Bài giảng Kỹ thuật chế tạo máy - Chương 2: Dung sai lắp ghép - Trương Quốc Thanh

Nội dung text: Bài giảng Kỹ thuật chế tạo máy - Chương 2: Dung sai lắp ghép - Trương Quốc Thanh

1. CH ƯƠ NG 2: DUNG SAI LAÉP GHEÙP 1. Kích thöôùc, sai leäch vaø dung sai 2. Caùc daïng laép gheùp 3. Bieåu dieãn sô ñoà phaân boá dung sai laép gheùp 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
2. DUNG SAI vaø LAÉP GHEÙP Ngöôøi thieát keá döïa treân yeâu caàu kyõ thuaät, ñaëc tính laøm vieäc, ñeå thieát keá neân chi tieát. Kích thöôùc ghi treân baûn veõ thieát keá ñoù laø kích thöôùc danh nghóa. Caùc chi tieát sau khi gia coâng coù kích thöôùc (kích thöôùc thöïc) khoâng hoaøn toaøn gioáng kích thöôùc danh nghóa. Noù dao ñoäng quanh giaù trò kích thöôùc danh nghóa. GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
3. DUNG SAI vaø LAÉP GHEÙP
   Kích thöôùc danh nghóa: dN , D N
   Kích thöôùc thöïc: dr , D r
   Sai leäch giôùi haïn treân es , E S
   Sai leäch giôùi haïn döôùi ei , E I
   Dung sai kích thöôùc T
   Mieàn dung sai Xaùc ñònh theo tieâu chuaån ISO
   Sai leäch cô baûn Xaùc ñònh theo mieàn dung sai vaø CCX GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
4. DUNG SAI vaø LAÉP GHEÙP
   Dung sai tieâu chuaån (IT ): laø dung sai thuoäc heä thoáng tieâu chuaån ISO veà dung sai vaø laép gheùp.
   Caáp dung sai tieâu chuaån: (CCX: Caáp chính xaùc) laø taäp hôïp caùc dung sai töông öùng vôùi möùc ñoä chính xaùc nhö nhau ñoái vôùi taát caû caùc kích thöôùc danh nghóa. GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
5. 1. Kích thöôùc, sai leäch vaø dung sai 1.1 Kích thöôùc a. Kích thöôùc danh nghóa Laø kích thöôùc maø döïa vaøo chöùc naêng chi tieát, tính toùan xaùc ñònh sau ñoù choïn cho ñuùng vôùi vò trí gaàn nhaát cuûa kích thuôùc tieâu chuaån . b. Kích thöôùc thöïc Laø kích thöôùc ño tröïc tieáp treân chi tieát baèng nhöõng duïng cuï ño vaø phöông phaùp ño chính xaùc nhaát maø kyõ thuaät ño coù theå ñaït ñöôïc. (Kyù hieäu dr ) c. Kích thöôùc giôùi haïn Laø kích thöôùc coù giaù trò ñöôïc khoáng cheá trong moät phaïm vi kích thöôùc nhaát ñònh. ( Giôùi haïn 1 phía hoaëc 2 phía ñoàng thôøi ). (dmin ≤ dr ≤ dmax ) GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
6. 1. Kích thöôùc, sai leäch vaø dung sai 1.2 Sai leäch kích thöôùc vaø dung sai
   Sai leäch kích thöôùc : laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn vaø kích thöôùc danh nghóa: ( dn , Dn) - Sai leäch giôùi haïn treân : laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát vaø kích thöôùc danh nghóa: ( es , E s) - Sai leäch giôùi haïn döôùi : laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn beù nhaát vaø kích thöôùc danh nghóa: ( ei , Ei) Kích thöôùc cô baûn (ñöôøng khoâng) GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
7. 1. Kích thöôùc, sai leäch vaø dung sai 1.2 Sai leäch kích thöôùc vaø dung sai
   Dung sai kích thöôùc (T ) Laø hieäu giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát vaø nhoû nhaát hoaëc hieäu giöõa sai leäch giôùi haïn treân vaø sai leäch giôùi haïn döôùi. Ví duï: Kích thöôùc cô baûn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
8. 1. Kích thöôùc, sai leäch vaø dung sai VD: Kích thöôùc giôùi haïn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
9. 2. Caùc daïng laép gheùp 2.1 Laép gheùp Nhöõng beà maët hay kích thöôùc maø döïa vaøo ñoù duøng ñeå laép caùc chi tieát laïi vôùi nhau thì goïi laø beà maët laép gheùp hoaëc kích thöôùc laép gheùp. ( Moät laép gheùp bao giôø cuõng coù chung 1 kích thöôùc danh nghóa ) GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
10. 2. Caùc daïng laép gheùp 2.2 Laép gheùp (Loûng / Chaët / Trung Gian) Laép loûng : Trong laép gheùp naøy kích thöôùc bao lôùn hôn kích thöôùc bò bao. Laép chaët : Trong laép gheùp naøy kích thöôùc bao nho û hôn kích thöôùc bò bao. Laép trung gian : Trong laép gheùp naøy khoaûng dung sai kích thöôùc kích thöôùc bao vaø bò bao boá trí xen laãn nhau. GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
11. 2. Caùc daïng laép gheùp Sô ñoà phaân boá dung sai Moái gheùp loûng Moái gheùp chaët Moái gheùp trung gian GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
12. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp Tieâu chuaån ISO qui ñònh 20 CCX (Caáp dung sai tieâu chuaån): ( IT0, IT01 , IT1, ,IT18):  IT1 – IT4: Kích thöôùc yeâu caàu ñoä chính xaùc cao nhö duïng cuï ño.  IT5 – IT6: Duøng trong cô khí chính xaùc.  IT7 – IT8: Duøng trong gia coâng cô khí thoâng thöôøng .  IT9 – IT11: Duøng trong gia coâng cô khí coù chi tieát lôùn vaø khoâng ñoøi hoûi chính xaùc.  IT12 – IT16: Duøng trong gia coâng thoâ hoaëc cheá taïo phoâi . GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
13. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp Qui ñònh veà dung sai Treân cô sôû thoáng keâ thöïc nghieäm, ngöôøi ta laäp ñöôïc moái quan heä giöõa kích thöôùc vaø sai soá gia coâng (trong phaïm vi kích thöôùc töø 1 – 500 mm laø phaïm vi saûn xuaát haøng loaït): 1/ 3 Ta=.0,001.( d + 0,45. d) = ai . Trong thöïc teá, cuøng moät kích thöôùc danh nghóa nhöng ñieàu kieän laøm vieäc khaùc nhau  caàn coù moät dung sai khaùc nhau. (  giaù trò a thay ñoåi). GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
14. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp Cuøng 1 kích thöôùc danh nghóa nhöng ñoái vôùi caùc CCX khaùc nhau thì dung sai seõ khaùc nhau moät heä soá “a”. Giaù trò “a” bieåu thò möùc ñoä chính xaùc gaàn vôùi giaù trò kích thöôùc thöïc neáu “a” caøng nhoû. Ví duï: Cheá taïo truïc I, truïc II coù: d1=65mm vôùi Td1 =20 µm; d2=24mm vôùi Td2 = 9 µm 1 3 IT = i.a i = ,0001d. + ,045d. : khid trongphaïmvi 1÷ 500mm i = ,0004d. + 1,2 : khid trongphaïmvi 500÷ 3150mm Td 20 a =1 = = 10,67 1 i 3 1 0,001.65+ 0,45. 65 Td 9 a =2 = = 6,8 2 i 3 2 0,001.24+ 0,45. 24 a a 1> 2 Tr ục 1 cheá taïo keùm chính xaùc hôn truïc 2 Bieân soaïn: ThS.GV: TRÖÔNG Traàn QUOÁC Anh THANH Sôn
15. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
16. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
17. 3. Bieåu dieãn sô ñoà dung sai laép gheùp
    Mieàn dung sai: laø mieàn naèm giöõa 2 ñöôøng bieåu dieãn kích thöôùc lôùn nhaát vaø nhoû nhaát. Ñöôïc xaùc ñònh baèng trò soá dung sai vaø vò trí töông ñoái cuûa noù so vôùi ñöôøng 0 ( hay kích thöôùc danh nghóa ). GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
18. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn EI = 0 es = 0 GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
19. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn Heä thoáng truïc: Moái laép ñöôïc thöïc hieän baèng caùc gheùp caùc loã coù kích thöôùc khaùc nhau vôùi truïc cô sôû. Truïc cô sôû coù sai leäch cô baûn kieåu h (sai leäch giôùi haïn treân baèng 0). Töùc dmax = dN Heä thoáng loã: Moái laép ñöôïc thöïc hieän baèng caùc gheùp caùc truïc coù kích thöôùc khaùc nhau vôùi loã cô sôû. Loã cô sôû coù sai leäch cô baûn kieåu H (sai leäch giôùi haïn döôùi baèng 0). Töùc dmin = dN GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
20. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
21. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn Muïc ñích vieäc qui chuaån moät soá thoâng soá chöùc naêng vaø mieàn dung sai nhaèm:
    Giaûm soá löôïng duïng cuï gia coâng, duïng cuï ño, döôõng ño, v.v veà kích côõ.
    Gia taêng tính naêng phuø hôïp trong laép raùp cuûa chi tieát (deã duøng chung  Tính laép laãn ). Deã daøng tieâu chuaån hoùa trong phaïm vi quoác gia vaø quoác teá.
    Giaûm thôøi gian cheát khi maùy khi saûn xuaát do chi tieát bò hö hoûng (chuaån hoùa phuï tuøng thay theá).
    Chuyeân moân hoùa ñeå taêng chaát löôïng, giaûm giaù thaønh. GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
22. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn
    Döïa treân hai heä thoáng laép (loã vaø truïc) ta cuõng coù caùc kieåu laép loûng, laép chaët vaø laép trung gian: Caùc moái laép töø a  h (A  H) laø laép loûng Caùc moái laép töø p  z (P  Z) laø laép chaët Caùc moái laép: js, k, m, n (Js, K, M, N) laø laép trung gian. GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
23. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
24. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
25. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
26. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
27. 4. Heä thoáng dung sai laép gheùp beà maët trôn Kyù hieäu: Sai leäch &ø Laép gheùp treân baûn veõ Moái laép theo heä thoáng Loã GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH