Tác động của công nghệ Web đến hoạt động thông tin thư viện trường đại học

Nội dung text: Tác động của công nghệ Web đến hoạt động thông tin thư viện trường đại học

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi TAÁC ÀÖÅNG CUÃA CÖNG NGHÏÅ WEB ÀÏËN HOAÅT ÀÖÅNG THÖNG TIN-THÛ VIÏÅN TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC ThS Hoaâng Thõ Thu Hûúng Trûúâng Àaåi hoåc RMIT Viïåt Nam, chi nhaánh Haâ Nöåi Xem xeát quaá trònh phaát triïín cöng nghïå web vaâ phên tñch taác àöång cuãa noá àïën hoaåt àöång thöng tin-thû viïån trûúâng àaåi hoåc. Giúái thiïåu sú böå caác ûáng duång cuãa Web 1.0. Mö taã möåt söë ûáng duång chuã yïëu cuãa Web 2.0 nhû nhùæn tin nhanh, àoåc nguöìn cêëp dûä liïåu (RSS), phaát thanh, àaánh dêëu xaä höåi, nhêåt kyá trûåc tuyïën, cöng trònh múã (Wiki), loåc dûä liïåu, chia seã hònh aãnh vaâ video, maång xaä höåi. Mö taã chi tiïët Web 3.0, caác ngön ngûä RDF vaâ RDFS, ngön ngûä baãn thïí hoåc vaâ böå phêån cêëu thaânh cuãa noá. Àaánh giaá vai troâ cuãa Web 3.0 trong xêy dûång nguöìn taâi nguyïn hoåc liïåu trûåc tuyïën. Trònh baây kinh nghiïåm aáp duång cöng nghïå web vaâo hoaåt àöång thûåc tiïîn cuãa Thû viïån Àaåi hoåc RMIT Viïåt Nam, àùåc biïåt trong viïåc taåo ra caác dõch vuå sau: töí chûác caác àïì muåc chuã àïì theo ngaânh hoåc trïn website vaâ sûã duång RSS, tû vêën thöng tin trûåc tuyïën qua ûáng duång Yahoo Messenger vaâ Email, taåo caác blog/website thû viïån, taåo diïîn àaân trao àöíi nghiïåp vuå cho caác thuã thû, sûã duång maång xaä höåi, ûáng duång podcast àïí taåo ra caác video hûúáng dêîn vïì Thû viïån. ûå phaát triïín nhanh choáng cuãa cöng web cho pheáp kïët nöëi vaâ tùng cûúâng giao nghïå thöng tin noái chung vaâ lûu vúái ngûúâi duâng tin, xoáa ài sûå caách S Internet noái riïng àang taåo ra trúã, taåo ra möåt möi trûúâng “tûúng taác” nhûäng thay àöíi maånh meä trong moåi mùåt thûåc sûå giûäa thû viïån vaâ baån àoåc. Baâi viïët cuãa àúâi söëng xaä höåi, àùåc biïåt trong xuêët naây têåp trung laâm roä viïåc ûáng duång cöng baãn vaâ phöí biïën thöng tin túái cöng chuáng. nghïå Web 1.0, Web 2.0 vaâ triïín voång ûáng Trong àoá, cöng nghïå web àoáng vai troâ duång Web 3.0 àïí phaát triïín caác saãn phêím chuã yïëu trong viïåc laâm phong phuá vaâ vaâ dõch vuå thöng tin-thû viïån cuãa caác thû nêng cao chêët lûúång caác dõch vuå tra cûáu viïån àaåi hoåc trïn thïë giúái vaâ kinh nghiïåm trûåc tuyïën cuãa caác cú quan thöng tin-thû thûåc tiïîn trong hoaåt àöång cuãa Thû viïån viïån. Nhûäng tñnh nùng cuãa cöng nghïå trûúâng RMIT Viïåt Nam. 2 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 1. Sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín cuãa cuãa hoå vúái nhau nhùçm chia seã thöng tin cöng nghïå web hiïåu quaã hún. Khi böí sung World Wide Àûúåc xem nhû cuöåc caách maång trïn Web vaâo nùm 1990, Tim Berners-Lee thïë giúái maång, Internet vaâ caác ûáng duång cuäng chó nhùçm taåo phûúng tiïån cho pheáp cuãa noá àaä laâm thay àöíi sêu röång viïåc ngûúâi duâng tûå do àûa thöng tin lïn quaãn lyá vaâ phöí biïën thöng tin trong xaä Internet vaâ dïî daâng chia seã vúái ngûúâi höåi. Caác thïë hïå web múái, nhúâ nhûäng thay khaác (trònh duyïåt web àêìu tiïn do Öng àöíi quan troång trong nïìn taãng cöng nghïå viïët bao göìm caã cöng cuå soaån thaão trang vaâ caách thûác sûã duång, àaä taåo ra möi web). Thïë nhûng sûå phaát triïín cuãa web trûúâng cöång àöìng, núi moåi ngûúâi khöng sau àoá coá húi khaác. Trûâ möåt vaâi ngoaåi lïå, chó “duyïåt vaâ xem” maâ cuâng àûúåc àoáng Web 1.0 chuã yïëu göìm caác website goáp cho xaä höåi “aão”. Nïëu nhû Web 1.0 àûúåc xem laâ hònh thûác cung cêëp thöng tin “àoáng” cuãa caác haäng thöng têën hay cöng möåt chiïìu, coá cêëu truác, daânh cho caá nhên ty nhùçm tiïëp cêån àöåc giaã hay khaách haâng vaâ thiïëu tñnh tûúng taác thò Web 2.0 àaä bao hiïåu quaã hún. Noá thûåc chêët laâ phûúng göìm sûå tham gia cuãa ngûúâi duâng vaâo quaá tiïån phaát tin hún laâ phûúng tiïån chia seã trònh taåo ra vaâ truyïìn baá thöng tin. Vúái thöng tin. Maäi gêìn àêy, vúái sûå xuêët hiïån thïë hïå Web 3.0 múái cuãa Berners-Lee, cuãa nhiïìu kyä thuêåt múái nhû nhêåt kyá trûåc viïåc xûã lyá thöng tin àûúåc tiïën haânh nhû tuyïën (blog hay webblog), wiki, tñnh möåt chuöîi caác CSDL nöëi tiïëp nhau vúái cöång àöìng vaâ cöång taác cuãa web múái roä nguöìn thöng tin têåp trung theo biïíu mêîu hún, vaâ búãi vêåy, sûå kyâ voång vaâ khaã nùng àaä àûúåc lêåp trûúác vaâ àûúåc böí sung caác hïå thûåc sûå cuãa noá cuäng trúã nïn gêìn hún. thöëng yá thûác àïí maáy tñnh coá thïí hiïíu àûúåc. Ngûúâi duâng àûúåc tiïëp xuác vúái So saánh vïì kyä thuêåt vaâ söë lûúång sûå nhiïìu dõch vuå trûåc tuyïën, dûåa vaâo àoá hoå phaát triïín caác trang web thïë hïå coá thïí taåo ra, thu thêåp, phên nhoám, thanh Web 1.0 vaâ Web 2.0 àûúåc thïí hiïån trïn loåc, truyïìn baá vaâ xuêët baãn thöng tin trïn Hònh 1 vaâ dûå kiïën sûå phaát triïín Internet taåi chöî vaâ toaân cêìu. cuãa caác thïë hïå web - trïn Hònh 2. Muåc tiïu ban àêìu cuãa Internet chó laâ ( kïët nöëi caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ maáy tñnh 0-web-2-0-web-3-0-oreilly) THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 3
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 1: So saánh sûå phaát triïín cuãa Web 1.0 vaâ Web 2.0 Hònh 2: Dûå kiïën sûå phaát triïín cuãa caác thïë hïå web 4 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 2. Web 1.0 chuã àïì àõnh kyâ, bùçng cöng nghïå web, caác 2.1. Web 1.0 laâ gò? trang web vaâ caác dõch vuå thöng tin múái lêìn Web laâ tûâ viïët tùæt cuãa 3 tûâ World Wide lûúåt ra àúâi, maâ tiïu biïíu nhû: Web (WWW). Theo tûâ àiïín Internet cuãa - Baãn tin àiïån tûã; NXB Àaâ Nùéng (xuêët baãn nùm 2004, tr. 493) - Taåp chñ àiïån tûã; web laâ “tûâ chung àïí chó haâng triïåu website - CSDL trûåc tuyïën; sûã duång giao thûác truyïìn siïu vùn baãn - Dõch vuå tra cûáu trûåc tuyïën; (hypertext transfer protocol) vaâ àûúåc àùng - Dõch vuå cêåp nhêåt baãn tin àõnh kyâ trûåc trïn Internet. Noá àûúåc goåi laâ web vò tñnh tuyïën. phûác taåp cuãa caác liïn kïët giûäa caác site. Bùçng caách nhêëp vaâo siïu liïn kïët (hyperlink) àûúåc nhuáng trong caác trang web, ngûúâi duâng coá Caác saãn phêím vaâ dõch vuå thöng tin kïí thïí di chuyïín tûâ trang naây àïën trang khaác trïn àïìu àûúåc phaát triïín, töí chûác theo nhu hoùåc tûâ site naây àïën site khaác möåt caách dïî cêìu cuãa ngûúâi duâng. Caán böå thöng tin chuã daâng. Ngûúâi duâng coá thïí truy cêåp caác àöång xûã lyá nguöìn tin sùén coá röìi cung cêëp website vaâ di chuyïín (navigate) trong cho ngûúâi duâng. Ngûúâi duâng nïëu muöën thay WWW thöng qua caác trònh duyïåt (browser); àöíi nöåi dung thò gûãi phaãn höìi vïì cho cú quan trònh duyïåt cuäng cho pheáp kïët nhêåp caác hiïåu thöng tin-thû viïån qua thû àiïån tûã, bûu àiïån, ûáng àa phûúng tiïån (multimedia) vaâo caác fax, trang web. WWW chñnh laâ trung têm cuãa Thû viïån àaåi hoåc caác nûúác trïn thïë giúái Internet vaâ laâ phêìn dïî thêëy nhêët, mùåc duâ àaä aáp duång cöng nghïå web àïí phöí biïën Internet coân coá e-mail, nhoám tin thöng tin túái ngûúâi duâng tin möåt caách tñch (newsgroup), chat room vaâ usenet. Nhiïìu cûåc thöng qua caác saãn phêím, dõch vuå nhû ngûúâi thûúâng lêîn löån Internet vúái WWW. Sûå OPAC, CSDL trûåc tuyïën, baãn tin thû viïån, khaác biïåt giûäa hai khaái niïåm naây laâ: thû muåc chuyïn àïì, thöng tin àûúåc phaát Internet chó maång quöëc tïë göìm caác maáy tñnh trïn maång àïí ngûúâi duâng coá thïí truy cêåp tûâ àûúåc liïn kïët vúái nhau bùçng caác àûúâng dêy xa. viïîn thöng hoùåc cöng nghïå truyïìn thöng ÚÃ Viïåt Nam, theo khaão saát àûúåc tiïën khöng dêy, coân WWW göìm haâng triïåu haânh trïn 73 websites cuãa thû viïån caác website vaâ trang web, vaâ chó laâ möåt tiïån ñch trûúâng àaåi hoåc taåi àõa chó àûúåc cung cêëp cho nhûäng ngûúâi sûã duång namtradefair.com/dn/gd_dh.htm, chó möåt söë Internet maâ thöi”. ñt caác thû viïån cuãa caác trûúâng lúán nhû thû 2.2. ÛÁng duång cuãa Web 1.0 viïån Àaåi hoåc Baách khoa Haâ Nöåi, thû viïån Giai àoaån àêìu cuãa web sau naây àûúåc goåi Àaåi hoåc Cêìn Thú, cung cêëp thöng tin vïì laâ Web 1.0 hay web thïë hïå thûá nhêët, noá thûåc thû viïån trïn website cuãa trûúâng, nhûäng núi sûå phaát triïín vaâ phöí biïën vaâo nhûäng nùm tûâ khaác àïìu khöng laâm àûúåc viïåc naây. 1990 àïën 2005 vaâ àaä taåo ra bûúác phaát triïín Vïì cú baãn, website sûã duång Web 1.0 àöåt phaá cho hoaåt àöång thöng tin-thû viïån. cung cêëp thöng tin möåt chiïìu, cú quan thöng Tûâ chöî cung cêëp caác saãn phêím vaâ dõch vuå tin-thû viïån thûåc hiïån viïåc “xuêët baãn” thöng thöng tin truyïìn thöëng nhû baãn tin, muåc luåc tin cho ngûúâi duâng cuãa mònh. Sûå ra àúâi cuãa THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 5
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi thïë hïå web thûá hai - Web 2.0 - vaâo nùm caách maång trong ngaânh cöng nghiïåp maáy 2004 àaä múã ra möåt giai àoaån múái trong viïåc tñnh. Noá xaãy ra khi ngûúâi ta chuyïín sang phaát triïín nguöìn tin vaâ thay àöíi caác saãn duâng Internet nhû möåt nïìn taãng vaâ cöë phêím vaâ dõch vuå thöng tin. gùæng tòm hiïuí caách thûác thaânh cöng trïn 3. Web 2.0 nïìn taãng múái naây. Quy tùæc chñnh laâ: Xêy 3.1. Web 2.0 laâ gò? dûång caác ûáng duång coá thïí têån duång caác Web 2.0 laâ khaái niïåm do Tim O’Reilly “hiïåu ûáng maång” àïí taåo ra caác giaá trõ töët àûa ra vaâ àaä taác àöång rêët lúán àïën hoaåt àöång hún vaâ (vò thïë) coá nhiïìu ngûúâi duâng hún”. thöng tin-thû viïån. Cuåm tûâ Web 2.0, àaä (O’Reilly, 2005). àûúåc noái túái trïn trang Reilly Media vaâo Web 2.0 liïn quan chùåt vúái ngûúâi duâng nùm 2004, aám chó möåt caách khaái quaát viïåc búãi ngûúâi duâng khöng chó taåo ra nöåi dung sûã duång maång nhû nïìn taãng àïí möåt cöång maâ coân giuáp thu thêåp, töí chûác, mö taã, cêåp àöìng kïët nöëi vúái thïë giúái aão. Noá cho pheáp nhêåt, chia seã, truyïìn baá, sùæp xïëp laåi, bònh ngûúâi duâng cuâng nhau chia seã dûä liïåu, tham luêån, hiïåu àñnh vaâ bao goái laåi nöåi dung. gia vaâ hûúãng ûáng cöng viïåc phaát triïín nöåi Web 2.0 laâ cuöåc höåi thoaåi maâ trong àoá ngûúâi dung, cêåp nhêåt vaâ taái sùæp xïëp dûä liïåu vaâ dõch duâng coá cú höåi àïí àaánh dêëu, nhêån xeát, vaâ vuå, àöìng thúâi phöëi húåp àïí khai thaác trñ tuïå chia seã quan àiïím vïì möåt söë chuã àïì, nguöìn têåp thïí. Moåi ngûúâi, duâ úã bêët kyâ àêu, àïìu thöng tin, dõch vuå thöng tin nhêët àõnh; möåt àûúåc kïët nöëi trïn cuâng möåt giao diïån, cuâng kiïën truác tham dûå maâ trong àoá caác tûúng caác dõch vuå vaâ cuâng möåt nïìn cöng nghïå àïí taác vaâ àoáng goáp àûúåc khuyïën khñch. Coá thïí coá thïí tham gia àoáng goáp, laâm phong phuá noái, Web 2.0 chñnh laâ nöåi dung do ngûúâi thïm nöåi dung, trao àöíi thöng tin, saáng taåo duâng taåo ra nhúâ khai thaác trñ tuïå têåp thïí. tri thûác múái, ghi dêëu nguöìn lûåc thöng tin vaâ Web 2.0 àaä goáp phêìn laâm thay àöíi caách kïët nöëi maång xaä höåi. thûác laâm viïåc cuãa nhên viïn tra cûáu thû Web 2.0 laâ maång lûúái àûúåc sûã duång nhû viïån. Thû viïån/ trung têm thöng tin coá traách möåt nïìn taãng, phuã toaân böå caác thiïët bõ àûúåc nhiïåm trong viïåc giuáp ngûúâi duâng àûúåc kïët nöëi. Caác ûáng duång Web 2.0 têån duång phuåc vuå nhanh choáng vaâ hiïåu quaã nhêët coá àûúåc phêìn lúán nhûäng thïë maånh bïn trong thïí bùçng caách sûã duång cöng cuå phuâ húåp cuãa chñnh nïìn taãng àoá: cung cêëp phêìn mïìm nhêët. dûúái daång dõch vuå liïn tuåc àûúåc cêåp nhêåt vaâ caâng duâng caâng töët, sûã duång vaâ sùæp xïëp laåi Web 2.0 laâ caách tiïëp cêån múái trong viïåc dûä liïåu tûâ nhiïìu nguöìn (bao göìm caã ngûúâi sûã duång web nhû laâ möåt nïìn taãng, núi ngûúâi duâng caá nhên khi cung cêëp dûä liïåu vaâ dõch duâng cuâng tham gia vaâo viïåc taåo ra, vuå cuãa chñnh mònh úã daång cho pheáp chónh sûãa vaâ xuêët baãn thöng tin thöng ngûúâi khaác sùæp xïëp laåi), taåo nïn taác àöång qua cöng cuå húåp taác saáng taåo nöåi dung trïn liïn kïët maång thöng qua möåt “kiïën truác nïìn web. tham dûå” vaâ vûúåt qua mö hònh trang Möåt söë ûáng duång phöí biïën cuãa Web 2.0 web cuãa cöng nghïå Web 1.0 trong viïåc coá thïí kïí àïën nhû RSS, àaánh dêëu xaä höåi, viïët àem laåi cho ngûúâi duâng nhiïìu tiïån ñch hún. blog, maång xaä höåi, website chia seã àa Theo O’Reilly “Web 2.0 laâ möåt cuöåc phûúng tiïån, Wikis, mash-up (Hònh 3). 6 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
6. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 3: Mö hònh tûúng taác ûáng duång cuãa Web 2.0 [7] 3.2. ÛÁng duång Web 2.0 (blogging) àaä trúã thaânh nhu cêìu cuãa cuöåc Nhiïìu ûáng duång Web 2.0 trong dõch vuå söëng höm nay thò viïåc aáp duång chuáng trong tra cûáu àaä àûúåc àöåc giaã àoán nhêån tñch cûåc. möi trûúâng thû viïån rêët cêìn àûúåc quan têm. Do möîi cú súã àaâo taåo nhùçm nhûäng muåc tiïu 3.2.1. Nhùæn tin nhanh (Instant khaác nhau, nïn viïåc ûáng duång Web 2.0 seä Messaging-IM) tuyâ thuöåc vaâo nhu cêìu cuãa trûúâng maâ Möåt ûáng duång phöí biïën laâ nhùæn tin nhanh thû viïån phaãi àaáp ûáng. Àöëi vúái nhiïìu hay dõch vuå tra cûáu qua chat (IM). Nhùæn tin trûúâng, dõch vuå tra cûáu úã thû viïån thûúâng nhanh giuáp ngûúâi duâng kïët nöëi vúái caán böå bao göìm caác khêu nhû traã lúâi yïu cêìu taâi thû viïån trong thúâi gian thûåc khöng phuå liïåu nghiïn cûáu, chuêín bõ taâi liïåu quaãng baá thuöåc vaâo àõa àiïím. Nhiïìu ûáng duång miïnî thû viïån, múã lúáp hûúáng dêîn sûã duång thû phñ coá thïí tòm thêëy trïn Internet nhû viïån, cêåp nhêåt vaâ thöng baáo nguöìn taâi liïåu Yahoo ( múái, liïn laåc vúái giaãng viïn, nghiïn cûáu viïn Google Talk ( vaâ sinh viïn, MSN Messenger, AIM, ICQ, Gadu-Gadu, Hònh 3 cho thêëy, caác ûáng dungå Web 2.0 hay nhû IRC vaâ SMS. Cöng cuå naây àûúåc khöng coá gò xa laå vúái nhiïìu thû viïån, nhêët laâ sûã duång úã möåt söë thû viïån àaåi hoåc nhû Àaåi thû viïån caác trûúâng àaåi hoåc lúán trïn thïë giúái, hoåc Ohio ( úã Viïåt Nam tuy vêåy, laåi chûa thûåc sûå phaát ask/skype.html) vaâ Àaåi hoåc Bang Oregon triïín. Möåt khi nhûäng ûáng duång nhû nhùæn tin ( nhanh, maång xaä höåi, viïët nhêåt kyá àiïån tûã chat.htm). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 7
7. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Nhùæn tin nhanh cuäng coá thïí àûúåc sûã duång phaáp luêåt hay nhû Thû viïån dïî daâng trïn caác thiïët bõ di àöång nïn àûúåc Hoåc viïån Cöng nghïå Massachuset duâng phöí biïën. Trong möi trûúâng thû viïån, ( - sûã IM coá thïí duâng àïí traã lúâi cêu hoãi hoùåc yïu dungå dongâ tin àï í thöng baoá vï ì sachá múiá trïn cêìu nhanh cuãa ngûúâi duâng qua chat hoùåc mucå lucå thû viïnå dûaå trïn chu ã àï ì banå àocå àïí hûúáng dêîn baån àoåc tòm thöng tin qua quan têm, thöng baoá vï ì nguönì taiâ liïuå múi,á trao àöíi ngùæn goån. Ngoaâi tòm tin vaâ höî trúå chùngè hanå nhû luênå aná múiá va â cung cêpë giaãi àaáp yïu cêìu tra cûáu laâ muåc àñnh chñnh, nhùæn tin nhanh coân giuáp xêy dûång quan hïå nhûngä àûúngâ dênî hûuä ñch cho nghiïn cûu.á töët giûäa thuã thû vaâ baån àoåc. Caã hai bïn àïìu 3.2.3. Phaát thanh (Podcasting hoùåc coá thïí sûã duång cöng cuå trung gian naây àïí broadcasting) trao àöíi quan àiïím vaâ kinh nghiïåm. Àoá Nhiïìu khêu trong dõch vuå tra cûáu coá thïí cuäng coân laâ núi nhêån biïët yá kiïën àöåc giaã sûã duång phûúng tiïån phaát thanh trïn vaâ hiïíu nhu cêìu cuãa hoå. Internet. Thuã thû tra cûáu coá thïí sûã duång 3.2.2. Àoåc nguöìn cêëp dûä liïåu (RSS) podcasting àïí chuêín bõ caác buöíi tham quan RSS (Really Simple Syndication - RSS thû viïån hay taâi liïåu cho lúáp daåy kyä nùng 2.0.0; Rich Site Summary - RSS 0.91; RDF thöng tin hoùåc thöng baáo cho baån àoåc vïì tin Site Summary - RSS 0.9 and 1.0) laâ cöng cuå tûác vaâ sûå kiïån trong thû viïån. Cöng cuå naây hûäu duång cho cöng viïåc cuãa thuã thû tra cûáu. cuäng phuâ húåp cho viïåc chuêín bõ caác taâi liïåu Cöng cuå naây sùén coá miïîn phñ vaâ coá rêët nhiïìu hûúáng dêîn khaác nhû hûúáng dêîn sûã duång cú lûåa choån trïn Internet. Nhûäng cöng cuå àoåc súã vêåt chêët, dõch vuå vaâ trang thiïët bõ. Caán böå doâng tin RSS phöí biïën laâ Feed Digest thû viïån coá thïí tñch húåp (www.feeddigest.com), Google Reader nhûäng baâi thuyïët (www.reader.google.com), Awasu Personal trònh bùçng êm thanh naây vaâo caác baâi thuyïët Edition (www.awasu.com). RSS rêët hûäu ñch trònh trïn Power Point àïí xuêët baãn trïn trong viïåc giuáp baån àoåc cêåp nhêåt caác chuã àïì Internet hoùåc àûa vaâo blog. Caác ûáng duång tûâ töíng húåp túái chuyïn sêu. miïîn phñ nöíi tiïëng trïn Internet àïí laâm Caná bö å thû viïnå tra cûuá co á thï í phatá triïní podcasting laâ Audacity (www.audaci- nöiå dung trïn nhûngä trang web têpå húpå ty.sourceforge.net) vaâ Odeo Studio thöng tin tû â nhûngä cöng cu å tòm kiïmë va â hiïní (www.studio.odeo.com); caác thû thõ nöiå dung múiá nhêt.ë Ho å co á thï í lêpå danh viïån àang ûáng duång cöng cuå naây mucå nhûngä website hûuä ñch dungâ lamâ nguönì nhû Thû viïån Anh ( tra cûuá hoùcå taoå ra nhûngä thû mucå chu ã àï ì trïn cast) vaâ Thû viïånÀaåihoåc Ohio website cuaã thû viïn.å Thöng qua nhûngä cöng ( cu å àocå tin nay,â trang web se ä thûúngâ xuyïn cast/). Thû viïån RMIT àaä àûa hûúáng dêîn sûã hiïní thõ nöiå dung múi,á va â nhú â ào,á ngûúiâ duång phêìn mïìm quaãn lyá thû viïån caá nhên dungâ luön àûúcå cêpå nhêt.å Nhûngä website Endnote lïn Youtube nhû möåt nguöìn taâi àa ä apduá ngå cachá tiïpcêë nnaå yâ nhû liïåu hûúáng dêîn ngûúâi duâng: Daily Rotation www.dailyrotation.com - cung cêpë thöng tin tû â hún 300 websites kyä thuêåt, Detod 30nbsz;STATUS=A;PAGE_AUTHOR=Ta -cung cêëp thöng tin nya%20Bramley;SECTION=3; 8 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
8. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 3.2.4. Àaánh dêëu xaä höåi (social trong thû viïn.å Ngûúiâ dungâ cungä co á thïí bookmarking) taiã xuöngë tû â Internet mötå thanh cöng cuå Àanhá dêuë xa ä höiå àûúcå xem la â cöng cuå cho phepá bö í sung nöiå dung àang xem vaoâ quan trongå nhêtë co á thï í àûúcå dungâ trong dõch danh sachá àanhá dêuë xa ä höiå cuaã mònh. vu å tra cûu.á Do banã chêtë cöng viïcå cuaã dõch 3.2.5. Nhêåt ky á trûåc tuyïën (Blog) vu å tra cûuá la â chuêní bõ taiâ liïuå hûúngá dên,î chó Àöëi vúái nhiïìu ngûúâi, blog tûâ lêu àaä laâ ûáng dênî va â cacá thû mucå thöng tin, nïn àanhá dêuë duång phöí biïën àïí chia seã thöng tin. Caác thû xa ä höiå taoå thuênå lúiå cho viïcå nêng cao hiïuå viïån cuäng coá thïí taåo ra nhêåt kyá cuãa riïng suêtë cuaã dõch vu å nay.â Chñnh nhú â àanhá dêuë xaä mònh, chia seã tin tûác vaâ thöng baáo múái nhêët höi,å caná bö å thû viïnå co á thï í têpå húpå àûúcå túái baån àoåc. Thöng tin vïì nguöìn taâi liïåu múái, nhûngä nguönì tra cûuá hûuä ñch va â phatá triïní giúâ múã cûãa, caác sûå kiïån, àïìu coá thïí àûúåc cacá thû mucå chu ã àï.ì Ho å co á thï í lêpå cacá theã cung cêëp bùçng blog. Trong dõch vuå tra cûáu, hûuä dung,å xêy dûngå cacá nguönì lûcå thöng tin caán böå thû viïån coá thïí quaãng baá vöën taâi liïåu dûaå trïn cacá danh mucå taiâ liïuå tra cûu,á danh bùçng caách taåo blog bònh saách vaâ khuyïën mucå taiâ liïuå nïn àocå vï ì cacá chu ã àï ì cu å thï.í Hoå khñch baån àoåc cuâng tham gia. Möåt söë phêìn cungä co á thï í chia se ã va â cho phepá ngûúiâ khacá mïìm taåo blog cho pheáp caán böå thû viïån taåo bö í sung thïm cacá àûúngâ dênî (URL) liïn ra danh muåc saách nïn àoåc bùçng caách gùæn quan. Nhú â nhûngä tñnh nùng ào,á caná bö å thû blog cuãa mònh vúái Amazon.com. Thuã thû viïnå tra cûuá co á thï í têpå húpå y á kiïnë va â kinh cuäng coá thïí lêåp danh muåc saách nïn àoåc cho nghiïmå tû â nhiïuì ngûúiâ va â chia se ã nhûngä kiïnë möåt chuã àïì cuå thïí röìi múâi caác giaãng viïn thûcá nay.â Vò Web 2.0 la â nöiå dung do ngûúiâ tham gia phaát triïín danh muåc. Thöng qua dungâ àongá gop,á ngoaiâ caná bö å thû viïnå ra viïët blog, caán böå thû viïån cuäng coá thïí chia nhûngä ngûúiâ khac,á khöng phu å thuöcå vaoâ seã kiïën thûác vaâ kinh nghiïåm cuãa mònh vïì chiïuì sêu kiïnë thûcá vï ì mötå chu ã àï ì cu å thï,í viïåc tòm tin, chùèng haån caác meåo tòm kiïëm cuäng coá thïí tham gia àaánh dêëu nhûäng thöng duång trïn CSDL hoùåc kho taâi liïåu website hûuä ñch. Chñnh nhûngä nö î lûcå phöië chuyïn biïåt cuãa mònh. húpå tû â banå àocå se ä gopá phênì vaoâ viïcå lamâ thöng tin ngayâ cangâ phong phu.á Àanhá dêuë Trong söë caác ûáng duång, blog àûúåc caã xa ä höiå khöng chó giupá têpå húpå nhûngä àûúngâ thû viïån vaâ caán böå thû viïån sûã duång khaá dênî hûuä ñch ma â conâ taoå cú höiå àï í mö ta ã vaâ röång raäi. Nhiïìu blog caá nhên àûúåc caán böå phên loaiå nhûngä àûúngâ dênî nayâ vaoâ cacá thû thû viïån taåo ra vaâ duy trò nhû The Shifted mucå theo chu ã àï ì cu å thï í hoùcå àûúcå quan têm. Librarian (www.theshiftedlibrarian.com) vaâ Furl (www.furl.net) vaâ del.icio.us Library Crunch (www.librarycrunch.com). (www.delicious.com) la â hai trong sö ë nhûngä Nhiïìu thû viïån trïn thïë giúái cuäng vñ du å nöií bêtå cung cêpë nhûngä tñnh nùng nay.â coá blog riïng chñnh thûác nhû Viïcå sû ã dungå àanhá dêuë xa ä höiå àa ä tûngâ bûúcá Business Blog cuãa Thû viïån Àaåi hoåc Ohio àûúåc ûáng duång röång raäi trong caác (www.library.ohiou.edu/subjects/business- thû viïån trïn thïë giúái. Chùèng haån, blog), Thû viïån Àaåi hoåc bang Kansas úã Thû viïån Àaåi hoåc Pennsylvania ( Thû viïån ( caná bö å thû Àaåi hoåc Àa phûúng tiïån Malaysia viïnå xêy dûngå riïng mötå cöng cu å àanhá dêuë ( Àaåi hoåc Harvard xa ä höiå àï í têpå húpå va â duy trò cacá àûúngâ dên,î ( liïn kïtë túiá cacá baiâ viïtë tapå chñ va â biïuí ghi Àaåi hoåc Malaya ( THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 9
9. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 3.2.6.Cöng trònh múã (Wiki) (www.upnhanh.com). Vúái viïåc chia seã hònh Khaác vúái blog, wiki cung cêëp nöåi dung aãnh, caán böå thû viïån coá thïí lêåp caác triïín laäm mang tñnh trñ tuïå dûúái daång baâi viïët hoùåc aão àïí thöng baáo cho baån àoåc vïì caác diïîn thaão luêån. Vúái wiki, thû viïån coá thïí khúãi biïën, sûå kiïån, tin tûác, Vúái dõch vuå naây, baån xûúáng möåt chuã àïì vaâ múã röång nöåi dung naây àoåc coá nhiïìu cú höåi vaâ caách thûác àïí lêëy dûåa trïn höìi êm vaâ hûúãng ûáng cuãa baån àoåc. thöng tin tûâ thû viïån maâ khöng cêìn phaãi túái Möåt trong söë wiki nöíi tiïëng vïì thû viïån laâ thû viïån. Library Success: A best practice wikis Caác chûúng trònh thùm quan thû viïån, ( núi khuyïën hûúáng dêîn toám tùæt, hûúáng dêîn kyä nùng khñch thuã thû trïn toaân thïë giúái chia seã thaânh thöng tin, video giúái thiïåu vïì thû viïån, cöng cuãa mònh, hay Library Wikis cuäng coá thïí sûã duång dõch vuå chia seã video. ( núi lêåp ra Nhûäng àoaån video seä àûúåc truyïìn qua Inter- danh muåc nhûäng wiki àûúåc duâng trong thû rnet hoùåc taãi lïn YouTube. Video àoá coá thïí viïån. Caác thuã thû dõch vuå tra cûáu coá thïí àûúåc truy cêåp tûâ bêët cûá núi naâo, vaâo bêët cûá sûã duång wiki àïí viïët hûúáng dêîn sûã duång luác naâo, vaâ nhúâ àoá, caác dõch vuå cuãa thû viïån thû viïån, meåo tòm kiïëm vaâ chia seã kinh àûúåc mö taã vaâ quaãng baá túái ngûúâi duâng möåt nghiïåm tòm tin. Coá thïí xem vñ duå vïì wiki caách tiïån lúåi. Vñ duå vïì aáp duång cöng àûúåc thiïët kïë cho dõch vuå tra cûáu cuãa Thû cuå naây laâ Thû viïån Quöëchöåi Hoa Kyâ viïån Àaåi hoåc Oregon theo àõa chó library_of_congress/, Thû viïån Àaåi hoåc 3.2.7. Loåc dûä liïåu (Mash-up) Winnipeg vaâ Mash-up la â ûngá dungå khi mötå nguönì lûcå Thû viïån Àaåi hoåc bang California úã thöng tin àûúcå taoå ra tû â hai hoùcå nhiïuì dõch vuå Sacramento web sùné co.á Caná bö å thû viïnå tra cûuá co á thïí 3.2.9. Maång xaä höåi (social networks) khai thacá cöng cu å nayâ àï í chuêní bõ cho cacá àútå Thöng qua caác maång xaä höåi nhû quangã ba á thû viïnå hoùcå dûngå video vï ì thû viïn.å Facebook (www.facebook.com), Ho å cungä co á thï í sùpæ xïpë laiå (mash-up) nöiå dung friendster (www.friendster.com) hoùåc vï ì thû viïnå àï í taoå ra nhûngä dõch vu å múiá sangá ( caán böå thû viïån tao.å Mash-up àûúcå apá dungå taiå Thû viïnå tra cûáu coá thïí duâng nïìn cöng nghïå naây àïí Cöng cöngå Cambridge ( giûä liïn laåc vúái baån àoåc cuãa mònh bùçng viïåc bridgelibraries.ca/hot/carousel.cfm), nhûngä taåo ra núi àïí baån àoåc coá thïí àùng tin tûác, sûå dõch vu å tra cûuá nhanh nhû Place-Opedia kiïån, hònh aãnh, Caán böå thû viïån coá thïí ( kïët húåp taåo àûúåc liïn kïët cuäng nhû hoåc àûúåc tûâ Google Map vúiá cacá baiâ viïtë trïn Wikipedia baån àoåc thöng qua tòm hiïíu, phên tñch vaâ va â Dogdott ( kïtë húpå cacá àaánh giaá quan àiïím vaâ caách nhòn cuãa baån dõch vu å àanhá dêuë xa ä höiå nhû del.iciou.us, àoåc. Nhûäng thöng tin vïì baån àoåc naây giuáp Slashdot and Digg. caán böå thû viïån hiïíu àûúåc nhu cêìu vaâ möëi 3.2.8. Chia seã hònh aãnh vaâ video quan têm cuãa baån àoåc; giuáp phuåc vuå baån àoåc Flickr (www.flickr.com) laâ vñ duå töët hún do traánh àûúåc caác vêën àïì coá thïí gêy nöíi tiïëng vïì cöng cuå chia seã hònh ra raâo caãn giûäa hai bïn. Thöng qua maång xaä aãnh, coân YouTube (www.youtube.com) - höåi, caán böå thû viïån cuäng coá thïí chia seã kinh chia seã video. ÚÃ Viïåt Nam coá Upnhanh nghiïåm, quan àiïím vaâ kiïën thûác vúái baån àoåc 10 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
10. Nghiïn cûáu - Trao àöíi vaâ ngûúåc laåi. Caác thû viïån àaä duâng ûáng duång duâng coá thïí tñch húåp blog, wiki, êm thanh, naây coá thïí kïí àïën nhû Thû viïån Anh Quöëc vùn baãn, caác doâng RSS vaâ chia seã vúái ngûúâi khaác. British-Library/8579062138 vaâ Thû viïån Coân rêët nhiïìu cöng cuå khaác, àaä àûúåc Àaåi hoåc bang California úã Sacramento àoáng goái sùén, dïî daâng tòm thêëy trïn Internet, coá thïí àûúåc ûáng duång möåt caách hûäu ñch cho to-CA/Sacramento-State-University- dõch vuå tra cûáu. Vñ duå, Slideshare Library/6716435962. www.slideshare.net laâ website chia seã caác 3.2.10. Caác dõch vuå töíng húåp baâi thuyïët trònh bùçng powerpoint, cho pheáp Àïí nêng cao chêët lûúång cuãa dõch vuå tra caán böå thû viïån tra cûáu taãi lïn vaâ chia seã vúái cûáu, thû viïån coá thïí kïët húåp vaâ sûã duång baån àoåc caác taâi liïåu hûúáng dêîn kyä nùng, giúái nhiïìu ûáng duång Web 2.0 trïn cuâng möåt nïìn thiïåu thû viïån, Möåt ûáng duång lyá thuá khaác cöng nghïå. Chùèng haån, duâng àaánh dêëu xaä laâ chuá thñch caác trang web taåi MyStickies höåi kïët húåp vúái RSS àïí coá nhûäng thöng tin www.mystickies.com, núi ngûúâi duâng coá múái nhêët vaâ cêåp nhêåt trïn website. Caác blog thïí chuá thñch caác trang web vaâ chuáng àûúåc cuäng coá thïí tñch húåp RSS, nhùæn tin lûu giûä cho túái khi bõ xoáa hay ChaCha nhanh, caác cöng cuå chia seã hònh aãnh, (www.chacha.com), möåt website hoaåt àöång video vaâ phaát thanh podcasting àïí trúã nhû dõch vuå ‘Hoãi thuã thû’. thaânh trang web tra cûáu hûäu ñch. Vñ duå vïì Toám tùæt nhûäng ûáng duång Web 2.0 coá thïí caách laâm naây coá thïí tòm thêëy trïn Internet laâ aáp duång cho dõch vuå tra cûáu àûúåc nïu trong Blogtronix www.blogtronix.com, núi ngûúâi Baãng 1. ÛÁng duång Web 2.0 Cöng cuå phöí biïën Dõch vuå tra cûáu liïn quan Nhùæn tin nhanh Yahoo Messenger, Skype, Tra cûáu qua chat, nhùæn tin nhanh (Instant Messaging) Google talk, AIM, ngoaåi tuyïën, tra cûáu trûåc tuyïën aão Àoåc nguöìn cêëp dûä liïåu Blogline, Feed Digest Cêåp nhêåt caác nguöìn tra cûáu, thöng (RSS) baáo taâi liïåu vaâ dõch vuå múái Phaát thanh (Podcast) Audacity, MP3, iTunes Kiïnë thûcá thöng tin, thùm quan thû viïn,å giúiá thiïu/hûúå ngá dênî vï ì thû viïn.å Àaánh dêëu xaä höåi Del.icio.us, Furl Caác thû muåc chuã àïì (Social Bookmarking) Nhêåt kyá trûåc tuyïën Blogger,Wordpressb2evo Tin tûác, sûå kiïån, thöng baáo taâi liïåu (Blogs) lution múái, àiïím/bònh saách, meåo tòm kiïëm Cöng trònh múã (Wikis) Library Success, Library Daåy kyä nùng thû viïån, meåo tòm Wikis, Oregon Library kiïëm, àiïím/bònh saách Instruction wiki Loåc dûä liïåu (Mash-up) Place-Opedia, AllYour- Quaãng baá thû viïån, video giúái thiïåu Words, Doggdot thû viïån THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 11
11. Nghiïn cûáu - Trao àöíi ÛÁng duång Web 2.0 Cöng cuå phöí biïën Dõch vuå tra cûáu liïn quan Chia seã hònh aãnh Flickr, Photobucket, Triïín laäm aão, tuyïn truyïìn, diïîn Webshot biïën sûå kiïån, tin tûác cêåp nhêåt Chia seã video YouTube, Yahoo Video, Thùm quan thû viïån, hûúáng dêîn toám Google Video tùæt, kiïën thûác thöng tin, video giúái thiïåu thû viïån Maång xaä höåi Facebook, Friendster Sûå kiïån, hònh aãnh, meåo tòm kiïëm, höì sú baån àoåc Baãng 1: ÛÁng duång Web 2.0 trong dõch vuå tra cûáu [9] 4. Web 3.0 va â viïcå phatá triïní taiâ nguyïn thuyïtë Suöië nguön”-ì 18,200 kïtë qua,ã nhûng hocå liïuå trûcå tuyïnë nïuë tòm cumå tû â “suöië nguön”ì - se ä thêyë 78,800 4.1. Khaiá quatá vï ì Web 3.0 kïtë qua, ã Tònh trangå nhiïuî tin rêtë phö í biïnë Sû å phatá triïní cuaã Web 2.0 àa ä taoå ra mötå söë trïn cacá website àoiâ hoiã phaiã xêy dûngå mötå lûúngå khöngí lö ì cacá trang web, trang blog, trònh tû å cacá truy vênë àï í lêyë thöng tin tû â Wikipedia, va â nöiå dung thöng tin trú ã nïn website mötå cachá hiïuå qua.ã Co á hai cachá giaiã “khöng thï í kiïmí soat”.á Àiïuì nayâ thöi thucá cacá quyïtë vênë àï ì nay:â nha â cöng nghï å phatá triïní web thï ë hï å thû á 3, goiå - Cachá thû á nhêt:ë lêyë cacá web àa ä àûúcå tòm la â Web 3.0 (web ngû ä nghôa, web ngön thêy,ë sau ào á sû ã dungå ky ä thuêtå trñ tuï å nhên taoå ngû, -ä semantic web). àï í phên tñch nöiå dung cuaã chungá àï í co á àûúcå Theo Wikipedia ( sû å giaiã thñch y á nghôa cuaã tûngâ trang web. Tuy wiki/Semantic_Web:) “Semantic Web la â mötå nhiïn, phûúng phapá nayâ dï î bõ löiî va â àoiâ hoiã phiïn banã phatá triïní cuaã World Wide Web phaiã xacá nhênå lai,å ngoaiâ ra, töcë àö å phatá triïní trong ào á y á nghôa (ngû ä nghôa) cuaã thöng tin vaâ nhanh cuaã cacá website lamâ cho no á kho á co á thïí cacá dõch vu å trïn web àûúcå àõnh nghôa, lamâ thûcå hiïnå trong thûcå tï.ë cho cacá trang web co á thï í “hiïu”í chungá vaâ - Cachá thû á hai: taoå ra nhûngä àaiå diïnå hònh àapá ûngá cacá yïu cêuì cuaã con ngûúiâ va â cacá thûcá cho cacá trang web va â giaiã thñch dû ä liïuå mayá sû ã dungå nöiå dung trïn web. No á xuêtë phatá chûaá trong website ào,á nïuë co á mötå àaiå diïnå tû â têmì nhòn cuaã giamá àöcë Hiïpå höiå World chung àï í diïnî ta ã hai y á nghôa cuaã dû ä liïuå trïn Wide Web, Tim Berners-Lee, vï ì Web nhû mötå web thò se ä phatá triïní ngön ngû,ä nguyïn nhên, phûúng tiïnå phö í cêpå cho dû ä liïu,å thöng tin vaâ thuöcå tñnh va â cacá ûngá dungå àï í khai thacá àaiå trao àöií kiïnë thûc”.á diïnå nay.â Àêy chñnh la â cachá tiïpë cênå cuaã Khi tòm tin bùngç cöng cu å tòm kiïmë cuaã semantic web. Google hoùcå Yahoo, thûúngâ nhênå àûúcå rêtë Hònh 4-1 la â vñ du å tòm tïn ngûúiâ sangá taoå ra nhiïuì kïtë qua ã (co á thï í la â hangâ triïu),å trong àoá web, öng Tim Berners-Lee, khi liïn kïtë àûúcå rêtë nhiïuì kïtë qua ã trungâ lùpå hoùcå khöng liïn bêmë vaoâ thò thöng tin tiïuí sû ã tacá gia ã se ä àûúcå quan àïnë vênë àï ì cênì tòm. Chùngè han,å nïuë cumå hiïní thõ trïn manâ hònh. Ào á la â cachá lamâ viïcå tû â cênì tòm la â tiïuí thuyïtë Suöië nguönì , se ä tòm thöng thûúngâ cuaã web truyïnì thöngë vúiá siïu thêyë 641,000 kïtë qua ã qua Google, nïuë hanå chïë liïn kït.ë Hònh 4-2 la â thñ du å vï ì cachá tòm tin vúiá kïtë qua ã tòm bùngç cachá àûa vaoâ ngoùcå kepá “tiïuí Web 3.0 (semantic web). 12 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
12. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 4-1: Caách tòm tin nhúâ siïu liïn kïët (hyperlink) cuãa Web 1.0 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 13
13. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 4-2. Tòm kiïëm thöng tin vïì ùæc quy cuãa möåt chiïëc xe dodge bùçng Web 3.0 4.2. Nhûäng cöng nghïå cuãa Web 3.0 tñnh nùng cuãa cêëp dûúái noá. Àiïìu naây cuãng cöë Semantic web mö taã dûä liïåu web chûá thïm thûåc tïë laâ: semantic web khöng phaãi laâ khöng mö taã taâi liïåu, cuäng giöëng nhû chuáng möåt phiïn baãn riïng biïåt maâ laâ múã röång khaã ta cêìn àõnh daång thöng thûúâng vaâ tiïu chuêín nùng ûáng duång cuãa web hiïån nay. àïí coá thïí lêëy dûä liïåu tûâ caác maáy tñnh trïn thïë Sú àöì Layer Cake àûúåc mö taã theo trònh giúái, chuáng ta cêìn àaåi diïån vaâ tñch húåp dûä tûå sau: ngön ngûä RDF vaâ RDFS - cöng nghïå liïåu, cêìn ngön ngûä cho pheáp mö taã dûä liïåu naây liïn quan àïën thûåc thïí vaâ lyá do àïí taãi dûä cöët loäi; khaái niïåm mûác àöå cao hún, àùåc biïåt liïåu vïì. Hònh 5 cho thêëy, sú àöì baánh têìng khaái niïåm vïì caác ngön ngûä baãn thïí hoåc (layer cake) àûúåc sûã duång àïí mö taã khaái (ontology) - phêìn cöët loäi cuãa cú súã haå têìng quaát vïì hïå thöëng cêëp bêåc cuãa caác ngön ngûä semantic web; caác xu hûúáng vaâ hûúáng dêîn göëc vaâ cöng nghïå vaâ viïåc khai thaác nhûäng cuãa cöng nghïå. 14 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
14. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 5: Sú àöì Layer cake mö taã cöng nghïå cuãa semantic web XML: ngön ngûä àaánh dêëu siïu vùn baãn; Muåc tiïu cuãa RDF laâ àõnh nghôa möåt cú RDF: mö taã cêëu truác dûä liïåu göìm chuã àïì, dûå chïë mö taã caác taâi nguyïn maâ khöng cêìn àûa baáo vaâ àöëi tûúång; Ontology vocabulary: tûâ ra giaã àõnh naâo vïì lônh vûåc ûáng duång hoùåc vûång baãn thïí hoåc; tiïëp theo laâ têìng logic vaâ cêëu truác cuå thïí cuãa taâi liïåu chûáa thöng tin. têìng kiïím soaát. Caã böën têìng naây àûúåc goåi Mö hònh dûä liïåu cuãa RDF (dûåa trïn caác chung laâ tñn hiïåu söë, núi coá sûå kïët húåp chùåt maång ngûä nghôa) bao göìm ba loaåi: caác taâi cheä cuãa caác dûä liïåu àûúåc töí chûác theo caác nguyïn (caác àöëi tûúång), caác thûåc thïí coá thïí quy tùæc àïí xêy dûång möëi quan hïå giûäa caác àûúåc tham chiïëu túái búãi möåt àõa chó trong àöëi tûúång nhùçm tòm ra kïët quaã àaáng tin cêåy. WWW; caác thuöåc tñnh (caác võ tûâ), àõnh 4.3. Ngön ngûä RDF vaâ RDFS nghôa caác khña caånh, àùåc àiïím cuå thïí, caác RDF (Resource Description Framework) thuöåc tñnh hay caác quan hïå duâng àïí mö taã àûúåc W3C phaát triïín àïí taåo siïu dûä liïåu mö möåt taâi nguyïn; vaâ möåt phaát biïíu (àöëi taã caác taâi nguyïn web. Coá möëi quan hïå chùåt tûúång) gaán möåt giaá trõ cho möåt thuöåc tñnh cheä giûäa RDF vaâ XML. Trïn thûåc tïë, chuáng trong möåt taâi nguyïn cuå thïí. àûúåc àõnh nghôa böí sung cho nhau: möåt RDFS (RDF Schema) laâ möåt ngön ngûä trong nhûäng muåc àñch cuãa RDF laâ khaã thi khai baáo duâng àïí àõnh nghôa lûúåc àöì RDF. hoaá viïåc àùåc taã ngûä nghôa cho dûä liïåu dûåa Àêy laâ möåt ngön ngûä biïíu hiïån tri thûác coá trïn XML theo möåt caách thûác chuêín hoaá vaâ thïí múã röång, cung cêëp caác thaânh phêìn cú coá thïí xûã lyá töíng quaát àûúåc. baãn àïí mö taã caác ontology. Mö hònh dûä liïåu THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 15
15. Nghiïn cûáu - Trao àöíi RDFS cung cêëp cú chïë àïí àõnh nghôa nhûäng tûúng taác ngûä nghôa, cho pheáp phên biïåt caác möëi quan hïå giûäa caác thuöåc tñnh vaâ taâi khaái niïåm khöng roä raâng (vñ duå: möåt àõa chó nguyïn. Caác lúáp loäi laâ class, resource vaâ coá thïí laâ möåt võ trñ àõa lyá hoùåc laâ möåt baâi property; caác cêëu truác phên cêëp vaâ caác kiïíu phaát biïíu), vaâ xaác àõnh möåt núi ngay úã trïn raâng buöåc coá thïí àûúåc àõnh nghôa (caác thuöåc web, maâ úã àoá, coá thïí tòm thêëy àõnh nghôa tñnh loäi laâ type, subclassOf, subPropertyOf, cuãa khaái niïåm. Àïí mö taã, lêåp baáo caáo chung seeAlso vaâ isDefinedBy). Möåt söë raâng buöåc vïì nhoám àöëi tûúång (hay têìng) vaâ giao quyïìn cuäng coá thïí àûúåc àõnh nghôa. súã hûäu cho caác thaânh viïn cuãa caác nhoám Cuöën saách “Cuöåc phiïu lûu cuãa Tom naây, ngûúâi ta sûã duång lûúåc àöì RDF hoùåc Sawyer” cuãa nhaâ vùn Mark Twain (“The RDFS. RDFS cung cêëp mö hònh àöëi tûúång Adventures of Tom Sawyer” was written by cú baãn vaâ cho pheáp mö taã caác nguöìn lûåc Mark Twain) àûúc mö taã bùçng RDF nhû theo thuêtå ngûä lúáp, thuöåc tñnh vaâ giaá trõ. Khi sau: noái vïì RDF laâ noái vïì caác àöëi tûúång cuå thïí, chùèng haån nhû “The adventures of Tom “möåt cuöën saách àaä àûúåc viïët búãi taác giaã” vaâ Mark Twain àiïìu naây àûúåc thïí hiïån trong RDFS nhû Thoaåt nhòn, nhûäng thöng tin hiïín thõ coá thïí àûúåc hiïíu nhû khi sûã duång XML. Tuy nhiïn, XML khöng coá nhûäng cam kïët cho 4.4. Ngön ngûä baãn thïí hoåc (ontology) nhûäng tûâ nïn àûúåc sûã duång àïí àûa ra mö taã Trong khoa hocå mayá tñnh va â thöng tin, möåt khaái niïåm. Trong vñ duå trïn, coá möåt ontology àûúcå àõnh nghôa la â mötå biïuí hiïnå thûåc thïí “has written’ (àûúåc viïët búãi), hònh thûcá cho têpå húpå cacá khaiá niïmå thuöcå nhûng noá cuäng coá thïí tûúng àûúng vúái mötå lônh vûcå naoâ ào á va â quan hï å giûaä nhûngä “isauthorof” (laâ taác giaã cuãa), hoùåc bêët kyâ khaiá niïmå nay.â Noiá cu å thï í hún, ontology möåt tûâ naâo khaác tûúng ûáng. Do àoá, XML cung cêpë mötå bö å tû â vûngå chung dungâ àï í mö phuâ húåp vúái caác domain öín àõnh vaâ àoáng ta ã mötå lônh vûcå – nghôa la â mötå loaiå àöië tûúngå hún laâ cho caác nguöìn tin web coá thïí chia seã. hay khaiá niïmå hiïnå hûu,ä cungâ vúiá cacá thuöcå Caác kïët quaã thûåc hiïån thûã nghiïåm cho tñnh va â quan hï å giûaä chungá – va â lúiâ àùcå ta ã cho thêëy, RDF laâ loaåi ngön ngûä roä raâng vaâ coá nghôa cuaã nhûngä tû â trong bö å tû â vûng.å Dûaå cêëu truác thöëng nhêët. Caác khaái niïåm vaoâ àö å chñnh xacá cuaã àùcå ta ã nay,â khaiá niïmå àûúåc xaác àõnh búãi àõnh danh nguöìn thöëng ontology bao gömì mötå sö ë mö hònh dû ä liïuå nhêët - URI (Universal Resource Identifer) hay mö hònh khaiá niïm,å vñ du,å cacá bangã phên cho pheáp mö taã caác tònh huöëng cuãa cuâng loaiå (classifications), tû â àiïní chuyïn àï ì möåt khaái niïåm theo caác ûáng duång khaác (thesauri), lûúåc àöì cú súã dûä liïåu nhau. Àiïìu naây taåo cú súã cho khaã nùng (database schemas), ly á thuyïtë àûúcå tiïn àïì 16 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
16. Nghiïn cûáu - Trao àöíi hoa á àêyì àu ã (fully axiomatizedtheories), v.v • Person: lúáp vïì con ngûúâi hay caác àöëi Ontology coá khuynh hûúáng xuêët hiïån úã moåi tûúång trûâu tûúång coá thïí àûúåc mö taã búãi caác núi, àûúåc sûã duång trong caác lônh vûåc trñ tuïå tiïu chuêín laâm ngûúâi. nhên taåo, web ngûä nghôa, kyä thuêåt phêìn • Vehicle: lúáp vïì xe cöå hay caác àöëi tûúång mïìm, sinh-y tin hoåc, khoa hoåc thû viïån vaâ trûâu tûúång coá thïí àûúåc mö taã búãi caác tiïu kiïën truác thöng tin nhû laâ möåt daång biïíu chuêín cuãa möåt chiïëc xe. hiïån tri thûác vïì thïë giúái hay möåt phêìn cuãa Möåt lúáp coá thïí göåp nhiïìu lúáp hoùåc àûúåc noá. Ontology laâ möåt giaãi phaáp àún giaãn göåp vaâo lúáp khaác; möåt lúáp àûúåc göåp vaâo lúáp nhûng hiïåu quaã cho nhiïìu ûáng duång nhû tñch khaác goåi laâ lúáp con (hay kiïíu con) cuãa lúáp húåp thöng tin, caác hïå thöëng ngang haâng, göåp (hay kiïíu cha). Vñ duå, Vechicle göåp thûúng maåi àiïån tûã, caác dõch vuå web ngûä Car, búãi vò moåi thaânh phêìn cuãa lúáp sau cuäng nghôa, maång xaä höåi, v.v Chuáng thûåc sûå laâ àïìu laâ thanhâ phêìn cuãa lúáp trûúác. Quan hïå nhûäng phûúng tiïån thiïët thûåc àïí khaái niïåm xïëp göåp àûúåc duâng àïí taåo nïn möåt cêëu truác hoaá nhûäng thûá cêìn àûúåc biïíu hiïån theo àõnh phên cêëp caác lúáp, thöng thûúâng coá möåt lúáp daång cuãa maáy tñnh. töíng quaát lúán nhêët. Caác thaânh phêìn cuãa Ontology: - Thuöåc tñnh: Caác àöëi tûúång trong möåt - Caá thïí (hay thïí hiïån) laâ thaânh phêìn cú ontology coá thïí àûúåc mö taã bùçng caách liïn baãn, “mûác nïìn” cuãa möåt ontology. Caác caá hïå chuáng vúái nhûäng caái khaác, thûúâng laâ caác thïí trong möåt ontology coá thïí bao göìm caác mùåt hay böå phêån. Nhûäng caái àûúåc liïn hïå àöëi tûúång rúâi raåc nhû con ngûúâi, con thuá, xe, naây thûúâng àûúåc goåi laâ thuöåc tñnh, mùåc duâ nguyïn tûã, haânh tinh, trang web, cuäng nhû chuáng coá thïí àöåc lêåp. Möåt thuöåc tñnh coá thïí caác àöëi tûúång trûâu tûúång nhû con söë vaâ tûâ laâ möåt lúáp hay möåt caá thïí. Kiïíu cuãa àöëi (mùåc duâ coân möåt vaâi khaác biïåt trong caách tûúång vaâ kiïíu cuãa thuöåc tñnh xaác àõnh kiïíu hiïíu vïì caác con söë vaâ tûâ laâ lúáp hay laâ àöëi cuãa quan hïå giûäa chuáng. Möåt quan hïå giûäa tûúång). Noái àuáng ra, möåt ontology khöng möåt àöëi tûúång vaâ möåt thuöåc tñnh biïíu hiïån cêìn chûáa bêët cûá caá thïí naâo, nhûng möåt trong möåt sûå kiïån àùåc thuâ cho àöëi tûúång maâ noá coá nhûäng muåc àñch chung cuãa ontology laâ cung liïn hïå. Vñ duå, àöëi tûúång Ford Explorer coá cêëp phûúng tiïån àïí phên loaåi caác àöëi tûúång, caác thuöåc tñnh nhû: ngay caã khi caác àöëi tûúång naây khöng phaãi laâ • Ford Explorer möåt phêìn roä raâng cuãa ontology. • door (vúái söë lûúång töëi - Lúáp (têìng) coá thïí àõnh nghôa tûâ goác àöå thiïíu vaâ töëi àa: 4) bïn ngoaâi hay bïn trong. Tûâ goác àöå bïn • {4.0L ngoaâi, chuáng laâ nhûäng nhoám, böå hoùåc têåp engine, 4.6L engine} húåp caác àöëi tûúång. Tûâ goác àöå bïn trong, chuáng laâ caác àöëi tûúång trûâu tûúång àûúåc àõnh • 6-speed transmission nghôa búãi giaá trõ cuãa caác raâng buöåc khiïën Giaá trõ thuöåc tñnh coá thïí thuöåc kiïíu dûä chuáng phaãi laâ thaânh phêìn cuãa möåt lúáp khaác. liïåu phûác; trong vñ duå naây, àöång cú liïn hïå Lúáp coá thïí phên loaåi caác caá thïí, caác lúáp khaác chó coá thïí laâ möåt trong söë caác daång con cuãa hay möåt töí húåp cuãa caã hai. Dûúái àêy laâ möåt àöång cú chûá khöng phaãi laâ möåt caái àún leã. söë vñ duå vïì lúáp: Caác ontology chó mang àêìy àuã yá nghôa THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 17
17. Nghiïn cûáu - Trao àöíi nïëu caác khaái niïåm coá liïn hïå vúái caác khaái Àiïìu naây cho thêëy Explorer laâ mö hònh niïåm khaác (caác khaái niïåm àïìu coá thuöåc thay thïë cho Bronco. Vñ duå naây cuäng minh tñnh). Nïëu khöng nhû vêåy, thò hoùåc seä laâ möåt hoåa rùçng, quan hïå coá caách thïí hiïån trûåc tiïëp. phên loaåi (nïëu caác quan hïå bao haâm töìn taåi Thïí hiïån ngûúåc biïíu hiïån cuâng möåt sûå kiïån giûäa caác khaái niïåm) hoùåc laâ möåt tûâ àiïín coá nhûng bùçng caách nghõch àaão trong ngön ngûä kiïím soaát, tûác laâ àïìu hûäu ñch nhûng khöng tûå nhiïn. àûúåc xem laâ ontology. Phêìn lúán sûác maånh cuãa ontolgy nùçm úã - Quan hïå: Quan hïå giûäa caác àöëi tûúång khaã nùng diïîn àaåt quan hïå. Têåp húåp caác trong möåt ontology cho biïët caác àöëi tûúång quan hïå seä cuâng nhau mö taã ngûä nghôa cuãa liïn hïå vúái àöëi tûúång khaác nhû thïë naâo. domain. Têåp caác daång quan hïå àûúåc sûã duång Thöng thûúâng möåt quan hïå cuãa möåt loaåi (lúáp quan hïå) vaâ cêy phên loaåi thûá bêåc cuãa (hay lúáp) cuå thïí naâo àoá seä chó roä ngûä caãnh chuáng thïí hiïån sûác maånh diïîn àaåt cuãa ngön maâ àöëi tûúång àûúåc liïn hïå vúái àöëi tûúång ngûä duâng àïí biïíu hiïån ontology. khaác trong ontology. Vñ duå, trong ontology chûáa khaái niïåm Ford Explorer vaâ khaái niïåm Daång quan hïå quan troång nhêët laâ quan hïå Ford Bronco, chuáng coá thïí àûúåc liïn hïå búãi göåp (‘laâ lúáp cha cuãa’ – is-asuperclass-of, quan hïå loaåi . Phaát biïíu àêìy àuã cuãa sûå kiïån naây nhû type-of – hay ‘laâ lúáp con cuãa’ – is-a-sub- sau: Ford Explorer àûúåc àõnh nghôa laâ möåt class-of). Noá àõnh nghôa àöëi tûúång naâo àûúåc con cuãa Ford Bronco phên loaåi búãi lúáp naâo. Hònh 6. Möåt ontology biïíu diïîn quan hïå cuãa xe cöå Vñ duå, lúáp Ford Explorer laâ lúáp con cuãa ‘lúáp cha’ (Möåt söë ngön ngûä giúái haån quan hïå 4-Wheel Drive Car vaâ lúáp 4-Wheel Drive laâ lúáp con cuãa trong phaåm vi möåt cha cho Car laåi laâ lúáp con cuãa Car. moåi nuát, nhûng àa söë thò khöng nhû thïë). Sûå xuêët hiïån cuãa quan hïå ‘laâ lúáp con cuãa’ Möåt daång quan hïå phöí biïën khaác laâ quan taåo ra möåt cêëu truác phên cêëp thûá bêåc. Daång hïå meronymy, goåi laâ ‘böå phêån cuãa’, biïíu cêëu truác cêy naây (hay töíng quaát hún, laâ têåp hiïån caách caác àöëi tûúång kïët húåp vúái nhau àïí coá thûá tûå tûâng phêìn) mö taã roä raâng caách thûác taåo nïn àöëi tûúång töíng húåp. Vñ duå, nïëu múã caác àöëi tûúång liïn hïå vúái nhau. Trong cêëu röång ontology trong vñ duå trïn bùçng caách truác naây, möîi àöëi tûúång laâ ‘con’ cuãa möåt thïm vaâo àoá khaái niïåm Steering Wheel (vö 18 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
18. Nghiïn cûáu - Trao àöíi lùng), thò seä coá thïí diïîn àaåt “Vö lùng àûúåc söë tñnh nùng vaâ ngön ngûä múái, àoá laâ: àõnh nghôa laâ möåt böå phêån cuãa Ford - Nöåi quy vaâ hïå thöëng suy luêån: thay thïë Explorer” vò vö lùng luön luön laâ möåt trong cho phûúng phaáp tiïëp cêån quy tùæc àùåc àiïím nhûäng böå phêån cuãa xe Ford Explorer. Nïëu kyä thuêåt laâ hïå thöëng suy luêån vaâ nöåi quy quan hïå meronymy àûúåc àûa vaâo ontology àõnh daång trao àöíi, möåt kiïíu ngön ngûä àaåi naây, thò cêëu truác cêy àún giaãn vaâ thanh thoaát diïån quy tùæc trïn web vaâ kïët nöëi vúái nhau trûúác àoá ngay lêåp tûác seä trúã nïn phûác taåp vaâ dûåa trïn nguyïn tùæc hïå thöëng. Caác cöng thûác cûåc kyâ khoá hiïíu. Súã dô nhû vêåy vò, möåt lúáp khaác nhau àang àûúåc múã röång àïí nùæm bùæt naâo àoá àûúåc mö taã laâ luön luön coá möåt thaânh quan hïå nhên quaã, xaác suêët vaâ tñnh kõp thúâi. viïn laâ böå phêån cuãa möåt thaânh viïn thuöåc - Höî trúå CSDL RDF: khi khöëi lûúång dûä lúáp khaác, thò lúáp naây cuäng coá thïí coá möåt liïåu RDF tùng lïn thò cêìn phaãi cung cêëp caác thaânh viïn laâ böå phêån cuãa lúáp thûá ba. Kïët phûúng tiïån lûu trûä, truy vêën, . CSDL höî quaã laâ caác lúáp coá thïí laâ böå phêån cuãa nhiïìu trúå cho RDF vaâ OWL hiïån nay sùén coá tûâ hún möåt lúáp. Cêëu truác naây àûúåc goåi laâ àöì thõ Oracle (tuy múái àaåt mûác têåp trung vaâo lûu chu trònh coá hûúáng. trûä thay vò khaã nùng suy luêån). Caác saãn Ngoaâi nhûäng quan hïå chuêín nhû ‘laâ lúáp phêím maä nguöìn múã bao göìm 3store5 vaâ con cuãa’ vaâ ‘àûúåc àõnh nghôa laâ böå phêån Jena6. Caác àùåc àiïím kyä thuêåt cuãa möåt ngön cuãa’, ontology thûúâng chûáa thïm möåt söë ngûä truy vêën RDF, SPARQL àaä àûúåc W3C daång quan hïå laâm trau chuöët hún ngûä nghôa thöng qua nùm 2008. maâ chuáng mö hònh hoáa. Ontology thûúâng - Chiïët xuêët RDF, ngön ngûä GRDDL phên biïåt caác nhoám quan hïå khaác nhau, vñ (mö taã nguöìn tûâ ngön ngûä àõa phûúng cuãa duå caác nhoám sau: ngön ngûä) xaác àõnh khi möåt taâi liïåu XML • Quan hïå giûäa caác lúáp; chûáa dûä liïåu tûúng thñch vúái RDF vaâ cung • Quan hïå giûäa caác thûåc thïí; cêëp biïën àöíi cho pheáp trñch xuêët dûä liïåu. • Quan hïå giûäa möåt thûåc thïí vaâ möåt lúáp; Xem xeát khöëi lûúång dûä liïåu coá sùén trïn • Quan hïå giûäa möåt àöëi tûúång àún vaâ möåt XML web àïí chuyïín àöíi nhû mong muöën. têåp húåp; - Phaát triïín ngön ngûä baãn thïí hoåc: Caác • Quan hïå giûäa caác têåp húåp. ngön ngûä OWL àûúåc coi nhû laâ möåt tiïu Caác daång quan hïå àöi khi àùåc thuâ chuyïn chuêín vaâo nùm 2004, viïåc phaát triïín phiïn ngaânh, vaâ do àoá, chó sûã duång àïí lûu trûä caác baãn múái nùm 2007 àaä bao göìm phaát triïín daång sûå kiïån àùåc thuâ hoùåc traã lúâi nhûäng cêu khaã nùng truy vêën vaâ hiïåu quaã caác thuêåt toaán hoãi cuå thïí. Nïëu àõnh nghôa cuãa daång quan hïå thu nhoã caác CSDL lúán. àûúåc chûáa trong ontology thò ontology naây 4.5. Vai troâ cuãa semantic web àöëi vúái àõnh ra ngön ngûä àõnh nghôa ontology cho caác nguöìn taâi nguyïn hoåc liïåu trûåc tuyïën chñnh noá. Möåt vñ duå vïì ontology àõnh nghôa Mùåc duâ coá thïí xaác àõnh nhiïìu tiïìm nùng caác daång quan hïå cuãa chñnh noá vaâ phên biïåt ûáng duång cöng nghïå Web 3.0 nhûng coân rêët caác nhoám quan hïå khaác nhau laâ ontology ñt ûáng duång coá thïí àûúåc triïín khai taåi thúâi Gellish. àiïím naây. Tuy vêåy, do Web 3.0 àûúåc coi laâ Gêìn àêy, trong xu hûúáng phaát triïín cöng web ûáng duång cho liïn kïët vaâ töí chûác dûä liïåu nghïå semantic web àaä xuêët hiïån thïm möåt nïn caác thû viïån söë, thû viïån liïn kïët söë THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 19
19. Nghiïn cûáu - Trao àöíi àûúåc caác nhaâ cöng nghïå àùåc biïåt chuá troång. phaát triïín khaá maånh meä, àûúåc ûáng duång Semantic web àûúåc dûå baáo seä phaát triïín trong caác troâ chúi trûåc tuyïën, ûáng duång cho maånh meä caác ûáng duång 3D vaâo cöng viïåc, cöång àöìng thïë giúái aão (Active worlds, the hoåc têåp vaâ giaãi trñ cuãa con ngûúâi. Sims Online, Cybertown, ), vaâ trong vaâi Cêu hoãi àùåt ra laâ: Web 3.0 hay Web 3D? nùm gêìn àêy, àûúåc ûáng duång rêët nhiïìu vaâo Trïn thûåc tïë, cöng nghïå Web 3D àang àûúåc caác mö hònh töí chûác thöng tin vaâ hoåc têåp. Hònh 7: Traái àêët aão tûâ Microsoft Thïë giúái aão cuãa Microsoft hay Google caånh sau: Earth hiïån àang àûúåc duâng rêët phöí biïën laâ - Thùm quan nhûäng núi khöng túái àûúåc: möåt vñ duå (Hònh 7). Chùæc chùæn seä coá nhûäng vñ duå, caác di tñch lõch sûã cöí xûa nhû thaânh nguöìn taâi nguyïn hoåc liïåu 3D vaâ nhûäng Troy, Athen vaâ Rome, Thïë giúái 3D cho nguöìn taâi nguyïån hoåc liïåu hûäu ñch trïn web pheáp sinh viïn tûúng taác vúái möi trûúâng aão nhúâ caác cöng cuå tòm kiïëm thû viïån 3D (3D theo sûå hûúáng dêîn cuãa giaáo viïn (Hònh 8). engine libraries). Vêåy semantic web vaâ 3D Nhúâ àoá hoå coá thïí thêëy caác kim tûå thapá àaä web mang laåi lúåi ñch gò cho giaáo duåc? Cêu àûúåc xêy nhû thïë naâo - möåt caách thûåc tïë, an hoãi naây coá thïí àûúåc xem xeát úã möåt söë khña toaân; 20 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
20. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 8: Thùm quan Diïîn àaân Roman (VRML/X3D) nhúâ sûã duång Odisseia elearning platform. - Thu hoaåch nhiïìu kïët quaã thûåc tïë: sûå - Khuyïën khñch viïåc giaãi trñ: ngoaiâ hoåc saáng taåo cuãa thïë giúái aão cho pheáp sinh viïn têåp sinh viïn cuäng cêìn vui chúi, möi trûúâng thoaát khoãi löëi moân haâng ngaây. Thöng qua 3D coá thïí giuáp hoå thû giaän; caãm nhêån àûúåc traãi qua sinh viïn seä nêng - Taåo nhoám cöång taác tiïìm nùng: qua caác àûúåc trònh àöå hiïíu biïët trûúác khi àöëi mùåt vúái möëi quan hïå trïn sinh viïn coá thïí taåo ra thûåc tïë; nhûäng nhoám cöång taác vaâ lêåp maång lûúái, höî - Khuyïën khñch sinh viïn cöång taác: sinh trúå nhau trong cöng viïåc tûúng lai; viïn coá thïí cöång taác vúái nhau trong caác dûå aán hêëp dêîn qua möi trûúâng 3D, phaát huy trñ - Phaát triïín caác tònh huöëng vaâ phûúng tuïå têåp thïí, liïn kïët vaâ chia seã dûä liïåu; phaáp àaánh giaá: trïn cú súã caác mö hònh thûåc - Khuyïën khñch sinh viïn tham dûå caác dûå nghiïåm vúái nhûäng kïët quaã dûå kiïën, caác aán hoåc têåp: thöng qua caác troâ chúi trûåc trûúâng hoåc coá thïí sûã duång chuáng thay cho tuyïën, caác nhoám sinh viïn coá thïí cöång taác caác mö hònh thûåc haânh thûåc tïë töën keám vaâ vúái nhau trong caác dûå aán hoåc têåp tûâ xa; khoá thûåc hiïån (Hònh 9). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 21
21. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 9: Mö hònh thûåc nghiïåm y hoåc tûâ Half Life 2 (CMP Media, 2005) Nhòn chung, nguöìn taâi nguyïn hoåc liïåu taåi UÁc. Trûúâng nùçm taåi trung têm trïn web seä vö cuâng phong phuá vaâ coá thïí aáp Melbourne vaâ nöíi tiïëng trïn thïë giúái trong duång rêët hiïåu quaã trong möi trûúâng àaåi hoåc. viïåc àaâo taåo nhên lûåc mang tñnh thûåc tiïîn, Rêët nhiïìu phêìn mïìm miïîn phñ, chûúng trònh saáng taåo, thûåc hiïån nhiïìu nghiïn cûáu giaá trõ, game online coá thïí trúã thaânh nguöìn taâi liïåu quan têm àïën tûúng quan giûäa àaâo taåo vaâ hoåc têåp hûäu ñch cho sinh viïn. Hún thïë nûäa, nhu cêìu cuãa xaä höåi vïì doanh nghiïåp. RMIT cuâng vúái sûå phaát triïín cuãa Web 3.0, caác dûä hiïån coá hún 70.000 sinh viïn theo hoåc taåi liïåu àûúåc liïn kïët seä mang laåi nguöìn taâi UÁc vaâ Viïåt Nam. Sinh viïn RMIT cuäng coá nguyïn hoåc liïåu maâ ngûúâi sûã duång khöng thïí tham gia caác khoaá hoåc tûâ xa taåi caác cú súã thïí tòm thêëy trong taâi liïåu saách vúã truyïìn liïn kïët úã khùæp núi trïn thïë giúái. Caác sinh thöëng. viïn töët nghiïåp RMIT àaä taåo nïn möåt cöång 5. ÛÁng duång cöng nghïå web taåi trûúâng àöìng röång lúán xuyïn khùæp 100 quöëc gia trïn RMIT Viïåt Nam thïë giúái. 5.1. Vaâi neát vïì Àaåi hoåc RMIT 5.2. Àaåi hoåc RMIT Viïåt Nam Àaåi hoåc RMIT (tiïìn thên laâ Hoåc viïån Àêy laâ trûúâng àaåi hoåc 100% vöën nûúác cöng nghïå hoaâng gia Melbourne - Royal ngoaâi àêìu tiïn taåi Viïåt Nam vaâ laâ möåt phêìn Melbourne Institute of Technology) laâ möåt cuãa Àaåi hoåc RMIT UÁc. Trûúâng àûúåc thaânh trong nhûäng àaåi hoåc lêu àúâi vúái tyã lïå sinh lêåp nùm 2001 vúái hai cú súã taåi Haâ Nöåi vaâ viïn töët nghiïåp àûúåc tuyïín duång àûáng àêìu Nam Saâi goân. Bùçng do Àaåi hoåc RMIT UÁc 22 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
22. Nghiïn cûáu - Trao àöíi cêëp, àûúåc cöng nhêån toaân cêìu, búãi vêåy sinh Caác dõch vuå àûúåc cung cêëp taåi Thû viïån viïn theo hoåc àûúåc thuå hûúãng möåt nïìn giaáo bao göìm: duåc àùèng cêëp quöëc tïë ngay taåi Viïåt Nam. * Dõch vuå tham khaão; Ngön ngûä sûã duång taåi trûúâng laâ tiïëng Anh. * Hûúáng dêîn sûã duång thû viïån; Töíng söë sinh viïn theo hoåc caác chûúng trònh * Hûúáng dêîn kyä nùng tòm tin; àaåi hoåc vaâ sau àaåi hoåc àïën giûäa nùm 2010 laâ gêìn 7.000 ngûúâi. RMIT Viïåt Nam laâ trung * Hûúáng dêîn kyä nùng laâm baâi têåp; têm taåi chêu AÁ cuãa Àaåi hoåc RMIT, thûåc hiïån * Dõch vuå nghe nhòn; muåc tiïu phaát triïín möåt “trung têm àöi” kïët * Dõch vuå mûúån traã; nöëi Melbourne vúái khu vûåc Chêu AÁ. Hoaåt * Dõch vuå sao chuåp, in êën taâi liïåu. àöång nghiïn cûáu cuãa Trûúâng àûúåc àõnh Thû viïån múã cûãa 8h - 21h caác ngaây laâm hûúáng vaâo caác lônh vûåc nhû cöng nghïå viïåc vaâ 9h - 17h thûá 7 vaâ chuã nhêåt (àûúåc keáo thöng tin, cöng nghïå chïë biïën vaâ an toaân daâi àïën 20h trong 3 tuêìn thi hoåc kyâ). thûåc phêím, kiïím soaát bïånh truyïìn nhiïîm vaâ cung cêëp nûúác saåch. Giaáo trònh giaãng daåy, 5.4. ÛÁng duång Web 2.0 úã thû viïån Àaåi lêëy sinh viïn laâm troång têm, vaâ viïåc àaánh hoåc RMIT giaá kïët quaã hoåc têåp cuãa sinh viïn, àïìu do Kïí tûâ khi xuêët hiïån, Web 2.0 àaä laâm thay Àaåi hoåc RMIT UÁc àaãm nhêån. Caác giaãng àöíi phûúng thûác hoaåt àöång vaâ àùåt ra nhiïìu viïn, àïën tûâ UÁc, Canada, New Zealand, thaách thûác cho caác thû viïån vaâ hiïåp höåi thû Singapore, Thaái Lan, Anh, Hoa Kyâ vaâ Viïåt viïån àaåi hoåc. Giûäa nùm 2007, maång thû viïån Nam, àïìu coá hoåc võ thaåc sô vaâ tiïën sô vúái caác trûúâng àaåi hoåc cöng nghïå UÁc nhiïìu nùm kinh nghiïåm trong giaãng daåy. (Latn - www.latn.edu.au) àaä xem xeát dûå aán RMIT Viïåt Nam àaä àûúåc trao giaãi thûúãng phaát triïín dõch vuå thû viïån duâng cöng nghïå “Röìng vaâng” saáu lêìn liïn tiïëp tûâ nùm 2003 Web 2.0. Möåt cuöåc thùm doâ 6 thû viïån thaânh vïì thaânh tñch xuêët sùæc trong hoaåt àöång giaáo viïn, bao göìm: Àaåi hoåc cöng nghïå duåc. Auckland, Àaåi hoåc cöng nghïå Curtin, Àaåi 5.3. Thû viïån Àaåi hoåc RMIT Viïåt Nam hoåc cöng nghïå Queensland, Àaåi hoåc RMIT, Àaåi hoåc Nam UÁc vaâ Àaåi hoåc Cöng nghïå Thû viïån nhaâ trûúâng laâ möåt trung têm hoåc liïåu tñch húåp àûúåc xêy dûång vaâ phaát triïín Sydney, do Ainslie Dewe thuöåc àaåi hoåc nhùçm höî trúå hiïåu quaã viïåc giangã daåy, nghiïn cöng nghïå Auckland thiïët kïë, àaä àûúåc thûåc cûáu vaâ hoaåt àöång hoåc thuêåt cuãa caác giaãng hiïån. 8 cêu hoãi vïì caác yïëu töë triïín voång àïí viïn, nhên viïn vaâ sinh viïn RMIT höî trúå caác dõch vuå Web 2.0 àaä àûúåc nïu ra Viïåt Nam. nhû sau: Thû viïån Àaåi hoåc RMIT Viïåt Nam coá 2 1. Wiki trung têm höî trúå caác dõch vuå: truå súã, taåi Thû viïån Bealand, Nam Saâi Goân trûúâng baån àang laâm gò àïí höî trúå cho möi vaâ taåi truå súã cuãa Trûúâng úã Haâ Nöåi. Thû viïån trûúâng maâ ngûúâi duâng coá thïí yïu cêìu taåo ra hiïån coá 44.639 baãn saách (gêìn ½ laâ giaáo möåt wiki àïí kiïím soaát co á uãy quyïìn? trònh). Ngoaâi ra, Thû viïån coân àûúåc khai 2. Dõch vuå nhêåt kyá trûåc tuyïën (blog): thaác 390 CSDL do Àaåi hoåc RMIT UÁc mua nhûäng blog naâo àang sùén coá úã thû viïån cuãa quyïìn truy cêåp vúái haâng trùm ngaân taâi liïåu baån àïí höî trúå hoåc têåp vaâ giaãng daåy? trûåc tuyïën. 3. Nhûäng nguyïn tùæc vaâ chñnh saách sûã THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 23
23. Nghiïn cûáu - Trao àöíi duång Web 2.0: thû viïån baån coá gò àïí hûúáng viïåc sûã duång saáng taåo chuáng taåi núi hoåc têåp? dêîn nhên viïn vaâ sinh viïn trong viïåc sûã Kïët quaã khaão saát cho thêëy, caác trûúâng duång caác dõch vuå Web 2.0 maâ baån coá? àang trong giai àoaån àêìu ûáng duång caác dõch 4. Cöng cuå cöång taác nöåi böå: nhûäng cöng vuå Web 2.0 nhû wiki vaâ möåt söë ûáng duång cuå web baån àang sûã duång trong thû viïån àïí khaác qua Blackboard (baãng hoåc àiïån tûã - laâ taåo àiïìu kiïån phöëi húåp giûäa caác nhên viïn laâ möåt hïå thöëng quaãn lyá thöng tin theo mön gò? hoåc trïn ûáng duång cöng nghïå web, giaáo viïn 5. Thöng tin vaâ höî trúå Web 2.0: bùçng vaâ sinh viïn “tûúng taác” vúái nhau qua baãng caách naâo baån coá thïí phaát huy vaâ phaát triïín àiïìu khiïín naây. Nöåi dung baâi giaãng, taâi liïåu sûå hiïíu biïët vïì baãn chêët, lúåi ñch vaâ cú höåi tham khaão, àêìu baâi baâi têåp vïì nhaâ, àûúåc cuãa Web 2.0? àûa lïn blackboard. Sinh viïn nïëu khöng tham gia lúáp hoåc trûåc tiïëp coá thïí tòm laåi 6. Cöång àöìng caác hoåc viïn: baån sûã duång àûúåc caác baâi giaãng qua hïå thöëng naây. Hoåc diïîn àaân thaão luêån vïì dõch vuå vaâ caác phûúng viïn nöåp baâi qua baãng àiïån tûã vaâ àùåt caác cêu phaáp khaác nhû thïë naâo àïí nuöi dûúäng sûå hoãi cho giaáo viïn, nhúâ àoá caác sinh viïn khaác tûúng taác giûäa caác nhoám ngûúâi duâng vaâ coá thïí tham khaão toaân böå taâi liïåu cuãa mön nhên viïn? hoåc, nhûäng vûúáng mùæc seä àûúåc giaãi àaáp möåt 7. Taåo àiïìu kiïån vaâ thuác àêíy cêëp dûä liïåu: caách nhanh choáng, thuêån lúåi). Ngoaâi ra, möåt baån àang laâm gò àïí höî trúå vaâ quaãng baá phêìn söë thû viïån àaä chuá yá àïën viïët blog, caác thuã mïìm àoåc nguöìn cêëp dûä liïåu (RSS). thû cuâng nhau viïët blog, taåo wiki, RSS vaâ sûã 8. Duy trò “àöìng höì cöng nghïå” Web 2.0: duång podcast chia seã thöng tin, nghiïåp vuå baån seä laâm gò àïí duy trò sûå tham gia tñch cûåc trong cöång àöìng ngûúâi laâm thû viïån. vaâo caác möi trûúâng nhû Myspace vaâ Möåt söë dõch vuå thöng tin nöíi bêåt cuãa Thû Facebook nhùçm taåo ra sûå chuá yá vaâ phöí biïën viïån Àaåi hoåc RMIT: 1. Töí chûác caác àïì muåc chuã àïì theo ngaânh hoåc trïn website vaâ sûã duång RSS Hònh 10: Giao diïån töí chûác àïì muåc chuã àïì theo chuyïn ngaânh cuãa trûúâng RMIT 24 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
24. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Caác mön hoåc àaä àûúåc caác thuã thû töí chûác nguöìn tin phaáp luêåt vïì kïë toaán (legal theo 11 chuyïn ngaânh lúán vúái 187 chuã àïì resources for accounting), bùng àôa vïì kïë gùæn vúái mön hoåc (Hònh 10). Trong möîi chuã toaán (accounting-tape), taâi liïåu nghe nhòn, àïì, thöng tin àûúåc töí chûác theo caác chuyïn àïì taâi àang nghiïn cûáu, caác vêën àïì nghiïn muåc nhoã hún. Vñ duå, chuã àïì Kïë toaán bao cûáu cú baãn (research tips), hoåc kïë toaán thïë göìm: trang chuã, saách vaâ saách trûåc tuyïën naâo, tra cûáu (referencing), thöng tin cho (books & e-books), baáo taåp chñ, CSDL, sinh viïn múái, trúå giuáp. Hònh 11: Giao diïån töí chûác chuã àïì chuyïn ngaânh Kïë toaán trïn website Thû viïån trûúâng RMIT Bïn caånh àoá, tûâng maä ngaânh mön hoåc Hún thïë nûäa, nhûäng sinh viïn àùng kyá àïìu coá hûúáng dêîn caách hoåc cuãa tûâng khoa, theo tûâng chuã àïì seä àûúåc cêåp nhêåt thöng tin theo àoá sinh viïn àûúåc hûúáng dêîn caách hoåc thûúâng xuyïn nhúâ tñnh nùng RSS nhû cêåp mön hoåc, vñ duå: söë hoåc trònh laâ mêëy àún võ, nhêåt tin tûác múái cuãa thû viïån, saách múái, àïì mön hoåc coá mêëy baâi têåp, mêëy baâi kiïím tra, taiâ múái àùng kyá, túái àõa chó email maâ hoå caách tñnh àiïím, vaâ àûúåc cêåp nhêåt tûâng hoåc kyâ. Sinh viïn coá thïí truy cêåp tûâ xa àïí coá àêìy àùng kyá vaâo hïå thöëng. Hònh 12 laâ RSS cuãa àuã thöng tin cêìn thiïët naây cho khoaá hoåc maâ chuã àïì: Kinh doanh vaâ caác CSDL luêåt khöng cêìn phaãi àïën têån thû viïån (Hònh 11) (business and law databases). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 25
25. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 12: Cêåp nhêåt thöng tin qua RSS chuã àïì Kinh doanh vaâ CSDL luêåt (Business and Law database) 2. Tû vêën thöng tin trûåc tuyïën qua ûáng Nïëu thuã thû khöng online thò sinh viïn coá duång Yahoo Messenger, Email thïí gûãi email àïën, tiïu chñ phuåc vuå laâ email Nïëu sinh viïn hoùåc giaáo viïn cêìn hoãi taâi seä àûúåc traã lúâi trong voâng 24h. liïåu hoùåc cêìn tû vêën thò thuã thû phuå traách 3. Taåo caác blogs/website thû viïån chuyïn ngaânh àoá (thûúâng möåt thuã thû phuå Do coá nhiïìu kinh nghiïåm trong lônh vûåc traách 3 hoùåc 4 chuyïn ngaânh) coá thïí giaãi àaáp àûúåc àaâo taåo vaâ kyä nùng sûã duång maáy tñnh trûåc tuyïën. Nhûäng thuã thû naây àaä àûúåc tham àûúåc nêng cao, caác thuã thû coá thïí tûå taåo blog gia caác khoaá àaâo taåo chuyïn ngaânh cuãa hoùåc website àïí tû vêën thöng tin cho sinh trûúâng ngoaâi chuyïn ngaânh chñnh laâ thû viïn vaâ trao àöíi vúái sinh viïn (Hònh 13) viïån, do vêåy hoå coá thïí giaãi àaáp nhûäng thùæc hoùåc töí chûác blog nhû laâ kïnh liïn laåc chñnh mùæc cuãa sinh viïn möåt caách sêu, cùån keä. thûác cuãa caác thuã thû (Hònh 14). Hònh 13: Trang web caá nhên giúái thiïåu vïì thuã thû phuå traách chuyïn ngaânh Kiïën truác 26 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
26. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 14: Blog cuãa thuã thû RMIT Viïåt Nam 4. Taåo diïîn àaân trao àöíi nghiïåp vuå cho trao àöíi nghiïåp vuå vaâ nêng cao nùng lûåc caác thuã thû phuåc vuå baån àoåc. Qua hai tuêìn têåp huêën, diïîn àaân àaä thu huát àûúåc sûå tham gia tñch Múái àêy, Thû viïån àaä nhêån dûå aán “Trang cûåc cuãa 38 thuã thû, trao àöíi vúái nhau vïì bõ kiïën thûác cho caác thuã thû àïí höî trúå quaá nêng cao dõch vuå khaách haâng, phaát triïín trònh hoåc têåp möåt caách hiïåu quaã”. Trong dõch vuå tra cûáu, phaát triïín caác böå sûu têåp, vïì khuön khöí dûå aán, Thû viïån àaä töí chûác diïîn caán böå thöng tin vaâ phöí biïën kiïën thûác thöng àaân cho caác thuã thû UÁc vaâ Viïåt Nam cuâng tin (Hònh 15). Hònh 15: Diïîn àaân trao àöíi trûåc tuyïën cho thuã thû RMIT UÁc vaâ Viïåt Nam THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 27
27. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 5. Sûã duång maång xaä höåi facebook/ kïnh liïn laåc vaâ thûåc hiïån nhûäng thöng baáo myspace ngùæn vúái caác sinh viïn trong nhoám chuyïn Hêìu hïët caác thuã thû RMIT àïìu coá àõa chó ngaânh do mònh phuå traách tû vêën, cêåp nhêåt trïn maång xaä höåi facebook hoùåc myspace- hiïåu quaã vaâ kõp thúâi tin tûác múái (Hònh 16). Hònh 16: Trang facebook cuãa àiïìu phöëi viïn dõch vuå Thû viïån RMIT taåi Haâ Nöåi 6. ÛÁng duång podcast àïí taåo ra video böå sûu têåp, chñnh saách thû viïån vaâ hûúáng hûúáng dêîn vïì Thû viïån dêîn sûã duång caác dõch vuå, Nhúâ vêåy, thuã Caác thuã thû àaä têån duång triïåt àïí ûáng duång thû tiïët kiïåm àûúåc thúâi gian, cöng sûác vaâ podcast àïí taåo ra caác video giúái thiïåu vïì hoåc viïn coá thïí hiïíu vïì thû viïån trûúác khi sûã Thû viïån cho baån àoåc nhû giúâ múã cûãa, caác duång noá (Hònh 17). 28 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010
28. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Hònh 17: Video giúái thiïåu Thû viïån RMIT taåi Melbourne Cuäng nhû bêët kyâ thû viïån àaåi hoåc naâo Kïët luêån trïn thïë giúái, Thû viïån Àaåi hoåc RMIT (taåi Taác àöång tñch cûåc cuãa cöng nghïå Web truå súã Melbourne, Singapore vaâ Viïåt Nam) 1.0 vaâ Web 2.0, hiïåu quaã lúán do chuáng àem àang tûå chuyïín mònh cuâng vúái sûå phaát triïín laåi trong viïåc triïín khai hoaåt àöng thöng cuãa cöng nghïå bùçng caách aáp duång nhûäng tin-thû viïån, taåo ra giaá trõ gia tùng cho caác ûáng duång cöng nghïå, nhêët laâ cöng nghïå dõch vuå giúâ àêy àaä laâ àiïìu hiïín nhiïn. Web web, àïí phaát triïín dõch vuå nhùçm tùng giaá trõ 3.0, maâ vai troâ to lúán cuãa noá àöëi vúái sûå phaát caác saãn phêím vaâ nêng dõch vuå tra cûáu thöng triïín caác nguöìn taâi nguyïn hoåc liïåu trûåc tin àaåt mûác “moåi luác, moåi núi”. Cöng tuyïën, nhêët laâ trong möi trûúâng giaáo duåc àaåi nghïå Web 2.0 àang cung cêëp cho dõch vuå hoåc, núi vöën àûúåc coi laâ nùng àöång trong thû viïån giaá trõ gia tùng vaâ giuáp khùèng àõnh viïåc saáng taåo tri thûác, cuäng àang àûúåc àõnh quan niïåm cuãa Ranganathan “Thû viïån laâ hònh. Caác thû viïån àaåi hoåc úã nûúác ta tuy vêåy möåt thûåc thïí hûäu cú àang phaát triïín” laâ luön vêîn chûa thñch ûáng àûúåc vúái sûå thay àöíi luön àuáng. Cöng nghïå Web 2.0 thêåt sûå àang cöng nghïå, chûa têån duång àûúåc nhûäng lúåi àem laåi lúåi ñch àöìng thúâi cho caã thû viïån vaâ thïë maâ cöng nghïå mang laåi trong viïåc phuåc baån àoåc. vuå cöång àöìng ngûúâi sûã duång thû viïån. THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010 29
29. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Taâi liïåu tham khaão 1. Bradley, P. (2007). How to use Web 2.0 in your pp. 8#14 (accessed 12 February 2009), ProQuest. library. London: Facet Publishing. 9. Yusop, Zulkefli Mohd and Abdullah, Fadzilah 2. Deitel, P. J., & Deitel, H. M. (2008). Internet & (2009). “Web 2.0 Applications Towards Enhancing world wide web (4th ed.). New Jersey: Pearson Edu- Academic Libraries Reference Service”, in CONSAL cation International. 14 proceedings, Hanoi, April 2009, Vietnam, Vùn 3. Fiftarina Puspitasari et al (2007). “Social Navi- hoáa thöng tin, pp. 273-284 gation in Digital Libraries by Bookmarking”, in Asian 10. Hoaâng Thõ Thu Hûúng (2009). Digital Libraries: Looking back 10 years and forging Web 2.0 vúái thû viïån trûúâng àaåi hoåc, new Frontiers (ICADL 2007), Hanoi, Vietnam, namlib.net/index.php?option=com_content&view=ar December 2007, Springer, Germany, pp.297-307 ticle&id=235:web20&catid=92:careertrends&Itemid= 4. Linh, N. C. (2008). A survey of the appli- 281 cation of Web 2.0 in Australasian university 11. Trêìn Thanh Nûä (2004). Tûâ àiïín Internet., Nxb libraries, Library High Tech. (Vol. 26): Emerald Man- Àaâ Nùéng, 535tr. agement Xtra Database. 12. Gruber, T. (1993). Toward principles for the 5. aness, J. M. (2006). “Library 2.0 theory: Web design of ontogogies used knowledge sharing. In 2.0 and its implications for libraries”, Webology, Vol. Guarino N, Poli R (eds). International workshop on 3 No. 2, available at: Formal Ontonogy, Padova, Italy. 13. Marña Josefa Somodevilla Garcña. (2009). (accessed 11 February 2009) Advances on semantic web and new technologies. 6. ’Reilly, T. (2005). What is Web 2.0: design pat- Workshop of Faculty of Computer Science of Bene- terns and business models for the next eneration of meárita Universidad Autoánoma de Puebla, Mexico. software. 14. RMIT Library website: 7. Phûúng Uyïn (2006). Cöng nghïå Web thïë hïå múái - Portal vaâ Web 2.0, and tal.com/VietNews/CongngheWeb/tabid/88/News/23/ MSGTRN/OPAC/HOME CategoryID/1/Default.aspx 15. Byrne, A. (2008). Web 2.0 strategy in libraries 8. Stephens, M. (2006). Exploring Web 2.0 and and information services/ Australian Library Journal, libraries, Library Technology Reports. Vol. 42, No. 4, Nov 2008, pp 365 – 376. Nïëu baån muöën X Thûåc hiïån caác dõch vuå tû vêën vïì thû viïån; X Thiïët kïë vaâ xêy dûång caác hïå thöëng phuåc vuå vaâ trúå giuáp thöng tin trong caác lônh vûåc Khoa hoåc, Cöng nghiïåp, Thûúng maåi, Dõch vuå, Àaâo taåo; X Múã caác lúáp àaâo taåo vaâ cêëp chûáng chó vïì nghiïåp vuå thöng tin, thû viïån vaâ tin hoåc tû liïåu; X Biïn soanå va â dõch cacá taiâ liïuå vï ì phûúng phapá va â nghiïpå vu å trong cacá lônh vûcå thöng tin, tû liïu,å thû viïn, å Xin liïn hï å vúiá chuná g töi theo àõa chó: TRUNG TÊM TIN HOÅC VAÂ ÀAÂO TAÅO CUÅC THÖNG TIN KH&CN QUÖËC GIA 24 Lyá Thûúâng Kiïåt, Haâ Nöåi - Àiïån thoaåi: 04.38246324 E-mail: hanhnt@vista.gov.vn 30 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 3/2010