ng�m, tài nguyên khoáng s�n, tài nguyên lao ��ng. $ ��a hình vùng c�a sông ven bi�n :��ng b�ng, �� cao, �� d�c, gò, ��n cát, $ Các y�u t� khí t��ng, thu�, h�i v�n: ch� �� thu� tri�u, dòng ch�y, gió bão,.áp th�p, nhi�t ��, �� �m, 1.5.2. Các thay ��i môi trư�ng vùng c�a sông ven bi�n có công trình thu� l�i $ Thay ��i và �nh h��ng ��n ��a hình c�a sông: b�i t� và xói l� b� $ Thay ��i ch� �� dòng ch�y c�a sông. $ Thay ��i s� xâm nh�p m�n, ch�t l��ng n��c ng�m. $ Tác ��ng ��n ngu�n h�i s�n, c� sông và ven b�. $ S� ô nhi�m do ngu�n n��c th�i công nghi�p và sinh ho�t v� mùa c�n. $ S� �n ��nh kinh t� - xã h�i ��i v�i nh�ng vùng có n��c ng�t ���c d�n t�i.
  8. 168 Lê Xuân H ng 1.5.3. Xu th� bi�n ��i môi trư�ng vùng c�a sông ven bi�n Trong mùa khô, công trình thu� l�i có th� tác ��ng môi tr��ng: $ Gi�m l��ng n��c ng�t ch�y v� c�a sông. $ Kh� n�ng xâm nh�p m�n cao t� bi�n vào. $ Gây khó kh�n cho s�n xu�t, kinh t� và xã h�i: nuôi tr�ng thu� h�i s�n gi�m, m�t s� h�i s�n có giá tr� gi�m sút, ��i s�ng nhân dân g�p khó kh�n. $ Các bi�n pháp gi�m thi�u tiêu c�c: t�ng công trình �ê ng�n m�n, gi� n��c ng�t, x� lý n��c th�i tr��c khi �� vào sông, xây d�ng công trình ch�ng b�i l�p và ch�ng xói l�. 1.6. Phân tích chi phí l�i ích S� d�ng ph�ơng pháp phân tích chi phí - l�i ích m� rông �� �ánh giá nh�ng cái ���c và m�t có tính ��n môi tr��ng c�a h� th�ng thu� l�i khu v�c th�c hi�n d� án. N�i dung �ánh giá g�m �ánh giá l�i nhu�n tính, �ánh giá xu�t l�i nhu�n t� nhiên. 1.6.1. Chi phí cho d� án (quy b�ng ti�n) $ V�n ��u t� bao g�m v�n c� ��nh và v�n l�u ��ng. $ Chi phí cơ h�i do m�t di�n tích canh tác do xây d�ng kênh m�ơng (gi�m thu ho�ch thóc t�n/n�m). $ Chi phí do di dân khi xây d�ng công trình (��n bù). $ Chi phí cơ h�i do s� công nhân thay ��i ph�ơng án s�n xu�t. $ Chi phí thi�t h�i thu� s�n vùng h� l�u do h� sinh thái thu� v�c thay ��i. $ Chi phí nhi�m m�n vùng c�a sông do h� sinh thái vùng c�a sông b� thay ��i. $ Chi phí ô nhi�m cho n��c sông mùa ki�t (x� lý n��c th�i trư�c khi �� vào sông).
  9. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 169 1.6.2. Các l�i ích do d� án mang l�i (quy b�ng ti�n) $ L�i ích khai thác ngu�n n��c (n��c t��i cho nông nghi�p mùa v� t�ng và n��c sinh ho�t). $ T�o vi�c làm cho ng��i lao ��ng. $ Phát tri�n giao thông. (���ng ��t liên xã do kênh m�ơng). $ L�i ích nuôi tr�ng thu� s�n do h� sinh thái c�a sông thay ��i. $ L�i ích nuôi tr�ng thu� s�n vùng th��ng l�u. 1.6.3. Phân tích l�i ích - chi phí m� r�ng  L�i nhu�n tính.  Su�t l�i nhu�n.  K�t qu� tính.  Nh�n xét và �ánh giá . 1.7. Các bi�n pháp gi�m nh� tác đ �ng tiêu c�c 1.7.1. B� xung ngu�n n��c (nâng cao hi�u qu� khai thác h� th�ng, ti�t ki�m n��c s� d�ng). 1.7.2. Xây d�ng h� th�ng r�ng phòng h�. 1.7.3. Xây d�ng h� ch�a th��ng ngu�n. 1.7.4. Phòng ch�ng l�. 1.7.5. Ch�ng xói l� b�. 1.7.6. Ch�nh tr� vùng c�a sông. 1.7.7. Kh�c ph�c nh�ng h�u qu� khác (bi�n ��i khí h�u, ch�ng l� quét). K&t lu*n và ki&n ngh/.
  10. 170 Lê Xuân H ng II . §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr êng ®èi víi dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh c¶ng biÓn 2.1. T�ng quan v� công trình c�ng bi�n  Tên công trình c�ng .  V� trí công trình.  Cơ quan ch� d� án.  Th�i gian th�c hi�n và k�t thúc.  M�c �ích và ý ngh�a c�a d� án.  V�n ��u t�. 2.2. Các áp l�c môi trư�ng v� �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� xã h�i 2.2.1. �i�u ki�n t� nhiên. Trình bày các ��c �i�m t� nhiên � vùng th�c hi�n d� án phát tri�n kinh t� - xã h�i $ V� trí ��a lý c�a d� án công trình c�ng bi�n. (t�a ��: kinh �� và v� ��, ranh gi�i) $ ��a hình, ��a m�o: mô t� ��a hình phát tri�n c�a d� án, h��ng ��a hình ���ng b� bi�n, hình thái và kích th��c ��a hình (v�ng v�nh, c�a sông, �� sâu, �� d�c mái b�), v.v. $ C�u t�o ��a ch�t, ki�n t�o: b� �á tr�m tích, bi�n ch�t, macma xâm nh�p ho�c phun trào, ��t phù sa �� t�. Các ��t g�y ki�n t�o, c��ng �� ��ng ��t. $ �i�u ki�n ��a ch�t công trình - ��a ch�t th�y v�n: n��c ng�m, tính ch�t cơ lý c�a ��t �á, $ Khí t��ng, th�y v�n có liên quan ��n d� án xây d�ng công trình c�ng bi�n: khí h�u nhi�t ��i gió mùa, nhi�t �� không khí, l��ng m�a, �� �m, áp th�p nhi�t ��i và bão. $ H�i v�n: th�y tri�u, dòng ch�y, v�n chuy�n bùn cát, �� m�n, v.v. 2.2.2. �i�u ki�n kinh t� - xã h�i: Công nghi�p, nông nghi�p, cơ s� h� t�ng giao thông v�n t�i. L�ch s� - v�n hoá, Dân s�, giáo d�c ,y t� v.v.
  11. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 171 2.2.3. Hi�n tr�ng tài nguyên khu v�c di�n ra d� án. Các d�ng tài nguyên: tài nguyên ��t, n��c, r�ng và khoáng s�n, v.v. 2.2.4. M�c tiêu c�a d� án công trình c�ng là nh�m �i�u ti�t các nhu c�u c�a ��t n��c và c�a c�ng ��ng sao cho c�ng có th� th�c hi�n ���c ch�c n�ng kinh t� c�a c�ng mà không gây �nh h��ng x�u ��n môi tr��ng. 2.2.5. N�i dung c�a d� án công trình c�ng bi�n Các ch� tiêu thi�t k� công trình c�ng bi�n (thi�t k� k� thu�t) bao g�m: kích th��c c�ng (chi�u dài, r�ng), b�n c�ng, kho bãi ch�a hàng, n�o vét lu�ng t�u.v.v.  Nhi�m v�, n�ng l�c công trình: l��ng tàu thuy�n ra vào c�ng, tr�ng t�i tàu, b�c x�p hàng hoá, v.v.  Các h�ng m�c công trình th�c hi�n: c�u c�ng bê tông c�t 2.3. Các tác đ �ng môi trư �ng ti�m tàng c�a phát tri�n c�ng bi�n Ngu�n g�c c�a nh�ng tác ��ng môi tr��ng thu�c phát tri�n c�ng bi�n có th� phân thành 3 lo�i: 2.3.1. Đ �t v� trí c�ng $ S� t�n t�i các công trình và ��p ��t. $ V� trí c�a công trình xây d�ng. $ Các ho�t ��ng xây d�ng trên bi�n và ��t li�n $ N�o vét và �� bùn n�o vét. $ V�n chuy�n v�t li�u xây d�ng. 2.3.3. Khai thác c�ng a. Liên quan n s i li ca tàu bè: • N��c th�i và ch�t th�i t� tàu, • Ch�y tràn và rò r� dàu m� t� các tàu
  12. 172 Lê Xuân H ng b. Liên quan n hàng hóa: • B�c x�p và l�u kho hàng hóa, • Thi�t b� b�c x�p, • Các v�t li�u nguy hi�m, • N��c th�i t� ho�t ��ng công nghi�p ven b�, • V�n t�i trên b� ��a hàng ��n c�ng và rút hàng t� c�ng. 2.4. Các nhân t� môi trư �ng liên quan đ �n phát tri�n c�ng bi�n 2.4.1. Ch�t lư �ng nư �c • ��c tr�ng chung: nhi�t �� n��c, �� mu�i, �� pH, m�u s�c, �� trong su�t, n�ng �� ch�t h�u cơ (TOC) nhu c�u oxy hoá h�c (COD), nhu c�u oxy sinh hóa (BOD). • �� ��c (SS). • Các nhân t� dinh d��ng: l��ng oxy hoà tan (DO), l��ng Nitơ (N), l��ng ph�tpho (P). • Các ch�t ��c và h�i: Kim lo�i n�ng (Hg, Cd, Pb và thu�c tr� sâu. • L��ng khu�n Coli. 2.4.2. Thu� h�c vùng b� • Dòng ch�y, • Dòng tri�u, • Dòng bùn cát ven b�, • Xói l� b� bãi, • Tiêu n��c, • B�i l�ng bùn cát, • N��c ng�m, • Các hi�n tư �ng v�t lý ven b� khác.
  13. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 173 2.4.3. Ô nhi�m đ áy bi�n • Ô nhi�m bùn cát �áy do d�u m�, • Ô nhi�m kim lo�i n�ng, • Ô nhi�m pH, màu s�c, mùi. • Thu�c tr� sâu. 2.4.4. Sinh thái bi�n và vùng b� • Sinh v�t n�i, • Sinh v�t phù du, • Sinh v�t �áy, • San hô, • C� bi�n và r�ng ng�p m�n. 2.4.5. Ch�t lư �ng không khí • Mu�i than và b�i, • N�ng �� Diôxit sunfua (SO2), diôxit Nitơ (NO2), oxyt cacbon (CO), và Hydrocacbon (HC) do tàu bi�n và xe c�, các thi�t b� c�a c�ng th�i ra. • Các ch�t có mùi ��c h�i. 2.4.6. Ti�ng �n và rung • Xe c� �i l�i, • B�c x�p hàng hoá, • Tàu bè ra vào c�ng, • Các ho�t ��ng khác. 2.4.7. X� lý ch�t th�i • Bùn ��t n�o vét.
  14. 174 Lê Xuân H ng • Rác và các h�p ch�t dàu do tàu bè th�i ra. • Ch�t th�i d�ch v�, sinh ho�t �ô th� và công nghi�p ven b�. 2.4.8. Làm x�u c�nh quan • V� ngoài c�a công trình c�ng, • Ánh �i�n chi�u sáng chói. 2.4. Các tác đ �ng vă n hoá - xã h�i • Di chuy�n làng m�c. • Công nghi�p hoá và �ô th� hoá. • T�ng dân s�. • Phát tri�n d�ch v� th�ơng m�i, tr��ng h�c, b�nh vi�n. 2.5. Các tác đ �ng c�a vi�c đ �t v� trí c�ng • Thay ��i các ��c tr�ng dòng ch�y do các �ê ch�n sóng và bãi ��t l�p. • T�o ra vùng n��c kín bên trong các công trình c�ng s� b� ô nhi�m do gi�m l��ng oxy hoà tan, t�ng �� dinh d��ng c�a n��c, �nh h��ng ��n môi tr��ng n��c. • Làm thay ��i các ��c tr�ng dòng ch�y và dòng bùn cát do thay ��i ch� �� ph�n x�, khúc x� và nhi�u x� c�a sóng. • Gây xói l� b� ho�c b�i l�ng c�ng. • Có th� �nh h��ng ��n dòng ch�y trong sông và ch� �� tiêu n��c ven b�. • Gây ô nhi�m �áy do t�ng t�c �� l�ng ��ng bùn cát. • �nh h��ng ��n môi tr��ng s�ng c�a sinh v�t ven bi�n do t�ng �� dinh d��ng c�a n��c, l�ng ��ng xác sinh v�t ch�t,
  15. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 175 t�ng ch�t h�u cơ và làm thay ��i các tính ch�t hóa h�c c�a bùn cát �áy. • Tác ��ng ��n ��ng th�c v�t d��i n��c do thay ��i ch�t l��ng n��c, thay ��i thu� v�c ven b� và ô nhi�m �áy, làm suy gi�m �a d�ng sinh h�c và h� sinh thái. • Tác ��ng ti�m tàng ��i v�i ch�t l��ng c�nh quan, �nh h��ng do hình thành các công trình c�ng và h� th�ng chi�u sáng, gây c�m giác khó ch�u cho nhân dân ��a ph�ơng. • Tác ��ng ��n v�n hoá xã h�i do ph�i di chuy�n dân c� ��a ph�ơng, �ôi khi d�n ��n mâu thu�n v� ch�ng t�c, v�n hoá, b� t�c ho�c tôn giáo v�i dân ��a ph�ơng. 2.6. Các tác đ �ng môi trư �ng c�a thi công • Các ho�t ��ng �óng c�c, xây d�ng công trình b�ng �á, s�i, n�o vét, ��m lèn và làm ��c n��c. Bùn cát b� kh�y lên trong n��c làm t�ng hàm l��ng ch�t r�n lơ l�ng (SS), và t�ng n�ng �� các ch�t h�u cơ, có tác ��ng ��n ch�t ��c h�i, làm gi�m kh� n�ng xuyên qua n��c c�a ánh sáng m�t tr�i. • Các tàu thi công có th� x�y ra tràn d�u, rác th�i và rò r� các ch�t khác xu�ng n��c. S� gây ô nhi�m có th� do �� bê tông d��i n��c và các dòng ch�y tràn khi thi công. • Quá trình n�o vét khi thi công làm thay ��i ch� �� dòng ch�y, d�n ��n xâm nh�p m�n vào các c�a sông, làm b�i l�ng ven b�. • Thay ��i ch� �� b�i l�ng d�n ��n quá trình xói l� b�. • S� n�o vét bùn cát gây ra hi�n t��ng xâm nh�p các ch�t ��c h�i vào trong n��c ng�m ho�c thay ��i ch� �� tiêu n��c ven b�. • S� thi công và n�o vét bùn cát làm xáo tr�n bùn cát �áy. Phân tán r�ng ra và l�ng ��ng l�i trên th�m th�c v�t, hu� ho�i h� sinh thái , ��c bi�t là san hô.
  16. 176 Lê Xuân H ng • C�c, b� m�t bê tông, các kh�i công trình b�ng �á, s�i và các k�t c�u t�ơng t� n�m trong n��c có th� t�o ra m�t môi tr��ng s�ng m�i., có th� phát sinh ra m�t s� loài có h�i. Các ch�t ��c h�i khi b� khu�y lên �nh h��ng tr�c ti�p ��n tôm cá và sinh v�t �áy. • Quá trình thi công, các thi�t b�, xe v�n chuy�n nguyên v�t li�u là ngu�n gây ô nhi�m b�i và các khí ��c cho môi tr��ng không khí. • Ti�ng xe máy, thi�t b� ho�t ��ng thi công gây ti�ng �n và rung, �nh h��ng ��n s�c kho� c�ng ��ng. • Các ch�t th�i do n�o vét bùn cát có th� gây ra làm hu� di�t cây c�i, hu� ho�i rau màu, làm lan tràn các ch�t ô nhi�m. S� �� bùn cát �áy làm thay ��i ��a hình �áy và sinh v�t �áy. Các ch�t ��c h�i có th� lan to� ra chung quanh khu v�c �� ��t, gây thi�t h�i cho tài nguyên thu� s�n. • Quá trình thi công gây ra nh�ng xáo tr�n, �nh h��ng ��n sinh thái bi�n và ven b�. Cá và m�t s� sinh v�t �áy ph�i di c� ��n nơi khác. L��ng bùn cát b� khu�y lên s� phân to� ô nhi�m và mu�i, gây mùi khó ch�u. 2.7. Các tác đ �ng môi trư �ng trong khai thác c�ng • Trong quá trình c�ng �i vào ho�t ��ng gây ra ô nhi�m n��c do t�u bè th�i ch�t b�n ra. • �nh h��ng c�a d�u trên bi�n �ã t�o ra các h�t n�ng chìm xu�ng n��c do quá trình thoái bi�n sinh h�c. • Các c�m s�a ch�a tàu có th� là ngu�n th�i ra các ch�t ��c h�i. Ví d� ch�t ch�ng rêu bám v� tàu, sơn, ho�c các kim lo�i n�ng. • T�u là ngu�n phát sinh ra các khí th�i ��c h�i nh� khí ��t, khói, mu�i than, các ch�t hơi, SO2, SO2 là hai ch�t ô nhi�m �i�n hình. • Ho�t ��ng c�a c�ng có th� gây ra tràn d�u trên bi�n, làm ô nhi�m các bãi t�m, gây thi�t h�i cho kinh t� du lich và �ánh b�t cá.
  17. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 177 • Các ho�t ��ng d�ch v� và công nghi�p ven b� phát tri�n cùng ho�t ��ng c�a c�ng c�ng gây ô nhi�m n��c, sinh thái bi�n và ven b�, ô nhi�m �áy, phá hu� h� sinh thái và làm gi�m �a d�ng sinh h�c, ô nhi�m không khí, gây ti�ng �n và rung, �nh h��ng ��n kinh t�, v�n hoá - xã h�i. 2.8. Di�n bi�n và d� báo các tác đ �ng môi trư �ng xây d�ng c�ng bi�n 2.8.1. �ánh giá ô nhi�m nư�c bao g�m các ch� tiêu chính c�a ô nhi�m n��c: COD, BOD, Nitơ, Photpho, Oxy hoà tan (DO), d�u, ch�t r�n lơ l�ng (SS), các kim lo�i n�ng và thu�c tr� sâu, chu�t. $ Quan tr�c: • Quan tr�c t�ng th� vùng n��c ng�t �� xác ��nh ranh gi�i n��c ng�t �nh h��ng ra phía bi�n, xem xét s� thay ��i m�u n��c, sóng. • Quan tr�c ��nh k� �� xem xét s� bi�n ��ng trong các �i�u ki�n khí t��ng. (Ví d� n�u quan sát th�y có m�t kh�i n��c tù ��ng � khu v�c lân c�n ��a �i�m c�a d� án, thì �i�u �ó có ngh�a là các ch�t ô nhi�m có xu th� tích t� khu v�c �ó). $ Bi�n pháp �ánh giá: • Có th� quan sát b�ng m�t th��ng t� trên b� hay trên tàu các váng d�u loang trên m�t n��c. • �� trong su�t �o b�ng ��a Secchi m�u tr�ng, kh� n�ng nhìn th�y � �� sâu trên 3-4m thì n��c còn �� t�t. • Hi�n t��ng n��c có màu có th� do s� phát tri�n ��t bi�n c�a các sinh v�t s�ng lơ l�ng do t�ng �� dinh d��ng. $ L�y m�u phân tích n��c: Các s� li�u v� ch� tiêu môi tr��ng n��c c�a ô nhi�m n��c thay ��i theo mùa, theo kho�ng th�i gian, theo các ��c tr�ng c�c b�, v� trí, t�ng l�p. Vì v�y các m�u có th� ph�i l�y theo các nguyên t�c nh�t ��nh: -Theo mùa.
  18. 178 Lê Xuân H ng -Theo v� trí t�ng quát. -Theo th�i gian. -Theo �� sâu, theo t�ng, l�p. -Theo m�c �ích c�a m�u. $ Bi�n pháp �ánh giá: Trên cơ s� c�a k�t qu� phân tích các m�u, so sánh ch� tiêu �� �ánh giá. $ Tính toán l��ng ô nhi�m. $ D� báo v� ô nhi�m n��c. 2.8.2. Đ ánh giá tác đ �ng thu� h�c vùng b� • Kh�o sát thu� tri�u, dòng ch�y và sóng. • �o ��c l��ng v�n chuy�n bùn cát. • Hi�n tr�ng b�i và xói l� b�.4.3- • D� báo các bi�n ��ng c�a thu� h�c vùng b�. 2.8.3. Đ ánh giá tác đ �ng sinh thái bi�n và ven b� ‘ Kh�o sát sinh thái bi�n ph� thu�c vào m�i nhóm khác nhau: • L�y m�u các sinh v�t d��i n��c. • �o ��m b�ng các ph�ơng pháp li�t kê: Vi khu�n, ��ng, th�c v�t phù du, sinh v�t n�i, sinh v�t s�ng bám, sinh v�t �áy. • R�ng ng�p m�n và san hô. ‘ Bi�n pháp �ánh giá: • Gi�m ch�t l��ng n��c. • Ô nhi�m bùn cát �áy. 2.8.4. Đ ánh giá ch�t lư �ng không khí ‘ Ngu�n phát sinh ch�t th�i không khí:
  19. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 179 Các ch�t ô nhi�m do c�ng gây ra là b�i, khí ��t và các mùi khó ch�u. Ngu�n sinh b�i ch� y�u là quá trình thi công, xe c� �i l�i và các d�ch v� ��i v�i hàng khô �� ��ng. Ngu�n phát sinh khí ��t c�a các tàu bi�n, các thi�t b� b�c x�p hàng hoá và công nghi�p ven b�. Các khói, b�i, các ch�t khí, các ch�t hơi, mùi c�ng phát sinh ra t� tàu bi�n. Ph�m vi lan to� c�a các ch�t ô nhi�m ph� thu�c vào ch� �� gió � khu v�c ti�n hành d� án. Mùi th��ng b�c hơi � khâu hút rót hàng l�ng, b�c x�p và l�u kho các hàng �� ��ng, ch� bi�n cá, các bãi rác, bãi �� bùn n�o vét. Có th� còn gây ra do công nghi�p ven b�. ‘ Kh�o sát ô nhi�m không khí. • Quan tr�c dài h�n v� ch� �� gió (h��ng gió, t�c ��, s� gi� n�ng ) • S� ô nhi�m không khí SO2 và NO2. ‘ D� báo s� bi�n ��ng ch�t l��ng không khí. 2.8.5. �ánh giá tác ��ng ti�ng �n • Kh�o sát ti�ng �n. Ngu�n gây ti�ng �n ch� y�u do xe c� ch�y qua l�i, thi công và thi�t b� b�c x�p hàng hoá. • D� báo s� lan xa c�a ti�ng �n. 2.8.6. �ánh giá tác ��ng Mùi • Ngu�n chính to� ra các mùi khó ch�u là các cơ s� công nghi�p ven b� ch� bi�n th�c ph�m (th�t cá), t� các lò �úc công nghi�p hoá dàu, bãi rác • D� báo ph�m vi lan t�a ô nhi�m mùi trong khu v�c.
  20. 180 Lê Xuân H ng 2.8.7. �ánh giá tác ��ng ��i v�i c�nh quan • Công trình c�ng �nh h��ng ��n phong c�nh ��p c�a b� bi�n, ��n du l�ch. • Chi�u sáng quá m�c • Bi�n pháp gi�m nh� ô nhi�m c�nh quan là chuy�n v� trí c�ng. 2.9. Các bi�n pháp phòng, ch�ng và ng�n ng�a các tác h�i ‘ ��i v�i ch�t l��ng n��c: • Ph�i ch�n v� trí c�ng th�n tr�ng, chú ý ��n kh� n�ng tù ��ng, có h� th�ng x� lý n��c th�i. • Ch�n các thi�t b� thi công h�p lý trong thi công n�o vét. S� d�ng các màn ch�n bùn thích h�p, tính toán c�n th�n vi�c t�o ra các b� l�ng, các ��p tràn khi phun ��t t�o bãi, v�n chuy�n h�p lý các v�t li�u xây d�ng và bùn cát n�o vét, khi v�n chuy�n có che ch�n, ch�n nơi �� bùn cát n�o vét thích h�p. • �i�u hoà h�p lý vi�c �� các ch�t th�i t� tàu và chu�n b� các thi�t b� thu gom các ch�t th�i r�n và l�ng do tàu th�i ra. • C�n h�t s�c tránh rò r� và tràn d�u. Chu�n b� các ph�ơng ti�n ng�n d�u loang trên bi�n và các hoá ch�t. ‘ ��i v�i thu� v�c ven b�: • N�o vét bùn �áy h�p lý không �nh h��ng ��n ch� �� dòng ch�y, • C�n �ánh giá dòng ch�y qua m�c phòng �� tránh hi�n t��ng sói l� b�.
  21. Chng VI: /GIA TÁC NG MT I V  I CÁC D ÁN PH/TR XD CÔNG TRÌNH 181 H íng dÉn §¸nh gi¸ T¸c ®éng M«i tr êng ®èi víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x! héi cô thÓ 161 CH NG VI 162 ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TR NG I VI CÁC D ÁN PHÁT TRI!N XÂY DNG CÔNG TRÌNH 162 I. ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TR NG I VI D ÁN XÂY DNG CÔNG TRÌNH TH&Y L(I 162 1.1. T2ng quan v5 công trình th:y l<i 162 1.2. Các áp l@c môi trBng v5 Ci5u kiDn t@ nhiên và kinh t& xã hHi 163 1.3. ánh giá các tác CHng diKn ra L vùng th<ng lu c:a C*p thuN l<i.164 1.4. ánh giá tác CHng c:a công trình C&n môi trBng vùng hP lu C*p 165 1.5. Tác CHng môi trBng c:a công trình thuN l<i C&n vùng cRa sông ven biVn 167 1.6. Phân tích chi phí l<i ích 168 1.7. Các biDn pháp gi[m nh\ tác CHng tiêu c@c 169 K&t lu*n và ki&n ngh/. 169 II . §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr êng ®èi víi dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh c¶ng biÓn 170 2.1. T2ng quan v5 công trình c[ng biVn 170 2.2. Các áp l@c môi trBng v5 Ci5u kiDn t@ nhiên và kinh t& xã hHi 170 2.3. Các tác CHng môi trBng ti5m tàng c:a phát triVn c[ng biVn 171 2.4. Các nhân t_ môi trBng liên quan C&n phát triVn c[ng biVn 172 2.7. Các tác CHng môi trBng trong khai thác c[ng 176
  22. 182 Lê Xuân H ng 2.8. DiKn bi&n và d@ báo các tác CHng môi trBng xây d@ng c[ng biVn 177
  23. 181 Chng VII ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHIP Trong �ánh giá tác ��ng môi tr��ng ��i v�i khu v�c công nghi�p và �ô th� c�ng có r�t nhi�u d�ng �� án phát tri�n khác nhau. Trong h��ng �ánh giá tác ��ng môi tr��ng này chúng ta quan tâm h��ng d�n c� th� ��n m�t s� d�ng d� án ��c tr�ng nh� các d� án phát tri�n c�a các nhà máy xí nghi�p s�n xu�t s�n ph�m công nghi�p (nhà máy gi�y, s�n xu�t bánh k�o, ô tô, xe máy, v.v.), công nghi�p khai thác khoáng s�n (khai thác than, v�t li�u xây d�ng, sa khoáng ven bi�n và ven sông, v.v), ô nhi�m môi tr��ng �ô th� và khu công nghi�p và ch�t th�i công nghi�p và �ô th� (ch�t th�i r�n, n��c th�i và khí th�i). I. ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG I VI NHÀ MÁY, XÍ NGHIP S"N XU$T CÔNG NGHIP 1.1. Mô t� d� án xây d�ng nhà máy s�n xu�t • Tên và ph�m vi vùng d� án. (ví d) nhà máy gi/y Bái B1ng). • M�c tiêu kinh t� - xã h�i: s�n xu�t gi�y cho giáo d�c và v�n hoá, s� d�ng ngu�n nguyên li�u ��a ph�ơng. • S�n l��ng gi�y hàng n�m theo thi�t k� là 55.000 t�n/ n�m. • Nguyên li�u ��u vào bao g�m: b�t gi�y tre, n�a g� (b�ch �àn, thông m�, ) c�a ��a ph�ơng.
  24. 182 Lê Xuân H ng • S�n ph�m ��u ra bao g�m: gi�y vi�t, gi�y in, bao bì và v� h�c sinh • Xây d�ng d� án chi ti�t c�a nhà máy do các chuyên gia Th�y �i�n cùng ph�i h�p v�i các chuyên gia Vi�t Nam ph�i h�p th�c hi�n. • Quy trình công ngh� s�n xu�t bao g�m: Phân x��ng máy xeo, phân x��ng n�u b�t và các phân x��ng khác. • Ti�n �� c�a d� án: th�i gian th�c hi�n xây d�ng m�t b�ng kéo dài 5 n�m (1975-1979). Nhà máy chính th�c �i vào ho�t ��ng là n�m1981. • Chi phí cho d� án: v�n ��u t� là ngu�n Tài tr� dài h�n c�a chính ph� Th�y �i�n v� tài chính, k� thu�t, �ào t�o tr� giá kho�ng 225 tri�u Cu�n Th�y �i�n. 1.2. Đ i�u ki�n t� nhiên và kinh t� - xã h�i • V� trí c�a nhà máy: • �i�u ki�n t� nhiên: 3 ��a hình (vùng núi, ��ng b�ng, thung l�ng), �� cao, �� d�c. 3 Khí t�ơng th�y v�n: m�ng l��i sông su�i, m�a, l�, nhi�t ��, gió mùa, bão, áp th�p nhi�t ��i. • �i�u ki�n kinh t� - xã h�i khu v�c th�c hi�n d� án: công nghi�p, nông nghi�p, h� t�ng cơ s�, v�n hoá, giáo d�c, v.v. 2. ánh giá tác ng ca nhà máy n môi trng 2.1. �nh hư�ng môi trư�ng ti�m n�ng ‘ Các ho�t ��ng s�n xu�t c�a nhà máy s�n xu�t bao g�m • Khai thác, thu gom, v�n chuy�n nguyên v�t li�u (tre n�a, g�) cung c�p cho nhà máy t� r�ng v�. • Cung c�p n�ng l��ng, hoá ch�t và các ph� gia. • Quá trìng làm b�t gi�y và gi�y t�o ra �nh h��ng t�i môi tr��ng. ‘ Các tác ��ng c�a các ho�t ��ng ��n môi tr��ng.
  25. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 183 � Làm gi�m �� che ph� r�ng do khai thác nguyên v�t li�u tre, n�a, g�. � Suy thoái môi tr��ng ��t do xói mòn t�ng. � Ô nhi�m môi tr��ng n�ơc do �� ��c. � S� v�n chuy�n nguyên v�t liêu (tre n�a g�) gây ô nhi�m n��c sông. � Suy gi�m �a d�ng sinh h�c do phá ho�i ��a bàn c� trú. � Phá v� các h� sinh thái do tr�ng r�ng nhân t�o. 2.2. Các ho�t ��ng s�n xu�t tác ��ng ��n môi trư�ng • Ch�t th�i c�a nhà máy: n��c th�i, khí th�i và rác th�i �� vào sông gây ô nhi�m n��c. • Các khí th�i ��c h�i có ch�a thành ph�n l�u hu�nh, h�p ch�t h�u cơ, axit Nitric ��c h�i và mùi khó ch�u �nh h��ng t�i môi tr��ng khí. • �nh h��ng b�i và khí ��c t� các lò thu h�i, lò ��ng l�c, lò vôi. 2.3. �nh hư�ng môi trư�ng do các phương ti�n ch� nguyên v�t li�u  Ti�ng �n.  B�i.  Khí ��c. 3. Các tác ng môi trng trong quá trình khai thác và v$n chuy%n nguyên li(u thô 3.1. Các ho�t �ông khai thác, v�n chuy�n • Khai thác tre n�a g� b�ng d�ng c� thô sơ hay b�ng máy. • V�n chuy�n b�ng ���ng b� (xe kéo, xe t�i), b�ng ���ng thu�. 3.2. Các tác ��ng môi trư�ng do khai thác, v�n chuy�n • M�t r�ng. • ��t b� xói mòn, xu�t hi�n quá trình laterit hóa. • Thay ��i ch� �� th�y v�n. • Gây h�n hán, l� l�t. • M�t �a d�ng sinh h�c.
  26. 184 Lê Xuân H ng 3.3. �nh hư�ng ��n ch�t lư�ng môi trư�ng • ��t gi�m �� phì do xói mòn. • N��c b� ô nhi�m do t�ng �� ��c, ô nhi�m h�u cơ do v� cây tre n�a g� th�i ra. • Làm ���ng khai thác v�n chuy�n �nh h��ng �� môi ttr��ng n��c, ��t, khí, và b�i. 4. Các �nh hư�ng ��n môi trư�ng do quy trình công ngh� c�a nhà máy 4.1. Công ngh� s�n xu�t bao g�m các công �o�n • Chu�n b� nguyên li�u: gom nguyên li�u, ch�t m�nh, r�a s�ch. • S�n xu�t gi�y: n�u d�m thành b�t, s�n ph�m cu�i là s�i và tr�n v�i các dung d�ch hoá ch�t �� t�y tr�ng. • S�n xu�t ra gi�y thành ph�m: s�y khô, cu�n, c�t. 4.2. Các phân xư�ng hoá ch�t s�n xu�t axytylen và các hoá ch�t ch� y�u ph�c v� s�n xu�t � Các hoá ch�t: NaOH, Cl2 , NaClO, HCl t� NaCl. � Các phân x��ng: • Khu v�c chu�n b� nguyên li�u. • Phân x��ng s�n xu�t gi�y, • Phân x��ng b�t gi�y, • Phân x��ng �i�n. • Phân x��ng hoá ch�t. • Lò vôi. c�p vôi Ca(OH)2. • Xơ s�i, • X� lý n��c th�i: thu h�i NaOH. 4.3. Ô nhi�m nư�c ‘ Ngu�n n��c th�i: • R�a nguyên li�u, • S�n xu�t b�t bao g�m: N�u, sàng và t�y tr�ng. • S�n xu�t gi�y.
  27. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 185 • Phân x��ng thu h�i hoá ch�t. • Phân x��ng s�n xu�t hoá ch�t. • N��c th�i sinh ho�t. 3 � L��ng n��c th�i. Ví d� 55.000m . � Thành ph�n và tính ch�t c�a n��c th�i. � �nh h��ng môi tr��ng c�a n��c th�i: SS, BOD, COD, Ph, ��c h�i, hôi th�i. 4.4. Ô nhi�m không khí • Khí th�i có ch�a khí đ �c h�i lư u hu�nh: Sulphurhydro (H2S), Methyl mercaptan (CH3SH), dymethyl (CH3SCH3), dymethyl disunphur (CH3SSCH3). • Các khí th�i khác t� các lò vôi, thu h�i: CO2, CO, v.v. 4.5. Ô nhi�m do rác th�i • Ngu�n th�i và thành ph�n rác th�i: v� cây, mùn tre n�a, x� than xơ s�i, bùn vôi. • Lư �ng rác th�i các lo�i (t�n). • �nh hư �ng đ �n môi trư �ng nư �c và c�nh quan khu v�c. 5. ánh giá ri ro môi trng 5.1.R�i ro gây ra do thi�t b� xu�ng c�p 5.2.R�i ro do thi�u an toàn lao ��ng. 5.3.R�i ro do các hoá ch�t ��c h�i. 5.4.R�i ro do m�t ngu�n nguyên li�u (cháy r�ng). 5.5.R�i ro do suy thoái t� nhiên ngu�n nguyên li�u. 6. Tác ng d- án n Kinh t - xã h i • Quá trình �ô th� hoá. • T�o công �n vi�c làm cho ��a ph�ơng. • C�i t�o và nâng cao m�c s�ng.
  28. 186 Lê Xuân H ng • Phát tri�n th�ơng m�i d�ch v�. • Phát tri�n v�n hoá, vui chơi gi�i trí. • Phát tri�n tr��ng h�c, b�nh vi�n. 7. Phân tích chi phí - l7i ích m8 r ng • ��u t�. • Chi phí: � Chi phí cơ h�i do s� d�ng ��t xây d�ng nhà máy. � Chi phí cơ h�i do chuy�n ��i lao ��ng t� nông nghi�p sang công nghi�p. � Chi phí do m�t r�ng tính theo thu� khai tháctài nguyên thiên nhiên. � Chi phí cho ��n bù. � Chi phí cho ô nhi�m ��c h�i trong s�n xu�t nông nghi�p. � L�i ích: � S�n xu�t ra gi�y. � S� d�ng ch�t ph� th�i. � T�o công �n vi�c làm. � M� r�ng giáo d�c, �ào t�o cho ��a ph�ơng. � T�ng ngân sách cho Nhà n��c t� ngu�n thu thu� buôn bán, d�ch v�. • Tính l�i nhu�n: � L�i nhu�n tính, � Su�t l�i nhu�n. � K�t qu� tính chi phí - l�i ích m� r�ng. 8. Phát tri%n b;n v<ng ca nhà máy 8.1. Các y�u t� đ � phát tri�n b�n v�ng � S� b�n v�ng trong s�n ph�m gi�y �� c�nh tranh. � S� b�n v�ng v� c�p nguyên li�u. Qu�n lý t�t ngu�n nguyên li�u. � S� b�n v�ng v� thi�t b� công ngh� s� d�ng �� s�n xu�t.
  29. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 187 8.2. ��u tư x� lý ô nhi�m ��u t� công ngh� x� lý n��c th�i và khí th�i 8.3. Tă ng cư �ng công tác qu�n lý: Thanh tra, quan tr�c, tư v�n k� thu�t và giáo d�c đ ào t�o cho công nhân và qu�n chúng 9. Các bi(n pháp kh>c ph?c các tiêu c-c 9.1. Bi�n pháp gi�m nh� ô nhi�m xanh � Gi�m m�c tiêu th� nguyên li�u ��i v�i s�n xu�t thành ph�m. � B�o v� ngu�n nguyên li�u, gi�m s� t�n th�t ngu�n nguyên li�u. � M� r�ng ph�ơng th�c nông lâm k�t h�p. 9.2. Gi�m nh� ô nhi�m nâu � Ph�i x� lý n��c thái tr��c khi �� ra sông, su�i. � Ti�n hành x� lý nu�c ng�ng. � Nâng c�p l�c sala, tách tơ t� n��c th�i. � C�i thi�n b� ch�a than ch�a ��t h�t. � Xây d�ng b� ch�a than mùn tre g�, võ cây n�m ngoài khu v�c nhà máy. � X� lý khí th�i b�ng c�i t�o l�i b� l�c t�nh �i�n 9.3. C�i thi�n môi trư �ng kinh t� - xã h�i � Xây d�ng quy ho�ch t�ng th�, c�i ti�n qu�n lý �ô th�. � Thay ��i m�t s� cây tr�ng �n qu�. � C�i ti�n t� ch�c s�n xu�t m� r�ng. K5t lu9n và ki5n ngh;.
  30. 188 Lê Xuân H ng II. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng c«ng nghiÖp khai th¸c kho¸ng s¶n vµ vËt liÖu x©y dùng 2.1. T�ng quan v� ho�t đ �ng khai thác các m� khoáng s�n • Tên d� án m� khai thác. • V� trí và ph�m vi khu v�c khai thác: To� ��, ranh gi�i. • Lo�i hình khai thác: L� thiên, h�m lò, �� cao, �� sâu. • Cơ c�u t� ch�c. • Các ho�t ��ng chính trong khai thác gây ô nhi�m môi tr��ng: khoan, khai �ào, v�n chuy�n, sàng tuy�n qu�ng, • Công ngh� và thi�t b� dùng cho khai thác: Máy khoan, máy xúc, máy g�t, xe goòng, xe t�i, • Lo�i s�n ph�m khai thác: than, qu�ng kim lo�i, �á vôi, ��t sét, • Kh�i l��ng khai thác khoáng s�n hay v�t li�u xây d�ng (t�n/n�m). • Kh�i l��ng ��t �á b�c b� (t�n/n�m). • V�n ��u t�: nhân l�c và tài chính. 2.2. ��c �i�m �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� xã h�i 2.2.1. Đ i�u ki�n t� nhiên � V� trí ��a lý khu v�c khai thác. � ��a hình, ��a m�o: Vùng núi ��i, ��ng b�ng, ven bi�n, �� cao, m�c �� phân c�t c�a ��a hình (phân c�t sâu, phân c�t ngang), �� d�c, � Khí t��ng: Nhi�t �� không khí, �� �m, l��ng m�a trung bình n�m, c�c ��i, c�c ti�u theo mùa, ch� �� gió,n�ng và b�c x�, bão, áp th�p nhi�t ��i. � Ch� �� thu� v�n: H� th�ng sông ngòi, ch� �� dòng ch�y n�m, l�.
  31. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 189 � ��c �i�m ��a ch�t thu� v�n liên quan ��n công tác khai thác m�: các t�ng n��c ng�m liên quan ��n các ��a t�ng ��a ch�t, tháo khô m�. � H� ��ng th�c v�t khu v�c khai thác: h� ��ng v�t (thú, chim, bò sát, ), h� th�c v�t (r�ng, cây �n qu�, cây l�ơng th�c và ng� c�c, cây thu�c, ) 2.2.2. Đ i�u ki�n kinh t� - xã h�i � Di�n tích và dân s�. � Kinh t�: T�ng thu nh�p, bình quan thu nh�p theo ��u ng��i, t�c �� t�ng tr��ng, T� l� h� �ó nghèo, � Công nghi�p. � Nông, lâm nghi�p. � Giao thông: ���ng s�t, ���ng b�, ���ng thu�. � Cơ s� h� t�ng: �i�n n��c, nhà �, � Y t�, giáo d�c. � V�n hoá xã h�i. 2.2.3. Hi�n tr�ng tài nguyên và môi trư �ng ‘ Tài nguyên: � Tài nguyên r�ng. � Tài nguyên ��t. � Tài nguyên khoáng s�n. ‘ Hi n trng môi trư ng khu vc: � Môi tr��ng không khí: B�i, khí ��c, hơi x�ng dàu, � Môi t��ng n��c. � Môi tr��ng ��t. Hi�n tr�ng s� d�ng ��t, các lo�i ��t. � ��t ph� th�i và bãi th�i do khai thác. � Môi tr��ng sinh thái. � Môi tr��ng c�nh quan
  32. 190 Lê Xuân H ng 2.3. Các tác đ �ng c�a các ho�t đ �ng khai thác m� đ �n môi trư �ng khu v�c 2.3.1. Các ngu�n gây ô nhi�m môi tr��ng và kh�i l��ng ch�t th�i ‘ Ngu�n gây ô nhi�m môi tr��ng. � Khoan. � N� mìn. � B�c, xúc ��t �á và khoáng s�n. � Nghi�n, sàng tuy�n qu�ng, v�n chuy�n. � Ho�t ��ng c�a các thi�t b�. � Ho�t ��ng c�a xe, máy vân t�i. ‘ T�i l��ng ch�t th�i: � Ch�t th�i r�n công nghi�p khai thác. � Ch�t th�i sinh ho�t. � T�i l��ng b�i. � Khí th�i. 2.3.2. Tác ��ng c�a s�n xu�t ��n môi tr��ng v�t lý ‘ Trong khu v c khai thác: � Môi tr��ng khí: B�i, Khí th�i ( CO, SO2, CO2, NOx., H2S ,, ). � Ti�ng �n và rung: n� mìn, ph�ơng ti�n v�n chuy�n. � Môi tr��ng ��t b� xáo tr�n do bãi thãi, ph� th�i. � Môi t��ng n��c b� ô nhi�m: Do rác th�i, n��c th�i công nghi�p khai thác và sinh ho�t. Ch�t l��ng n��c b� thay ��i: pH, DO, COD, BOD5, SS, l��ng Coli. ‘ Tác ng trong nghin, sàng tuyn. � Môi tr��ng không khí: b�i, khí th�i. � Ô nhi�m ti�ng �n. � N��c b� ô nhi�m; �� ��c t�ng, ô nhi�m sunphua ��c h�i, kim lo�i n�ng.
  33. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 191 � Môi tr��ng ��t b� ô nhi�m do ph� th�i công nghi�p và rác th�i sinh ho�t. 2.3.3. Tác ��ng khai thác m� ��n môi tr��ng sinh thái - c�nh quan � Làm bi�n ��i h� sinh thái. � Gi�m �a d�ng sinh h�c. � Thay ��i ��a hình: bãi th�i, moong khai thác, h�m lò. 2.3.4. Tác ��ng khai thác m� ��n môi tr��ng kinh t� - xã h�i � Thay ��i cơ c�u lao ��ng ��a ph�ơng. � Gia t�ng dân s� cơ h�c. � Phát tri�n ngành d�ch v�. 2.3.5. Tác ��ng khai thác m� ��n môi tr��ng lao ��ng � Vi khí h�u x�u (nóng, b�i) � Ti�ng �n v��t tiêu chu�n cho phép. � Th��ng xuyên có tai n�n lao ��ng nh� tr�y x��c chân tay và �ôi khi có r�i ro môi tr��ng . 2.3.6. �ánh giá tai n�n lao ��ng và r�i ro môi tr��ng � S�t l� b� moong khai thác gây ch�t ngư �i. � S�p h�m lò khai thác. � Đ i�n gi�t. � Khí đ �c trong h�m lò. � Tai n�n do đ á vă ng n� mìn, ngã t� trên cao xu�ng. � Tai n�n giao thông. 4. Đ ; xuAt các giBi pháp bBo v( môi trư ng 2.4.1. Các gi�i pháp k� thu�t, gi�m thi�u ô nhi�m không khí ‘ Gi�m thi�u b�i t� khi khai thác.
  34. 192 Lê Xuân H ng � khoan, �ào, xúc. � Gi�m thi�u b�i khi v�n chuy�n s�n ph�m và ��t �á ph� th�i (che ch�n). ‘ Gi�m th��u b�i � khâu sàng tuy�n khoáng s�n: � C�i t�o h� th�ng t��i �m, � Xây tr�m n��c, bơm n��c t��i liên t�c. ‘ Gi�m thi�u b�i và ��m b�o an toàn n� mìn khi khai thác. � An toàn ��i v�i công tác khoan n� mìn phá �á. � Áp d�ng các ti�n b� trong công tác n� mìn. � Th�c hi�n ki�m tra an toàn tr��c khi n� mìn. � Xây d�ng các h�m tránh xung quanh khai tr��ng khi n� mìn. � Trang b� ��y �� và b�t bu�c s� d�ng các thi�t b� an toàn lao ��ng (kh�u trang ch�ng b�i, ). ‘ Th�c hi�n các bi�n pháp gi�m thi�u b�i khi khoan. � Trang b� ch�p gi�m b�i � c�n khoan �á. � Th�ng nh�t l�ch th�i gian n� mìn. ‘ Gi�m thi�u b�i giao thông khi v�n chuy�n và sàng nghi�n, tuy�n qu�ng. � Xây d�ng h� th�ng ���ng �ng d�n n��c t��i, bơm th��ng xuyên d�c tuy�n ���ng v�n chuy�n s�n ph�m khai thác. � Ph�i có b�t che ch�n s�n ph�m và ��t �á ph� th�i. � T� ch�c tr�ng cây xanh. � Di r�i dân c� ra xa khu v�c khai tr��ng. 2.4.2. Các bi�n pháp t� ch�c hành chính � �n ��nh s�n xu�t khai thác. � Quy ho�ch khu dân c�. � T� ch�c l�i l�c l��ng khai thác cho phù h�p. � T�n thu và ti�t ki�m tài nguyên khoáng s�n � các công tr��ng.
  35. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 193 2.4.3. Gi�m thi�u suy thoái môi tr��ng ��t và môi tr��ng c�nh quan ‘ Môi tr��ng ��t: � S� d�ng ti�t ki�m qu� ��t, khai thác theo lô, g�n, s�ch. � Không thãi ��t �á b�a bãi � khai tr��ng. � Hoàn th� �� ��a ph�ơng s� d�ng vào m�c �ích kinh t� khác. � Chuy�n ��i m�c �ích s� d�ng ��t. � L�p k� ho�ch bàn giao ��t l�i cho ��a ph�ơng. ‘ Môi tr��ng sinh thái - c�nh quan. � Ph�c h�i và c�i t�o tr�ng cây xanh sau khai thác. � B�o ��m công vi�c và ��i sông c�a cán b� công nhân viên ch�c � Gi�i phóng m�t b�ng và thi�t b� s�n xu�t. � San l�p khai tr��ng. � Tr�ng cây xanh 2.4.4. Phòng ch�ng thiên tai, s� c� môi tr��ng � Phòng ch�ng thiên tai. � Phòng ch�ng r�i ro, s� s� môi tr��ng. 2.4.5. Gi�i pháp quan tr�c môi tr��ng K5t lu9n và ki5n ngh;.
  36. 194 Lê Xuân H ng III . §¸nh gi¸ t¸c ®éng « nhiÔm m«i tr−êng ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp 3.1. Tình hình chung v� quá trình đ ô th� hoá và công nghi�p hoá ‘ Dân s� �ô th� hi�n t�i: � S� dân trong c� n��c. � S� dân thành th�, t� l� % trong c� n��c. ‘ S� thành ph�, th� xã, th� tr�n và th� t�. � S� thành ph� l�n và s� dân thành th�. � S� trh� xã, th� tr�n và th� t�. ‘ S� nhà máy xí nghi�p �ang ho�t ��ng. � S� nhà máy, xí nghi�p Qu�c doanh, giá tr� s�n ph�m công nghi�p. � S� nhà máy, xí nghi�p liên doanh, giá tr� s�n ph�m công nghi�p. � S� nhà máy, xí nghi�p t� nhân, giá tr� s�n ph�m công nghi�p. ‘ Các khu công nghi�p t�p trung l�n Qu�c gia. � Khu công nghi�p Qu�c gia mi�n B�c. � Khu công nghi�p Qu�c gia mi�n Trung. � Khu công nghi�p Qu�c gia mi�n Nam. ‘ V�n �� b�c xúc môi tr��ng c�a �ô th� hoá và công nghi�p hoá. � Ô nhi�m các khu �ô th� và công nghi�p c�. � Các khu công nghi�p chi�t xu�t m�i. 3.2. Tình tr�ng ô nhi�m môi trư �ng đ ô th� và khu công nghi�p ‘ Khái quát v� ô nhi�m môi tr��ng �ô th� và công nghi�p. � Các khu công nghi�p là m�t thành ph�n t�t y�u c�a �ô th�.
  37. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 195 � Công nghi�p phát tri�n hình thành nhi�u �ô th� m�i � Môi tr��ng �ô th� và công nghi�p b� ô nhi�m ch� y�u do các ngu�n sau: • Ch�t th�i c�a s�n xu�t công nghi�p và th� công nghi�p. • Ô nhi�m môi tr��ng do giao thông v�n t�i gây ra. • Ch�t th�i sinh ho�t �ô th� (bao g�m t� sinh ho�t c�a dân c�, ch�, b�nh vi�n, cơ quan nghiên c�u, th� công nghi�p, x� lý ch�t th�i, v.v.). 3.3. Các nhân t� môi trư �ng đ ô th� và công nghi�p 3.3.1. Môi tr��ng Không khí • Môi tr��ng không khí có tác ��ng tr�c ti�p ��n s�c kho� c�a con ng��i. Các b�nh th��ng g�p là b�nh hô h�p, b�nh ngoài da, b�nh m�t, b�nh ung th�, b�nh th�n kinh, • ��i v�i ��ng v�t và th�c v�t môi tr��ng không khí �nh h��ng ��n s� sinh tr��ng và s�n l��ng ��ng, th�c v�t. • Môi tr��ng không khí b� ô nhi�m có tác ��ng �n mòn kim ko�i, làm h� h�ng thi�t b�, ��c bi�t là thi�t b� �i�n t�, phá ho�i các công trình xây d�ng. • Các khí phát th�i c�a công nghi�p tác ��ng ��n �i�u ki�n vi khí h�u ��a ph�ơng, t�o ra m�a axit, tham gia vào bi�n ��i khí h�u Trái ��t nh� gây ra hi�u �ng “nhà kính”, l� th�ng t�ng ôzôn v.v. • Các ��c tr�ng ô nhi�m môi tr��ng không khí �ô th� và công nghi�p ch� y�i là b�i ( bao g�m b�i nh�, b�i n�ng, b�i thông th��ng, b�i s�i khoáng, b�i chì, ); nhi�t, các khí ��c nh� CO, CO2, NO2, SO2, H2O, CL2 , CnHn và m�t s� khí ��c khác, tu� thu�c vào ngành s�n xu�t công nghi�p. 3.3.2. Môi tr��ng n��c • Môi trư �ng nư �c �nh hư �ng tr�c ti�p đ �n s�c kho� c�a con ngư �i, đ �ng v�t, th�c v�t và s�n xu�t nông nghi�p.
  38. 196 Lê Xuân H ng � ��i v�i con ng��i tác ��ng ô nhi�m môi tr��ng n��c ch� y�u qua ���ng tiêu hoá, gây các b�nh n�i khoa, b�n ngoài da, b�nh m�t. � Tác ��ng tr�c ti�p ��n các h� sinh thái d��i n��c (sông, su�i, ao, h�, bi�n) nh� rong, t�o, rau câu, cá , ô nhi�m n�ng có th� d�n ��n hu� di�t các sinh v�t d��i n��c. • N��c th�i công nghi�p gây ô nhi�m nguy hi�m cho ngu�n n��c m�t và n��c ng�m, phá ho�i tài nguyên thiên nhiên c�a con ng��i. • Các ��c tr�ng ô nhi�m môi tr��ng n��c �ô th� và công nghi�p ch� y�u là: �� pH, nhi�t, COD, BOD, DO, SS, hàm l��ng Amon Nitơ, các hoá ch�t ��c h�i: CLo, l�u hu�nh, các lo�i axit, d�u m�, thu�c tr� sâu, kim lo�i n�ng, các ch�t h�u cơ, vi trùng, vi khu�n, hàm l��ng coli, mùi v�, v.v 3.3.3. Môi tr��ng rác th�i • Ô nhi�m rác th�i �ô th� và công nghi�p �nh h��ng tr�c ti�p ��n môi tr��ng ��t, môi tr��ng n��c và môi tr��ng không khí. • Rác th�i �ô th� ch�a nhi�u vi trùng, siêu vi trùng, vi khu�n, ký sinh trùng gây b�nh (rác th�i b�nh vi�n). Thành ph�n rác th�i g�m nhi�u ch�t khó phân hu�, b�n v�ng: Nilong, ch�t d�o, cao su, v.v. • Rác th�i công nghi�p th��ng ch�a ��ng các hoá ch�t ��c h�i, kim lo�i th��ng và kim lo�i n�ng (chì, thu� ngân), ��c bi�t nguy hi�m là rác th�i có ch�a ch�t phóng x�. 3.3.4. Môi tr��ng ti�ng �n • Môi tr��ng �ô th� và công nghi�p th��ng b� ô nhi�m ti�ng �n và rung do giao thông v�n t�i, s�n xu�t công nghi�p và xây d�ng công trình. • Ô nhi�m ti�ng �n th��ng gây ra các b�nh v� suy nh��c th�n kinh, suy nh��c cơ th�, b�nh thính giác và phá v� s� yên t�nh ngh� ngơi.
  39. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 197 • ��c tr�ng ô nhi�m ti�ng �n là m�c �n ���c tính b�ng Desiben (dB), t�n ph� ti�ng �n và th�i �i�m tác ��ng. 3.3.4. Môi tr��ng vi khí h�u • Vi khí h�u �ô th� và khu công nghi�p x�u hơn vi khí h�u nông thôn, mi�n núi (nhi�t ��, thông thoáng, ti�ng �n, ). • Vi khí h�u trong nhà máy, xí nghi�p x�u hơn vi khí h�u ngoài nhà máy x� nghi�p (nhi�t ��, ánh sáng, ti�ng �n, ). • Nguyên nhân:nhi�t th�i t� s�n xu�t, sinh ho�t. Ti�ng �n phát ra t� các công trình xây d�ng, xe c� giao thông v�n t�i, 3.4. S� ô nhi�m môi trư �ng đ ô th� và công nghi�p 3.4.1. Ô mhi�m môi tr��ng khí • Áp l�c: dân s� , n�n công nghi�p l�c h�u, công ngh� x� lý ch�t th�i th�p kém, ngu�n th�i phát th�i tr�c ti�p ra môi tr��ng không khí. H� t�ng cơ s� �ô th� và công nghi�p non kém. Công tác qu�n lý, ki�m tra, ki�m soát môi tr��ng ch�a có n� n�p. • Môi tr��ng khí � �ô th� và khu công nghi�p nhi�u nơi �ang b� ô nhi�m tr�m tr�ng.Nhi�u công nhân viên ch�c m�c b�nh ngh� nghi�p nh� b�nh ph�i. • Ph�n l�n �ô th� và khu công nghi�p � n��c ta, các y�u t� môi tr��ng không khí nh� bu�, khí CO, NO2, SO2 , CO2 ��u v��t quá tiêu chu�n cho phép. 3.4.2. Ô nhi�m môi tr��ng n��c • Ngu�n n��c m�t và n��c ng�m nhi�u �ô th� và khu công nghi�p �ang b� ô nhi�m tr�m tr�ng. • Nguyên nhân ô nhi�m: � Do khai thác n��c ng�m quá m�c, gây nhi�m m�n. � Do n��c th�i công nghi�p, lò m� và sinh ho�t th�i tr�c ti�p vào sông ngòi, ao, h� mà không qua x� lý,
  40. 198 Lê Xuân H ng � Do s� d�ng thu�c tr� sâu, thu�c b�o v� th�c v�t và phân hoá h�c trong nông nghi�p. � Do ch�y tràn các hoá ch�t ��c h�i b� rò r�. � Do s� c� d�u tràn trên sông bi�n. � H� th�ng thoát n��c l�c h�u, gây ng�p úng ���ng ph�. � Ch�a có công ngh� x� lý. • Các ch�t ô nhi�m môi tr��ng n��c ph� thu�c vào các ngu�n phát sinh c�a �ô th� và công nghi�p: ô nhi�m h�u cơ, hoá ch�t, d�u m�, c�n lơ l�ng, vi trùng, coli và kim lo�i n�ng. 3.4.3. Ô nhi�m rác th�i  Rác th�i công nghi�p. L��ng rác th�i công nghi�p chi�m 18%. Rác th�i ��c h�i, nguy hi�m công nghi�p: s�n xuát pin và �c quy, �i�n t�, hoá ch�t, nguyên t�, v.v. • X� than do các nhà máy n�ng l��ng nhi�t �i�n và v�t li�u xây d�ng th�i ra. L��ng x� than hàng n�m là hàng tri�u t�n/n�m.  Rác th�i sinh ho�t chi�m 82%. • Rác h�u cơ t� hàng th�c ph�m ph�c v� sinh ho�t hàng ngày: rau qu�, • Bao bì, �� h�p khó phân hu�: Nilông, cao su, chai l�, • Rác th�i b�nh vi�n ��c h�i. 3.4.4. Ô nhi�m ti�ng �n và vi khí h�u  Ô nhi�m ti�ng �n và rung. • Gây b�nh ngh� nghi�p (b�nh �i�c), c�ng th�ng th�n kinh. • Nơi phát sinh: các phân x��ng gò, nghi�n bi, máy ��p, máy mài, v.v.trong các nhà máy cơ khí, xe c� ch�y trên ���ng ph�, công trình xây d�ng nhà cao �c, c�u ���ng. • Ô nhi�m môi tr��ng ti�ng �n �ô th� và công nghi�p nhi�u nơi trong các phân x��ng cơ khí ��t trên 100-115 dB A, v��t quá tiêu chu�n cho phép.
  41. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 199  Ô nhi�m vi khí h�u: • Các y�u t� ��c tr�ng vi khí h�u: � Nhi�t �� không khí, � �� �m không khí, � T�c �� chuy�n ��ng c�a không khí, � B�c x� nhi�t. • Ô nhi�m sinh ra do h� th�ng máy móc c� k�, l�c h�u, k�t c�u cách nhi�t kém. • Do �i�u ki�n th�i ti�t; Mùa hè, nóng �m, th��ng có gió Lào (khu v�c mi�n Trung). • Ph�ơng ti�n ph�c v� nhu c�u làm vi�c còn thi�u, ch�a �áp �ng. 3.5. Các bi�n pháp gi�m thi�u ô nhi�m môi trư �ng đ ô th� và công nghi�p • Ti�n hành ��ng ki�m và l�p b�n th�ng kê v� ngu�n th�i gây ô nhi�m môi tr��ng không khí, môi tr��ng n��c và môi tr��ng rác th�i (t�p trung và rác th�i công nghi�p ��c h�i nguy hi�m). • C�n ti�n hành �ánh giá hi�n tr�ng môi tr��ng c�a các �ô th� , quy ho�ch môi tr��ng �ô th�. Nghiên c�u các gi�i pháp c�i t�o �ô th�, phát tri�n công nghi�p cho phù h�p. • �ánh giá hi�n tr�ng môi tr��ng các khu công nghi�p, khu chi�t xu�t xây d�ng m�i và các nhà máy c�, l�c h�u �ã có tr��c . • Quy ��nh v� nh�ng chi phí (thu�) ��i v�i ngu�n th�i theo nguyên t�c ng��i gây ô nhi�m chi tr� ô nhi�m. Khuy�n khích các nhà máy, khu công nghi�p l�p ��t các thi�t b� và c�i ti�n x� lý ch�t th�i, n��c th�i tr��c khi th�i vào môi tr��ng. • C�n có k� ho�ch ��u t� c�i t�o và c�i thi�n h� t�ng cơ s� k� thu�t cho �ô th� và khu công nghi�p nh� h� th�ng c�p, thoát n��c, thu gom và x� lý n��c th�i và rác th�i, c�i t�o h� t�ng cơ s� giao thông.
  42. 200 Lê Xuân H ng • C�n qu�n lý ch�t l��ng môi tr��ng, tr��c tiên chú ý t�p trung qu�n lý các ch�t ô nhi�m chính, có tính ph� bi�n và liên quan ��n s�c kho� c�ng ��ng. ��i v�i môi tr��ng không khí c�n quan tâm ��n b�i lơ l�ng, SO2, CO, CO2, và NOx và ti�ng �n. ��i v�i môi tr��ng n��c là các ch�t lơ l�ng, BOD5, COD, DO, NH3 ,và SOx và m�t s� kim lo�i n�ng (chì, thu� ngân). • C�n chú ý �u tiên cho công tác ki�m tra, ki�m soát môi tr��ng �� ��m b�o cung c�p ��y �� các thông tin chính xác v� môi tr��ng cho các cơ quan qu�n lý môi tr��ng t� ��a ph�ơng ��n Trung �ơng. Xây d�ng các tr�m quan tr�c môi tr��ng và quan tr�c ��nh k� (monitoring). K5t lu9n và ki5n ngh;.
  43. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 201 IV. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng chÊt th¶i r¾n ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp V�n �� ô nhi�m môi tr��ng �ang ngày càng b�c xúc và tr� thành v�n �� s�ng còn c�a c� loài ng��i trong thiên niên k� m�i. T�c �� phát tri�n m�nh m� v� kinh t�, s� �ô th� hoá nhanh chóng �ã góp ph�n t�o nên ngh�ng bi�n ��i x�u c�a môi tr��ng s�ng. M�t trong nh�ng v�n �� môi tr��ng b�c xúc hi�n nay c�a t�t c� các qu�c gia �ó là v�n �� ch�t th�i ph� th�i r�n, ��c bi�t �ang di�n ra � các khu �ô th� và công nghi�p. N��c, ��t và không khí �ã và �ang ph�i ti�p nh�n nh�ng kh�i l��ng kh�ng l� v� ch�t th�i r�n c�a s� phát tri�n công nghi�p hi�n ��i, vì th� ph� th�i r�n �ã gây ô nhi�m môi tr��ng không khí, môi tr��ng n��c (n��c m�t và n��c ng�m), môi tr��ng ��t và làm m�t m� quan �ô th�. N�i dung ti�n hành �ánh giá hi�n tr�ng ch�t th�i r�n �ô th� và công nghi�p c�n ph�i l�u ý ��n các v�n �� sau: 4.1. Đ i�u ki�n t� nhiên và kinh t� xã h�i khu v�c đ ánh giá 4.1.1. Đ i�u ki�n t� nhiên • V� trí ��a lý. • ��a hình, ��t �ai, th� nh��ng. • ��c �i�m khí t��ng th�y v�n. (sông ngòi, ao h�, nhi�t �� , �� �m , b�c x�, m�a, gió, v.v.) • ��c �i�m ��a ch�t th�y v�n - ��a ch�t công trình. 4.1.2. Đ i�u ki�n kinh t� - xã h�i • Dân s� và ngu�n nhân l�c. • Công nghi�p. • Du l�ch th�ơng m�i • H� t�ng cơ s� • V�n hoá - xã h�i.
  44. 202 Lê Xuân H ng 4.1.3. Tài nguyên • ��t (s� d�ng ��t) • Tài nguyên n��c (n��c m�t, n��c ng�m) • Tài nguyên khoáng s�n. • Danh lam th�ng c�nh và l�ch s�, v�n hoá. 4.2. Hi�n tr�ng ch�t th�i r�n khu v�c đ � án 4.2.1. Nh�ng s� li�u cơ b�n v� ch�t th�i r�n  Phân lo�i ch�t th�i r�n theo ngu�n g�c phát sinh: • Ch�t th�i sinh ho�t. • Ch�t th�i công nghi�p. • Ch�t th�i xây d�ng, • Ch�t th�i nông nghi�p, • Ch�t th�i y t�.  Theo thành ph�n ch�t th�i r�n • Vô cơ. • H�u cơ. • Phóng x�  Theo m�c �� nguy h�i. • D� cháy , d� n�. • Ng� ��c. • Ch�t th�� �n mòn. • Ch�t th�i gây d�ch b�nh. • Ch�t th�i không nguy h�i.  Theo tính ch�t c�a ch�t th�i. • Ch�t th�i cháy ���c: gi�y, rơm r�, g�, ch�t d�o, cao su,
  45. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 203 • Ch�t th�i không cháy ���c: Kim lo�i, á kim, thu� tinh, sành s�, 4.2.2. Hi�n tr�ng x� lý ch�t th�i r�n 4.2.2.1. Nh�ng quy đ �nh và lu�t v� môi trư �ng có hi�u l�c v�i v�n đ � qu�n lý ch�t th�i r�n • Lu�t b�o v� môi tr��ng. • Các quy ��nh v� môi tr��ng �ô th� �nh h��ng ��n qu�n lý ch�t th�i r�n. • Tiêu chu�n v� môi tr��ng. • Ban hành lu�t v� ch�t th�i r�n �ô th�. • Nh�ng quy ��nh v� �ánh giá tác ��ng môi tr��ng. 4.2.2.2. Hi�n tr�ng thu gom, v�n chuy�n, x� lý rác th�i, ch�t th�i r�n khu v�c d� án • Công tác thu gom c�a công ty Môi tr��ng �ô th� � T� ch�c c�a công ty Môi tr��ng �ô th� : Phòng,ban lãnh ��o, các ��i thu gom, l�c l��ng cán b� công nhân viên., sơ ss� t� ch�c . � H� th�ng qu�n lý và v�n hành môi tr��ng �ô th� hi�n t�i. • Hi�n tr�ng thu gom. � V� trí các �i�m thu gom rác th�i . � Các ph�ng ti�n thu gom. � ��a �i�m trung chuy�n rác th�i. • Kh�i l��ng rác th�i thu gom: � T� các h� gia �ình t� do. � Rác th�i ���ng ph�, ch� b�n bãi �� xe. � Ch�t th�i ��c h�i t� các ngu�n khác: công nghi�p, b�nh vi�n. � Ch�t th�i xây d�ng. • D� báo kh�i l��ng thu gom rác th�i trong t�ơng lai. • Hi�n tr�ng các bãi rác � khu v�c d� án.
  46. 204 Lê Xuân H ng � V� trí bãi rác. � Ch�t l��ng k� thu�t v� sinh môi tr��ng c�a các bãi rác. • Hi�n tr�ng x� lý rác th�i. � Thô sơ, chôn l�p. � Công ngh� hi�n ��i � Sơ �� dây truy�n s� lý công ngh� hi�n ��i. 4.3. D� báo tình hình rác th�i c�a khu v�c d� án trong tư ơ ng lai 4.3.1. Các y�u t� �nh h��ng ��n kh�i l��ng phát sinh và thành ph�n c�a ch�t th�i r�n � Dân s� và t�ng dân s�. � Quy mô và s� m� r�ng �ô th�. � Cơ c�u và t�c �� t�ng tr��ng kinh t�. � M�c s�ng và trình �� dân trí 4.3.2. Các cơ s� �� l�p d� báo kh�i l��ng và thành ph�n rác th�i trong t�ơng lai � Các s� li�u v� h��ng rác th�i hi�n t�i � khu v�c d� án. � Các s� li�u và d� ki�n v� t�c �� t�ng tr��ng kinh t� và GDP c�a khu v�c. � Tham kh�o kinh nghi�m v� các s� li�u và tính toán kh�i l��ng, thành ph�n rác thái c�a các n��c phát tri�n. 4.4. Đ ánh giá tác đ �ng ch�t th�i r�n đ �n môi trư �ng • M�c �ích ki�m tra, ki�m soát và �ánh giá hi�n tr�ng . • �ánh giá tác ��ng môi tr��ng. 4.4.1. Tác ��ng ��n môi tr��ng t� nhiên • Tác ��ng ��n môi tr��ng n��c (n��c m�t và n��c ng�m):
  47. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 205 � Do th�m th�u n��c rác t� các bãi chôn l�p rác. � N��c m�a ch�y tràn c�a rác th�i ���ng ph�, ngõ ch�. • Tác ��ng c�a ch�t th�i r�n ��n môi tr��ng không khí: � Khí ��c b�c lên vào không khí do s� phân hu� c�a rác t�o mùi hôi th�i. � Thành ph�n khí rác phân hu�: NH3, H2S , NO2 , CO. • Tác ��ng ��n môi tr��ng ��t: � �i�n tích ��t canh tác b� thu h�p l�i do chôn l�p c�a các bãi rác. � Ô nhi�m ��t do n��c rác: Kim lo�i n�ng (Ni. Pb, Hg) . � Tích t� trong ��t các ch�t khó phân hu�: Nilon, sành s�, thu� tinh, cao su, .v.v. • Tác ��ng ��n môi tr��ng sinh v�t: � Tác ��ng ��n h� sinh thái ��ng, th�c v�t. � Tác ��ng ��n �a d�ng sinh h�c � vùng bãi rác và k� c�n. 4.4.2. Tác ��ng ��n xã h�i • Tác ��ng t�i s�c kho� c�ng ��ng: � Gây ti�m tàng d�ch b�nh: khí ��c, mùi hôi th�i khó ch�u, ô nhi�m b�i, ô nhi�m ti�ng �n do xe ch� rác. � Gây b�nh ngh� nghi�p ��i v�i công nhân v� sinh môi tr��ng. � B�nh truy�n nhi�m và các b�nh khác. � �nh h��ng ��n gia �ình và phát tri�n tr� em. • Tai n�n và th�ơng t�t � Ti�p xúc v�i các v�t s�c nh�n trong rác th�i: m�nh thu� tinh, �inh s�t, v.v. � Các ch�t ��c h�i l�n trong rác th�i. � S� nhi�m trùng và có kh� n�ng gây t� vong. • Tác ��ng ��n m� quan �ô th�.
  48. 206 Lê Xuân H ng � Rác ùn t�c trên v�a hè ���ng ph�. � Các �i�m vui chơi công công: công viên, nhà hát, v��n hoa cây c�nh. 4.4.3. T� ch�c ki�m soát dánh giá tác ��ng môi tr��ng � Quy ho�ch � Thi�t k�. � Thi công công trình. � V�n hành: x� lý, trung chuy�n, chôn l�p. � Quan tr�c �o ��c. 4.5. Đ � xu�t các gi� pháp gi�m thi�u ô nhi�m môi trư �ng 4.5.1. Các gi�i pháp k� thu�t: • Thu gom, v�n chuy�n � Chú ý phân lo�i t� ngu�n th�i. � ��u t� ph�ơng ti�n thu gom chuyên d�ng. � Thu gom k�p th�i, không b� sót. • Các tr�m trung chuy�n � Các bãi rác c�n ��t xa trung tâm �ô th� v�i kho�ng các h�p lý. � Tr�m trung chuy�n ph�i coi nh� nơi x� lý sơ b�. � B� trí tr�m trung chuy�n không nên xa quá trung tâm �ô th�. � Có trang thi�t b� cho tr�m trung chuy�n ��ng b�. • Gi�m l��ng ch�t th�i, thu h�i và tái ch� ch�t th�i r�n. � Công ngh� s�n xu�t s�ch, ít gây ô nhi�m. � Thu h�i tái ch� các ph� th�i có th� tái t�o ���c. • X� lý ch�t th�i h�u cơ thành phân compost. � Công ngh� tái ch� rác h�u cơ làm phân compost - d�ng phân nh� ��t mùn.
  49. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 207 • X� lý b�ng công ngh� thiêu ��t ch�t th�i ��c h�i nguy hi�m. � Các rác th�i gây m�m b�nh c�a b�nh vi�n. � Ch�t th�i công nghi�p nguy h�i. • Chôn l�p ch�t th�i r�n. • Qu�n lý ch�t th�i ��c h�i, ch�t th�i ��c bi�t. • Qu�n lý ch�t th�i c�ng k�nh 4.5.2. Các gi�i pháp t� ch�c, kinh t� xã h�i • T� ch�c qu�n lý, • Gi�i pháp v� tài chính � Huy ��ng v�n ��u t�. � Phát tri�n cơ s� h� t�ng. � Phí môi tr��ng. • Truy�n thông, giáo d�c và ph�i h�p các t� ch�c xã h�i. � Xã h�i hoá công tác môi tr��ng. � T� ch�c phim �nh, ca k�ch, truy�n thông v� môi tr��ng. • �ào t�o các cán b� khoa h�c, k� yhu�t và qu�n lý thu�c l�nh v�c môi tr��ng. • Chính sách xã h�i ��i v�i ng��i lao ��ng môi tr��ng �ô th�. K5t lu9n và ki5n ngh;.
  50. 208 Lê Xuân H ng Hình 6: Quy trình TMT ; xuAt
  51. Chng VII: ÁNH GIÁ TÁC NG MÔI TRNG Ô TH VÀ CÔNG NGHI P 209
  52. 210 Lê Xuân H ng Hình 6: Quy trình GTMT ; xuAt
  53. 207 Chng VIII ÁNH GIÁ HIN TRNG MÔI TRNG KHU VC LÃNH TH Trong nh�ng n�m g�n �ây, hi�n tr�ng môi trư�ng �ang b� bi�n ��i có chi�u hư�ng x�u không ch� x�y ra � khu v�c các nư�c công nghi�p phát tri�n mà ngay c� các nư�c �ang phát tri�n như nư�c ta. H�u qu� c�a các tác ��ng tiêu c�c trong các ho�t ��ng phát tri�n kinh t�, s� t�ng dân s� và s� th�t nghi�p �ói nghèo �ã ��n ��n ô nhi�m và suy thoái môi trư�ng. Các hi�n tư�ng thiên nhiên b�t thư�ng như hi�u �ng nhà kính, l� th�ng t�ng ôzôn, s� ô nhi�m nư�c, suy thoái ��t �ai, v.v. tác ��ng x�u cho con ngư�i, không ch� � th�i �i�m hi�n t�i, mà nó còn �nh hư�ng ��n th� h� mai sau. M�t trong nh�ng nguyên nhân gây suy thoái môi trư�ng là s� khai thác tài nguyên quá m�c, s� gia t�ng dân s�, gia t�ng v� s� lư�ng các lo�i ch�t th�i, ô nhi�m và nhi�m b�n công nghi�p, s� d�ng hoá ch�t ��c h�i trong nông nghi�p và ch� bi�n th�c ph�m, v.v. �ánh giá hi�n tr�ng môi trư�ng ��i v�i m�i khu v�c c�a m�t lãnh th� qu�c gia có ý ngh�a và t�m quan tr�ng r�t l�n ��i v�i công tác quy ho�ch phát tri�n b�n v�ng. Trên cơ s� �ó �� xu�t các gi�i pháp và ��nh hư�ng lâu dài cho s� nghi�p b�o v� môi trư�ng c�a ��t nư�c. N�i dung �ánh giá hi�n tr�ng môi trư�ng khu v�c ��i v�i m�i vùng c� th� �ư�c th�c hi�n như sau: I. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng MéT TØNH HOÆC THµNH PHè V�n �� �ánh giá hi�n tr�ng môi trư�ng cho m�i khu v�c lãnh th� bao g�m các m�c tiêu và nhi�m v� như sau:
  54. 208 Lê Xuân H�ng • Xác ��nh nh�ng v�n �� c�p bách và �� xu�t các bi�n pháp b�o v� môi trư�ng phát tri�n b�n v�ng. • Nhi�m v� là ph�i phân tích và xác ��nh các ngu�n gây ô nhi�m, �ánh giá hi�n tr�ng môi trư�ng khu v�c d� án, xác d�nh các v�n �� môi trư�ng c�p bách, ��ng th�i nghiên c�u, d� báo di�n bi�n và �� xu�t các bi�n pháp gi�m thi�u ô nhi�m môi trư�ng khu v�c. N�i dung c�a �ánh giá hi�n tr�ng môi trư�ng khu v�c �ư�c ti�n hành như sau: 1.1. Đ i�u ki�n t� nhiên và kinh t� - xã h�i khu v�c d� án 1.1.1. �i�u ki�n t� nhiên • V� trí ��a lý: to� ��, ranh gi�i. • ��a hình ��a m�o: núi ��i, ��ng b�ng, ven bi�n, �� cao, �� phân c�t ��a hình, ngu�n góc ��a hình, v.v. • ��a ch�t, ��a ch�t thu� v�n: ��a t�ng, ��t �á , ki�n t�o, t�ng ch�a nư�c.v.v. • ��t �ai th� như�ng: di�n tích, phân lo�i ��t, s� d�ng ��t. • ��c �i�m khí tư�ng: nhi�t ��, �� �m, b�c x� m�t tr�i, mưa , bão, áp th�p nhi�t ��i, • Thu� v�n: sông ngòi, ao h�, ch� �� dòng ch�y, v.v. 1.1.2. �i�u ki�n kinh t� - xã h�i • Công nghi�p, th� công nghi�p. • Nông, lâm, ngư nghi�p. • Cơ s� h� t�ng. • Giáo d�c, y t�, • An ninh qu�c phòng. 1.2. Tài nguyên • Tài nguyên r�ng và th�m th�c v�t • Tài nguyên ��t
  55. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 209 • Tài nguyên nư�c (n�c m�t, nư�c ng�m). • Tài nguyên khoáng s�n. • Tài nguyên nhân l�c. I.2. Hi�n tr�ng môi trư �ng khu v�c d� án 1.2.1. Hi�n tr�ng môi tr��ng n��c • Tr� lư�ng nư�c m�t và nư�c dư�i ��t. • Ch�t lư�ng và thành ph�n nư�c m�t và nư�c dư�i ��t. • Nư�c c�p cho sinh ho�t, công, nông nhi�p, • Kh�i lư�ng và ��c tính nư�c th�i (thành ph�n nư�c th�i sinh ho�t và nư�c công nghi�p, ) 1.2.2. Hi�n tr�ng môi tr��ng ��t • Hi�n tr�ng s� d�ng ��t. • Phân lo�i ��t. • Hi�n tr�ng ô nhi�m ��t. • Nguyên nhân ô nhi�m ��t � khu v�c d� án. 1.2.3. Hi�n tr�ng môi tr��ng không khí • B�i và ngu�n phát sinh b�i. • Thành ph�n b�i so v�i tiêu chu�n cho phép. • Thành ph�n khí ��c và ngu�n phát sinh. • Ô nhi�m ti�ng �n. 1.2.4. H�ên tr�ng môi tr��ng bi�n ven b� (��i v�i khu v�c có b�) • Các áp l�c chính ��i v�i môi trư�ng bi�n (t� nhiên và kinh t�xã h�i). • Hi�n tr�ng và ch�t lư�ng nư�c bi�n ven b�. • �nh hư�ng c�a môi trư�ng bi�n ��n các h� sinh thái và �a d�ng sinh h�c, nuôi tr�ng thu� h�i s�n và s�c kh�o c�ng ��ng.
  56. 210 Lê Xuân H�ng 1.2.5. Hi�n tr�ng môi tr��ng r�ng • Hi�n tr�ng r�ng và th�m th�c v�t (r�ng ��u ngu�n và r�ng phòng h�, r�ng ng�p m�n, các h� sinh thái ��ng, th�c v�t). • Di�n bi�n tài nguyên r�ng. • Các nguyên nhân suy thoái r�ng. 1.2.6. �a d�ng sinh h�c ‘ Các c�nh quan và h� sinh thái �i�n hình. • Phân b� t� nhiên. • Các trung tâm �a s�ng sinh h�c. ‘ �a d�ng trong các h� sinh thái. • Th�c v�t n�i (nư�c ng�t, bi�n). • Rong t�o và c� bi�n. • Th�c v�t trên c�n. • ��ng v�t không xương s�ng. (bi�n và nư�c ng�t) • Cá, • Bò sát, chim, thú. ‘ Các áp l�c �e do� �a d�ng sinh h�c, h� sinh thái và h�u qu�: • Di�n tích r�ng suy gi�m. • T�ng trư�ng dân s�. • Khai thác và s� d�ng tài nguyên �a d�ng sinh h�c không b�n v�ng. • Ô nhi�m môi trư�ng. • Du nh�p các loài ngo�i lai. • Chính sách chưa ��y �� và chưa phù h�p. ‘ Nh�ng v�n �� �a d�ng sinh h�c b�c xúc hi�n nay. • Các h� sinh thái b� tác ��ng, • S� lư�ng cá th� gi�m . • S� lư�ng các loài trong sách �� t�ng (có nguy cơ tuy�t ch�ng). • Các bi�n pháp b�o t�n.
  57. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 211 1.2.7. Môi tr��ng �ô th� và công nghi�p ‘ Môi trư�ng �ô th� . • Áp l�c và thách th�c môi trư�ng trong �ô th�. • Hi�n tr�ng môi trư�ng nư�c � �ô th�:  C�p nư�c, thoát nư�c và x� lý nư�c th�i �ô th�,  Hi�n tr�ng ô nhi�m nư�c � �ô th�. • Hi�n tr�ng môi trư�ng không khí: Ô nhi�m b�i, Ô nhi�m các khí SO2, CO, NO2, ô nhi�m chì (Pb) trong không khí �ô th�. • Ô nhi�m ti�ng �n �ô thi. • Ô nhi�m ch�t th�i r�n và v� sinh môi trư�ng �ô th�: ch�t th�i r�n sinh ho�t, ch�t th�i r�n b�nh vi�n, tình hình thu gom và x� lý ch�t th�i r�n �ô th�, tái s� d�ng và tái ch�. 1.2.8. Các chính sách và gi�i pháp �áp �ng b�o v� môi tr��ng �ô th� ‘ Môi trư�ng công nghi�p. • Áp l�c công nghi�p ��n môi trư�ng:  S� phát tri�n công nghi�p,  Quy ho�ch công nghi�p,  Các ngành công nghi�p gây ô nhi�m môi trư�ng ch� y�u. • Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng công nghi�p:  Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng công nghi�p phân tán (công nghi�p c�),  Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng các khu công nghi�p (công nghi�p m�i).  Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng các khu khai thác m�.  Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng lao ��ng trong công nghi�p.  Ch�t th�i công nghi�p thông thư�ng và ch�t th�i nguy h�i. • Các chính sách và gi�i pháp b�o v� môi trư�ng trong công nghi�p.
  58. 212 Lê Xuân H�ng 1.2.9. Môi tr��ng n�ng l��ng và khai thác khoáng s�n ‘ Hi�n tr�ng khai thác, s� d�ng n�ng lư�ng và tác ��ng ��n môi trư�ng: • Khai thác và th�m dò d�u khí. • Khai thác và th�m dò than. • S�n xu�t nhi�t �i�n. • Xây d�ng thu� �i�n. ‘ Nh�ng v�n �� môi trư�ng b�c x�c trong ngành n�ng lư�ng . • Ngành d�u khí (d�u tràn). • Ngành than:  Nguy cơ ô nhi�m nư�c bi�n ven b� vung bi�n v�nh H� Long.  Ô nhi�m b�i và khí ��c � khu v�c dân cư khai thác m�. • Ngành �i�n:  Nhi�t �i�n,  Thu� �i�n. ‘ Các chính sách và gi�i pháp b�o v� môi trư�ng trong n�ng lư�ng. 1.2.10. Môi tr��ng giao thông v�n t�i ‘ Tình hình phát tri�n giao thông v�n t�i. ‘ Hi�n tr�ng và di�n bi�n môi trư�ng liên quan ��n giao thông v�n t�i. • Chi�m d�ng ��t c�a giao thông v�n t�i và các �nh hư�ng khác do phát tri�n cơ s� h� t�ng giao thông. • Tình hình s� d�ng nhiên li�u c�a giao thông v�n t�i và các �nh hư�ng t�i môi trư�ng do các phương ti�n giao thông cơ gi�i gây ra. • S� c� r�i ro môi trư�ng d�u tràn trên bi�n. ‘ Nh�ng v�n �� b�c xúc v� môi trư�ng trong phát tri�n giao thông v�n t�i.
  59. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 213 ‘ Các chính sách và gi�i pháp �áp �ng b�o v� môi trư�ng trong giao thông v�n t�i. 1.2.11. Môi tr��ng nông nghi�p, nông thôn và mi�n núi ‘ Hi�n tr�ng phát tri�n nông nghi�p, nông thôn và mi�n núi. ‘ S�n xu�t nông nghi�p và ô nhi�m môi trư�ng. • Ô nhi�m môi trư�ng do s� d�ng phân bón hoá h�c. • Ô nhi�m môi trư�ng do s� d�ng thu�c b�o v� th�c v�t. • Tác ��ng môi trư�ng c�a vi�c nuôi tr�ng thu� s�n ven b� bi�n. • Hi�n tr�ng môi trư�ng nông thôn mi�n núi. � Ô nhi�m môi trư�ng do các làng ngh�, các cơ s� s�n xu�t ti�u th� công. � V� sinh môi trư�ng nông thôn: • C�p nư�c sinh ho�t � nông thôn. • V� sinh môi trư�ng � nông thôn. � Nh�ng v�n �� b�c xúc v� môi trư�ng nông thôn và nông nghi�p. � Các chính sách và gi�i pháp �áp �ng b�o v� môi trư�ng trong trong nông nghi�p, nông thôn và mi�n núi. 1.2.12. Môi tr��ng du l�ch và th�ơng m�i � Tình hình phát tri�n du l�ch. � Các tác ��ng tiêu c�c c�a phát tri�n du l�ch ��i v�i môi trư�ng. • Xây d�ng các cơ s� h� t�ng cho du l�ch, thương m�i: Khách s�n, nhà hàng,�ư�ng giao thông, công trình vui chơi gi�i trí, c�a hàng bán �� lưu ni�m, v.v. chi�m d�ng ��t, làm thay ��i c�nh quan thiên nhiên. • Ô nhi�m ch�t th�i, rác th�i.
  60. 214 Lê Xuân H�ng • Phá ho�i h� sinh thái và �a d�ng sinh h�c. • Làm n�y sinh các tiêu c�c, t� n�n xã h�i. � Các chính sách và gi�i pháp �áp �ng b�o v� môi trư�ng trong du l�ch. 1.3. Nh�ng v�n đ � môi trư �ng b�c xúc hi�n nay � khu v�c d� án 1.3.1. Môi tr ng rng suy thoái ? 1.3.2. Ô nhim môi tr ng do khai thác khoáng sn? 1.3.3. S c! d"u tràn trên bi&n? 1.3.4. Ô nhim thu!c bo v) th c v*t trong nông nghi)p? 1.3.5. Ô nhim kim lo.i n/ng trong công nghi)p? 1.3.6. v.v. Kt lu!n và kin ngh&. II. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng biÓn ven bê 2.1. Khái ni�m v� vùng bi�n ven b� Vùng bi�n và ��i b� là nơi t�p trung sinh s�ng c�a �a s� dân trên th�. S� thành ph� l�n v�i kho�ng 2,5 tri�u ngư�i chi�m 2/3 t�ng s�, n�m trên vùng b� bi�n. Vi�t Nam có b� bi�n dài hơn 1200km, t� Trà C� (Móng Cái - Qu�ng Ninh) ��n Hà Tiên (Kiên Giang). Trên �ư�ng b� bi�n c� kho�ng 20 km thì có m�t c�a sông l�n �� ra bi�n. Trãi qua th�i k� l�ch s� lâu dài, b� bi�n này luôn luôn bi�n ��ng và không ng�ng phát tri�n. Các quá trình xói l� và b�i t� �ã và �ang tác ��ng m�nh m�, làm thay ��i di�n m�o c�a �ư�ng b� bi�n. B� bi�n Vi�t nam là nơi t�p trung dân cư �ông �úc, có nhi�u �ô th� và khu công nghi�p phát tri�n. T� b�c vào nam có th� k� ��n như Th� xã C�m Ph�, TP H� Long, TP H�i Phòng, Th� xã S�m
  61. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 215 Sơn, TX C�a lò, TP ��ng H�i, TP �à N�ng, Th� xã H�i An, TP Nha Trang,TP V�ng Tàu và Th� xã Hà Tiên. B� bi�n Vi�t Nam có nhi�u danh lam th�ng c�nh ��p như v�nh H� Long, m�t trong các di s�n thiên nhiên th� gi�i, có nhi�u bãi t�m du l�ch n�i ti�ng như Trà C� (Qu�ng Ninh), S�m Sơn (Thanh Hoá), C�a Lò (Ngh� An), Thiên C�m (Hà T�nh), �á Nh�y (Qu�ng Bình), L�ng Cô (Th�a Thiên Hu�), Nha Trang (Khánh Hoà), V�ng Tàu (Bà R�a - V�ng Tàu), v.v. B� bi�n Vi�t Nam có r�ng ng�p m�n v�i h� sinh thái bi�n ven b� phong phú và �a d�ng, có ti�m n�ng to l�n phát tri�n kinh t� du l�ch sinh thái và nuôi tr�ng th�y s�n . Trên dãi b� bi�n còn gi�u tài nguyên khoáng s�n, �a d�ng v� các m� sa khoáng và có ngu�n v�t li�u cát thu� tinh vô t�n. 2.2. Khái ni�m cơ b�n v� đ �i b� ��i b� bi�n hay còn g�i là ��i tương tác gi�a bi�n và l�c ��a, là m�t d�i ti�p giáp gi�a ��t li�n và bi�n, di�n tích không l�n l�m, có b�n ch�t ��c �áo t�o nên m�t ph�n l�p v� c�nh quan c�a trái ��t và là nơi x�y ra m�i tương tác r�t ph�c t�p gi�a các quy�n c�a trái ��t: thu� quy�n, th�ch quy�n, sinh quy�n và khí quy�n. Trong ��i b� bi�n các tác ��ng tương h� gi�a các quy�n di�n ra các quá trình r�t ph�c t�p và m�nh m�, làm bi�n ��i ��a hình và v�t ch�t c�a th�ch quy�n. Nh�ng s� bi�n ��i �ó �ư�c gây ra ch� y�u do n�ng lư�ng sóng bi�n. ��i b� �ư�c ��c trưng b�i các hình thái ��a hình muôn m�u muôn v� và các l�p tr�m tích b� r�i ��c �áo thư�ng g�i là bùn cát ven b�. Các hình thái ��a hình và s� b�i l�ng tr�m tích thư�ng tr�i dài d�c b� bi�n ho�c các v�ng v�nh l�n c�a b� bi�n. ��i b� bi�n �ư�c gi�i h�n nghiên c�u trong 3 thành ph�n dư�i �ây:
  62. 216 Lê Xuân H�ng a/S+n b+ ng-m: Ph�n �áy bi�n nư�c nông, ��a hình �ư�c thành t�o b�i sóng bi�n trong m�c nư�c bi�n hi�n t�i hay là m�t d�i ven b� c�a �áy bi�n b� bi�n ��i dư�i tác ��ng c�a sóng. Gi�i h�n trên c�a ��i b� hi�n ��i là �ư�ng b�, trùng v�i m�c nư�c bi�n trung bình. Gi�i h�n dư�i c�a sư�n b� ng�m thì không c� ��nh. Song, th�c t� cho th�y v�n �� r�t ph�c t�p và m�i vùng bi�n khác nhau ��u có gi�i h�n dư�i riêng c�a mình ph� thu�c vào quan �i�m c�a các nhà nghiên c�u. Trong �i�u ki�n vùng b� không có thu� tri�u, v� trí c�a nó ph� thu�c vào các thông s� c�a sóng. Theo Lôngin�p V.V.[42], gi�i h�n dư�i c�a ��i b� bi�n hi�n ��i là �� sâu mà t�i �ó sóng b�t ��u b� bi�n d�ng, c�ng như ��a hình và tr�m tích �áy ven b� b�t ��u b� bi�n ��i. �� sâu �ó b�ng 1/2 chi�u dài bư�c sóng. B� bi�n h� ��i dương gi�i h�n này có th� t�i �� sâu hàng ch�c mét. ��i v�i vùng b� bi�n có thu� tri�u, trong gi�i h�n c�a sư�n b� ng�m ��oc chia ra vùng b� khô, chi�u r�ng c�a nó ph� thu�c vào �� d�c b� m�t �áy và ��i lư�ng thu� tri�u. Ph�n không gian n�m trên sư�n b� ng�m �ư�c g�i là vùng c�n b� . b/B+ là d�i l�c ��a mà trên nó có các d�ng ��a hình �ư�c thành t�o b�i ��ng l�c bi�n trong �i�u ki�n m�c nư�c bi�n trung bình. Trên các b� mài mòn (b� phá hu� b�i bi�n) gi�i h�n bên trong c�a b� ch�y theo mép b� klif (vách b� d�c). Trên các b� bi�n tích t�, ranh gi�i n�m � mép b� trong c�a th�m bi�n hi�n ��i. Các hình thái tích t� bar ven bi�n, các �ê cát n�i ��o, v.v.là các thành ph�n hình thái ��a hình và c�u trúc c�a b�. c/ +ng b+ là ranh gi�i c�a b� và sư�n b� ng�m, là giao tuy�n gi�a m�t nư�c bi�n và b� m�t l�c ��a. �ư�ng b� là �ư�ng m�c nư�c ch� xu�t hi�n rõ ràng khi có th�i ti�t t�t, bi�n yên t�nh, m�t nư�c ph�ng l�ng. Khi xu�t hi�n sóng v� b�, sóng leo lên b�, ��ng th�i khi rút ngư�c tr� l�i �� l� ra m�t ph�n �áy bi�n. ��i b� này, chi�u r�ng c�a nó thay ��i qua l�i, ph� thu�c vào �� d�c b� m�t tr�m tích ho�c m�t n�n �á g�c, nhưng ��ng th�i ph� thu�c vào các thông s� c�a sóng bi�n tác ��ng t�i th�i �i�m �ã cho và �ư�c g�i là ��i sóng v� b�. Sóng v� b� có th� di d�ch lên phía trên và xu�ng phía dư�i trong th�i gian thu� tri�u và nư�c dâng do gió. Sóng v� b� �ôi khi t�o ra s� tích t� bùn cát ��c bi�t g�i là "bãi bi�n", chi�m m�t ph�n c�a b� và sư�n b� ng�m.
  63. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 217 d/Vùng ven bi4n (Duyên h9i) là m�t d�i l�c ��a ven bi�n r�ng l�n mà trên d�i này t�n t�i các d�ng ��a hình �ư�c t�o ra b�i bi�n trong các m�c nư�c bi�n c� dâng cao. N�u như trên l�c ��a không có các di tích ��a m�o lên nâng, thì ranh gi�i có �i�u ki�n c�a vùng ven bi�n có th� là �ư�ng n�i các ��nh c�a các v�ng v�nh. � trên các b� b�ng ph�ng, ranh gi�i này có th� trùng v�i mép vách d�c "Klip" ho�c mép trong c�a b�c th�m bi�n. Khi �ó thu�t ng� "vùng ven bi�n" ch� có ý ngh�a ��a lý t� nhiên khái quát. e/ +ng b+ bi4n c;. � �áy bi�n n�m phía ngoài ph�m vi sư�n b� ng�m, ��ng th�i có th� t�n t�i các di tích �ư�ng b� bi�n c� �ư�c t�o ra trong khi các m�c nư�c bi�n c� h� th�p. Các �ư�ng b� bi�n c� có th� �ư�c bi�u hi�n trong ��a hình dư�i d�ng các b�c th�m ho�c các mép nhô, nhưng thư�ng tìm th�y � trên �áy bi�n bùn cát thu�c ngu�n g�c ven b�, �ôi khi có ph� bên trên m�t l�p m�ng c�a tr�m tích bi�n sâu. ��i này c�a các �ư�ng b� c� này thư�ng chi�m m�t ph�n nh� c�a th�m l�c ��a. �ây là �ư�ng b� bi�n c� b� nh�n chìm. Như v�y các ph� ��i các b�c th�m bi�n c� nâng cao và các �ư�ng b� bi�n c� dư�i �áy bi�n �ánh d�u gi�i h�n phân b� b�o t�n các hình thái ��a hình c�a s� tương tác c�a bi�n và l�c ��a c�. ��a m�o b� bi�n bao g�m 3 vùng: vùng nâng tương ��i, ��i b� hi�n ��i và vùng b� bi�n b� nh�n chìm. Vùng b� nâng bao g�m các hình thái ��a hình là các th�m bi�n có tu�i khác nhau, ��i b� hi�n ��i bao g�m các bãi bi�n và vách d�c "klif" �ang b� tác ��ng c�a ��ng l�c bi�n và vùng b� b� nh�n chìm Tân ki�n t�o, g�m các �ư�ng b� bi�n c� ng�m. B� bi�n Vi�t Nam là khu v�c ��c quy�n kinh t� r�ng, chi�m gi� g�n m�t tri�u kilômét vuông. Vì v�y Vi�t Nam tr� thành m�t nư�c ven bi�n l�n � �ông Nam Á. C�ng như các nư�c khác trong khu v�c, Vi�t Nam �ang ��ng trư�c r�t nhi�u v�n �� v� môi trư�ng và tài nguyên trong vùng ven bi�n và ��i b�, trong �ó bao g�m ô nhi�m công nghi�p và �ô th�, m�t tính �a d�ng sinh h�c, �ánh b�t cá quá m�c và phá hu� các vùng ng�p nư�c. V�n �� b�o v� tài nguyên thiên nhiên bi�n và ��i b� gi�u có là c�n thi�t và c�p bách.
  64. 218 Lê Xuân H�ng 2.2. Các áp l�c đ �i v�i môi trư �ng bi�n ven b� 2.2.1. Các áp l�c v� �i�u ki�n t� nhiên ‘ Các y�u t� khí tư�ng: • Bão và áp th�p • Nhi�t �� và mưa. • Các y�u t� th�y, h�i v�n • Sóng và dòng ch�y. • Thu� tri�u. • Sóng th�n và nư�c dâng do bão 2.2.2. Các áp l�c v� kinh t� - xã h�i ‘ Dân cư, �ô th� và công nghi�p ven bi�n. • S� �ô th� và khu công nghi�p có trong ph�m vi d� án. • S� dân cư và s� phân b� lao ��ng. • Ngu�n nư�c c�p cho nhu c�u sinh ho�t. • Lư�ng nư�c th�i và thành ph�n nư�c th�i. • Lư�ng rác th�i sinh ho�t và công nghi�p. • D� báo t�ng dân s�. • Các khu công nghi�p và �ô th� m�i. ‘ Giao thông v�n t�i bi�n. • S� lư�ng b�n c�ng (Qu�c gia và ��a phương). • S� lư�ng tàu thuy�n (s� ��i và tr�ng t�i c�a tàu thuy�n). • Các ch�t th�i gây ô nhi�m c�a tàu thuy�n. (r�n - kim lo�i n�ng, l�ng - dàu m�). ‘ Khai thác, nuôi tr�ng thu� s�n. • �ánh b�t h�i s�n.
  65. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 219 • Ch� bi�n thu� s�n • Nư�c th�i do ch� bi�n. • Khai thác quá m�c, c�n ki�t. ‘ Khai thác khoáng s�n r�n và d�u khí. • Khai thác d�u khí. • Khai thác than. • Khai thác sa khoáng ven bi�n. • Ô nhi�m bi�n do khai thác khoáng s�n: �� ��c, kim lo�i n�ng, v.v. • Ô nhi�m d�u do khoan và v�n chuy�n d�u. • Nư�c th�i sinh ho�t và khai khoáng. ‘ Phát tri�n du l�ch. • Lư�ng khách qu�c t� và trong nư�c. • S� lư�ng nhà hàng , khách s�n. • Các công trình vui chơi gi� trí. • Các b�n bãi �� xe. • Nhu c�u th�c ph�m và nư�c c�p cho sinh ho�t. • Lư�ng rác th�i và nư�c th�i gia t�ng. • Các tác ��ng ho�t ��ng du l�ch ��n môi trư�ng sinh thái và �a d�ng sinh h�c. ‘ Tác ��ng ��n môi trư�ng xã h�i: V�n hoá, giáo d�c và y t�, tâm lý và t� n�n xã h�i. ‘ Các ho�t ��ng khác trên ��t li�n theo sông ra bi�n. • Các ch�t th�i r�n và l�ng công nghi�p trên l�c ��a theo ngu�n nư�c c�a dòng ch�y sông su�i �� ra bi�n. ‘ Các ngu�n tác ��ng xuyên qu�c gia.
  66. 220 Lê Xuân H�ng • Các ch�t ô nhi�m di chuy�n t� qu�c gia khác t�i theo dòng ch�y bi�n và thu� tri�u. • Các khói khí ��c, b�i theo gió và không khí chuy�n ��ng t� xa t�i. 2.3. Tài nguyên bi�n và đ �i b� 2.3.1. Các h� sinh thái bi�n và ven b� ‘ H� sinh thái th�c v�t bi�n ven b� • R�ng ng�p m�n. • Rong t�o. • C� bi�n. ‘ H� sinh thái ��ng v�t dư�i nư�c: • ��ng v�t n�i (cá) • ��ng v�t �áy (nghêu, sò �c h�n, ) • San hô và r�n san hô (cá c�nh). • ��ng th�c v�t trên c�n (bò sát, chim, thú). 2.3.2. Các tài nguyên ven b� ‘ Tài nguyên nư �c: • Nư�c ng�t: (nư�c mưa và nư�c ng�m). • Nư�c bi�n phong phú. ‘ Khoáng s�n ven bi�n. • Sa khoáng ven bi�n. • Than �á. • V�t li�u xây dưng và cát th�y tinh. ‘ Tài nguyên ��t • ��t nông nghi�p.
  67. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 221 • ��t nuôi tr�ng th�y s�n. • ��t làm mu�i. ‘ Tài nguyên du l�ch. • Các bãi t�m ven bi�n. • Các hang ��ng karst � trên ��o �á vôi v�nh H� Long. 2.3. Các ho�t đ �ng gây suy thoái môi trư �ng bi�n 2.3.1. Công nghi�p: Các ch�t th�i r�n, nư�c th�i và khí th�i ��c h�i công nghi�p và th� công nghi�p vùng ven b�. 2.3.2. Nông nghi�p: Các ch�t ��c hoá h�c c�a phân bón và thu�c b�o v� th�c v�t. 2.2.3. Thu� s�n: Khai thác quá m�c, c�n ki�t, �ánh b�t h�y di�t (thu�c n�) 2.3.4. Khai khoáng: Các bãi th�i khai thác than, sa khoáng ven bi�n làm suy gi�m h� sinh thái và �a d�ng sinh h�c (san hô, c� bi�n b� ch�t do b�i l�p, �� ��c t�ng. 2.3.5. Lâm nghi�p: Phá r�ng ng�p m�n ng�n sóng, gây xói l� b�. Phá r�ng phòng h� phi lao ng�n cát, làm hoang m�c hoá ��t canh tác ven bi�n. 2.3.6. Giao thông vân t�i bi�n. Gây b�i t� cơ gi�i trên b� và gây s� c� tràn d�u trên bi�n. 2.3.7. N�ng lư�ng: Khai thác d�u trên bi�n b�, rò r� d�u �ư�ng �ng d�n d�u và khoan d�u 2.3.8. Du l�ch: Rác sinh ho�t t�ng, tác ��ng môi trư�ng sinh thái và xã h�i. 2.3.9. T�ng dân s�: Nhu c�u cu�c s�ng t�ng, gây �ói nghèo, m�t tài nguyên, tác ��ng x�u ��n môi trư�ng. 2.3.10. Chi�n tranh và xung ��t: Ch�t ��c Dioxin ch�y vào n�oc bi�n.
  68. 222 Lê Xuân H�ng 2.3.11. Các công trình th�y l�i và công trình ven bi�n: Tác ��ng ��n dòng ch�y sông �� ra bi�n, gây b�i xói vùng c�a sông. 2.4. Hi�n tr�ng, xu th� di�n bi�n môi trư �ng bi�n ven b� 2.4.1. Ch�t lư�ng nư�c và tr�m tích �áy ven b� b� ô nhi�m. 2.4.2. ��t ng�p nư�c ven b� b� thu h�p nuôi tr�ng th�y s�n và b� ô nhi�m do th�c �n th�a nuôi, tôm cá,v.v. 2.4.3. R�ng ng�p m�n b� tàn phá do khai thác nuôi tr�ng th�y s�n dãn ��n h�u qu� xói l� b� nghiêm tr�ng. 2.4.4. R�n san hô b� ch�t do khai thác khoáng s�n ho�c phá các r�n san hô �� nung vôi. 2.4.5. Th�m c� bi�n bí l�p do khai thác khoáng s�n. 4.5. Suy gi�m ngh� cá vì khai thác quá m�c vùng ven b� và khai thác b�ng phương th�c h�y di�t. 2.4.6. S� c� môi trư�ng: bão l�, s� c� d�u tràn trên bi�n, sóng th�n. 2.5. Các chính sách và bi�n pháp b�o v� môi trư �ng đ �i b� 2.5.1- Chính sách và pháp lu�t. 2.5.2-H� th�ng nhà nư�c ��i v�i môi trư�ng bi�n. 2.5.3- Các �� án v� b�o v� môi trư�ng bi�n. 2.5.4- V� giáo d�c và nâng cao nh�n th�c. 2.5.5- V� công tác qu�n lý nhà nư�c. 2.5.6- H�p tác qu�c t�. Kt lu!n và kin ngh&.
  69. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 223 3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña ho¹t ®éng ph¸t triÓn du lÞch Du l�ch là ngành công nghi�p không khói. Ngành du l�ch m�ng l�i l�i nhu�n kinh t� cao, song các ho�t ��ng du l�ch c�ng �ã gây ra nhi�u tác ��ng tiêu c�c ��i v�i môi trư�ng. �� �anh giá các tác ��ng c�a các ho�t ��ng du l�ch ��n môi trư�ng c�n ph�i ti�n hành như sau; 3.1. �ánh giá ti�m n�ng, hi�n tr�ng và ��nh h��ng phát tri�n du l�ch khu v�c 3.1.1. Đ ánh giá ti�m nă ng phát tri�n du l�ch khu v�c d� án � V� trí ��a lý: �ô th� ven bi�n, có nhi�u bãi t�m t� nhiên, nư�c trong s�ch, thu�n l�i giao thông, g�n k� v�i các �ô th�. � ��a hình, ��a m�o: • Bãi bi�n r�ng, tho�i, nư�c s�ch, cát h�t m�n và trung, �� ch�n l�c c�p h�t ��u. • Có núi ��i và r�ng cây mát m�. • Có su�i nh�, �� d�c không l�n. • Trên núi có các hang ��ng karstơ c� v�i nhi�u di tích l�ch s� - v�n hoá. � ��c �i�m tài nguyên khí h�u: • Nhi�t �� không khí. • �� �m không khí. • Lư�ng mưa và ch� �� mưa. • Gió và ch� �� gió. • Bão và áp th�p nhi�t ��i. � Tài nguyên nư�c. • Nư�c m�t (ao h�, sông su�i) • Nư�c dư�i ��t (nư�c l� h�ng trong ��t �á tu�i �� t�, nư�c khe n�t trong �á g�c và nư�c karstơ trong hang ��ng �á vôi, nư�c khoáng (n�u có).
  70. 224 Lê Xuân H�ng • Nư�c bi�n (các ��c tính c�a nư�c bi�n: �� mu�i, nhi�t ��, �� trong su�t). • H�i v�n (th�y tri�u, dòng ch�y, sóng bi�n, nư�c dâng do bão và gió mùa). � Tài nguyên ��t. • Tài nguyên ��t ven b� bi�n (di�n tích s� d�ng ��t) • Tài nguyên ��t ng�p tri�u. ‘ Tài nguyên sinh v�t. • Th�m th�c v�t (r�ng và h� sinh thái). • Khu h� ��ng v�t (h�i s�n, ��ng v�t trên c�n). ‘ Tài nguyên du l�ch nhân v�n. • L�ch s� ra ��i khu du l�ch khu d� án. • Các y�u t� v�n hoá - xã h�i hi�n t�i. • Các di tích truy�n th�ng v�n hoá - l�ch s� (��n chùa, mi�u m�o, h�i vui chơi). 3.1.2. �ánh giá hi�n tr�ng phát tri�n du l�ch khu v�c d� án ‘ Hi�n tr�ng khác du l�ch: • Khách ��n trong nư�c và khách Qu�c t�. • So sánh lư�ng khách ��n hàng n�m. ‘ Doanh thu c�a ngành du l�ch � khu v�c d� án các n�m qua: t�ng hay gi�m. ‘ Cơ s� v�t ch�t k� thu�t du l�ch �ã ��u tư nơi có d� án. • Cơ s� lưu trú: s� lư�ng khách s�n qu�c doanh, tư nhân, có c�, m�i xây d�ng. • Cơ s� �n u�ng: các nhà hàng tư nhân và qu�c doanh. • Cơ s� vui chơi gi�i trí, th� thao. • Các ti�n nghi khác ph�c v� du l�ch. • Phương ti�n vân chuy�n khách. ‘ Hi�n tr�ng lao ��ng. • S� lao ��ng trong l�nh v�c du l�ch.
  71. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 225 • S� lao ��ng d�ch v� du l�ch t�i ch�. • M�c �� phát tri�n lao ��ng d�ch v� du l�ch. ‘ Hi�n tr�ng ��u tư vào khu du l�ch hi�n nay. • ��u tư v�n trong nư�c. • ��u tư v�n nư�c ngoài. 3.1.3. ��nh h��ng phát tri�n du l�ch khu v�c �ánh giá ‘ ��nh hư�ng phát tri�n theo ngành. • ��nh hư�ng t�ng quát: • Góp ph�n chuy�n d�ch cơ c�u kinh t� • T�o công �n vi�c làm cho ngư�i lao ��ng. • N�ng cao ��i s�ng v�t ch�t và tinh th�n cho nhân dân. • T�o m�i liên k�t gi�a các ngành phát tri�n kinh t�. • Phát huy truy�n th�ng b�n s�c dân t�c, tôn giáo và gi� gìn các di tích l�ch s� - v�n hoá, c�nh quan, môi trư�ng. • Tính toán, d� báo các ch� tiêu phát tri�n. • Cơ s� �� d� báo. Các c�n c� �� d� báo). • Các ch� tiêu c� th�: khách du l�ch, doanh thu t� du l�ch, d� báo giá tr� GDP du l�ch và nhu c�u v�n ��u tư cho khu du l�ch, nhu c�u khách s�n, s� ngày lưu trú trung bình, công su�t s� d�ng phòng trung bình n�m, S� giư�ng trung bình trong m�t phòng, nhu c�u lao ��ng. • ��nh hư�ng v� t� ch�c các ho�t ��ng kinh doanh du l�ch. � Nh�ng ��nh hư�ng chính: Phát tri�n ngành du l�ch theo chính sách kinh t� m� c�a. Phát tri�n ngành du l�ch thành m�t ngành công nghi�p trong chi�n lư�c công nghi�p hoá, hi�n ��i hoá c�a ��t nư�c. T� ch�c ho�t ��ng kinh doanh du l�ch ph�i g�n li�n v�i t� ch�c qu�n lý, ��m b�o an ninh qu�c gia, tr�t t� an toàn xã h�i, gi� gìn b�n s�c dân t�c, môi trư�ng sinh thái. • �i�u ch�nh và t� ch�c l�i các doanh nghi�p Nhà nư�c v� du l�ch theo hư�ng công nghi�p hoá, hi�n ��i hoá. • T� ch�c các lo�i hình kinh doanh du l�ch:
  72. 226 Lê Xuân H�ng � Doanh nghi�p kinh doanh l� hành. � Doanh nghi�p thông tin, qu�ng cáo, tư v�n. � Doanh nghi�p kinh doanh lưu trú và �n u�ng. � Doanh nghi�p kinh doanh v�n chuy�n du l�ch � Doanh nghi�p kinh doanh các ho�t ��ng vui chơi gi�i trí, th� thao, ngh� dư�ng, d�ch v� (mua bán hàng lưu ni)m) ‘ ��nh hư�ng các lo�i hình du l�ch: + Du l�ch t�m bi�n. + Du l�ch tham quan. + Du l�ch ngh� dư�ng. + Du l�ch th� thao. + Du l�ch h�i ngh�, h�i th�o + Du l�ch v�n hoá. • ��nh hư�ng v� �a d�ng hoá các s�n ph�m du l�ch. • ��nh hư�ng v� ti�p th� và xúc ti�n tuyên truy�n qu�ng cáo. • ��nh hư�ng v� �ào t�o ngu�n nhân l�c du l�ch. ‘ ��nh hư�ng phát tri�n theo lãnh th�. • �i�m du l�ch. • C�m du l�ch. • Tuy�n du l�ch ‘ ��nh hư�ng ��u tư phát tri�n du l�ch < Nh�ng ��nh hư�ng chính: • Phát tri�n h� th�ng cơ s� lưu trú và công trình d�ch v� du l�ch. • Phát tri�n h� th�ng các công trình vui chơi gi�i trí. • Tôn t�o các di tích v�n hoá - l�ch s� và phát tri�n các l� h�i truy�n th�ng ph�c v� du l�ch. • Nâng cao trình �� qu�n lý và nghi�p v� du l�ch cho cán b� và lao ��ng trong ngành du l�ch.
  73. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 227 3.2. Nh�ng tác đ �ng c�a các ho�t đ �ng du l�ch đ �n môi trư �ng và tài nguyên du l�ch 3.2.1. �nh h��ng ��n ch�t l��ng n��c • Ch�t lư�ng nư�c m�t: COD, BOD, các ch�t dinh dư�ng NH3, PO4. • Ch�t lư�ng nư�c ng�m. • Ch�t lư�ng nư�c sinh ho�t. • Ch�t lư�ng nư�c bi�n ven b�: �� ��c, �� m�n, ô nhi�m d�u, t�ng Coliform, Hàm lư�ng các ch�t dinh dư�ng, hàm lư�ng kim lo�i n�ng: Cu, Zn, Pb, Hg,v.v. • M�c �� ô nhi�m do du l�ch. 3.2.2. �nh h��ng ��n ch�t l��ng không khí • Hi�n tr�ng ch�t lư�ng không khí. • �nh hư�ng c�a du l�ch ��n ch�t lư�ng không khí. 3.2.3. �nh h��ng ��n tài nguyên ��t • Di�n tích ��t canh tác gi�m. • ��t b� ô nhi�m. 3.2.4. �nh h��ng ��n tài nguyên sinh v�t • Di�n tích r�ng b� gi�m do b� ch�t phá �� xây d�ng h� t�ng cơ s�. • H�i s�n ph�c v� du l�ch t�ng, khai thác c�n ki�t. 3.2.5. �nh h��ng ��n l��ng rác th�i và n��c th�i • Khách du l�ch t�ng, áp l�c v� th�c ph�m và rác th�i sinh ho�t. • Nư�c th�i t�ng. 3.2.6. �nh h��ng ��n môi tr��ng xã h�� - nhân v�n • Tích c�c: t�o công �n vi�c làm, nâng cao ��i s�ng nhân dân khu v�c, h� t�ng cơ s� �ư�c c�i thi�n �� ph�c v� du l�ch. • Tiêu c�c: Gây ô nhi�m t� n�n xã h�i, b�nh t�t, gái mãi dâm, ma tuý, tr�m c�p, buôn bán ��ng v�t quý hi�m. • Tình hình an ninh tr�t t� xã h�i.
  74. 228 Lê Xuân H�ng 3.3. Nh�ng v�n �� môi tr��ng b�c xúc hi�n nay và t�ơng lai do ho�t ��ng du l�ch mang ��n 3.3.1. V� môi tr��ng n��c • Nhu c�u nư�c sinh ho�t t�ng. • Kh� n�ng gây ô nhi�m nư�c m�t. • Lư�ng nư�c th�i t�ng. • Nư�c bi�n � các bãi t�m có kh� n�ng b� ô nhi�m. 3.3.2. V� môi tr��ng không khí • Ô nhi�m khí ��c và b�i do lư�ng xe du l�ch t�ng. • Ô nhi�m ti�ng �n do nhà hàng khách s�n (Karaoke), xe c� �i l�i nhi�u. 3.3.3. V� môi tr��ng ��t • S� phát tri�n du l�ch s� làm �i�n tích ��t gi�m. • ��t b� ô nhi�m do rác th�i. 3.3.4. V� v�n �� rác th�i trong t�ơng lai • Lư�ng rác th�i s� gia t�ng. 3.3.5. V� v�n �� sinh v�t • H� sinh thái gi�m. • M�t tính �a d�ng sinh h�c 3.3.6. V� tài nguyên du l�ch nhân v�n • V�n �� t� n�n xã h�i khó tránh kh�i. • An ninh tr�t t� xã h�i t�ng cư�ng. • Các khu vui chơi gi�i trí �ư�c ��u tư hơn �� thu hút khác, v.v. 3.4. Chính sách và bi�n pháp phòng tránh các tác ��ng tiêu c�c c�a ho�t ��ng phát tri�n du l�ch • Qu�n lý ô nhi�m phát sinh. • Các chính sách phát tri�n du l�ch phù h�p v�i b�o v� môi trư�ng. • Giáo d�c, tuyên tryu�n thông tin ��i chúng v� b�o v� môi trư�ng. • �ào t�o cán b� du l�ch có ki�n th�c v� môi trư�ng. Kt lu!n và kin ngh&.
  75. Chng VIII: � ÁNH GIÁ HI� N TR� NG MÔI TR��NG KHU V� C LÃNH TH� 229 CH�ƠNG VIII 207 �ÁNH GIÁ HI�N TR�NG MÔI TR��NG KHU V�C LÃNH TH� 207 1.1. �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� - xã h�i khu v�c d� án 208 1.2. Tài nguyên 208 I.2. Hi�n tr�ng môi trư�ng khu v�c d� án 209 1.3. Nh�ng v�n �� môi trư�ng b�c xúc hi�n nay � khu v�c d� án 214 2.1. Khái ni�m v� vùng bi�n ven b� 214 2.2. Khái ni�m cơ b�n v� ��i b� 215 2.2. Các áp l�c ��i v�i môi trư�ng bi�n ven b� 218 2.3. Tài nguyên bi�n và ��i b� 220 2.3. Các ho�t ��ng gây suy thoái môi trư�ng bi�n 221 2.4. Hi�n tr�ng, xu th� di�n bi�n môi trư�ng bi�n ven b� 222 2.5. Các chính sách và bi�n pháp b�o v� môi trư�ng ��i b� 222 3.1. �ánh giá ti�m n�ng, hi�n tr�ng và ��nh hư�ng phát tri�n du l�ch khu v�c223 3.2. Nh�ng tác ��ng c�a các ho�t ��ng du l�ch ��n môi trư�ng và tài nguyên du l�ch 227 3.3. Nh�ng v�n �� môi trư�ng b�c xúc hi�n nay và tương lai do ho�t ��ng du l�ch mang ��n 228 3.4. Chính sách và bi�n pháp phòng tránh các tác ��ng tiêu c�c c�a ho�t ��ng phát tri�n du l�ch 228
  76. 229 Chng IX ÁNH GIÁ CHT LNG MÔI TRNG �ánh giá ch�t l��ng môi tr��ng nh�m m�c �ích phát hi�n và ki�m tra các di�n bi�n môi tr��ng trong quá trình th�c hi�n d� án. Ch�t l��ng môi tr��ng bao g�m ch�t l��ng môi tr��ng n��c (n��c m�t, n��c ng�m), môi tr��ng ��t (môi tr��ng ��a ch�t), môi tr��ng không khí (b�i, khí ��c và ti�ng �n). Trong quá trình �ánh giá ch�t l��ng môi tr��ng, �i�u c�n quan tâm và quan tr�ng nh�t là ch�t l��ng các k�t qu� �o ��c và phân tích các ch� tiêu môi tr��ng. S� �o ��c �òi h�i s� chính xác cao, các d�ng c� thi�t b� �o ��c, phân tích ph�i ��t các yêu c�u k� thu�t. S� phân tích các ch� tiêu hoá lý, sinh h�c, c�n ti�n hành th�n tr�ng t� khâu l�y m�u và �o ��c ban ��u. ��i v�i m�i ��i t��ng y�u t� môi tr��ng (n��c, ��t, không khí), �i�u c�n thi�t là ph�i xác ��nh ���c các ph�ơng pháp �o ��c và phân tích, qui trình, quy ph�m, nguyên t�c và m�ng l��i l�y m�u. Các m�u ph�i ���c b�o qu�n c�n th�n tr��c khi �i vào phân tích. I. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng N¦íC 1.1. Các áp l�c t� môi trư�ng t� �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� xã h�i  �i�u ki�n t� nhiên. • V� trí ��a lý vùng d� án (t�nh, khu v�c, to� ��).
  77. 230 Lê Xuân H�ng • ��a hình, ��a m�o (��ng b�ng, trung du, mi�n núi, ven bi�n, ). • ��a ch�t, ki�n t�o (Các t�ng ��t �á ch�a n��c và cách n��c). • Khí t��ng và th�y v�n (Nhi�t ��, �� �m, ch� �� m�a, bão, áp th�p nhi�t ��i; h� th�ng sông ngòi (sông t� nhiên, sông �ào), ch� �� dòng ch�y, mùa l�, ).  �i�u ki�n kinh t� - xã h�i. • Công, nông, lâm, ng� nghi�p. • H� t�ng cơ s�. • Y t�, giáo d�c, v�n hoá .  Tài nguyên n��c c�a khu v�c d� án. • N��c m�t (n��c sông, n��c ao h�). • N��c d��i ��t (n��c ng�m �� t�, n��c khe n�t, n��c karstơ và n��c khoáng - n��c nóng (n�u có). 1.2. �ánh giá tr� lư�ng nư�c và lư�ng nư�c c�p • Tr� l��ng n��c m�t. • Tr� l��ng n��c d��i ��t. • Tr� l�ơng n��c khoáng - nóng. 1.3. �ánh giá ch�t lư�ng nư�c  Ch�t l��ng n��c m�t. • Ch�t l��ng n��c sông, su�i, h�, ao. • Ch�t l��ng n��c vùng duyên h�i, c�a sông.  Ch�t l��ng n��c d��i ��t. • Ch�t l��ng n��c c�a các t�ng n��c ng�m l� h�ng trong ��t �á k� �� t�. • Ch�t l��ng n��c khe n�t trong các t�ng ��t �á g�c. • Ch�t l��ng n��c trong t�ng ch�a n��c karstơ (�á vôi).  Ch�t l��ng n��c khoáng - nóng.
  78. Chng IX: � ÁNH GIÁ CH� T L ��NG MÔI TR��NG 231 • Thành ph�n hoá h�c n��c khoáng - nóng. • S� phân b� các ngu�n n��c khoáng nóng. 1.4. Hi�n tr�ng ô nhi�m nư�c m�t và nư�c dư�i ��t � khu v�c d� án  Các khu v�c ô nhi�m ti�m tàng: • Các khu �ô th� và và công nghi�p (Thành ph�, th� xã, th� t�, khu công nghi�p). • Các vùng ch� bi�n và khai thác khoáng s�n (khai thác khoáng s�n kim lo�i, nhiên li�u, v�t li�u xây d�ng, �á vôi, ��t sét s�n xu�t xi m�ng, g�ch ngói, ) • Các vùng s�n xu�t nông mhi�p (khu v�c ��ng b�ng ven sông, ven bi�n và c�a sông). • Các vùng làng ngh�, th� công m� ngh� truy�n th�ng (S�n xu�t m� ngh� mây tre, chi�u cói, �� g� kh�m m� ngh�, �úc ��ng, v.v.) • Các vùng c�a sông ven bi�n (nuôi tr�ng thu� s�n, ch� bi�n th�y s�n, bãi t�m ngh� an d��ng, du l�ch, )  Ngu�n n��c và nguyên nhân gây ô nhi�m. • Ch�t th�i h�u cơ và vô cơ do sinh ho�t �ô th�:  Rác th�i sinh ho�t: gi�y báo, nilon chai l�, v� �� h�p,  ch�t th�i r�n và n��c th�i công nghi�p và làng ngh�: kim lo�i n�ng, ph� th�i ��c h�i).  Nhi�m b�n do n��c m�a ch�y tràn, h� th�ng c�ng rãnh thoát n��c �ô th� l�c h�u, gây t�c ngh�n • Ch�t th�i nông nghi�p nông thôn, mi�n núi:  Phân bón hoá h�c, thu�c tr� sâu, thu�c b�o v� th�c v�t, )  Nhi�m b�n do l� l�t.  Ch�t th�i khu v�c khai thác khoáng s�n và ch� bi�n:
  79. 232 Lê Xuân H�ng  Th�i sét có ch�a các oxyt kim lo�i.  T�ng l��ng �� ��c do khai thác ��t �á �� xu�ng sông su�i.  Xâm nh�p kim lo�i n�ng vào n��c. • S� rò r� hóa ch�t  Các kho tàng ch�a hóa ch�t d�t nát do n��c m�a ch�y tràn.  H�u qu� hóa ch�t do chi�n tranh �� lai. • Ch�t th�i vùng ven bi�n c�a sông.  Ch�t th�i, n��c th�i khu ch� bi�n h�i s�n  Ch�t th�i d� th�a nuôi tr�ng th�y s�n.  Ch�t th�i du l�ch ngh� mát � các khu bãi t�m bi�n.  S� nhi�m b�n do n��c dâng trong bão (v� �ê ng�n m�n)  M�c �� suy thoái ngu�n n��c � khu v�c tri�n khai d� án.  V�n �� nhi�m b�n ngu�n n��c (n��c m�t, n��c d��i ��t).  V�n �� nhi�m m�n ngu�n n��c.  Nhu c�u và hi�n tr�ng c�p n��c.  Nhu c�u s� d�ng n��c (sinh ho�t, công nghi�p, nông nghi�p, nhu c�u khác)  Hi�n tr�ng c�p n��c (t� l� %).  Ti�m n�ng các ngu�n n��c có th� khai thác s� d�ng (n��c m�a, n��c m�t, n��c d��i ��t, n��c khoáng nóng.)  Nh�ng �i�m c�n l�u ý trong �ánh giá khai thác tài nguyên n��c:  �i�m khai khai thác n��c ph�i cách ly v�i ngu�n gây b�n.  Tính toán không khai thác quá m�c cho phép.  Xây d�ng h� th�ng c�p và thoát n��c.
  80. Chng IX: � ÁNH GIÁ CH� T L ��NG MÔI TR��NG 233 1.5. ��nh hu�ng các gi�i pháp kh�ng ch� ô nhi�m  Ch�ng nhi�m m�n. • Không khai thác n��c ng�m quá m�c � vùng ven bi�n. • Xác ��nh ranh gi�i nhi�m m�n c�a ngu�n n��c d��i ��t. • B�o v� và gia c� h� th�ng �ê ng�n m�n.  Ch�ng nhi�m b�n. • Qu�n lý ch�t ch� các ngu�n n��c th�i. • N��c th�i ph�i ���c x� lý tr��c khi �� ra môi tr��ng. • T� ch�c t�t công tác v� sinh môi tr��ng: thu gom rác th�i �ô th� và khu công nghi�p, không �� rác b�a b�i, t� ch�c �� các thùng rác công c�ng • Tu b� ho�c làm m�i h� th�ng thoát n��c �ô th� và khu công nghi�p. • Nghiêm c�m gây ô nhi�m n��c d��i ��t thông qua con ���ng “c�a s� ��a ch�t th�y v�n”. • Xây d�ng các tr�m x� lý n��c t�p trung. • Xây d�ng các tr�m quan tr�c ��nh k� (monitoring) �� theo dõi và giám sát ch�t l��ng n��c.  Ch�ng c�n ki�t ngu�n n��c. • Ch� khai thác n��c trong ph�m vi cho phép � chi�u sâu h� th�p t�i �a. • Tính toán �i�u ki�n th�y l�c cho t�ng khu v�c khai thác n��c. • C�n quán tri�t th�c hi�n các bi�n pháp v� sinh môi tr��ng, ch�ng nhi�m b�n n��c m�t và n��c d��i ��t. • Có k� ho�ch b�o v� r�ng ��u ngu�n �� gi� n��c. • Khai thác h�p lý ngu�n n��c khoáng nóng.
  81. 234 Lê Xuân H�ng 1.6. Các gi�i pháp x� lý và kh�c ph�c ô nhi�m nư�c  V�n �� b�c xúc môi tr��ng n��c hi�n nay � khu v�c d� án. • Xác ��nh ngu�n n��c khu v�c �ang b� ô nhi�m • Các khu v�c b� ô nhi�m. • Ngu�n n��c th�i và rác th�i. • N��c d��i ��t .  Các gi�i pháp kh�c ph�c các s� c� và ch�ng suy thoái ngu�n n��c. • Công tác v� sinh môi tr��ng.  Công tác thu gom rác th�i.  Các ngu�n n��c th�i tr��c khi �� vào môi tr��ng c�n ph�i qua x� lý.  Làm s�ch các ngu�n n��c ao h� trong �ô th�.  Th��ng xuyên có k� ho�ch thông c�ng rãnh, ch�ng ách t�c n��c c�ng rãnh.  Xây d�ng các nhà v� sinh � nông thôn h�p v� sinh.  Tuyên truy�n giáo d�c ng��i dân s� d�ng phân bón hóa ch�t không gây ô nhi�m ngu�n n��c.  Giáo d�c ý th�c b�o v� môi tr��ng. • M�t s� gi�i pháp k� thu�t.  Ch�ng nhi�m m�n.  Ch�ng nhi�m b�n.  Xây d�ng h� th�ng x� lý n��c th�i.  Xây d�ng các bãi rác h�p v� sinh. Kt lun và kin ngh"
  82. Chng IX: � ÁNH GIÁ CH� T L ��NG MÔI TR��NG 235 II. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng ®Êt C�ng nh� n��c và không khí, ��t r�t c�n thi�t ��i v�i cu�c s�ng c�a con ng��i. Nh�ng chính các ho�t ��ng phát tri�n c�a con ng��i l�i làm ô nhi�m ��t r�t tr�m tr�ng và làm thoái hóa ��t r�t nhanh chóng. Ô nhi�m ��t ví nh� là qu� bom n� ch�m. �ây là môi tr��ng ��m cho hàng t� vi khu�n sinh s�ng, khác v�i môi tr��ng n��c, nơi cá b� ch�t và n�i ngay lên m�t n��c, ô nhi�m ��t không trông th�y ngay l�p t�c. �ánh giá hi�n tr�ng môi tr��ng ��t cho m�t khu v�c lãnh th� nh�m m�c �ích tìm ra các nguyên nhân gây ô nhi�m và suy thoái ��t, �� ��a ra các bi�n pháp phòng, tránh và kh�c ph�c, b�o ��m cho s� phát tri�n b�n v�ng c�a m�i ��a ph�ơng. �� ti�n hành �ánh giá hi�n tr�ng môi tr��ng ��t cho m�t khu v�c lãnh th� c�n ti�n hành các công vi�c sau: 2.1. T�ng quan v� s� ô nhi�m và thoái hóa ��t  � Vi�t nam.  � khu v�c th�c hi�n d� án. 2.2. �i�u ki�n t� nhiên và kinh t� - xã h�i khu v�c d� án 2.2. Đ i�u ki�n t� nhiên • V� trí ��a lý vùng d� án (t�nh, khu v�c, t�a ��). • ��a hình, ��a m�o (��ng b�ng, trung du, mi�n núi, ven bi�n, ). • ��a ch�t, ki�n t�o (Các t�ng ��t �á ch�a n��c và cách n��c). • Khí t��ng và th�y v�n (Nhi�t ��, �� �m, ch� �� m�a, bão, áp th�p nhi�t ��i; h� th�ng sông ngòi (sông t� nhiên, sông �ào), ch� �� dòng ch�y, mùa l�, ).  �i�u ki�n kinh t� - xã h�i. • Công, nông, lâm, ng� nghi�p.
  83. 236 Lê Xuân H�ng • H� t�ng cơ s�. • Th�ơng m�i d�ch v�. • Y t�, giáo d�c, v�n hóa . 2.3. Các phư�ng pháp nghiên c�u  Thu th�p và t�ng h�p s� li�u,  Kh�o sát �i�u tra th�c ��a. • �i�u tra và thu th�p s� li�u v� �i�u ki�n t� nhiên. • �i�u tra tình hình s� d�ng ��t, • �i�u tra tình hình s� d�ng phân bón và thu�c b�o v� th�c v�t. • �o ��c và l�y m�u ��t và mô t� hình thái ph�u di�n ��t ngoài tr�i.  Phân tích m�u trong phòng thí nghi�m. • Xác ��nh �� chua c�a �át (pH). • Xác ��nh canxi và Magiê trao ��i. • Xác ��nh hàm l��ng mùn. • Xác ��nh hàm l��ng Nitơ t�ng (��m t�ng s�). • Xác ��nh Nitơ d� tiêu (��m d� tiêu). • Xác ��nh phôt pho t�ng và photpho d� tiêu. • Xác �inh Kali t�ng và Kali d� tiêu. • Xác ��nh t�ng l��ng mu�i tan. • Xác ��nh nhôm thay ��i. • Xác ��nh nguyên t� kim lo�i n�ng (Cd Hg,v.v.)
  84. Chng IX: � ÁNH GIÁ CH� T L ��NG MÔI TR��NG 237 2.4. Hi�n tr�ng môi trư�ng ��t khu v�c d� án 2.4.1. Khái quát hi�n tr�ng s� d�ng ��t  Hi�n tr�ng ��t nông nghi�p. • ��t tr�ng cây ngán ngày (l�ơng th�c, hoa màu). • ��t v��n t�p. • ��t tr�ng c�y lâu n�m.  Hi�n tr�ng ��t lâm nghi�p. • ��t có r�ng t� nhiên. • ��t có r�ng tr�ng. • ��t v��n cây gi�ng nông nghi�p.  ��t chuyên dùng. • ��t xây d�ng. • ��t giao thông. • ��t th�y l�i và m�t n��c chuyên dùng. • ��t di tích l�ch s� v�n hóa. • ��t dùng cho an ninh qu�c phòng. • ��t khai thác khoáng s�n. • ��t làm nguyên v�t li�u xây d�ng. • ��t làm mu�i ven bi�n. • ��t ngh�a trang, ngh�a ��a. • ��t chuyên dùng khác.  ��t �. • ��t � nông thôn. • ��t �ô th� và ��t � �ô th�.  ��t ch�a s� d�ng. (��ng b�ng, ven bi�n, mi�n núi)
  85. 238 Lê Xuân H�ng 2.4.2. Phân lo�i ��c �i�m và tính ch�t các lo�i ��t  Phân lo�i ��t.  ��c �i�m và tính ch�t các lo�i ��t: • ��t phù sa ven sông, • ��t cát ven bi�n. • ��t m�n ven bi�n, • ��t ��m l�y than bùn, • ��t b�c màu, • ��t �en, • ��t vàng �� vùng núi (Feralit - laterit), 2.5. Quá trình hình thành và thoái hóa ��t 2.5.1. Nguyên nhân suy thoái ��t t� nhiên • Quá trình xói mòn, r�a trôi, s�t l�, r�a trôi. • Ng�p úng, l� l�t. • Quá trình Feralit - laterit. • Quá trình gây và l�y hóa. • Quá trình m�n hóa và phèn hóa. • Quá trình cát bay, cát ch�y 2.5.2. S� ô nhi�m và suy thoái ��t do con ngư�i • Thoái hóa ��t do các ho�t ��ng kinh t�. • Ô nhi�m ��t do ch�t th�i và rác th�i công nghi�p và sinh ho�t. • Ô nhi�m ��t do s� d�ng hóa ch�t b�o v� th�c v�t và phân bón hoá h�c. • Ô nhi�m và suy thoái ��t do khai thác khoáng s�n và v�t li�u xây d�ng.
  86. Chng IX: � ÁNH GIÁ CH� T L ��NG MÔI TR��NG 239 • S� thoái hóa ��t do phá r�ng ��u ngu�n và r�ng phòng h�. • S� thoái hóa ��t do h�u qu� chi�n tranh �� l�i 2.6. Các bi�n pháp phòng, ch�ng ô nhi�m và thoái hóa ��t 2.6.1. Các bi�n pháp phòng ch�ng gi�m thi�u thoái hóa ��t do quá trình t� nhiên gây ra  Bi�n pháp ch�ng xói mòn: a/ (bi�n pháp sinh thái nông nghi�p) • Ph� xanh ��i tr�c • �ào m�ơng ��p b�, ch�n dòng ch�y, t�o dòng n��c th�m sâu. • Xây d�ng b� vùng b� th�a, h�p th�y, �i�u ti�t n��c. • �ào h� và h� trên ��i, núi, gi� n��c. • Canh tác ru�ng b�c thang. b/ Bi�n pháp tr�ng r�ng (lâm nghi�p). • B�o v� r�ng ��u ngu�n và r�ng phòng h� ven bi�n. • Giao ��t, giao r�ng theo ngh� ��nh 327. • Tr�ng lo�i cây có r� sâu và cây có tán che ph� ch�ng xói mòn.  Bi�n pháp ch�ng m�n hóa, phèn hóa. • Thau chua, r�a m�n. • Xây d�ng h� th�ng �ê kè ng�n m�n. • Khôi ph�c r�ng ng�p m�n và r�ng chàm �� ém phèn.  Bi�n pháp ch�ng l� l�t, ng�p úng • T�ng c��ng tr�ng r�ng và b�o v� r�ng ��u ngu�n. • Xây d�ng h� th�ng công trình th�y l�i.  Bi�n pháp ch�ng s�t l�, cát bay cát ch�y. • Tr�ng r�ng phòng h� ven bi�n ng�n cát bay các ch�y.
  87. 240 Lê Xuân H�ng • Nghiêm c�m �ào b�i khai thác cát ven sông, chân �ê bi�n, ch�t phá r�ng ng�p m�n gây xói l� b�. 2.6.2. Các bi�n pháp phòng ch�ng gi�m thi�u thoái hóa ��t do các ho�t ��ng kinh t� c�a con ngư�i  Bi�n pháp phòng ch�ng, gi�m thi�u suy thoái ��t do ho�t ��ng kinh t�. • Các ch�t th�i r�n ph�i ���c thu gom, x� lý và chôn l�p h�p v� sinh. • N��c th�i y t� ��c h�i và công ngh�êp nguy hi�m tr��c khi �� ra môi tr��ng ph�i qua x� lý.  Bi�n pháp phòng ch�ng, gi�m thi�u suy thoái đ �t do rác th�i sinh ho�t và công nghi�p. • T� ch�c thu gom rác hàng ngày, • Xây d�ng bãi chôn l�p rác h�p v� sinh.  Bi�n pháp phòng ch�ng, gi�m thi�u suy thoái đ �t do s� d�ng hoá ch�t b�o v� th�c v�t và phân bón hóa h�c. • T�ng c��ng công tác tuyên truy�n ph� bi�n v� tác h�i c�a hóa ch�t b�o v� th�c v�t và s� d�ng �úng theo quy ��nh. • T� ch�c thu gom k�p th�i, tri�t �� các lo�i hóa ch�t b�o v� th�c v�t. • Nghiêm c�m cá nhân tàng tr�, buôn bán, s�n xu�t và v�n chuy�n các lo�i hóa ch�t ��c h�i.  Nghiêm c�m khai thác khoáng s�n t� do, trái phép. 2.7. ��nh hư�ng s� d�ng h�p lý và b�o v� tài nguyên ��t khu v�c d� án 2.7.1. Khu v�c có ti�m n�ng thoái hóa ��t m�nh 2.7.2. Khu v�c có ti�m n�ng thoái hóa ��t trung bình 2.7.3. Khu v�c có ti�m n�ng thoái hóa ��t y�u Kt kun và kin ngh"