Cẩm nang Y tế công cộng y học dự phòng (Phần 2)

Nội dung text: Cẩm nang Y tế công cộng y học dự phòng (Phần 2)

1. PH N V CƠ H I VI C LÀM SAU KHI T T NGHI P I - CƠ QUAN CÔNG TÁC Sau khi t t nghi p, c nhân YTCC và bác s YHDP có th công tác các c quan nh ư: - C quan chính ph và h th ng y t - C quan phi chính ph - Phòng khám, b nh vi n - Các trung tâm y t - Các trung tâm nghiên c u - Các tr ưng i h c, cao ng, trung c p y - Các công ty, nhà máy - Các d án Lnh v c công tác c a bác s YHDP bao quát c l nh v c YTCC, vì vy nh ng ph n ti p theo s trình bày các l nh v c công tác c a bác s YHDP, t c là bao g m c l nh v c c a c nhân YTCC trong ó. Riêng trong h th ng YTDP, c nhân YTCC và bác s YHDP có r t nhi u c h i vi c làm theo s sau: 35 Cẩm nang YTCC & YHDP
2. 36 Cẩm nang YTCC & YHDP
3. II - LNH V C CÔNG TÁC 1. Ho t ng ki m soát b nh truy n nhi m 1.1. Ki m soát các b nh truy n nhi m - Ch o, t ch c tri n khai các bi n pháp phòng ch ng d ch phát hi n s m, áp ng nhanh các d ch xu t hi n trên a bàn qu n lý, không dch lan r ng; - Th c hi n quy trình qu n lý, giám sát d ch bao g m vi c thu th p thông tin có ki m tra, có h th ng, t các c s y t các tuy n trên a bàn và các iu tra v tình hình, chi u h ưng c a d ch b nh, phân tích ánh giá, tri n khai và ánh giá hi u qu các bi n pháp phòng ch ng b nh truy n nhi m gây d ch; - Phát hi n s m, iu tra, x lý, kh ng ch d ch k p th i các v d ch xy ra trên a bàn qu n lý. - Qu n lý h s , d li u v tình hình d ch: s li u chi ti t các t d ch (k c bi n pháp và hi u qu can thi p), các báo cáo ánh giá nguy c hàng nm và ph n h i thông tin k p th i i vi các tuy n. 1.2. Qu n lý vaccine, sinh ph m y t , tiêm ch ng - Ki m soát, b o m ch t l ưng vaccine và sinh ph m trong công tác phòng ch ng d ch; - Th c hi n quy trình tiêm ch ng an toàn; - Khám, phân lo i và t ư v n tr ưc khi tiêm ch ng; h ưng d n bà m, ng ưi nhà sau tiêm ch ng; 1.3. Ki m d ch y t biên gi i - Ki m d ch y t t i t t các các c a kh u biên gi i, sân bay, b n c ng. Ki m d ch y t i v i t t c các i t ưng ki m d ch theo quy nh; - Giám sát vi c th c hi n các bi n pháp an toàn v sinh th c ph m i v i các c s ch bi n và cung ng th c ph m, n ưc u ng t i các c a kh u và trên các ph ư ng ti n v n t i qua biên gi i; - Th c hi n các bi n pháp phòng ch ng vector truy n b nh, các b nh ph i ki m d ch trên các ph ư ng ti n v n chuy n, b n bãi trong khu v c c a kh u theo quy nh; - Ph i h p ki m d ch y t i v i các n ưc chung biên gi i, các n ưc ký k t hi p nh v ki m d ch y t i v i Vi t Nam. 37 Cẩm nang YTCC & YHDP
4. 1.4. Ho t ng phòng ch ng HIV/AIDS - T ch c th c hi n các bi n pháp can thi p gi m tác h i trong d phòng lây nhi m HIV theo ch ư ng trình m c tiêu qu c gia (truy n thông thay i hành vi, can thi p gi m tác h i, ch m sóc h tr ng ưi nhi m HIV, d phòng lây truy n m sang con, qu n lý và iu tr các b nh lây truy n qua ưng tình d c, an toàn truy n máu ); - Th c hi n giám sát HIV/AIDS, các b nh lây truy n qua ưng tình dc theo quy nh. - Tham gia nghiên c u khoa h c, áp d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t trong l nh v c phòng, ch ng HIV/AIDS; - Ti p nh n và tham gia các d án liên quan và các d án qu c t v phòng, ch ng HIV/AIDS ưc giao theo quy nh c a pháp lu t. 2. Ho t ng dinh d ưng c ng ng và an toàn v sinh th c ph m - Tri n khai các ch ư ng trình, ho t ng c i thi n dinh d ưng, phòng ch ng thi u vi ch t dinh d ưng cho các i t ưng và ngành ngh khác nhau, phòng ch ng các b nh m n tính không lây nhi m liên quan n dinh dưng, th c ph m trên a bàn qu n lý; - T ch c t t ngày vi ch t dinh d ưng, tu n l dinh d ưng phát tri n hàng n m nh m t ng c ưng truy n thông ki n th c v dinh d ưng cho nhân dân; - Giám sát dinh d ưng, iu tra trình tr ng dinh d ưng, kh u ph n n và các v n dinh d ưng c bi t khác cho các i t ưng trên a bàn. Tham gia iu tra dinh d ưng nh k ; - iu tra các v ng c th c ph m x y ra trên a bàn; tham gia x lý theo nhi m v ưc giao; - Tp hu n ki n th c v an toàn v sinh th c ph m cho các c s s n xu t, kinh doanh th c ph m trên a bàn qu n lý; h ưng d n, t ư v n cho các c s s n xu t, ch bi n th c ph m áp d ng h th ng qu n lý ch t lưng, an toàn v sinh th c ph m theo tiêu chu n GMP, GHP và HACCP. 3. Ho t ng v s c kh e môi tr ưng và s c kho tr ưng h c 38 Cẩm nang YTCC & YHDP
5. 3.1. Qu n lý giám sát ch t l ưng n ưc, công trình v sinh và b o v môi tr ưng - Giám sát ch t l ưng n ưc và nhà tiêu h gia ình; ki m tra, giám sát các c s y t trên a bàn công tác v qu n lý ch t th i y t ; - iu tra, h ưng d n x lý và báo cáo k p th i lên các c p và c quan h u quan các s c s c kh e môi tr ưng; - Hưng d n, ki m tra, giám sát vi c th c hi n các quy nh v qun lý ch t th i, b o v môi tr ưng c a các c s y t ; - Th c hi n vi c báo cáo hi n tr ng môi tr ưng ngành y t hàng n m theo quy nh; l ưu gi , c p nh t các s li u và các báo cáo v giám sát ch t lưng n ưc và nhà tiêu h gia ình, qu n lý ch t th i y t, các s c s c kh e môi tr ưng ưc iu tra. 3.2. S c kh e tr ưng h c - Qu n lý v s l ưng h c sinh, th c tr ng v sinh h c ưng, qu n lý h s và phân lo i s c kh e, b nh t t t i các c s tr ưng h c theo quy nh; - Ki m tra, giám sát các y u t v sinh tr ưng theo h c nh k ; - Tp hu n chuyên môn, nghi p v v y t tr ưng h c cho cán b làm công tác y t tr ưng h c; - Th c hi n vi c l ưu gi , c p nh t các s li u, thông tin, báo cáo liên quan n công tác s c kho tr ưng h c theo quy nh. 3.3. Phong trào v sinh phòng b nh - Tri n khai th c hi n t t các phong trào v sinh phòng b nh, làng vn hóa s c kho và các phong trào liên quan khác do ngành và a ph ư ng phát ng. 4. Ho t ng v s c kho ngh nghi p phòng ch ng tai n n th ư ng tích - Tri n khai th c hi n tuyên truy n giáo d c v an toàn v sinh lao ng, phòng ch ng b nh ngh nghi p và phòng ch ng tai n n th ư ng tích; - Qu n lý v lo i hình doanh nghi p, các nguy c s c kho ngh nghi p, b nh ngh nghi p ph bi n, t l b nh t t và tai n n lao ng i vi c s lao ng k c các c s y t ; - Ki m tra, giám sát môi tr ưng, iu ki n lao ng hàng n m theo k ho ch i v i c s lao ng có nguy c cao; 39 Cẩm nang YTCC & YHDP
6. - Lp h s v sinh lao ng, xu t gi i pháp c i thi n iu ki n lao ng, nâng cao s c kh e n i làm vi c và ưc c p nh t hàng n m cho các c s s d ng lao ng; - Ki m tra, giám sát v môi tr ưng lao ng và s c kh e ngh nghi p i v i các c s s n xu t kinh doanh hoá ch t, ch ph m di t côn trùng, di t khu n dùng trong l nh v c gia d ng và y t ; - Qu n lý và c p nh t hàng n m h s s c kho ng ưi lao ng trong các c s s d ng lao ng; - Tham gia iu tra, x lý các v nhi m c, tai n n lao ng x y ra ti các c s lao ng khi có yêu c u; - Theo dõi công tác th c hi n các ch chính sách ch m sóc s c kho cho ng ưi lao ng b b nh ngh nghi p theo quy nh; - Qu n lý k t qu giám sát môi tr ưng lao ng, khám s c kh e nh k, b nh ngh nghi p và danh sách ng ưi b b nh ngh nghi p. Th c hi n báo cáo nh k theo quy nh; - T ch c, tri n khai và h ưng d n các ho t ng phòng ch ng tai nn th ư ng tích và xây d ng mô hình im v c ng ng an toàn. 5. Ho t ng phòng ch ng s t rét, các b nh ký sinh trùng, n i ti t, r i lo n chuy n hóa - Ch o và t ch c giám sát, iu tra phát hi n và x lý k p th i ca bnh s t rét (ngo i lai và n i a), các b nh ký sinh trùng khác; - Tri n khai công tác giám sát các vector truy n các b nh ký sinh trùng th ưng g p; - Qu n lý thông tin, d li u, l p b n , bi u theo dõi hàng n m v tình hình d ch t s t rét, m t s b nh ký sinh trùng khác th ưng ; - Tri n khai các bi n pháp phòng, ch ng b nh s t rét và b nh do ký sinh trùng khác, bênh n i ti t, r i lo n chuy n hoá. 6. H t ng xét nghi m - Th c hi n ưc các yêu c u xét nghi m ph c v ho t ng c a các n v khác nh ư xét nghi m vi sinh, xét nghi m ký sinh trùng, xét nghi m v sinh an toàn th c ph m, xét nghi m hóa - lý, sinh hóa, huy t h c - Ti p nh n, óng gói, b o qu n và v n chuy n m u, thanh lý m u, hy m u, tr l i k t qu xét nghi m. 40 Cẩm nang YTCC & YHDP
7. 7. Ho t ng v y h c th m h a - i phó v i th m h a nh m m c ích gi m nh t n th t v sinh mng con ng ưi trong lúc th m h a x y ra; c u ch a n n nhân th m h a, ph c h i s c kh e, gi m thi u di ch ng cho n n nhân; phòng ch ng d ch bnh, b o v môi tr ưng sau khi th m h a x y ra. - Xây d ng k ho ch y t ph c v phòng ch ng th m h a c th qua 4 giai on nh ư ã nêu trong chi n l ưc phòng ch ng th m h a: Ng n ng a, gi m nh - Chu n b - i phó - Ph c hi. 8. Ho t ng truy n thông - giáo d c s c kh e - Xây d ng k ho ch và t ch c th c hi n công tác truy n thông - giáo d c s c kho cho c ng ng; - Xây d ng m ng l ưi cán b làm công tác truy n thông - giáo d c sc kho tuy n d ưi (huy n, xã, thôn b n ) và ch o v chuyên môn, nghi p v cho l c l ưng này; t p hu n chuyên môn nghi p v cho cán b y t, c ng tác viên và các i t ưng làm công tác truy n thông - giáo d c s c kho . - Qu n lý và s d ng các ngu n l c; s n xu t các tài li u v truy n thông - giáo d c s c kho theo qui nh c a Pháp lu t. - Tư v n phòng ch ng b nh t t cho m i ng ưi v i nhi u hình th c khác nhau. - Tham gia công tác nghiên c u khoa h c v truy n thông - giáo d c sc kho . - Th c hi n công tác h p tác qu c t v truy n thông - giáo d c s c kho theo ch tr ư ng, ưng l i c a ng và các qui nh hi n hành c a Nhà n ưc. 9. Ho t ng v s c kh e sinh s n (SKSS) - Xây d ng k ho ch tri n khai các nhi m v chuyên môn, k thu t v ch m sóc và t ư v n SKSS nh ư: - Ch m sóc s c kh e ph n , s c kh e bà m ; - Ch m sóc s c kh e sinh s n ng ưi cao tu i; - K ho ch hóa gia ình; - Phá thai an toàn; 41 Cẩm nang YTCC & YHDP
8. - Phòng, ch ng các b nh nhi m khu n ưng sinh s n, b nh lây truy n theo ưng tình d c; - Ch m sóc SKSS v thành niên; - D phòng iu tr vô sinh, d phòng iu tr s m ung th ư ưng sinh s n; - Ch m sóc s c kh e tr em, phòng ch ng suy dinh d ưng. Ch o, h ưng d n và giám sát chuyên môn, k thu t v các ho t ng thu c l nh v c ch m sóc SKSS i v i các c s y t c p c s ; - T ch c tri n khai th c hi n công tác thông tin, giáo d c, truy n thông v l nh v c ch m sóc SKSS trên các ph ư ng ti n thông tin i chúng; - Tham gia nghiên c u khoa h c, ng d ng các ti n b khoa h c, k thu t v l nh v c ch m sóc SKSS; - Qu n lý và t ch c th c hi n các d án thu c ch ư ng trình m c tiêu y t qu c gia và các d án khác thu c l nh v c ch m sóc SKSS; các dch v v ch m sóc SKSS theo quy nh c a pháp lu t. 10. Ho t ng v dân s - k ho ch hóa gia ình: - Theo dõi, qu n lý bi n ng t ng, gi m dân s , xu t các gi i pháp iu ch nh m c sinh và t l phát tri n dân s ; - Hưng d n, ki m tra vi c th c hi n các quy nh c a pháp lu t i vi các ho t ng d ch v t ư v n k ho ch hóa gia ình và qu n lý các ph ư ng ti n tránh thai; qu n lý các d ch v k ho ch hóa gia ình; - Hưng d n, ki m tra vi c tri n khai th c hi n các án, mô hình liên quan n quy mô dân s - k ho ch hóa gia ình. - Theo dõi, t ng h p v c c u dân s theo gi i tính và tu i; - Hưng d n, ki m tra vi c th c hi n các quy nh c a pháp lu t m b o b ng gi i tính theo quy lu t sinh s n t nhiên; - Tham gia các nghiên c u khoa h c, ng d ng ti n b khoa h c và công ngh trong l nh v c Dân s - K ho ch hóa Gia ình. - Tp hu n, b i d ưng chuyên môn, nghi p v dân s - k ho ch hóa gia ình cho cán b chuyên trách và c ng tác viên dân s - k ho ch hóa gia ình c p c s . 42 Cẩm nang YTCC & YHDP
9. 11. Ho t ng qu n lý y t - kinh t y t - qu n lý b nh vi n: - Qu n lý y t : L p k ho ch giúp cho các c s y t và các d ch v ch m sóc s c kh e có kh n ng ư ng u v i hi n t i và d ki n t ư ng lai. Bao g m vi c xác nh làm vi c gì, lúc nào và làm nh ư th nào. ánh giá, o l ưng và xem xét, so sánh, i chi u các k t qu t ưc c a m t ch ư ng trình/ho t ng trong m t giai on nh t nh nào ó v i m c ích ra; xem xét các v n n y sinh ra trong quá trình th c hi n và tìm ph ư ng án iu ch nh. - Kinh t y t : V n d ng lý thuy t kinh t h c và kinh t y t vào qu n lý ngành y t , giúp các nhà qu n lý y t nâng cao ch t l ưng ho ch nh chính sách, ra quy t nh và l p k ho ch cho ch ư ng trình, n v , và h th ng y t . ng th i nó c ng nghiên c u cách s d ng và phân b ngu n l c m t cách t i ưu và hi u qu nh t nâng cao s c kh e c ng ng. - Qu n lý b nh vi n: T ch c và tham gia các h at ng y t công lp c ng nh ư c a các t ch c phi chính ph v qu n tr ngu n nhân l c, k toán qu n tr , marketing, d ch t h c; qu n lí iu hành, ph trách các nhi m v kinh t và qu n tr các c s kinh doanh, c quan nghiên c u, giáo d c; qu n lí ch ư ng trình y t , l ưu tr , qu n lí h s b nh án, t ch c iu d ưng, môi tr ưng, d ưc, b o hi m y t 12. M t s ho t ng khác: - Tham gia vào công tác gi ng d y và nghiên c u trong các tr ưng i h c, cao ng, trung c p v i vai trò là gi ng viên chính ho c gi ng viên kiêm nhi m. - Là cán b y t trong các c quan xí nghi p v i nhi m v khám tuy n và khám s c kho nh k cho ng ưi lao ng; xét nghi m sinh hoá, ki m nghi m th c ph m; ki m soát an toàn c a môi tr ưng lao ng 43 Cẩm nang YTCC & YHDP
10. PH N VI CÁC K N NG C N THI T I - NGO I NG i v i ngành y, ngo i ng có vai trò r t quan tr ng trong h c t p cng nh ư công tác và có th kh ng nh ây là tiêu chí không th thi u i vi các nghiên c u khoa h c ch t l ưng cao. M t khác ngo i ng còn giúp chúng ta c p nh t thông tin m i t th gi i bên ngoài, các công trình nghiên cu liên t c ưc công b , các tài li u chuyên ngành c a các n ưc trên th gi i. ó c ng chính là m t trong nh ng lý do mà ngo i ng luôn là m t trong nh ng môn h c quan tr ng trong ch ư ng trình giáo dc n ưc ta hi n nay. i v i sinh viên chuyên ngành YTCC - YHD ngo i ng là chìa khóa thành công và c ng là th ưc o m c tr ưng thành ngh nghi p c a mi chúng ta. Ngành YTCC và YHDP hi n ang r t phát tri n m nh m trên toàn th gi i, nh ng nghiên c u, các bài báo cáo chuyên ngành, nh ng thành t u y h c ưc công b b i nhi u th ti ng, nh ưng nhi u nh t v n là ti ng Anh. Vì v y, s d ng ngo i ng thành th o tr thành m t k n ng thi t y u. Vi m i sinh viên chúng ta, là ng ưi thành công trong l nh v c YTCC và YHDP c a mình, m t trong nh ng k n ng quan tr ng mà m i chúng ta c n ph i có là s d ng ưc và thành th o m t ngo i ng mà c bi t là ti ng Anh v i nh ng yêu c u c b n sau: - Thành th o các k n ng nghe, nói, c, vi t c b n; - Có v n ti ng Anh chuyên ngành ph c v cho r t nhi u ho t ng trong l nh v c y t nh ư: c và d ch ưc tài li u n ưc ngoài, vi t báo cáo b ng ti ng Anh, tìm hi u thông tin, h i th o, thuy t trình v các nghiên c u; - Có kh n ng giao ti p t t b ng ti ng Anh có th t tin trao i cùng v i các ng nghi p n ưc ngoài, m r ng c h i giao l ưu, h c h i kinh nghi m và nâng cao tay ngh - Ngoài ra, s d ng thành th o ti ng Anh và ngo i ng nói chung cng có vai trò r t l n trong i s ng h ng ngày c a m i ng ưi. Lp nhóm h c ti ng Anh và t ch c sinh ho t câu l c b ưc coi là mt h ưng vô cùng hi u qu trau d i k n ng thi t y u. V i nh ng ho t 44 Cẩm nang YTCC & YHDP
11. ng b ích nh ư: nói chuy n, trao i các v n chuyên ngành, kh nng ti ng Anh c a sinh viên s ưc c i thi n nhanh chóng. i v i sinh viên tr ưng i H c Y D ưc Hu thì ch c h n tham gia Câu l c b Anh Vn (English Club (EC)) do oàn tr ưng ph trách là m t l a ch n h p lý và b ích. Khi tham gia CLB, sinh viên s có môi tr ưng sinh ho t lý thú, b ích giúp trau d i v n ti ng Anh. V i s giúp c a Ban giam Hi u, oàn thanh niên, H i sinh viên, ban ch nhi m CLB th ưng xuyên t ch c nh k vào sáng th 7 hàng tu n v i nhi u n i dung phong phú thu hút s tham gia c a các thành viên CLB. Bên c nh ó CLB còn t ch c các bu i ti c chào ón Giáng Sinh, n m m i các bu i giao l ưu v i các b n sinh viên và t ch c n ưc ngoài và c bi t là ưc tham gia cu c thi “ vui Anh v n” m i n m m t l n luôn em l i không khí sôi n i, gi phút giao lưu, th ư giãn thú v cho các bn sinh viên trong toàn tr ưng. Bên c nh ó nhi u b n sinh viên, c bi t là sinh viên Tr ưng i hc Y D ưc Hu ã ch n cho mình m t cách h c d dàng h n, ó là n các trung tâm ngo i ng h c t p. T i ây v i các giáo viên b n ng , nh ng ng ưi có nhiu kinh nghi m lâu n m trong vi c tuy n t ki n th c ngo i ng , giúp các b n làm quen v i môi tr ưng ti ng Anh, ưc trao i tr c ti p v i nh ng ng ưi b n ng . ó c ng là m t ph ư ng pháp h c r t t t có th làm quen ưc v i cách giao ti p, v n hóa h i tho i c ng nh ư tránh kh i s b ng khi giao ti p ti ng anh. Xin gi i thi u v i các b n m t s trung tâm ti ng anh ào t o ch ng ch A,B,C, TOEIC, TOEFL có ch t l ưng cao t i thành ph Hu nh ư: - Trung tâm Ngo i ng Âu L c . - Trung tâm ào t o Anh ng giao ti p – HueITEC. - Trung tâm Ngo i ng CENFOL, Tr ưng i h c Ngo i ng Hu . - Trung tâm Ngo i ng tin h c CADAFOL, tr ưng C SP Th a Thiên Hu - Sinh viên c ng có th t trau d i kh n ng s d ng ngo i ng qua mng internet, m t s website ưc ánh giá khá cao trong l nh v c này, ví d nh ư ama.edu.vn, tienganh.com.vn, lopngoaingu.com, luyenthianhvan.org Ngoài ra b n còn có th ch n cách h c cùng lúc hai ch ư ng trình (chính quy), ho c thi vào h v a h c v a làm (không chính quy) do Tr ưng 45 Cẩm nang YTCC & YHDP
12. i h c Ngo i ng Hu ào t o, sau khi t t nghi p b n s ưc c p b ng c nhân ti ng Anh, hình th c ào t o này c ng khá hay và phù h p v i sinh viên y d ưc. II - TIN H C Ngo i ng và tin h c có m i quan h khá g n g i v i nhau. N u b n gi i ti ng Anh thì b n có th ti p c n r t nhanh v i nh ng ki n th c tin hc, có th s d ng hi u qu các ph n m m ng d ng ph c t p. Ng ưc l i, nu b n rành v tin h c, internet, b n có th h c ngo i ng qua các ph n mm h tr , các website h c tr c tuy n Tin h c c b n: i v i nh ng sinh viên và nh ng ng ưi công tác trong ngành YHDP, YTCC, k n ng tin h c là vô cùng quan tr ng và c n thi t. có th vi t m t bài t p nhóm, m t bài báo cáo, hay t ng h p các thông tin và s li u thu th p ưc, hay là vi t m t tài nghiên c u khoa hc, mt án thì b n u c n n k n ng tin h c c a mình nh ư s dng thành th o các ph n m m Word, Excel và Powerpoint. Bi t thêm v Thi t k Web, Thi t k Photoshop là m t l i th cho ng ưi làm YTCC, YHDP b i có th ng d ng trong công tác giáo d c – nâng cao s c kh e thông qua kênh thông tinh truy n thông. Tin h c th ng kê: c bi t ng ưi h c YTCC và YHDP sau khi t t nghi p ph i có k n ng v th ng kê. ây là m t th m nh riêng ưc ánh giá cao c a ng ưi h c YTCC và YHDP. Th ng kê giúp ích trong vi c phiên gi i các s li u, các v n s li u c ng ng thông qua các ngu n s li u có s n, thu th p, iu tra nh m tìm ra v n th ưng g p c ng ng. Ngoài ra tin h c th ng kê có th ki m soát và cung c p các thông tin mt cách chính xác d a trên gi thuy t th ng kê và tính toán. Có th s dng trong các nghiên c u Lâm sàng và C ng ng. Tuy nhiên, m t iu mà ngưi h c th ng kê c n ph i hi u, chúng ta hc th ng kê nh m m c ích gì: Chúng ta bi t khái ni m mù ch , mù ch là ng ưi có th nhìn th y v n b n nh ưng không hi u ch trong v n b n. Và ng ưi mù th ng kê c ng v y ch có th nhìn th y con s th ng kê mà không hi u các con s th ng kê. Vì v y m c tiêu hàng u c a nh ng ng ưi h c th ng kê là xóa mù th ng kê: hi u ưc ý ngh a c a s th ng kê, iu này là quan tr ng nh t i v i ng ưi h c th ng kê ch không ph i là th c hi n các l nh trong máy tính mà ph i hi u ưc ngh a k t qu . Trên n n t ng ki n th c th ng kê, ng ưi s d ng có th dùng các ph n m m th ng kê khác nhau phân tích s li u, nh ư: SPSS (b n 46 Cẩm nang YTCC & YHDP
13. quy n); STATA (b n quy n); EXCEL (b n quy n); SAS (b n quy n); R- software (ph n m m mã ngu n m - free); Epi info 2002 for window (b n quy n) ; Epi info 6.04 (free). ây là các ph n m m ưc s d ng ph bi n trong phân tích th ng kê nghiên c u trên các bài báo trong n ưc, lu n v n cng nh ư các bài báo n ưc ngoài. Thêm 2 ph n m m không kém ph n quan tr ng v i trong quá trình làm s ch s li u là: EPI DATA ( ưc s d ng trong nh p li u, giao di n khá d dàng cho ng ưi s d ng và có th chuy n qua ph n m m khác phân tích s li u) và Startrasfer (Ph n m m chuy n uôi s li u trong quá trình phân tích). Xu h ưng chung là v n b n quy n i v i các ph n m m th ng kê vì th khuy n khích ng ưi dùng s dng các ph n m m m , mi n phí. Ngoài các ph n m m th ng kê, b n c ng c n có các k n ng v vi c tìm tài li u, trích d n tài li u, ph n m m ó là: Endnote. Bn có th tìm c m t s tài li u có liên quan nh ư: - Sách H ưng dn phân tích s li u b ng ph n mm SPSS – PGS.TS Võ V n Th ng - Cm nang YTCC “H ưng D n s d ng ph n m m Epidata, Transfer”. C m nang l ưu hành n i b sinh viên – Nhóm sinh viên, cu sinh viên YTCC - Cm nang YTCC “H ưng d n s d ng ph n m m Stata và R c bn” C m nang l ưu hành n i b sinh viên – Nhóm sinh viên, cu sinh viên YTCC - Cm nang hưng d n s d ng ph n m m tìm, trích d n tài li u Endnote – Bn Ti ng vi t. - Download các phiên b n ph n m m trên: Ytcchue.blogspot.com - Nhóm sinh viên - cu sinh viên YTCC - Các trang web: Statistics.vn; Ytecongcong.com Và công ngh thông tin còn có th áp ng ưc y u c u c i thi n iu ki n làm vi c c a nhân viên y t nh ư tinh gi n; thông tin trao i; giám sát và ào t o. Công ngh thông tin còn ưc ng d ng trong y t : nh ư qu n lý h s b nh nhân (h s in t ); thông tin b nh lý (th ư vi n in t); thông tin v thu c (kê n in t ); giám sát iu tr (báo ng in t ,.). Nh ng nh h ưng c a công ngh thông tin ã làm gi m h n 60% các sai l m trong y khoa có th gây ra s c . Mt trong nh ng im chú ý c a công ngh thông tin ng d ng trong y t ó là “y t in t ”. 47 Cẩm nang YTCC & YHDP
14. III – K N NG H C TÍCH C C Ph n này xin ưc trích d n bài vi t c a PGS.TS. inh H u Dung, trong cu n "C m nang h c tích c c cho sinh viên y khoa", i h c Y Hà Ni - NXB Y h c, 2011. Bài vi t này c p n k n ng h c tích cc c a sinh viên y khoa nói chung, thi t ngh nó c ng s r t b ích v i các b n sinh viên YTCC và YHDP. 1. Bi t rõ "bia" c a mình Ng ưi i h c ph i bi t rõ m c tiêu h c t p nh ư ng ưi i t p b n ph i bi t rõ bia c a mình. Chân lý là nh ư v y nh ưng nhi u sinh viên y khoa v n c "t p b n" ra ngoài bia! D ưi ây xin nêu m t s ví d v nh ng sinh viên nh ư v y (mong r ng trong s ó không có em). Ví d 1. Sinh viên y thu c các h ào t o bác s y khoa, c nhân iu dưng, c nhân YTCC khi h c v m t vi khun gây b nh l i quan tâm n k thu t nuôi c y phân l p và nh danh h n kh n ng và c ch gây b nh ca vi khu n; khi h c v kháng sinh l i quan tâm n quy trình th c hi n và các y u t k thu t nh h ưng n k t qu h n là nguyên lý và m c ích. Li bình. K thu t nuôi c y phân l p và nh danh vi khu n; quy trình làm kháng sinh và các y u t k thu t nh h ưng n k t qu là "ngoài bia" i v i các sinh viên không (ho c ch ưa) h c chuyên khoa vi sinh. Ng ưc l i, kh n ng và c ch gây b nh c a vi khu n, nguyên lý và mc ích c a kháng sinh m i thu c vào "vòng trong c a bia". Ví d 2. Sinh viên h ào t o bác s a khoa khi h c v các b nh c p cu ngo i khoa l i quan tâm n ch n oán phân bi t các th lâm sàng h n ch n oán nh h ưng s m; quan tâm n các ph ư ng pháp và quy trình ph u thu t h n thái x trí ban u và k n ng s c u. Li bình. Nu trong t ư ng lai, em không ph i là bác s ngo i khoa thì không òi h i em ph i ch n oán phân bi t các th lâm sàng c a m t b nh cp c u ngo i khoa, nh ưng r t c n có n ng l c ch n oán nh h ưng s m chuy n b nh nhân k p th i n các c s ngo i khoa, nhi u b nh n u n mu n thì nhà ngo i khoa gi i c ng bó tay ho c b nh nhân s ph i ch u nh ng bi n ch ng, di ch ng áng ra không có. Sinh viên a khoa c ng ph i h c n n i n ch n v thái x trí ban u và k n ng s c u b nh nhân dù em không có ý nh chuyên khoa ngo i. Trong t ư ng lai em làm vi c b t c c s y t nào, tr ưc m t tình 48 Cẩm nang YTCC & YHDP
15. hu ng c p c u em v n ph i ra quy t nh x trí ban u úng và có k nng s c u t t. Nh ng công vi c này quan tr ng, có vai trò s ng còn i vi tính m ng b nh nhân. Ví d 3. Sinh viên h ào t o c nhân xét nghi m khi h c môn n i khoa l i say s ưa v i ch n oán lâm sàng và ph ư ng pháp iu tr . Li bình. Sinh viên h ào t o c nhân xét nghi m ưc (ho c ph i) hc m t s h c ph n b nh h c không ph i t o n ng l c ch n oán lâm sàng và ch a b nh. M c tiêu chính ph i ưc quan tâm là nhu c u v xét nghi m c a th y thu c lâm sàng, ý ngh a và giá tr th c ti n ca các ph ư ng pháp ch n oán c n lâm sàng, s h p tác gi a b nh phòng và phòng xét nghi m. Ch ư ng trình h c t p v n ã n ng, nhi u khi sinh viên chúng ta l i còn t x p thêm lên vai mình nh ng th không c n thi t. Khi ch ưa nh hưng chuyên khoa, ch ưa v i h c nh ng gì mang tính c thù chuyên khoa mà trong t ư ng lai n u không i chuyên khoa ó thì không bao gi ưc làm và không bao gi làm ưc! Em h i n u có nguy n v ng i chuyên khoa ó thì sao? C cho là mong mu n c a em ch c ch n t ưc (m c dù ch c ch n là ch ưa ch c ch n!), thì em v n c n t "ki m ch " tình yêu y và ch n khi h c chuyên khoa (th ưng là sau i h c). Ng ưi i h c ph i bi t rõ m c tiêu h c t p nh ư ng ưi i t p b n ph i bi t rõ bia nào là c a mình. 2. H c "b t bình ng" Các n i dung trong m t bài v n d không bình ng nhau, có ph n chính, ph n ph . Trong m i bài l i có ý chính, ý ph . Ta có th coi m i bài nh ư m t vùng a hình m p mô, khi coi cao ca m i ph n, m i ý t l thu n v i m c quan tr ng c a m i ph n, m i ý ó. Em c n "phiên d ch" bài h c thành m t "b n a hình" tr ưc khi c gng nh nó. Khi ã "phiên d ch" ưc r i, im nào càng cao càng ưc ưu tiên. Em hãy hình dung n u tháo n ưc vào nh ng vùng a hình ó, ch nào càng ng p n ưc mu n càng ph i hi u k, nh lâu. Ôn t p xong m t bài em không nên ch xem mình ã nh ưc bao nhiêu. Quan tr ng h n em c n xem mình ã h c n m c làm "b t bình ng" ưc các n i dung c a bài ch ưa. Em có th t ki m tra b ng cách xem xét kh n ng "co" bài c a mình. Thí d bài có dài 4 trang em hãy 49 Cẩm nang YTCC & YHDP
16. th thu l i thành 2 trang, thành 1 trang, th m chí ch còn n a trang, sao cho ph n l ưc i không có nh ng ý quan tr ng h n b t k ý nào trong b n thu ng n. Nu b n thu ng n còn m c các l i d ưi ây là em ch ưa th t s thành công trong vi c h c cho "b t bình ng": - Em c m th y r t khó kh n trong vi c thu ng n và ch có th thu ng n ưc m t m c thu (thí d 4 trang thành 2 trang). - Trong b n thu ng n em v n dùng các câu c a sách - em m i ch rút ng n b ng cách c t b t câu ch ch ưa bi n i ưc câu! - Tt c các ph n c a bài u ưc co ng n theo m t t l nh ư nhau. - Bn thu ng n c a em ch là m t b n vi t tên các m c và các ti u m c. Trong quá trình so n b n thu ng n em c vi c m sách v àng hoàng, ngh a là vi c này ưc ti n hành ngay t khi em ch ưa thu c bài! Sau khi em ã vi t ưc nh ng b n thu ng n có ch t l ưng t t, v i m t s mc dài ng n khác nhau thì em không ch hi u bài m t cách sâu s c mà cng s thu c bài. Thi xong em s quên r t nhi u, nh ưng h c b t bình ng thì s quên c ng b t bình ng, em s ít b quên nh ng iu áng nh và s ít ph i nh c nh ng iu áng quên. Ng ưi h c xoàng, h c v t sau khi ã ôn i ôn l i, nh h t m i chi ti t, mà nhìn bài v n "ph ng" nh ư trang gi y! Ng ưi h c t t càng ôn t p k càng th y bài "g gh ". Hc b t bình ng em s không quên nh ng iu c n nh và không nh nh ng iu áng quên - Hc ph i bi t quên! 3. c sách tr ưc khi nghe gi ng Lúc u tôi c b n kho n không bi t có nên t cái tên c a bài vi t này nh ư v y không? B i vì có th m t s em v a nhìn th y " c sách tr ưc khi nghe gi ng" ã l t ngay sang trang khác, không mu n tìm hi u cái ph ư ng pháp h c t p xem ra b t h p lý này. c sách tr ưc khi nghe gi ng! Ch ưa nghe gi ng ã v i c sách làm gì cho kh , cho lãng phí th i gian! Nghe gi ng xong c sách có ph i mau hi u h n không? Tôi ang c, ang h c nh ng bài th y ã gi ng r i còn ch ưa xong, l i còn khuyên tôi " c tr ưc"! 50 Cẩm nang YTCC & YHDP
17. Nu ã "trót" c n ây, xin em c kiên nh n c ti p xem có th ch t l c ưc chút ít có lý nào ch ng. Tr ưc h t c n nói v cách c sách tr ưc khi nghe gi ng nh ư th nào, sau ó m i bàn n cái l i c a vi c làm này, b i vì hi u qu tùy thu c rt nhi u vào cách c. Nên c theo trình t sau: 1. c nhanh toàn bài. c xong d ng li suy ngh m t cách khái quát v nh ng n i dung chính y u ưc c p n trong bài. 2. c l i phát hi n nh ng thu t ng và nh ng khái ni m m i. Có th là m i g p l n u, ho c em có c m giác mình ã g p âu ó ri nh ưng v n còn th y l . Hãy tìm hi u ý ngh a thu t ng và n i dung các khái ni m. 3. c ch m hi u t ng ph n. G p nh ng ch khó hi u hãy d ng l i suy ngh , c g ng hi u n m c t i a (t i a so v i kh n ng c a mình ch không ph i t i a ý c n ph i hi u!). T t nhiên m c hi u ca m i ngưi r t khác nhau. iu y không quan tr ng. Mi n là em ã h t s c c g ng suy ngh . Sau khi c xong m i on em nên t xp m c hi u c a mình làm 3 b c: hi u y t tin, hi u nh ưng không ưc t tin l m và ch ưa hi u; t ư ng ng có th ánh d u +, +/- và - vào l (n u là sách riêng c a em). 4. i chi u v i m c tiêu h c t p. Sau khi "nghiên c u" h t c bài em nên t ánh giá xem m c tiêu nào mình ã t ưc t ư ng i tr n vn? M c tiêu nào ã t ưc m t ph n? M c tiêu nào h u nh ư ch ưa thu nh n ưc gì? 5. So n câu h i v t t c nh ng gì em ch ưa hi u. Ch ưa hi u mà t ưc câu h i c ng áng quý l m! Tr ưc h t nên t nh ng câu h i sát v i m c tiêu h c t p. Không nên c g ng "sáng t o" ra nh ng câu hi th t khó mà ngay c th y có khi c ng ch u (nh ng câu h i "ch t ng ưi"!). Nh ưng tôi c ng ph i nói thêm r ng có nh ng câu h i c a sinh viên r t hay, có khi còn giúp cho th y n y sinh m t ý t ưng mi, m t h ưng nghiên c u m i c sách tr ưc khi nghe gi ng có l i gì? 1. Em s d dàng ti p thu khi nghe gi ng vì em ã n m vng các thu t ng , các khái ni m. Do qu th i gian cho m i bài có h n, th ưng th y ch gi i thi u nhanh m t l ưt nh ng thu t ng , 51 Cẩm nang YTCC & YHDP
18. nh ng khái ni m m i. Th y càng không có th i gian gi ng l i các thu t ng và các khái ni m ã ưc c p n các bài trưc. 2. Em s t p trung nghe gi ng h n vì em mu n xem xét nh ng iu mình t cho là hi u, có hi u úng không? c bi t em ang tr ng thái ch ón nghe gi ng nh ng iu khi c sách em ã h t sc c g ng mà v n ch ưa hi u ưc, nh ư "n ng h n ch m ưa"! Nh ng ki n th c ó s ưc em ón nh n nhanh chóng và s nh rt lâu. 3. Em s ghi chép m t cách ch n l c h n. Em không ph i c m u cm c v i vàng ghi chép t t c nh ng iu th y gi ng vì em bi t nh ng gì ã có trong sách, nh ng gì không. Cùng v i cái l i này, em s có nhi u th i gian ch m chú nghe gi ng, b i không ph i lúc nào th y c ng ch t t c các em ng ưng bút m i gi ng ti p - tr khi th y gi ng theo "ph ư ng pháp" c chính t . 4. Em s có iu ki n tham gia tích c c trong bu i d y-hc. Khi th y áp d ng ph ư ng pháp d y-hc tích c c, s ho t ng c a sinh viên trên l p s nhi u h n. Th ưng thì th y yêu c u c sách tr ưc. Nh ng câu h i th y t ra th o lu n òi h i ph i vn d ng nh ng ki n th c ã có. N u không c sách tr ưc, em s không tham gia ý ki n ho c có nh ưng s r t h n ch . Cu i cùng c n ph i nh n m nh r ng n u nhìn bao quát c quá trình hc t p, vi c c sách tr ưc khi nghe gi ng không làm em t n thêm th i gian. B n l i ích trên s giúp em nhanh hi u bài h n, hi u sâu s c h n và nh lâu h n, vì v y th i gian ôn t p rút ng n ưc th ưng nhi u h n so v i th i gian em c n c sách tr ưc. c sách tr ưc khi nghe gi ng em s ti p thu hi u qu h ơn, ghi chép ch n l c h ơn và tham gia th o lu n tích c c h ơn. 4. Cách áp ng tích c c sau khi nghe câu h i ca th y. t câu h i là ph ư ng pháp r t hay ưc các th y cô s d ng trong quá trình d y h c tích c c. Cách áp ng sau khi nghe câu h i c a th y s cho th y em là ng ưi h c t p tích c c ch ng hay th ng. Mt s em c t ra mình bình th n nhìn m t vt gì ó ho c nhìn ra xa x m, u mông lung không ngh ng i gì v câu h i, ch âm âm câu th n chú mong sao th y mình ng ch nh mình! Cho n khi may m n nghe 52 Cẩm nang YTCC & YHDP
19. th y c tên ng ưi khác thì m i h t nín th , hít m t h i th t sâu r i c t t th ra cho th t nh nhàng! R i ro b th y c úng “quí danh” thì gi t th t, ri gan d ng i im ho c d ng c m ng d y chào c ! Mt s em khác thì t ra “tích c c ch ng” h n, v i vàng m sách v ki m tìm câu tr l i. Không hi m khi em tìm ưc n i dung mong mu n, em s tr l i úng, ưc th y khen và b n bè thán ph c. R t có th là nh ư v y! V hình th c lo i này xem ra r t t t nh ưng hi u qu th c t thì không ưc t t l m. Em s ngh tôi ang bàn lu n v v n o c, và em ã có ngay lý l b o v , r ng ây ang lúc th o lu n ch không ph i trong khi ki m tra hay khi thi, vì v y em có quy n m sách v . Lý l c a em hoàn toàn úng. Tôi không phê phán em vi ph m n i quy, quy ch h c tp. Tôi ch mu n nói r ng vi c làm có v tích c c c a em, v b n ch t không ưc tích c c cho l m. B i vì làm nh ư v y em ch ng c n ph i ng não, ch c n m v tìm và tr l i ngay ki n th c còn r t t ư i s ng! Trong a s trong a s tr ưng h p, nh ng iu em v a nói s tho ng qua trong u óc em nh ư gió tho ng qua c n phòng m c c a tr ưc và c a sau! y là ch ưa k khi em ch ưa k p tìm ra ý gì, ã b th y g i hay áp án ã ưc m. Trong nh ng tr ưng h p nh ư v y ki n th c ít khi ưc l ưu l i ho c có lưu l i nh ưng không ưc h n sâu trong v não. Tr ưc m i câu h i c a th y, thái tích c c nh t là c l p suy ngh , huy ng v n li ng ã có chu n b câu tr l i c a riêng mình. N u em ã nm ch c v n th y h i thì vi c này th t d dàng và không có gì ph i bàn nhi u. Tuy nhiên, cùng là ng ưi có n m ch c v n nh ư nhau nh ưng cách áp ng v n khác nhau. M t ng ưi ch ng i th , n u th y ch nh tr l i, không thì thôi. M t ng ưi v n t p trung suy ngh , tìm cách ch nh l i sao cho câu tr l i ng n g n, m ch l c và sát v i ý th y nh t. Trong tr ưng h p em ch ưa th t n m ch c v n , ch ưa t tin l m, thì cng ng v i vàng m sách, m v ki m tra, ng v i th o lu n v i ng ưi xung quanh. Em hãy t mình ánh giá l i xem, trong suy ngh ý nào ch c ch n úng, ý nào có nhi u kh n ng úng và ý nào em cho là có nhi u kh n ng sai? N u ã có s ph n tích, phán xét nh ư v y, lúc áp án ưc m ki n thúc c a em s ưc ch nh l i và em s nh r t lâu. Tr ưng h p x u nh t là, sau khi nghe xong câu h i c a th y, trong u em ch ưa th y ló ra m t tia sáng nào. Xin em c ng ng m sách v , cng ng h i ng ưi xung quanh, và t t nhiên c ng ng l ng tránh. M t sinh viên h c t p tích c c không cho phép suy ngh ngay r ng mình hoàn 53 Cẩm nang YTCC & YHDP
20. toàn b t l c tr ưc b t k câu h i nào! Em hãy c g ng huy ng t t c v n li ng có câu tr l i c a riêng mình, dù ch là câu tr l i còn r t s sài và ch ưa ch c úng. Có ý tr l i v a xu t hi n l i b em ph nh ngay. Và cu i cùng có th em không tìm ưc câu tr l i, nh ưng không sao, mi n là em ã th c s c g ng suy ngh . Em s ón nh n ý ki n c a em ho c c a b n và l i gi ng gi i c a th y hi u qu cao h n nhi u so v i tr ưng h p em lng tránh suy ngh . Không ít tr ưng h p khi nghe th y v a t câu h i, em t ưng nh ư mình hoàn toàn b t l c, nh ưng v i tinh th n “ti n công” nh ư trên ch sau ít phút em s l i tìm ưc câu tr l i, ôi khi câu tr l i còn hoàn h o n a! Mt s em phàn nàn l p thì ông ng ưi, có tích c c suy ngh i n a, my khi ã ưc (hay ã “b ”) th y h i n mình. Th ưa em, n u ã th t s suy ngh có ưc câu tr l i c a riêng mình, r i sau ó i chi u v i ý ki n c a các em và l i gi ng gi i c a th y xem ý nào úng, ý nào sai, thì cho dù em không ưc ng lên trình bày ý ki n c a mình, i v i l p úng là em ch ưa phát bi u nh ưng i v i cá nhân em thì v b n ch t em ã ưc phát bi u r i! Sau khi nghe câu h i c a th y, cách áp ng tích c c nh t là huy ng v n li ng chu n b câu tr l i cho riêng mình. 5. Tranh th s h p tác c a b nh nhân khi h c trên lâm sàng Khi i th c t p các b nh vi n, m t trong nh ng khó kh n c a sinh viên là b b nh nhân “tr n” không cho th m khám. i v i nh ng b nh hi m g p, khó kh n ó càng l n h n, b i vì b nh nhân ã b quá nhi u ng ưi “quan tâm”! Mt s em c tình d u cái danh sinh viên, nh ng mong ti p c n v i bnh nhân d dàng h n Nh ưng r i s m mu n cái uôi v n c l ra! n lúc y thì ch còn cách chui xu ng t cho kh i ng ưng! M t s em khác thì t n d ng cái uy th y phân công ph trách b nh nhân è ép h ph i bng lòng cho khám. Phép này không nh ng làm m t i cái phong t mu, mà hi u l c c ng ch có i v i nhng b nh nhân m i nh p vi n. Còn nh ng b nh nhân giàu kinh nghi m, các em không th “ép” ưc h âu. Tôi còn nh trong k thi lâm sang n i khi ang h c n m th t ư (h i y n m th t ư h c n i, ngo i, s n, nhi) m t b n n t d ưng khóc hu hu! H i ra m i bi t bnh nhân mà b n b t th m ưc ã “cao ch y xa bay” t lúc nào! 54 Cẩm nang YTCC & YHDP
21. Em không th h c t t trên lâm sàng n u không có kh n ng giao ti p vi b nh nhân. Em không th , và hoàn toàn không c n thi t ph i d u cái danh sinh viên r t ang t hào c a mình. Em không nên li d ng cái quy n th y giao ph trách b nh nhân è ép h cho em th m khám. V n quan tr ng là em ph i c m hóa ưc b nh nhân b ng c l i nói và vi c làm c a mình. Khi n v i b nh nhân, ph n ông sinh viên ch ch m ch m n “m c tiêu h c t p”, ngh a là chúng ta ch ngh n l i ích cá nhân c a mình. S có em ph n bác ngay r ng, tôi h c âu ch vì l i ích cá nhân, tôi hc ch m sóc và b o v s c kh e nhân dân trong t ư ng lai! Vâng, tôi hoàn toàn tin vào ng c h c t p hoàn toàn úng n c a em. Nh ưng xin em, ngay t bây gi hãy ngh n ng ưi-dân-ang--tr ưc-mt-em c n gì! tranh th s h p tác c a b nh nhân em ph i có thái nhã nh n và thông c m v i nh ng lo l ng, au n c a ng ưi b nh. Trong b t k tr ưng hp nào em c ng ph i xin phép b nh nhân tr ưc khi th m khám. Tôi r t l y làm ng c nhiên khi th y nhi u em sinh viên th m khám b nh nhân mà c nh ư ang h c trên mô hình! C ng may a s b nh nhân c a chúng ta r t hi n, ho c ít ra h c ng bi t t ki m ch Em có th y ái ng i khi r t nhi u ng nghe x p hàng l n l ưt (có lúc ng th i hai ba cái) áp lên ng c m t b nh nhân ang khó th ? Em có khi nào tham gia t o nên hàng rào bao quanh m t b nh nhân ang nh n nhó, c ư a bàn tay vào b ng b nh nhân nh n bi t “ph n ng thành b ng”? Trong các tình hu ng nêu trên, hành ng nh ư v y là trái v i quan im bnh nhân. M t khác cho dù ng nghe c a em có ch p ưc lên ng c c a bnh nhân, cho dù tay c a em có t ưc lên b ng c a b nh nhân, thì em cng khó mà nh n bi t ưc d u hi u b nh lý mà em ang c n hc. Bnh nhân c n s quan tâm c a em. iu áng lo ng i nh t c a b nh nhân là b nh tình c a h. Em có th cho h bi t nh ng thông tin không ph m n quy t c c a ngh nghi p; ân c n h ưng d n h nh ng iu mang li l i ích cho quá trình iu tr . Em nên quan tâm n hoàn c nh gia ình ca h , c m t s khía c nh không c n khai thác ghi vào b nh án. Nh ng câu h i c a em ph i thân tình, t nh và úng lúc! Nhi u khi s quan tâm r t nh c a em c ng làm b nh nhân xúc ng. Khi ã ưc b nh nhân th c s quý mn, tin c y thì vi c th m khám c a em không nh ng không b coi là qu y r y, mà nhi u khi còn ưc coi là s quan tâm! Tôi có mt k ni m h i ang th c t p t i b nh vi n Vi t Nam-Cu Ba. Khi t 55 Cẩm nang YTCC & YHDP
22. chúng tôi chuy n n thì ưc bi t có m t b nh nhân có “ti ng c màng tim” ang n m iu tr ây. ã h c lý thuy t bài “viêm ngo i tâm m c” bi v y chúng tôi r t m ng. H n hai m ư i ng ưi (ngày y t ông nh ư vy) nhào t i tranh th h c li n! R t may b nh nhân không tr n, nh ưng không may là b nh nhân c ư ng quy t không cho các bác s t ư ng lai khám! Ngay c trong bu i th y ph trách t gi ng lâm sàng, n th y l m b nh nhân c ng cho vài ng ưi khám r t nhanh. Hôm sau vào bu i tr c, tôi lân la n ch b nh nhân ó t t n chào. Bác ng ưc nhìn tôi y v nghi ng Tôi t gii thi u mình là sinh viên tr c, h i bác có c n giúp gì không. Bác cám n không nh gì nh ưng v nghi ng ã b t i. Tôi h i th m quê bác và m t vài iu v hoàn c nh gia ình. Bác h i tôi v viêm ngo i tâm mc, v ti ng c màng tim. Tôi c g ng tr l i mt cách n gi n bác có th hi u ưc. Tôi thành th t nói v i bác r ng, có th tr l i bác ôi iu là nh m i ưc nghe th y gi ng cách ây ít ngày và m i c sách hôm qua. Bng d ưng bác vui v b o tôi:”Xin m i “bác s tr c” ki m tra xem “ti ng c màng tim” c a tôi hôm nay th nào?” “B nh nhân A khó tính quá!” Th ưa em, là ng ưi b nh, c tôi, c em n mt lúc nào ó ph i làm b nh nhân, chúng ta s khó tính t t! Nh ưng nu em tôn tr ng ng ưi b nh, th c s thông c m và quan tâm n ng ưi bnh thì nh t nh em s tranh th ưc s h p tác c a h , ngay c khi h c hi u r ng vi c th m khám mà en xin phép ưc ti n hành ch vì m c ích hc t p. Nu em th c s tôn tr ng và quan tâm n ng ưi b nh thì nh t nh em s tranh th ưc s h p tác c a h . 6. V gi ng hình và v úng ý Khi nghe nói “v hình” thì ch c ch n r ng không có em nào th c mc, nh ưng nghe nói “v ý” có l nhi u em c m th y c m tai! Tôi r t thông c m v i các em ó vì theo logic thông th ưng k t qu c a “v ” nh t thi t ph i là “hình”, t i sao l i b o “v ý”!? Th nh ưng n i dung c a bài vi t này l i bàn lu n v cái chuy n h i c m tai y, v i mong mu n r ng các em sinh viên không ch “h c thu c” hình mà ph i “h c hi u” hình. Hình v trong quá trình h c t p có th chia ba lo i chính: mô t hình thái, s và bi u . Hình v mô t hình thái nh ư hình th m t ph t ng, thi t m t v trí gi i ph u, hình th c tr ưng c a m t t bào, hình th c a m t lài giun 56 Cẩm nang YTCC & YHDP
23. hay m t loài vi khu n Chúng thu c lo i hình càng v càng gi ng càng tt. S là k t qu ca vi c c th hóa, “hình hóa” các n i dung tr u tưng v n d không có hình ho c là k t qu c a vi c n gi n hóa, t ng quát hóa nh ng n i dung có hình nh ưng a d ng ph c t p. V i cùng m t ni dung chúng ta có th trình bày b ng nhi u s v i “hình d ng” khác nhau, mi n là “ý” gi ng nhau. Tôi xin nêu m t s ví d . S hóa quá trình nh n th c, s hóa h th ng t ch c ngành y t là ã hình hóa nh ng n i dung không có hình. S c u t o t bào, s c u trúc c a mt n v kháng th là n gi n hóa, t ng quát hóa nh ng n i dung có hình nh ưng n i dung a d ng ph c t p. Trong quá trình s hóa lo i này ng ưi ta ít chú ý n hình d ng, ch y u chú ý n n i dung. S c u t o t bào có th ưc v b ng hình ch nh t, hình b u d c, hình tròn hay méo! N i dung c n th hi n s c u t o t bào là màng, sinh ch t, nhân, các bào quan S c u trúc m t n v kháng th ng ưi ta có th v trông nh ư 4 on th ng song song n i v i nhau, nh ư hình ch “Y” nét kép ho c nh ư dáng chim ang dang r ng hai cánh N i dung chính c n th hi n m t s c u trúc m t n v kháng th là 4 chu i polypeptide v i 2 chu i n ng và 2 chu i nh , các cu disulfur, vùng siêu bi n và vùng h ng nh Bi u làm n i b t lên nh ưng n i dung m u ch t. Nhìn vào bi u ta d dàng nh n th y nh ng n i dung m u ch t ó h n so v i khi nhìn vào bng s li u. Bi u có im gi ng v i s là: v i cùng m t n i dung (b ng s li u) ta có th trình bày b ng các s khác nhau v hình d ng nh ư hình c t không gian hai hay ba chi u, hình tròn hay hình khoanh giò Bi u có các im khác nhau c b n v i s là: khi v bi u luôn ph i quan tâm t i v n t l gi a chi u cao các c t (trong bi u c t), t l di n tích các hình qu t (trong bi u tròn) phù h p v i các s li u. Khi v mt bi u ch y u chúng ta chú ý n m t t l . Tôi th y m t s em khi v l i s , bi u c c v cho th t gi ng nh ư hình trong sách hay hình th y v trên b ng. Nh ng em này không hi u rng, ch có hình v mô t hình thái m i c n v gi ng hình , còn các s , bi u ch c n v úng ý ! Nhi u khi nh ng s , bi u ã ưc em bi n dng còn ưc th y ánh giá cao h n nh ng s , bi u ưc em “sao nh ư b n chính”! B i vì ch c n thu c hình là em có th v l i gi ng h t, 57 Cẩm nang YTCC & YHDP
24. nh ưng ph i hi u hình em m i có th bi n d ng mà ý c n th hi n v n ưc gi nguyên! Ng ưi h c hi u có kh n ng nh n bi t ưc hình v gi ng hình, hình nào ch c n v úng ý. 7. Không h c nh ư gà u ng n ưc Ch c ã có l n em trông th y gà u ng n ưc. Con gà cúi u dí m vào n ưc m y giây r i ng ng u lên nh p nh p m nu t chút n ưc v a ng m ưc vào di u. C th nó l p l i quy trình này cho n khi h t khát. Tôi ã nhi u l n th y sinh viên h c bài gi ng nh ư “gà u ng n ưc”, trong ó có c sinh viên n m cu i ôn thi t t nghi p! H cúi u dí m t vào sách ho c v m y giây r i ng a m t lên nhìn tr i, mi ng nh p nh p (xin l i, không ph i nh p nh p mà là l m b m) m t vài câu v a c ưc. C th h l p l i quy trình này cho n khi h t bài. Con gà h t khát thì ti p t c i ki m n, còn sinh viên l m b m h t bài mà ch ưa thu c thì l i “cúi u dí m t, ng a m t nhìn tr i ” vòng hai, vòng ba ành r ng h c theo ki u “gà u ng n ưc” ng ưi nhanh k ch m cu i cùng r i c ng s thu c bài, nh ưng h c theo ki u này thì làm sao mà có th hi u bài sâu s c. Thu c y nh ưng d l n l n và th ưng nhanh quên. V bn ch t thì ó c ng là m t cách “h c v t”, tuy r ng có ưc c i ti n thành “v t th m”! Hc theo ki u “gà u ng n ưc” c ng là m t cách “h c v t”. 8. H c xa thi và h c g n thi Hi n nay không ít sinh viên ch quan tâm n v th hai c a tiêu trên: “h c g n thi”! Nh ng sinh viên này có h c lúc còn xa k thi bao gi âu! C n ưc n th t l ưng m i nh y! Th m chí có em n ưc n m i mi ng a m t lên ngoi ngóp, r i c u c u “phao” ho c can m ch u ch t ui! Cách h c mà tôi nêu ra d ưi ây ch y u dành cho các em sinh viên bi t lo xa. Khi còn xa k thi vi c h c c a em nên t p trung vào 2 m c tiêu: hi u bài th u áo và nh ch n l c nh ng im quan tr ng nh t. hi u bài th u áo em ph i chu khó nghi n ng m, ôn l i nh ng ki n th c n n t ng, tham kh i thêm nh ng tài li u có liên quan. N u v n còn im gì ch ưa t gi i quy t ưc thì trao i v i b n bè và cu i cùng là 58 Cẩm nang YTCC & YHDP
25. hi th y. Chúng ta ng v i vàng c g ng h c thu c khi ch ưa hi u n n i n ch n. nh nh ng im quan tr ng nh t, tr ưc h t em ph i xác nh ưc chúng. ã là nh ng im quan tr ng nh t thì v l ưng ph i ít h n nhi u so v i toàn bài. ó là nh ng im then ch t và nh ng im s tr thành ki n th c th ưng tr c. im nào có kh nng g i m cho ta nhi u ý khác thì ó là im then ch t. Nh ch n im then ch t c a bài gi ng nh ư ta ã làm ch ưc cái then, cái ch t c a c a m t c n nhà. Còn ki n th c th ưng tr c? ó là nh ng ki n th c mà ta c n ph i nh lâu dài sau khi thi, có khi tr thành hành trang theo ta su t cu c i! Nh ng cái gì có th nhanh chóng quên sau khi thi, lúc nào c n ta s m sách m v xem l i thì không ph i là ki n th c th ưng tr c, em hãy “ dành” nh ng cái ó h c lúc g n thi. Còn có nh ng iu em th y không c n thi t l m nh ưng v n có nguy c b h i ư ng nhiên c ng “ dành” h c lúc gn thi - th y cô thích h i thì em tr l i nh ng ch c a th y cô em s tr l i th y cô ngay sau khi thi! ây là m t cách h c “ch ng ch chân chính”. Tôi hy v ng nguy c b h i vô lý s gi m d n song song v i quá trình quán tri t nguyên t c d y h c theo m c tiêu c a các th y cô. Nhi u sinh viên kêu ca ch ư ng trình h c t p bây gi quá n ng. Các em này hoàn toàn úng, ý ki n c a các em ã ưc nhi u h i ngh v ào to g n ây kh ng nh. Dù nh ư v y các em v n ph i h c và ph i thi. N u vì kh n ng nh không ưc t t l m ho c vì m t lý do nào y mà em thi u th i gian thì ngay c lúc g n thi hãy c theo cách h c lúc xa thi trình bày trên. Ch c n hi u và nh nh ng im quan tr ng nh t là em ã có kh n ng t ưc im khá r i. N u thi v n áp không lo i tr kh n ng còn ưc c im gi i. H c theo ph ư ng pháp này khó tr ưt l m! Ki n th c then ch t c n ph i hi u bi t và nh lâu dài nên h c t lúc xa thi. Ki n th c n ng n h c thu c không cn nh lâu dài g n thi hãy h c. 9. T ki m tra ánh giá m c hi u bài Làm th nào có th t ki m tra ánh giá m c hi u bài? Tr ưc câu h i này, b n cách tr l i th ưng g p c a các em sinh viên là: Cách tr l i th nh t: hi u hay không thì tôi t bit, c n gì ph i “làm th nào”! 59 Cẩm nang YTCC & YHDP
26. Cách tr l i th hai (ng ưc v i cách tr l i th nh t): làm sao mà tôi t ánh giá ưc mình ã th c s hi u bài hay ch ưa, ch có th y ho c ít ra là m t em h c gi i h n h n tôi m i có th ki m tra ánh giá ưc! Cách tr li th ba: tôi th ưng ch t ki m tra xem mình ã thu c bài ch ưa. R t n gi n, ch vi c g p sách v nói l i ho c vi t l i, r i m sách v xem mình nói ho c vi t ã úng, ã ch ưa. ôi khi tôi “ i công” v i m t em, tôi nói thì em ó c m sách ki m tra và ng ưc l i. Cách tr l i th t ư: tôi th ưng t ánh giá mình b ng m t s cách sau (nêu cách t ánh giá c th ). i v i nh ng em có cách tr l i th nh t. Nu em nói “không hi u” thì tôi có th tin, còn n u em nói “hi u” thì ch ưa ch c vì em m i ch “c m th y hi u” - rt có th em ch ưa hi u ho c hi u sai! i v i nh ng em có cách tr l i th hai. Xin ng ngh th ! N u mu n, em hoàn toàn có kh n ng t ánh giá ưc mình ã hi u hay ch ưa hi u, không nh t thi t ph i nh th y ho c ng ưi h c gi i h n h n em. i v i nh ng em có cách tr l i th ba. Xin ưc nói th ng th n, cách này quá “l c h u” vì y là cách t ki m tra k t qu h c thu c lòng hay còn g i là “h c v t”! Th t áng bu n, qua quan sát c a tôi thì hi n nay nh ng em này v n còn r t nhi u “chi n h u”! Sau ây là t ng h p ý ki n c a các em sinh viên thu c nhóm th t ư v các cách chúng ta t ánh giá mình ã th c s hi u bài hay ch ưa, ngoài cách “kinh in” là tr l i các câu h i t i sao, nh ư th nào. - Em ã ch ra ưc nh ng ý then ch t (ct lõi) c a bài ch ưa? Khi ã th c s hi u bài thì em có th t làm vi c này m t cách d dàng, n u còn lúng túng là ch ưa hi u. Ngay c nh ngh a, khái ni m là nh ng n i dung mà ta t ưng r ng ch c n “thu c”, ng ưi có cách h c t t cng không b ng lòng ch hc thu c mà v n t yêu c u ph i hi u. Hai ng ưi u có kh n ng nh c l i vanh vách nh ngh a, nh ưng khi h i nh ngh a này ch a ng nh ng ý then ch t gì, t khoá c a nh ngh a âu, thì ng ưi h c “thu c hi u” s nói ưc ngay, còn ng ưi h c “thu c lòng” s ch u ho c nói lúng túng. - Em ã có kh n ng “co ng n” bài ch ưa? Ni dung n u trình bày y ph i m t 30 phút, em ã có th trình bày trong 15 phút, 10 phút th m chí 5 phút ưc không? N u em d dàng 60 Cẩm nang YTCC & YHDP
27. trình bày v n m t cách m ch l c trong th i gian ng n dài khác nhay là em ã th c s hi u bài. M t cách t ư ng t , n u em có kh n ng vi t ng n gn h n mà c n có nh ng ý then ch t là ã th c s hi u bài. Xin l ưu ý nu khi vi t co ng n mà em ph i l thu c quá nhi u vào câu cú c a sách, ho c ch co ng n ưc b ng cách gi l i tên nh ng m c và ti u m c là ch ưa th c s hi u bài! - Em có th di n t b ng m t s cách khác nhau mà v n gi ưc ni dung c a b n g c? Ch khi th c s hi u bài em m i có th di n àn m t cách “m m mi”. V i các s , bi u chuyn t i em có th v r t khác v hình th c mà n i dung không h thay i - xin c l i bài “v gi ng hình và v úng ý”. - Nh nh ng b n h c t t h ơn ki m tra. Nh ng “b n h c t t h n” này không ch có ki n th c t t mà quan tr ng h n ph i có ph ư ng pháp h c tt. Có ph ư ng pháp h c t t h m i nêu ưc nh ng câu h i hi u n u em h c thu c lòng thì không th tr l i ưc. Sau khi ôn t p, em nên th sáng t o m t s câu h i hi u. Ng ưi ra ưc câu h i d ng này t t nhiên ph i hi u bài. Rt có th em còn có các cách khác n a t ki m tra m c hi u bài. T ki m tra là n ng l c c n thi t b c nh t trong t h c. T ki m tra mc hi u bài quan tr ng h ơn m c thu c bài. 10. Xin ng “th t khách c gai” Tôi ã nhi u l n nghe h c sinh v n là “công nhân” b c cao m t s lò luy n thi nói r ng, có th y cô d n dò: “Khi i thi thì c mà vi t th t nhi u, ng quá quan tâm n ch n l c úng sai. úng thì ưc im, sai không b tr âu mà lo. Bài t p khi phát hi n th y sai c n làm l i c ng ng d i g ch b ph n ã làm (!?), c c hai cách, cách nào úng s ưc ch m ”. Các em sinh viên thân m n! N u ai ã t ng ưc “hun úc” t nh ng lò nh ư v y, nay may m n õ vào i h c, xin hãy mau mau quên nh ng l i dn dò th a sai thi u úng ó i thì m i có th tr thành sinh viên th c th ưc. 61 Cẩm nang YTCC & YHDP
28. Em th hình dung mình là th c khách ưc m i th ưng th c món mít. Ch nhà tr nh tr ng bê lên m t a to t ưng y p, l n l n múi cùng x cái x con, l i còn có c nh ng m nh v gai xù xì n a! Trong tr ưng hp ó c ng có th em v n th n nhiên nh t múi mà x i Nh ưng n u bài làm c a em mà nh ư a mít ó thì ng hy v ng th y cô v n th n nhiên ch n ý úng mà cho im. Nguyên t c ch m thi vi t không cho phép giám kh o ph t im khi gp nh ng “ý gai”. Nh ưng tôi cam oan v i các em r ng, nh ng bài có l n nhi u “x ” và “gai” ch c ch n s b ch m r t ch t tay! H n n a nguyên t c ch m thi vi t v n cho phép không ch m nh ng ý úng n u trong bài l i t n ti c ý sai i l p v i ý úng ó. T ư ng t , n u bài làm c hai cách gi i cho k t qu hoàn toàn khác nhau, m t úng m t sai, thì cách gi i úng cng s không ưc công nh n, b i vì nó ch ng t thí sinh không bi t nh ư th nào là úng, là sai. Còn khi thi v n áp mà “xu t kh u” ra c “x ” và “gai” thì th ưa em, hu qu s ch ng bi t th nào mà l ưng. 62 Cẩm nang YTCC & YHDP
29. PH N VII NGU N TÀI LI U B ÍCH I - WEBSITE 1. M t s website Vi t Nam: - B Y t : - B Giáo d c và ào t o: - Vi n công ngh thông tin – Th ư vi n y h c trung ư ng: - Tng c c Th ng kê: Ti các web này, ng ưi truy c p có th tìm th y nhi u thông tin h u ích, có tính khoa h c và c p nh t. - Trung tâm nghiên c u h th ng y t : Trang web cung c p g n 200 tài li u liên quan n giáo d c, ào t o nhân l c y t và công ngh thông tin y t ưc s p x p theo ba c p khác nhau: sách i h c, sách cao ng và sách trung h c. Các tài li u ây có th t i v máy ho c c tr c tuy n 2. M t s website n ưc ngoài: - T ch c Y t th gi i: ho c - Trung tâm thông tin công ngh sinh h c qu c gia – Th ư vi n Y h c qu c gia Hoa K : - Trung tâm kim soát và phòng ng a d ch b nh Hoa K (CDC): - Health Science Online (HSO): - Freebook4doctors: - Th ư vi n Y h c qu c gia Hoa K : 63 Cẩm nang YTCC & YHDP
30. II - TP CHÍ Truy c p vào th ư m c tr c tuy n c a các t p chí này, các bn có th tìm th y thông tin v các công trình nghiên c u khoa h c, t i v m t s k t qu nghiên c u d ưi d ng toàn v n ho c là b n tóm t t. Ngoài ra, theo dõi các s phát hành c ng giúp các b n có th tìm c các s t p chí có thông tin c n tìm ki m. 1. Mt s t p chí Vi t Nam - Tp chí Y h c th c hành - - Tp chí Y h c thành ph H Chí Minh - - Tp chí Y t công c ng - - Tp chí Y h c d phòng - - Tp chí Nghiên c u y h c - 2. M t s t p chí n ưc ngoài: - HINARI - - Biomed Central - - Public Library of Science - Các b n có th truy c p vào th ư vi n c a HINARI b ng các tài kho n sau: usename: vtn019 & password: 45C6SJ11 ho c usename: vtn047 & password: 75137 . Vi c truy c p vào nh ng gi cao im có th g p khó kh n, vì v y hãy kiên nh n th nhi u l n và nh ng th i im khác nhau, bn s có c h i tìm c và t i v nh ng tài li u quý báu d ưi d ng toàn vn. III - MT S TH Ư VI N T I HU 1. Trung tâm Thông tin - Th ư vi n Tr ưng i h c Y D ưc Hu : Trung tâm Thông tin - Th ư vi n có hai phòng c v i h n 250 ch ng i, h n 7800 u sách v i h n 14.000 b n, trong ó có 1400 u sách ngo i v n; h n 50 lo i t p chí trong và ngoài n ưc v i kho ng 10.000 b n; hn 2100 lu n v n, lu n án, tài nghiên c u khoa h c c p B . ư . Trung tâm các b n . 64 Cẩm nang YTCC & YHDP
31. s d ng tài li u t i Trung tâm, sinh viên c n có th th ư vi n, th có giá tr trong toàn khoá h c. Sinh viên có th m ưn tài li u c t i ch ho c mang v nhà, và tra c u thông tin tr c tuy n. a ch : Nhà D, tr ưng i h c Y D ưc Hu , 06 Ngô Quy n, TP. Hu . Website: 2. Th ư vi n Khoa YTCC: Th ư vi n khoa YTCC b t u i vào ho t ng t tháng 10 n m 2012, th ư vi n m c a vào gi hành chính các ngày t th 2 n th 6 hàng tu n. B n c có th t i th ư vi n tìm c nhi u tài li u v chuyên ngành y t công c ng vi t b ng ti ng Vi t và ti ng Anh, t i t ng 4 tòa nhà khoa YTCC, tr ưng i h c Y D ưc Hu . 3. Trung tâm H c li u i h c Hu - HueLRC: Trung tâm H c li u i h c Hu s giúp b n ti p c n v i mt h th ng nhi u máy tính ư dng, nhi u ch ng i h c cho cá nhân, th o lu n nhóm, các u sách chuyên kh o, sách tham kh o, tài li u nghe nhìn, các lu n v n, lu n án, nhan t p chí trong và ngoài n ưc. có th s dng tài nguyên t i LRC, b n c c n có th c. Th c ch áp d ng cho sinh viên các tr ưng thu c i h c Hu , i h c Phú Xuân và h c viên cao h c. Th c có giá tr trong n m h c và ưc gia hn h ng n m. a ch : 20 Lê L i, thành ph Hu Website: 4. Th ư vi n T ng h p Th a Thiên Hu : Th ư vi n ph c v b n c v nhu c u c t i ch ho c m ưn v các n ph m sách, báo, t p chí, tra c u thông tin ây là m t a ch khá quen thu c vi nhi u sinh viên ngành y. a ch : 29A, Lê Quý ôn, thành ph Hu Website: 65 Cẩm nang YTCC & YHDP
32. PH L C M T S CÂU H I TH ƯNG G P 1. Các môn i c ươ ng nh ư Gi i ph u, Sinh Lý, Lý Sinh ngành YHDP và YTCC tr ưng mình u h c m t h c k , a s t h c nên kh nng n m b t c a chúng em h n ch . Các anh ch có th cho em m t s kinh nghi m h c t p và thi c các môn trên không? Tr l i: Ph ư ng pháp h c t t là c tr ưc bài h c khi nhà, n l p chú ý nghe gi ng và nh gi ng viên gi i áp nh ng vn th c m c; t n dng các bu i th c t p hi u rõ h n v n i dung bài h c, t l ưng giá bng các test tr c nghi m; riêng môn gi i ph u òi h i ph i có u óc tưng t ưng, xem mô hình, atlas nhi u d h c h n. 2. H c lâm sàng c a bác s YHDP th i l ưng ít mà yêu c u nh ư bên y a khoa, v y có cách nào em h c t t h ơn không? Tr l i: Th ưng thì sinh viên YHDP s có 2 tu n i lâm sàng cho 1 khoa. th c t p lâm sàng t t thì c n chu n b ki n th c v lý thuy t th t tt ã, tr ưc khi i lâm sàng thì chu n b s n các d ng c nh ư ng nghe, máy o huy t áp, kèm theo s tay, bút Khi i th c t p thì tích c c i b nh phòng, h c h i các th y cô, các bác s n i trú và các anh ch khoá tr ưc. 3. Các môn h c c a khoa YTCC a s u h c các n m 2 và 3, anh ch có th cho chúng em m t s kinh nghi m c ng nh ư ngu n tài li u ưc không? Tr l i: Các môn h c c a khoa YTCC s h c t n m 2 và phân b cho các n m ti p theo n khi t t nghi p. h c t t nh ng môn này c n vn d ng nhi u ki n th c th c t nh ư v th c ph m hng ngày, v môi tr ưng xung quanh C n tranh th nh ng bu i i th c t p c ng ng làm quen v i c ng ng và rèn luy n nhi u k n ng cho b n thân. 4. Nh ng môn nào c n thi t cho c nhân YTCC sau khi ra tr ưng có th ng d ng? Tr l i: H u h t t t c các môn h c sinh viên u có th ng d ng khi ra tr ưng. Khi ra tr ưng, tu hoàn c nh công tác và nhi m v ưc giao mà c nhân YTCC c ng nh ư bác s YHDP ph i v n d ng nh ng ki n th c và k n ng khác nhau ã ưc ào t o trên gi ng ưng. 5. Chúng em có th tìm các tài li u chuyên ngành âu? 66 Cẩm nang YTCC & YHDP
33. Tr l i: Tài li u chuyên ngành bao g m giáo trình và tài li u tham kh o, giáo trình thì tu môn h c mà có s phân ph i, tài li u tham kh o chuyên ngành có th tìm th y Th ư vi n Khoa YTCC (G m c ti ng vi t và Ti ng Anh), Trung tâm - Th ư vi n c a tr ưng, Trung tâm H c li u i hc Hu , Th ư vi n t ng h p Th a Thiên Hu , các nhà sách và m ng internet (xem ph n Ngu n tài li u) 6. Em ưc bi t sinh viên ngành YTCC và YHDP tr ưng mình r t nng ng. Em là sinh viên n m 1 có th tham gia vào các ho t ng oàn - Hi ưc không? Th t c tham gia các i nhóm, các câu l c b (Vd: câu l c b anh v n, ghita ) là nh ư th nào? Tr l i: ưc. B n có th và nên tham gia vào các ho t ng t p th , công tác oàn - Hi n u b n iu ki n v th i gian và áp ng ưc các yêu c u c a t p th . Ban Ch p hành oàn thanh niên, H i sinh viên luôn có nh ng t tuy n c ng tác viên; các câu l c b anh v n, guitar, Blouse Xanh cng có nh ng t tuy n thành viên, mu n tham gia b n c n theo dõi thông báo các b ng tin và thông tin t cán b Chi oàn, Chi H i. 7. Là sinh viên n m 1, chúng em làm sao giao l ưu ưc v i các anh ch khóa trên? tr ưng mình có c ng thông tin nào c a sinh viên ngành Bác s YHDP và C nhân YTCC chúng em giao lưu và chia s kinh nghi m? Tr l i: Th ưng niên sinh viên khoa YTCC có t ch c các t chào ón tân sinh viên và giao l ưu sinh viên trong khoa, ây là c h i các b n giao l ưu v i sinh viên khoá tr ưc. Ngoài ra, có nhi u ho t ng v n ngh , th thao di n ra h ng n m có s tham gia chung c a các sinh viên trong khoa, ây c ng là m t d p t t cho các b n giao l ưu và h c h i. 8. Có di n àn nào trao i kinh nghi m khi theo h c ngành YTCC và YHDP không? Tr l i: Ytecongcong.com, Yhocduphong.net, din dàn ca các tr ưng y d ưc trên c n ưc vào m c YTCC và YHDP 9. Khoa YTCC có th gi i thi u ho c có câu l c b nào cho sinh viên tham gia ho t ng xã h i, c ng nh ư rèn luy n k n ng không? Tr l i: Hàng n m trong quan h h p tác qu c t v i các tr ưng thì có ch ư ng trình Trao i sinh viên qu c t , b n có th liên l c nhóm FPHs Khoa (fphs.vn@gmail.com) tham gia các ho t ng. Ngoài ra b n có th tham gia English club c a tr ưng, Guitar club, Blouse Xanh ây nh ư ã nói 67 Cẩm nang YTCC & YHDP
34. trên. Các ho t ng dành cho sinh viên khoa YTCC u s có thông báo c th g i v các l p cho các b n sinh viên ng ký tham gia. 10. Có th mua/m ưn sách liên quan n chuyên ngành c a mình âu? Tr l i: Hi n t i Hu ch ưa có qu y sách y cho 2 chuyên ngành YTCC và YHDP, tuy nhiên n u c n các bn có th tìm th y trên các th ư vi n Hinary hay Pubmed. Các bn có th ti p c n vi các th ư vi n ã nói trên m ưn sách chuyên ngành và tìm mua các nhà sách trong thành ph , m ưn sách c c a các anh ch khoá tr ưc 11. Em là sinh viên n m 2, nghe nói chúng em ph i i th c t p c ng ng? Chúng em ph i chu n b nh ng gì? Mong các anh ch có th cho chúng em m t s l i khuyên cho các bu i th c t p c ng ng? Tr l i: Tr ưc các bu i i th c t p c ng ng thì gi ng viên s hưng d n các b n mang theo nh ng v t d ng c n thi t, nh ư là phi u ph ng v n, máy o huy t áp nên các b n c ng không c n lo l ng. Quan tr ng h n, các b n ph i có m t ít hi u bi t v v n hóa – con ng ưi n i mà các b n tip c n, c n rèn luy n k n ng giao ti p có th làm vi c t t v i cng ng. 12. Sinh viên YTCC và YHDP có ph i i th c t nhi u không? N u có thì r ơi vào n m nào? Th i gian th c t p kéo dài bao lâu? Cách tính im nh ư th nào? Tr l i: Bn xem ph n “Ch ưng trình ào t o” 13. Tiêu chu n nh ư th nào làm lu n v n t t nghi p? Nu không ưc làm lu n v n thì thi t t nghi p cu i khóa s thi bao nhiêu môn? G m nh ng môn nào? Tr l i:Tiêu chu n ưc xét làm lu n v n thì sinh viên t h c t p t lo i Khá tr lên. Vi c xét làm lu n v n s là 10-15% , tùy theo s l ưng lp và tùy theo n m h c iu ch nh s l ưng lu n v n ưc làm. Nu không ưc làm lu n v n s ph i d thi t t nghi p cu i khóa: Vi YTCC thì s g m 5 môn h c (Tùy theo n m s thay i). 14. Sau khi t t nghi p Bác s YHDP và c nhân YTCC, em có ưc làm vi c t i các h i ch th p , t thi n a ph ươ ng không? 68 Cẩm nang YTCC & YHDP
35. Tr l i: Có. Bác s YHDP và C nhân YTCC hoàn toàn có th làm vi c t i các h i ch th p , h i t thi n n u tho mãn các yêu c u riêng ca h i và úng v i quy nh c a pháp lu t. 15. Trong các b nh vi n c a nhà n ưc, C nhân YTCC có th làm nh ng khoa nào? Tr l i: Phòng ch ng b nh nhi m khu n, ch o tuy n, phòng k ho ch t ng h p 16. C nhân YTCC có th ưc h c lên Bác s YHDP không? N u có thì âu ào t o? Tr l i: Hi n nay, ch ư ng trình ào t o v n b ng bác s YHDP cho c nhân YTCC (và c nhân m t s ngành g n khác) ang ưc xây d ng. D ki n tr ưng i h c Y Hà N i và i h c Y D ưc TPCN H Chí Minh s b t u tuy n sinh t khoá 2012. 17. Sau khi ra tr ưng, mu n h c lên cao h c thì c n nh ng iu ki n gì? N u thi u vào thì ph i thi nh ng môn gì? Tr l i: i v i CN YTCC: Có th h c lên Ths YTCC Tr ưng H Y D ưc Hu . iu ki n là X p lo i tt nghi p: Khá tr lên. B ng B Anh Vn, Tin h c VP. Các môn thi: Vi sinh – Xác su t Th ng kê – Ngo i ng Ngoài ra có th thi Ths YTCC v các chuyên ngành thì có th tìm thông tin m t s tr ưng nh ư H YTCC Hà Ni, Y Hà Ni: Ths YTCC v Qu n lý b nh vi n; Ths YTCC S c kh e môi tr ưng, sc kh e ngh nghi p i v i bác s YHDP: m c dù B GD& T ch ưa có công v n chính th c là s h c chuyên khoa các ngành y h c iu tr hay không nh ưng các bn YHDP ý là các trung tâm YTDP có các khoa phòng nào thì các bn có quy n h c lên chuyên ngành ó vì r t hi m bác s a khoa v trung tâm YTDP. Có th k ra m t s khoa mà có c n lâm sàng và lâm sàng nh ư: - Khoa xét nghi m: huy t h c, sinh hóa, mi n d ch - Khoa n i ti t- ký sinh trùng - Khoa ki m soát b nh truy n nhi m - Các phòng (in tim, siêu âm, x-quang) 69 Cẩm nang YTCC & YHDP
36. - Phòng khám b nh ngh nghi p 18. Sau khi ra tr ưng, em có th làm vi c âu, Ngành YTCC và YHDP ra tr ưng có th làm vi c các công ty t ư nhân không? Ngành YTCC có ưc làm vi c t i b nh vi n không? Tr l i: YTCC và YHDP có th làm t t c các n i mà có nhu c u tuy n d ng. ví d : k s ư in hay k toán v n làm ưc b nh vi n khi h không bi t gì v y khoa c . Nh ư v y các b n có th làm b t c n i nào mà nhà tuy n d ng yêu c u (c quan chính ph , phi chính ph , các vi n, các trung tâm y t , các nhà máy xí nghi p l n k c b nh vi n). Riêng bnh vi n công vi c ph i phù h p v i YTCC và YHDP (khoa ch ng nhi m khu n, phòng k ho ch t ng h p, phòng ch o tuy n, d án y t , các ch ư ng trình y t qu c gia ). Các t ch c phi chính ph (Local NGO và International NGO) nh ư: World vision; NAV; Save the Children; Pathfinder Thêm m t c h i ngh nghi p qu c t ó là làm vi c các qu c gia nu các b n gi i ngo i ng và k nng. Có th tham kh o thông qua ; Xem thêm ph n “C h i vi c làm sau khi ra tr ưng” 19. Làm th nào ưc gi l i tr ưng? Tr l i: B n ph i h c gi i v chuyên môn và thông th o các k n ng khác, nh t là ngo i ng và tin h c. Th ưng thì nhà tr ưng s ch n nh ng ng ưi có b ng gi i tr lên, ưu tiên các b n cán b l p, các b n có nhi u thành tích trong các ho t ng tr ưng 20. Em có nghe m i ng ưi nói, ngành YTCC và YHDP s ph i i nhi u n ơi, nhi u vùng mi n, có ph i nh ư v y không? Tr l i: Tùy khoa và tính ch t công vi c mà b n ưc phân công: th ưng là phòng ch ng d ch, các ch ư ng trình d án thì ph i di chuy n. Còn các khoa hành chính, xét nghi m, tiêm ch ng, d ưc, phòng khám thì c nh ít di chuy n h n. 21. Nu không gi i v ngo i ng, c bi t là ti ng Anh thì c ơ h i vi c làm c a ngành YTCC s ra sao? Tr l i: Nu không có trình ngo i ng ho c c tin h c n a, thì chúng ta s g p ph i không ít tr ng i. u tiên, s là tr ng i trong quá trình h c b i các v n v YTCC s thay i r t nhi u vì v y ng ưi h c 70 Cẩm nang YTCC & YHDP
37. YTCC c n c p nh t liên t c và ngo i ng là m t l i th . Sau này i làm thì bn s g p r t nhi u khó kh n nh ư giao ti p v i các ng nghi p n ưc ngoài; các h i th o t p hu n có chuyên gia n ưc ngoài; b ng trong giao ti p chuyên môn; không làm t t công vi c i ngo i c quan n u không có ngo i ng thì b n khó mà làm t t công vi c c a mình ưc. c bi t s là m t b t l i l n n u b n mu n làm vi c cho các T ch c Phi chính ph . Tóm l i, n u không có ngo i ng , i v i ngành mình là m t b t l i ln. 22. Anh/ch cho bi t công vi c c a anh/ch các c ơ quan c th là nh ư th nào? Tr l i: Theo ch c n ng nhi m v c a t ng ngành thì b n s ưc b trí công vi c: Nh ư cán b phòng k ho ch c a các c quan Y t (T B cho n Trung tâm y t ), ; Nghiên c u khoa h c và các d án qu c gia và Qu c t . Ngoài ra các bác s YHDP còn làm các công vi c liên quan n Khoa phòng mình ph trách: lâm sàng và c n lâm sàng các trung tâm y t. 23. Bác s YHDP h c 6 n m nh ưng l i b m i ng ưi ánh giá th p hơn nh ng ngành khác? Cho em h i vì sao và n u nh ư v y thì t i sao không rút ng n th i gian ào t o l i? Tr l i: Trên th c t là các n ưc tiên ti n mu n h c YHDP thì ph i tr i qua bác s a khoa nh ưng do n ưc ta thi u ngu n nhân l c tr m tr ng nên ph i rút ng n giai on không th ng n h n ưc n a. Bác s YHDP v a ph i n m ki n th c YHLS và ki n th c YTCC nh ưng ng ưi bác s YHDP v n b ánh giá th p th ưng do các nguyên nhân nh ư: Th c t do nh n th c c a ng ưi dân xem nh , ngay c sinh viên ngành d phòng c ng không t tin v ngành mình ang h c nên b ánh giá th p; ngành h c thi u h p d n do tâm lý thích y h c iu tr , ng ưi dân th ưng quan tâm n b nh vi n h n; trong khi bác s iu tr có ngu n thu thêm t phòng m ch còn bác s YHDP thì ch có ngu n thu chính là l ư ng cán b công nhân viên. Ngay c h th ng y t n ưc ta c ng ch ưa th c s u t ư úng m c cho d phòng theo ki n ngh là ph i u t ư 30% ngu n kinh phí c a ngành y t cho d phòng nh ưng khó có a ph ư ng nào th c hi n. 71 Cẩm nang YTCC & YHDP
38. TÀI LI U THAM KH O 1. Lê V Anh (2004), “Nh ng khái ni m c b n v y t công c ng”, Tp chí Y t công c ng, S 1: 9-11 2. Lê V Anh (2004), “Ch c n ng và nhi m v c a v y t công cng”, T p chí Y t công c ng, S 2: 4-7 3. B Giáo d c và ào t o (2011), Công v n s 7514/BGD T- GD H ngày 08 tháng 11 n m 2011 v vi c ào t o thí im v n b ng 2 bác s y h c d phòng. 4. B Y t (2008), Chu n qu c gia v Trung tâm y t d phòng t nh, thành ph tr c thu c Trung ươ ng (Giai on 2008 – 2015). 5. B Y t (2011), Công v n s 6465/BYT-K2 T ngày 13 tháng 10 nm 2011 v vi c ào t o v n b ng 2 bác s y h c d phòng. 6. Câu l c b Vì s c kho c ng ng - Vi n ào t o YHDP và YTCC (2011), Nh ng iu c n bi t v YTCC và YHDP. 7. i h c Y D ưc Hu (2008), Quy nh s 2026/Q-YD v vi c ánh giá h c ph n ào t o i h c theo h th ng tín ch . 8. i h c Y D ưc Hu (2009), Thông báo s 2099/YD-TH v vi c b sung c ư ng chi ti t và mã h c ph n ào t o theo h th ng tín ch cho 2 ngành Bác s Y h c D phòng và C nhân Y t Công c ng. 9. inh H u Dung (2011), Không h c nh ư gà u ng n ưc, Cm nang hc tích c c cho sinh viên y khoa, NXB Y h c, Hà N i. 10. Lưu Ng c Ho t (2011), Ngu n cán b cho y h c d phòng - th c tr ng và gi i pháp. 11. Tr nh Quân Hu n (2011), H th ng YTDP - thành công và thách th c. 12. inh Thanh Hu (2005), Ph ươ ng pháp d ch t h c, NXB Y h c, Hà N i. 13. Nguy n V n Tu n (2010), YTDP: n n t ng c a y khoa hi n i. 14. USA Police Department (2005), Medical Services - Preventive Medicine , Department of the Army, Washington, DC. 15. Website Enotes - enotes.com , History of Public Health 16. Website Trung tâm d ch v khoa h c k thu t và y t d phòng - yteduphong.com.vn , Y t d phòng: thi u và y u 17. Website T in bách khoa toàn th ư Vi t Nam - bachkhoatoanthu.gov.vn 72 Cẩm nang YTCC & YHDP