Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 2: Các thành phần cơ bản của môi trường - Lê Quốc Tuấn

Nội dung text: Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 2: Các thành phần cơ bản của môi trường - Lê Quốc Tuấn

1. ChChươươngng 22 CCÁÁCC THTHÀÀNHNH PHPHẦẦNN CCƠƠ BBẢẢNN CCỦỦAA MÔIMÔI TRTRƯƯỜỜNGNG TS.TS. LêLê QuQuốốcc TuTuấấnn KhoaKhoa MôiMôi trtrưườờngng vvàà TTààii nguyênnguyên ĐĐạạii hhọọcc NôngNông LâmLâm TP.TP. HCMHCM
2. THATHAÏCHÏCH QUYEQUYEÅNÅN ((ĐĐấấtt))
3. SSựự hhììnhnh ththàànhnh vvàà ccấấuu trtrúúcc ccủủaa TrTrááii đđấấtt „ TrTrááii đđấấtt llàà mmộộtt trongtrong 99 hhàànhnh tinhtinh ccủủaa ThThááii ddươươngng hhệệ,, llàà hhàànhnh tinhtinh duyduy nhnhấấtt ccóó ssựự ssốốngng „ VVậậtt chchấấtt mmàà concon ngngưườờii ssửử ddụụngng đđềềuu llấấyy ttừừ TrTrááii đđấấtt „ ĐưĐượợcc hhììnhnh ththàànhnh ccááchch đđâyây khokhoảảngng 4.64.6 ttỉỉ nnăămm
4. Tha ùùi D Sao Thuûy ö Sao Kim ông Traùi Ñaát Sao Hoûa He ää Sao Moäc Sao Thoå Ghi Thieân Vöông Tinh chu ùù: Sao Kim (Sao Haûi Vöông Tinh Sao Dieâm Vöông hoâm hay Sao mai )
5. CaCaáuáu tataïoïo cucuûaûa tratraùiùi ññaaátát Khí quyeån Lôùp voû Quyeån manti Loûi ngoaøi Loûi ngoaøi KL noùng chaûy Loûi trong KL ñaäm ñaëc
6. KKííchch ththööôôùcùc cacaùcùc lôlôùpùp cucuûaûa tratraùiùi ÑÑaaátát Granite (luïc ñòa) Voû traùi ñaát Basalt (ñaïi döông) -Luïc ñòa 35 km -Ñaïi döông 6 km Ñaù ñaëc Manti 2900 km Saét loûng Loûi ngoaøi 2000 km Saét ñaëc Loûi trong 1370 km
7. SSöïöï tataïoïo thathaønhønh ññaaù,ù, khoakhoaùngùng chachaátát,, cacaáuáu trutruùcùc ññòaòa tataàngàng
8. SSöïöï hhììnhnh thathaønhønh vovoûû tratraùiùi ÑÑaaátát Nöôùc maët Hình thaønh lôùp voû traùi Ñaát Ñaù löûa Söï thay ñoåi moâi tröôøng Magma
9. SSöïöï phongphong hohoùaùa „ SSöïöï phongphong hohoùaùa lieânlieân quanquan ññeeánán nnööôôùcùc,, giogioù,ù, ññooùngùng baêngbaêng vavaøø tantan chachaûyûy „ ÑÑaaùù beânbeân ddööôôùiùi lôlôùpùp mamaëtët trotroàiài leânleân treântreân tietieápáp xuxuùcùc vôvôùiùi khoângkhoâng khkhíí cocoùù oxygen,oxygen, carboncarbon dioxidedioxide vavaøø nnööôôùcùc vôvôùiùi voâvoâ sosoáá cacaùcùc chachaátát hohoøaøa tantan tataïoïo neânneân dungdung dòchdòch acidacid „ TuTuøyøy thuothuoäcäc vavaøoøo thathaønhønh phaphaànàn hohoùaùa hohoïcïc,, khoakhoaùngùng chachaátát cocoùù thetheåå bòbò hohoøaøa tantan hoahoaëcëc oxioxi hohoùaùa,, hydratehydrate hohoùaùa,, thuthuûyûy phaânphaân
10. SSöïöï chuyechuyeånån hohoùùaa cacaùcùc dadaïïngng thothoåå nhnhööôõngôõng ÑAÙ ONG SEÙT CAÙT
11. SSöïöï phongphong hohoùaùa „ SinhSinh vavaätät cuõngcuõng ññooùngùng vaivai trotroøø quanquan trotroïngïng trongtrong quaquaùù trtrììnhnh phongphong hohoùaùa „ BaBaèngèng cacaùchùch didi chuyechuyeånån trongtrong ññaaátát,, chuchuùngùng lalaømøm chocho khoângkhoâng khkhíí nnööôôùcùc thathaámám vavaøoøo ññaaátát,, ssöïöï phaânphaân huhuûyûy cacaùcùc chachaátát hhööõuõu côcô tataïoïo rara acidacid vavaøø COCO2 „ HoaHoaïtït ññooängäng cucuûaûa sinhsinh vavaätät ññooùngùng vaivai trotroøø raraátát lôlôùnùn trongtrong vievieäcäc hhììnhnh thathaønhønh ññaaátát „ NgoaNgoaøiøi phongphong hohoùaùa vavaätät lylyù,ù, hohoùaùa hohoïcïc,, concon ngngööôôøiøi lalaømøm giagia taêngtaêng quaquaùù trtrììnhnh phongphong hohoùaùa ññaaátát
12. SSöïöï phongphong hohoùaùa „ SSöïöï phongphong hohoùaùa lalaøø quaquaùù trtrììnhnh ttöïöï nhieânnhieân mamaøø quaqua ññooùù ññaaùù ñöñöôôïcïc tuatuaànàn hoahoaønøn,, ññaaátát vavaøø cacaûnhûnh quanquan ñöñöôôïcïc tataïoïo rara „ PhongPhong hohoùaùa tataïoïo neânneân vavaøø thaythay ññooåiåi moâimoâi trtrööôôøngøng,, nhnhööngng hoahoaïtït ññooängäng cucuûaûa concon ngngööôôøiøi lalaømøm giagia taêngtaêng phongphong hohoùaùa treântreân vuvuøngøng ññaaátát deãdeã totoånån ththööôngông,, lalaømøm suysuy thoathoaùiùi sinhsinh cacaûnhûnh ttöïöï nhieânnhieân vavaøø lalaømøm giagiaûmûm naêngnaêng xuaxuaátát noângnoâng nghienghieäpäp
13. SSöïöï tietieánán hohoùaùa cucuûaûa cacaùcùc dadaïngïng ññòaòa hhììnhnh
14. CaCaùcùc dadaïngïng ññòaòa hhììnhnh
15. QuaQuaùù trtrììnhnh hhììnhnh thathaønhønh cacaùcùc dadaïïngng ññòaòa hhììnhnh
16. QuaQuaùù trtrììnhnh hhììnhnh thathaønhønh cacaùcùc dadaïïngng ññòaòa hhììnhnh
17. CaCaùcùc nunuùùii ññaaùù voâivoâi ñöñöôôïcïc hhììnhnh thathaønhønh quaqua quaquaùù trtrììnhnh kiekieánán tataïïoo ññòaòa tataààngng
18. VaiVai trotroøø cucuûaûa cacaùcùc SoângSoâng trongtrong tietieánán hohoùaùa ññòaòa hhììnhnh „ SoângSoâng cungcung cacaápáp phphööôngông tietieänän vavaänän chuyechuyeånån chchíínhnh,, quaqua ññooùù cacaùcùc hahaïtït bòbò rrööõaõa troâitroâi ttöøöø ññaaùù ttöøöø caocao nguyeânnguyeân veveàà ññooàngàng babaèngèng vavaøø rara biebieånån „ SoângSoâng tataïoïo neânneân cacaûnhûnh quanquan babaèngèng cacaùchùch vavaänän chuyechuyeånån cacaùcùc chachaátát dinhdinh ddööôõngôõng chocho vuvuøngøng laânlaân cacaänän soângsoâng „ SoângSoâng vavaänän chuyechuyeånån chachaátát thathaûiûi ttöøöø cacaùcùc hoahoaïtït ññooängäng cucuûaûa concon ngngööôôøiøi „ SoângSoâng tataïoïo neânneân nhnhööõngõng vuvuøngøng sinhsinh cacaûnhûnh vavaøø ssöïöï ññaa dadaïngïng sinhsinh hohoïcïc khakhaùcùc nhaunhau dodoïcïc theotheo dodoøngøng chachaûyûy
19. VuVuøngøng bôbôø,ø, ccöûöûaa soângsoâng vavaøø ThuThuûyûy trietrieàuàu
20. CaCaáuáu tataïoïo ccöûöûaa soângsoâng
21. MoMoätät sosoáá dadaïngïng ccöûöûaa soângsoâng
22. SSöïöï phaphaùtùt trietrieånån cucuûaûa ññòaòa mamaïoïo venven biebieånån
23. SSöïöï tataïoïo thathaønhønh vavaùchùch ññaaùù bôbôûiûi sosoùngùng biebieånån
24. NaêngNaêng llööôôïngïng ttöøöø mamaëtët trôtrôøiøi
25. VaiVai trotroøø naêngnaêng llööôôïngïng ttöøöø aaùnhùnh sasaùngùng mamaëtët trôtrôøiøi „ TraTraùiùi ññaaátát nhanhaänän 1/21/2 ttææ naêngnaêng llööôôïngïng ASMTASMT phaphaùtùt rara „ 34%34% phaphaûnûn xaxaïï „ 42%42% ssööôôûiûi aaámám tratraùiùi ññaaátát „ 23%23% chocho vovoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn nnööôôùcùc „ 1%1% tataïoïo giogioùù vavaøø dodoøngøng chachaûyûy ññaaïiïi ddööôngông „ 0.023%0.023% chocho quangquang hôhôïpïp
26. VaiVai trotroøø naêngnaêng llööôôïngïng ttöøöø aaùnhùnh sasaùngùng mamaëtët trôtrôøiøi „ NaêngNaêng llööôôïngïng ññieieàuàu khiekhieånån khkhíí quyequyeånån,, ññaaïiïi ddööôngông,, sinhsinh vavaätät ñöñöôôïcïc cungcung cacaápáp bôbôûiûi mamaëtët trôtrôøiøi „ NaêngNaêng llööôôïngïng mamaëtët trôtrôøiøi cacaápáp nhienhieätät ññeeåå ssööôôûiûi aaámám,, llööuu chuyechuyeånån cacaùcùc khokhoáiái khkhíí,, chuyechuyeånån thathaønhønh ññieieänän naêngnaêng „ NaêngNaêng llööôôïngïng cungcung cacaápáp chocho tratraùiùi ññaaátát tutuøyøy thuothuoäcäc vavaøoøo vvóó ññooää vavaøø caocao ññooää cucuûaûa moãimoãi vuvuøngøng
27. MaMaïngïng llööôôùùii bböùöùcc xaxaïï mamaëëtt trôtrôøiøi treântreân mamaëëtt ññaaátát
28. BBöùöùcc xaxaïï mamaëtët trôtrôøiøi
29. HaHaápáp thuthu naêngnaêng llööôôïngïng
30. HaHaápáp thuthu naêngnaêng llööôôïngïng ASMTASMT QuangQuang hôhôïïpp cucuûûaa ththöïöïcc vavaätät
31. HaHaápáp thuthu naêngnaêng llööôôïngïng ASMTASMT
32. SSöûöû duduïngïng naêngnaêng llööôôïngïng ASMTASMT ChuyeChuyeånån thathaønhønh ññieieänän naêngnaêng ChuyeChuyeånån thathaønhønh nhienhieätät naêngnaêng
33. THUTHUÛYÛY QUYEQUYEÅNÅN
34. NhNhööõngõng ññieieàuàu cacaànàn biebieátát „ VaiVai trotroøø cucuûaûa nnööôôùcùc trongtrong heheää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi „ NNööôôùcùc ttííchch luõyluõy ôôûû ññaâuaâu?? „ VoVoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn cucuûaûa nnööôôùcùc trongtrong ttöïöï nhieânnhieân „ SoSoáá phaphaänän cucuûaûa nnööôôùcùc khikhi thathaámám vavaøoøo ññaaátát „ TaTaïiïi saosao nnööôôùcùc ngangaàmàm didi chuyechuyeånån ñöñöôôïcïc trongtrong ññaaùù ddööôôùiùi mamaëtët ññaaátát „ TaTaùcùc ññooängäng cucuûaûa concon ngngööôôøiøi leânleân nnööôôùcùc ngangaàmàm:: ssöïöï cacaïnïn kiekieätät vavaøø oâoâ nhieãmnhieãm
35. GiôGiôùiùi thiethieäuäu „ Taïi sao traùi ñaát ñöôïc goïi laø haønh tinh xanh? „ 97% nöôùc ñaïi döông – thuûy quyeån „ Thuûy quyeån lieân keát vôùi 3 quyeån khaùc „ Nöôùc toàn taïi ôû 3 daïng „ Nöôùc = daïng loûng „ Baêng ñaù = daïng raén „ Hôi nöôùc = daïng khí
36. ThaThaønhønh phaphaàànn nnööôôùcùc vavaøø ttææ leleää
37. CaCaùcùc thathaønhønh phaphaànàn nnööôôùcùc
38. VoVoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn cucuûaûa nnööôôùcùc „ LLöïöïcc tataùcùc ññooängäng vavaøoøo vovoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn nnööôôùcùc lalaø:ø: „ NAÊNG LÖÔÏNG MAËT TRÔØI „ TroTroïngïng llöïöïcc lalaømøm chocho nnööôôùcùc didi chuyechuyeånån „ NNööôôùcùc tuatuaànàn hoahoaønøn gigiööõaõa:: „ ThuThuûyûy quyequyeånån „ ÑÑòaòa quyequyeånån „ KhKhíí quyequyeånån „ SinhSinh quyequyeånån
39. VoVoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn cucuûaûa nnööôôùcùc
40. CaCaùcùc concon ñöñöôôøngøng didi chuyechuyeånån cucuûaûa nnööôôùcùc „ TaTaátát cacaûû nnööôôùcùc ññeeánán ttöøöø ññaaïiïi ddööôngông vavaøø cuocuoáiái cucuøngøng trôtrôûû lalaïiïi ññaaïiïi ddööôngông lalaøø do:do: „ BoBoácác hônhôn ((EvaprationEvapration)) „ NgNgööngng tutuïï (Condensation)(Condensation) „ MMööaa (Precipitation)(Precipitation) „ ThoaThoaùtùt hôihôi ttöøöø hoahoaïtït ññooängäng cucuûaûa ththöïöïcc vavaätät (Transpiration)(Transpiration) „ ChaChaûyûy tratraønøn bebeàà mamaëtët (Surface(Surface waterwater runoff)runoff) „ DoDoøngøng chachaûyûy ngangaàmàm (Groundwater(Groundwater flow)flow)
41. SoSoáá phaphaänän cucuûûaa nnööôôùcùc mmööaa treântreân mamaëëtt ññaaátát
42. PhaânPhaân phophoáiái nnööôôùcùc ngangaàmàm „ VuVuøngøng babaûoûo hohoøaøa „ TaTaátát cacaûû cacaùcùc loloåå vavaøø veveátát nnöùöùtt lalaápáp ññaaàyày bôbôûiûi nnööôôùcùc „ MMöùöùcc nnööôôùcùc ngangaàmàm „ PhaPhaànàn treântreân cucuûaûa vuvuøngøng babaûoûo hohoøaøa „ VuVuøngøng hiehieáuáu khkhíí „ PhaPhaànàn treântreân cucuûaûa tataàngàng nnööôôùcùc cocoùù nhienhieàuàu khkhíí
43. LaLaømøm thetheáá nanaøoøo ññeeåå nnööôôùcùc didi chuyechuyeånån ñöñöôôïcïc ddööôôùiùi ññaaáátt „ SSöïöï didi chuyechuyeånån cucuûaûa nnööôôùcùc ngangaàmàm phuphuïï thuothuoäcäc vavaøoøo ññaaù:ù: „ ÑÑooää xoxoápáp:: khoakhoaûngûng trotroángáng cucuûaûa cacaùcùc loloåå cocoùù khakhaûû naêngnaêng gigiööõõ nnööôôùcùc „ ĐĐooää thathaámám:: cocoùù khakhaûû naêngnaêng chuyechuyeånån nnööôôùcùc xuyeânxuyeân quaqua cacaùcùc loloåå „ TaTaàngàng ngangaämäm nnööôôùcùc (aquifer)(aquifer) lalaøø nôinôi llööuu gigiööõõ nnööôôùcùc ngangaàmàm
44. SSöïöï cacaïnïn kiekieätät nnööôôùcùc ngangaàmàm „ NNööôôùcùc ngangaàmàm noângnoâng bòbò huhuùtùt heheátát „ SoângSoâng vavaøø hohoàà khoâkhoâ nhanhnhanh gigiööõaõa 22 lalaànàn mmööaa „ TuTuïtït ññaaátát „ SSöïöï xaâmxaâm lalaánán nnööôôùcùc mamaënën
45. CaCaùcùc nguonguoànàn gaâygaây oâoâ nhieãmnhieãm nnööôôùcùc ngangaààmm
46. TaTaùùcc ññooängäng cucuûûaa concon ngngööôôøiøi leânleân nnööôôùcùc ngangaààmm 1.1. NNööôôùcùc ôôûû giegieáángng nanaøøoo lalaøø sasaïchïch nhanhaáátt?? 2.2. TaTaïïii saosao giegieáángng DD deãdeã bòbò oâoâ nhieãmnhieãm nhanhaáátt 3.3. VieVieäcäc bômbôm nnööôôùcùc nhienhieààuu ôôûû giegieáángng AA cocoùù aaûûnhnh hhööôôûûngng ññeeáánn cacaùcùc giegieáángng khakhaùùcc khoângkhoâng??
47. MoMoáiái ttööôngông quanquan gigiööõaõa khkhíí quyequyeånån vavaøø thuthuûyûy quyequyeånån biebieåuåu thòthò quaqua vovoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn carboncarbon (1 GiC (1 GiC gigaton gigaton = = Gigaton Gigaton = 10 = 10 Carbon Carbon 9 9 ton) ton)
48. MoMoáiái ttööôngông quanquan gigiööõaõa cacaùcùc cacaáuáu thathaønhønh moâimoâi trtrööôôøngøng