Bài giảng môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương VII: Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới

Nội dung text: Bài giảng môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương VII: Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới

1. CHƯƠNG VII TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC VÀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI
2.  Phương Đông: • Theo Từ Hồng Hưng, khái niệm văn hóa có từ thời Tây Hán “văn trị giáo hóa, lễ nhạc, chế độ”
3.  Phương Tây: Theo chiết tự từ nguyên tiếng Anh và Pháp Gieo trồng, canh tác ngoài đồng – nông nghiệp “Culture” Nuôi dưỡng, vun trồng tinh thần, trí tuệ (tu bồi, giáo hóa, mở mang)
4. Định nghĩa văn hóa của UNESCO “Văn hóa nên được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, còn có cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin.” (2002) => Văn hóa : toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người và loài người sáng tạo ra nhờ lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình.
5. VH Vật chất VH Nghĩa rộng VH Vật thể Văn hóa Tinh thần VH Nghĩa hẹp Phi vật thể
6. Khái niệm nền văn hóa: Nền văn hóa là sự kết tinh của những thang bậc, những giá trị văn hóa của con người trong một điều kiện lịch sử cụ thể, trong một giới hạn không gian và thời gian nhất định. => Nền văn hóa là sự gián đoạn trong tính liên tục của lịch sử văn hóa, là sự tổng kết, là bước ngoặc của lịch sử.
7. 1.1. Khái niệm văn hóa của Hồ Chí Minh  “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật ;những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá”.
8. Đề cương văn hóa 1943 Văn hoá là một trong ba mặt trận kinh tế, chính trị và văn hoá
9. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ lên chủ nghĩa xã hội (1991)  Có nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
10. Nghị quyết Trung ương 5 khoá VIII (7-1998) Về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
11. Tinh thần độc lập, 1.Xây dựng tâm lý tự cường Biết hi sinh mình, làm 2.Xây dựng luân lý lợi cho quần chúng Tất cả sự nghiệp liên 3.Xây dựng xã hội quan đến phúc lợi XH Dân quyền 4. Xây dựng chính trị Phát triển 5.Xây dựng kinh tế
12. - Quan điểm về vị trí vai trò của văn hóa - Sau CM T8, Bác coi văn hóa là đời sống tinh thần của XH, thuộc kiến trúc thượng tầng - Tạo thành 4 vấn đề chủ yếu ngang hàng 1 2 3 4 VĂN KINH CHÍNH XÃ HÓA TẾ TRỊ HỘI
13. - Quan điểm về vị trí vai trò của văn hóa Văn hóa ASEAN APEC WTO không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị. Văn hóa phải phục vụ nhiệm vụ chính trị, thúc đẩy xây dựng và phát triển kinh tế.
14. - Ngược lại, chính trị và kinh tế phải có tính văn hóa – điều mà CNXH và thời đại đang cần
15. - Quan điểm về tính chất của nền văn hoá mới Nền văn hoá trong CM dân tộc dân chủ, được Đảng và Bác xác định có ba tính chất là: dân tộc, khoa học và đại chúng Năm 1992, tính chất của nền văn hoá được Đảng ta xác định trong Hiến pháp, là: dân tộc, hiện đại, nhân văn
16. - Quan điểm về chức năng của văn hoá Bác nói về 3 chức năng của văn hóa Bồi Nâng Bồi dưỡng những phẩm dưỡng cao chất tốt đẹp, những phong tư dân cách lành mạnh, luôn tưởng, trí hướng con người tới cái tình chân, cái thiện, cái mỹ để cảm không ngừng hoàn thiện mình
17.  Văn hoá giáo dục - Nền giáo dục phong kiến: là nền giáo dục từ chương, kinh viện, xa rời thực tế, không quan tâm đến thực nghiệm. Mẫu người của nền giáo dục này hướng tới là kẻ sĩ, quân tử; phụ nữ bị tước quyền học tập - Nền giáo dục thực dân: thực chất là nền giáo dục ngu dân
18.  Văn hoá giáo dục - Nền giáo dục mới của nước Việt Nam độc lập “Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại nhân dân chúng ta. Chúng ta phải làm cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập”
19. + Mục tiêu của văn hóa giáo dục Thực hiện cả 3 chức năng của văn hóa bằng giáo dục, tức là bằng DẠY & HỌC Mở mang dân trí, nâng cao kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng & tình D cảm, lối sống trong sạch lành Ạ mạnh Y & Đào tạo tài & đức cho con người H Học không chạy theo bằng cấp, Ọ mà phải thực học. Học để làm C việc, làm người, làm cán bộ
20. + Phương châm giáo dục Gắn nội dung giáo dục với thực tiễn VN, học đi đôi với hành, lý luận phải liên hệ với thực tế, học tập phải kết hợp với lao động, nhà trường gắn liền XH & gia đình + Học ở mọi nơi, mọi lúc; học mọi người; học suốt đời; coi trọng việc tự học, tự đào tạo và đào tạo lại Khổng Tử: “Học không biết chán, dạy không biết mỏi”
21.  Văn hoá văn nghệ Biểu hiện tập trung nhất của nền văn hóa Văn nghệ Đỉnh cao của đời sống tinh thần Hình ảnh của tâm hồn dân tộc Bác rất Là người khai sinh nền văn coi nghệ CM, là chiến sĩ tiên phong trọng trong sáng tạo văn nghệ: viết văn kịch, thơ ca, truyện ký, chính nghệ luận, lý luận văn nghệ
22. - Văn nghệ là mặt trận, nghệ sĩ là chiến sĩ, tác phẩm văn nghệ là vũ khí sắc bén trong đấu tranh CM, Tư trong xây dựng XH mới, con tưởng người mới Hồ - Văn nghệ phải gắn với thực tiễn Chí của đời sống nhân dân Minh về văn - Phải có những tác phẩm văn nghệ nghệ xứng đáng với thời đại mới của đất nước và dân tộc. Phải phản ánh cho hay, cho chân thật sự nghiệp CM của nhân dân
23. “Kết đoàn, chúng ta là sức mạnh. Kết đoàn, chúng ta là sắt gang Đoàn kết, ta bền vững, dù sắt hay là gang. Mà sắt với gang còn kém bền vững. Chúng ta thề đánh tan quân thù. Thực dân đế quốc sài lang với phe phản động ta đập tan hoang. Tiến tiến mau mau cờ tự do đang reo hòa trong ánh dương. Xây đời mới trong dân chủ mới”.
24.  Văn hoá đời sống Văn hóa là bộ mặt tinh thần của XH và được thể hiện trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người - Một là, đạo đức mới -Hai là, lối sống mới: Phải “sửa đổi những việc rất cần thiết, rất phổ thông ” (Cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc – sao cho có văn hóa) -Ba là, nếp sống mới: làm cho lối sống mới dần trở thành thói quen ở mỗi người, thành phong tục tập quán của cộng đồng.
25.  Tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc Tiên tiến là yêu nước và tiến bộ mà cốt lõi là có lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh Bản sắc dân tộc gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
26.  Lòng yêu nước nồng nàn,  Ý chí tự cường dân tộc,  Tinh thần đoàn kết, Ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân - gia đình - làng xã - Tổ quốc;  Lòng nhân ái khoan dung trọng nghĩa tình, đạo lý, đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động, sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống.
27. Quan niệm về vai trò và sức mạnh của đạo đức  Đạo đức là gốc của cách mạng Lênin: “Đạo đức đó là những gì góp phần phá huỷ XH cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao động chung quanh GCVS đang sáng tạo ra XH mới của những người CS”
28. Đạo đức là nền tảng của người CM Giống như gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối Đối với Sức có mạnh mới gánh con người được nặng và đi được xa Người CM phải có đạo đức CM mới hoàn thành được nhiệm vụ CM Chăm lo, bồi dưỡng, phát huy đạo đức
29. Đức Trí Đức Tài Hồng Chuyên Phẩm chất Năng lực
30.  Đạo đức là nhân tố tạo nên sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội Sức Lý tưởng cao xa hấp dẫn Mức sống vật chất dồi dào của CNXH Tư tưởng tự do giải phóng Thực chất là ở phẩm chất những người cộng sản ưu tú, bằng tấm gương sống và hành động, chiến đấu cho lý tưởng trở thành hiện thực
31. Trung với nước, hiếu với dân Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư Yêu thương con người Tinh thần quốc tế trong sáng
32.  Trung với nước, hiếu với dân Mối quan hệ với đất nước, nhân dân và dân tộc mình là Đối lớn nhất với mỗi cá Phẩm chất trung với nước, nhân hiếu với dân là phẩm chất đạo đức quan trọng nhất, bao trùm nhất
33. “Quyết tâm suốt đời phấn đấu cho Đảng, cho CM”, “tận trung, Đối tận hiếu” với Đảng, với dân với cán Hết lòng phục vụ dân, gần dân, bộ, gắn bó với dân, kính trọng và học đảng tập dân, dựa hẳn vào dân, lấy viên dân làm gốc Phải nắm vững dân tình, hiểu rõ dân tâm, cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí, để dân hiểu được quyền và trách nhiệm của mình
34. Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư Lao động cần cù, siêng năng Lao động có kế hoạch, sáng tạo, có năng suất cao Cần Lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng, không ỷ lại, không dựa dẫm Coi “lao động là nghĩa vụ thiêng liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của chúng ta”
35. Sức lao động, thì giờ, tiền của của dân, của nước, của bản thân mình Kiệm: Từ cái to đến cái nhỏ, nhiều cái tiết nhỏ cộng lại thành cái to kiệm “Không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”, không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù
36. “Luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân” “Không xâm phạm một đồng xu, Liêm hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân” “Trong sạch, không tham lam”. Không tham địa vị, tiền tài, sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hoá. Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ”
37. Những hành vi trái với chữ Liêm: “ cậy quyền thế mà đục khoét dân, ăn của đút, hoặc trộm của công làm của tư ” “Dìm người giỏi, để giữ địa vị và danh tiếng của mình là đạo vị (đạo là trộm). Gặp việc phải, mà sợ khó nhọc nguy hiểm, không dám làm, là tham vật uý lạo. Gặp giặc mà rút ra, không dám đánh là tham sinh uý tử”. Mạnh Tử: “Ai cũng tham lợi, thì nước sẽ nguy”
38. Chính: Đối với mình – không tự cao, tự không đại, luôn chịu khó học tập, tự tà, kiểm điểm để tiến bộ thẳng Đối với người – không nịnh hót thắn, người trên, không xem khinh đứng người dưới đắn” Đối với việc – để việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà Làm việc có trách nhiệm cao; việc thiện nhỏ mấy cũng làm, việc ác nhỏ mấy cũng tránh
39. “Đem lòng chí công vô tư mà đối với người, với việc” Chí công “Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng vô tư nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau”; “Phải lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ” Thực chất là nối tiếp Cần, Kiệm, Liêm, Chính Bồi dưỡng đức tính Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công vô tư làm cho con người vững vàng trước mọi thử thách
40.  Thương yêu con người Một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất Dành cho những người cùng Tình khổ, những người lao động cảm bị áp bức bóc lột rộng lớn Thể hiện ở quan hệ gia đình, bạn bè, đồng chí và mọi người trong cuộc sống hàng ngày
41. Thương yêu con người đòi hỏi Nghiêm Tôn trọng Đối với những khắc con người có sai lầm với người, biết khuyết điểm, mình, nâng con nhưng đã nhận ra rộng người lên, và cố gắng sửa rãi, độ không hạ chữa, kể cả những lượng thấp, vùi người lầm đường, với dập con kể cả kẻ thù bị người người thương, bị bắt, khác đầu hàng
42. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau, trên nguyên tắc Đối tự phê bình và phê bình một với cách chân thành, nghiêm túc cán bộ, Chống thái độ dĩ hoà vi quý, đảng bao che sai lầm khuyết điểm viên cho nhau, yêu nên tốt, ghét nên xấu, bè cánh Làm tổn thất cho Đảng, cho CM, nhân dân
43.  Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung Đó là tinh thần đoàn kết Quốc Với các dân tộc bị áp Với những tế vô bức, với nhân dân lao người tiến bộ sản động các nước trên thế giới Vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ, tiến bộ XH và CNXH, là hợp tác và hữu nghị giữa các dân tộc
44. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
45. Con người được nhìn nhận như một chỉnh thể - Con người là một thể thống nhất về tâm lực, thể lực và các hoạt động của nó. - Con người là một thể thống nhất của hai mặt đối lập: thiện – ác; hay – dở; tốt - xấu; hiền - dữ; bao gồm hai mặt: tính người - mặt xã hội, tính bản năng – mặt sinh học của con người.
46.  Con người cụ thể, lịch sử Hồ Chí Minh hiểu con người cụ thể, lịch sử như thế nào?
47. - Xem xét con người trong mối quan hệ xã hội, quan hệ giai cấp, - theo giới tính - Theo lứa tuổi - Theo nghề nghiệp - Trong khối thống nhất cộng đồng - Quan hệ quốc tế - bè bạn năm châu.
48.  Bản chất con người mang tính xã hội - Để sinh tồn con người phải lao động sản xuất. Trong quá trình ấy con người xác lập mối quan hệ giữa người với người. - Con người là sản phẩm của xã hội: anh, em, họ hàng, bầu bạn; đồng bào; loài người.
49. Vai trò của con người - Con người là vốn quý nhất – nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng “Chữ người, nghĩa hẹp là gia đình, anh em,  Nhận họ hàng, bầu bạn. thức về con Nghĩa rộng là đồng bào cả nước. người Rộng hơn là cả loài người”
50. - Thương yêu, quý trọng con người Yêu Yêu Quý Hết sức thương thương trọng bảo vệ đồng bào, những sinh con đồng chí, người nô mạng người không lệ mất con như bảo phân biệt nước, người, vệ sinh già trẻ, cùng khổ kể cả mệnh gái trai, khắp lính của cách vùng năm xâm mạng miền châu lược
51. - Tin vào sức mạnh, phẩm giá và tính sáng tạo của con người Niềm Niềm tin vào Niềm tin vào tin sức mạnh của cá nhân con vào GCVS và tinh người, giống sức thần yêu nước như năm ngón mạnh của những tay của một của người trong bàn tay, đều là nhân các giai cấp nòi giống Lạc dân khác Hồng
52. - Lòng khoan dung rộng lớn Đoàn kết Vì sự nghiệp Có chính sách rộng rãi, giải phóng dân khoan hồng, lâu dài tộc, vì tiến bộ nhân đạo với tù các lực XH, Bác đưa binh; cổ vũ con lượng là ra chủ trương người hướng tới thể hiện có lý, có tình chân, thiện, mỹ; lòng bao đối với kiều trân trọng mọi ý dung cao dân nước kiến khác nhau cả ngoài ở VN
53.  Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng Mục Giải phóng con người, đem lại tự tiêu do, hạnh phúc cho con người của Cách Nhưng sự nghiệp giải phóng lại do mạng bản thân con người thực hiện Động Chính sự áp bức của đế quốc, lực của thực dân sẽ thúc đẩy và buộc nhân cách dân các nước thuộc địa và nhân mạng dân Việt Nam nổi dậy giành quyền sống
54. Muốn Mọi chủ trương, Xuất phát đạt đường lối, chính từ quyền được sách của Đảng, lợi của mục pháp luật Nhà dân, phục tiêu nước vụ dân Muốn Phải tin vào sức mạnh của dân: Dễ phát trăm lần không dân cũng chịu, khó huy vạn lần dân liệu cũng xong được Phải biết tổ chức, động viên dân động để tạo ra sức mạnh: “đem tài dân, lực sức dân, của dân làm lợi cho dân”
55. CNXH sẽ tạo ra những con Muốn xây người XHCN – chủ thể của sự dựng nghiệp xây dựng CNXH CNXH, trước hết Việc xây dựng con người XHCN cần có phải đặt ra ngay từ đầu, không những chờ kinh tế, văn hóa phát triển con người mới xây dựng con người XHCN XHCN, cũng không phải xây dựng xong con người XHCN rồi mới xây dựng CNXH
56. Có tư tưởng XHCN: có ý thức làm chủ, tinh thần tập thể XHCN, “mình vì mọi người”, dám nghĩ Có đạo đức và lối sống XHCN: Tiêu trung với nước, hiếu với dân chuẩn con Có tác phong XHCN: lao động có người kế hoạch, kỷ luật, kỹ thuật, năng XHCN suất cao Có năng lực để làm chủ bản thân, gia đình, công việc mình đảm nhận
57. “Trồng người” là quá trình lâu dài, trong suốt tiến trình “Vì lợi ích đi lên CNXH và phải đạt mười năm được kết quả cụ thể ở mỗi thì phải chặng đường trồng cây, vì lợi ích “Trồng người” phải được đặt trăm năm ra trong suốt cuộc đời của thì phải mỗi người. Đây vừa là trồng quyền lợi, vừa là nghĩa vụ người” của mỗi người đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước
58. Muốn xây dựng CNXH nhất định phải có học thức Lênin: “Không học thì không trở thành người cộng sản được” Bác Hồ: “Dốt nát cũng là một kẻ địch” “Nay chúng ta đã giành được quyền độc lập. Một trong những công việc phải thực hiện cấp tốc trong lúc này, là nâng cao dân trí” Vì, “nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài”
59. CNXH gắn liền với sự phát triển KH&KT, bảo đảm cho CNXH thắng lợi Bác nói: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Mục tiêu của Người là nâng dân tộc ta lên ngang tầm của thời đại Trên thực tế, Bác đã quy tụ được những trí thức giỏi tham gia kháng chiến, kiến quốc Đưa đi đào tạo đội ngũ cán bộ trên các lĩnh vực cho tương lai của đất nước, như các trường học sinh Miền Nam, lưu học sinh
60. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc xây dựng con người Việt Nam mới hiện nay Bối cảnh hiện nay: - Sự vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN - Tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước - Mở cửa hội nhập khu vực và quốc tế
61. Thế giới quan, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, Học tư tưởng Hồ Chí Minh tập và vận Nêu cao tinh thần yêu nước, yêu dụng CNXH, có ý chí vươn lên trong TT LĐ, học tập, bảo vệ TQ HCM về đạo Biết giữ gìn đạo đức, nhân đức, lối phẩm, lương tâm, danh dự sống Có nếp sống giản dị, ít lòng tham muốn về vật chất
62. Học tập và vận dụng tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh Bồi dưỡng tinh thần nhân ái, khoan dung Vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa Có thói quen tự học, vươn lên chiếm lĩnh thành tựu hiện đại của thế giới về văn hóa, khoa học, công nghệ Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình giao lưu, hội nhập với thế giới