Bài giảng Kinh tế học vi mô - Chương 1: Khái quát về kinh tế học - Vũ Thành Tự Anh

Nội dung text: Bài giảng Kinh tế học vi mô - Chương 1: Khái quát về kinh tế học - Vũ Thành Tự Anh

1. KINH TẾ HỌC VI MÔ
2. Kinh tế học là gì? • Xuất phát điểm của kinh tế học: Quy luật có tính phổ quát về sự khan hiếm • Quy luật khan hiếm: Mâu thuẫn giữa nhu cầu và ước vọng vô hạn với khả năng và nguồn lực hữu hạn của mỗi cá nhân, hộ gia đình, công ty, quốc gia v.v. • Hệ quả của quy luật khan hiếm: Con người buộc phải lựa chọn về cả 2 phương diện: (i) nhu cầu/ước vọng và (ii) phân bổ khả năng/nguồn lực • Hai khía cạnh của sự lựa chọn: Mục tiêu và ràng buộc 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 2
3. Kinh tế học là gì? • Kinh tế học là bộ môn khoa học xã hội nghiên cứu sự phân bổ các nguồn lực khan hiếm cho các mục đích sử dụng có tính cạnh tranh, nhằm tối ưu hóa lợi ích của các cá nhân, tổ chức, và xã hội. • Kinh tế học là một khoa học về sự lựa chọn • Kinh tế học là một cách tư duy về thế giới chứ không phải là một tập hợp khô cứng các kiến thức mà sinh viên cần học thuộc lòng. 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 3
4. Một số câu hỏi cơ bản của kinh tế học • Sản xuất cái gì? • Sản xuất như thế nào? • Sản xuất bao nhiêu? • Sản xuất cho ai? 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 4
5. Các hệ thống kinh tế trả lời những câu hỏi cơ bản của KTH như thế nào? • Kinh tế kế hoạch hóa (tập trung) • Sản xuất cái gì? • Kinh tế thị trường (phi tập trung) • Sản xuất như thế nào? • Kinh tế hỗn hợp • Sản xuất bao nhiêu? • Kinh tế thị trường [định hướng] • Sản xuất cho ai? XHCN (socialist market economy) 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 5
6. Phân biệt kinh tế học vi mô và vĩ mô • Tiêu thức phân biệt: Đơn vị phân tích • Kinh tế học vĩ mô: Nghiên cứu toàn bộ nền kinh tế: sản lượng, tăng trưởng, lạm phát, thất nghiệp v.v. • Kinh tế học vi mô: - Lấy cá nhân (người tiêu dùng, người lao động, nhà đầu tư v.v.), các đơn vị SX- KD, nhà nước (trung ương và địa phương) làm đơn vị phân tích - Nghiên cứu cách thức các đơn vị kinh tế tương tác với nhau để hình thành các thực thể kinh tế lớn hơn (thị trường, ngành công nghiệp v.v.). • Mối quan hệ giữa KTH vi mô và vĩ mô 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 6
7. Phân biệt kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc • Kinh tế học thực chứng: - Sử dụng lý thuyết kinh tế, với sự hỗ trợ của các mô hình toán - kinh tế lượng để mô tả, lý giải, và dự báo các vấn đề kinh tế đã, đang, và sẽ xảy ra trên thực tế - là kết quả của sự lựa chọn của các tác nhân kinh tế. • Kinh tế học chuẩn tắc: - Liên quan tới các giá trị đạo đức, xã hội, văn hóa - Thường mang tính chủ quan của người phát biểu - Là nguồn gốc bất đồng quan điểm giữa các nhà KTH 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 7
8. Lý thuyết và Mô hình kinh tế • Phân tích vi mô – Lý thuyết được sử dụng để giải thích một hiện tượng quan sát được trên thực tế, hoặc để dự báo về những sự kiện sẽ xảy ra. Lý thuyết được xây dựng trên cơ sở các giả định ban đầu, các quy luật kinh tế, và các thao tác logic. – Ví dụ: • Lý thuyết về hành vi người tiêu dùng • Lý thuyết về công ty 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 8
9. Lý thuyết và Mô hình kinh tế • Phân tích vi mô – Mô hình: • Là hình thức biểu hiện của lý thuyết kinh tế dưới dạng ngôn ngữ toán. • Mô hình là công cụ quen thuộc của các nhà kinh tế để giải thích và dự báo về những sự kiện đã, đang, và sẽ xảy ra. • Vai trò của những giả định trong mô hình 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 9
10. Lý thuyết và Mô hình kinh tế • Phân tích vi mô ▪ Minh xác cho một lý thuyết – Sự minh xác và giá trị của một lý thuyết được quyết định bởi chất lượng các dự đoán và giải thích của nó. – Để phủ định một lý thuyết, nếu chỉ phủ định các giả định ban đầu là chưa đủ, mà còn phải chứng minh được các dự đoán của lý thuyết về cơ bản là sai, hay chứng minh sự bất lực của nó trước một số hiện tượng quan sát được. – Việc phủ định một lý thuyết không nhất thiết dẫn tới từ bỏ nó hoàn toàn, mà có thể chỉ là giới hạn lại phạm vi áp dụng. 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 10
11. Lý thuyết và Mô hình kinh tế • Phân tích vi mô – Sự tiến hóa của các lý thuyết kinh tế • Kiểm định và hoàn chỉnh lý thuyết có ý nghĩa sống còn đối với sự phát triển của khoa học kinh tế. • Sự chuyển đổi hệ thuyết (paradigm shift) 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 11
12. Kinh tế học và Chính sách công • Chính sách công là gì? Chính sách công là hành động (hay không hành động) của nhà nước đối với các vấn đề xã hội. • Vấn đề chính sách công xuất hiện khi xã hội cảm nhận rằng một vấn đề nào đó là không thể chấp nhận được, và do vậy cần sự can thiệp (hay từ bỏ can thiệp) của nhà nước. • Một bài toán cơ bản của chính sách công: Làm thế nào để tối ưu hóa các quyết định, đạt được các mục tiêu đã đề ra trong điều kiện khan hiếm các nguồn lực về thông tin, con người, và tài chính v.v. 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 12
13. Con đường phía trước • Hai khu vực của nền kinh tế - Khu vực sản xuất - Khu vực tiêu dùng • Hai khu vực thị trường - Thị trường yếu tố đầu vào G - Thị trường sản phẩm • Vai trò (thất bại) của thị trường • Vai trò (thất bại) của nhà nước 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 13
14. Sự tham gia của khu vực công vào hệ thống thị trường • Sửa chữa thất bại (khiếm khuyết) của thị trường – Độc quyền (monopoly) – Sự bất cân xứng về thông tin (information asymmetry) – Ngoại tác (externality) – Hàng hóa công (public goods) • Để đạt được một số mục tiêu của nhà nước – Công bằng – Phát triển bền vững và bảo vệ môi trường – Các mục tiêu kinh tế vĩ mô 2/9/2006 Vũ Thành Tự Anh 14