Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 6: Xây dựng môi trường học tập cho học sinh Trung học Cơ sở - Từ Đức Văn

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Trung học Cơ sở - Module THCS 6: Xây dựng môi trường học tập cho học sinh Trung học Cơ sở - Từ Đức Văn

1. TỪ ĐỨC VĂN MODULE THcs 6 X©y dùng m«i tr−êng häc tËp cho häc sinh trung häc c¬ së XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 73
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Hc tp là hot ng quan trng ca la tui hc sinh THCS. Hiu qu hc tp ca hc sinh ph thuc khá ln vào môi trng hc tp. Bi vy, vic nm vng lí thuyt và s dng thành tho nhng k nng xây dng môi trng hc tp lành mnh, hiu qu cho hc sinh là mt trong nhng yêu cu quan trng i vi giáo viên THCS. Module THCS 6 cp mt cách c bn nht nhng lí thuyt cng nh nhng phng pháp có th xây dng c mt môi trng hc tp tt nht cho mi hc sinh THCS nhng iu kin và hoàn cnh khác nhau. B. MỤC TIÊU 1. Mục tiêu chung Giúp giáo viên THCS nm vng nhng kin thc lí thuyt và có nhng k nng thành tho trong vic xây dng môi trng hc tp tt p, hiu qu cho hc sinh. 2. Mục tiêu cụ thể — Kin thc: + Trình bày c các bin pháp xây dng môi trng hc tp cho hc sinh THCS. + Nm vng cách thc cp nht, x lí và s dng thông tin v môi trng giáo dc vào quá trình dy hc và giáo dc hc sinh THCS. — K nng: S dng tri thc ca module này nghiên cu các module tip theo và gii quyt tt các vn trong thc tin giáo dc cp THCS hin nay: + Có k nng s dng các phng pháp và k thut to dng môi trng hc tp cho hc sinh THCS, c bit là môi trng hc tp hin i phù hp vi c im hot ng dy hc ca các nhà trng THCS hin nay. + K nng cp nht và s dng thông tin v môi trng giáo dc vào quá trình giáo dc và dy hc hc sinh THCS t c hiu qu ti u. — Thái : + Có thái hc tp theo ni dung và quy trình thc hin module mt cách khoa hc, c lp, tích cc và sáng to. 74 | MODULE THCS 6
3. + Có nhn thc và ánh giá úng v tm quan trng ca vic xây dng môi trng hc tp cho THCS. + Có nguyn vng và quyt tâm vn dng nhng tri thc ã hc vào thc tin hot ng dy hc, giáo dc ca bn thân hin ti và tng lai. C. NỘI DUNG TT Ni dung Thi gian Các bin pháp xây dng môi trng hc tp mang 1 4 tit tính truyn thng cho hc sinh THCS Các bin pháp xây dng môi trng hc tp hin i 2 cho hc sinh THCS có s ng dng ca công ngh 4 tit thông tin Thc hành các bin pháp xây dng môi trng hc 3 7 tit tp cho hc sinh THCS Nội dung 1 CÁC BIN PHÁP XÂY DNG MÔI TRNG HC TP MANG TÍNH TRUYN THNG CHO HC SINH TRUNG HC C S 1.1. MỤC TIÊU Sau khi hc tp, nghiên cu ni dung này, hc viên s: — Trình bày c các bin pháp xây dng môi trng hc tp mang tính truyn thng cho hc sinh THCS. — Có k nng thc hành các bin pháp xây dng môi trng hc tp cp THCS. — Tham gia tích cc vào bài hc, có mong mun và ý thc vn dng nhng tri thc ã hc vào thc tin. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 75
4. 1.2. KIỂM TRA ĐẦU VÀO Câu 1: Anh (ch) hiu câu nói: Thông qua “dy ch” “dy ngi” là: a) Nhim v ca dy hc b) Nhim v ca giáo dc c) Nhim v ca dy hc và giáo dc Câu 2: Anh (ch) hãy bày t quan im ca mình v nhn nh sau: “Ngi thy giáo ti là ngi mang chân lí có sn n cho hc sinh. Ngi thy giáo gii là ngi giúp hc sinh tìm ra chân lí” (ixtecvec). 1.3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Ý nghĩa của việc xây dựng môi trường học tập cho học sinh Trung học cơ sở Nhiệm vụ — c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Giáo viên a ra vn c lp tho lun nhanh: “Ti sao phi c bit quan tâm ti vic xây dng môi trng hc tp cho hc sinh THCS?” — Hc viên suy ngh và tr li nhanh. — Tng kt li các ý kin và rút ra kt lun. Thông tin cho hoạt động — Cp THCS gm 4 lp, tip nhn hc sinh t 11 n 15 tui vào hc. Nhim v ca giáo dc THCS là trang b cho hc sinh có nhng hiu bit c bn v ting Vit, toán, lch s dân tc, các kin thc v khoa hc xã hi, khoa hc t nhiên, pháp lut, tin hc, ngoi ng, nhng hiu bit ti thiu v k thut và hng nghip, có th tip tc hc các trng THPT, trng dy ngh hoc bc vào cuc sng lao ng. — Hot ng trng yu ca hc sinh THCS là hc tp. Kt qu hc tp ca hc sinh ph thuc khá ln vào môi trng hc tp. Bi vy, vic xây dng c môi trng hc tp cho hc sinh là mt vic làm quan trng hoàn thành các mc tiêu t ra cho cp hc, t nn móng vng chc cho s hình thành và phát trin nhân cách hc sinh THCS. 76 | MODULE THCS 6
5. Hoạt động 2: Các biện pháp xây dựng môi trường học tập mang tính truyền thống cho học sinh Trung học cơ sở Nhiệm vụ — c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Hc viên tho lun theo gi ý ca ging viên: “ xut các bin pháp xây dng môi trng hc tp cho hc sinh da trên mi quan h gia ngi dy — ngi hc, ngi hc — ngi hc, gia ình — nhà trng — xã hi”. — Chính xác hoá li ni dung tho lun rút ra các kt lun s phm cn thit. Thông tin cho hoạt động • Bin pháp 1: Kt hp cht ch gia giáo dc nhà trng, gia ình và xã hi Bn cht con ngi là tng hoà các mi quan h xã hi. Con ngi sng không n c mà luôn có gia ình, bè bn và c cng ng xã hi. Trong s phát trin cá nhân, con ngi b rt nhiu yu t tác ng và do vy, quá trình giáo dc s t c hiu qu nu ta bit phi hp các lc lng giáo dc. Giáo dc là quá trình có nhiu lc lng tham gia, trong ó có ba lc lng quan trng nht: gia ình, nhà trng và các oàn th xã hi. Ba lc lng giáo dc này u có chung mt mc ích là hình thành nhân cách cho th h tr. tin hành giáo dc, các lc lng giáo dc phi thng nht v mc ích, yêu cu, v ni dung và phng pháp giáo dc. Mi s giáo dc phân tán, không ng b, theo các khuynh hng khác nhau u có th phá v s toàn vn ca quá trình giáo dc. Gia ình là ni sinh ra, ni nuôi dng và giáo dc tr em. Giáo dc gia ình da trên tình cm huyt thng, các thành viên gn bó vi nhau trong sut cuc i và nh vy giáo dc gia ình tr nên bn vng nht. Gia ình sng có nn np, hoà thun, cha m gng mu, lao ng sáng to, có phng pháp giáo dc tt, ó là gia ình có vn hoá. Nhiu công trình nghiên cu ã khng nh giáo dc gia ình có nh hng rt ln i vi th h tr. Giáo dc xã hi là giáo dc trong môi trng ni tr em sinh sng. Mi a phng có trình phát trin c thù, có truyn thng và bn XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 77
6. sc vn hoá riêng. a phng có phong trào hiu hc, có nhiu ngi thành t, có bn bè tt là môi trng nh hng tích cc n s phát trin ca tr em. Giáo dc xã hi còn bao hàm c giáo dc ca các oàn th: Sao Nhi ng, i Thiu niên, oàn Thanh niên, Hi Sinh viên là các t chc qun chúng có t chc, có tôn ch mc ích phù hp vi mc ích giáo dc ca nhà nc và nhà trng. Hot ng ca các oàn th phù hp vi c im tâm, sinh lí la tui, cho nên có tác dng giáo dc rt ln i vi th h tr. Tuy nhiên, quá trình giáo dc phi ly nhà trng làm trung tâm. Giáo dc nhà trng có mc ích và ni dung giáo dc toàn din, da trên các c s khoa hc và thc tin, có k hoch, vi y các phng tin óng vai trò ch o trong toàn b quá trình giáo dc tr em. Mi liên h gia nhà trng, gia ình vi các t chc xã hi và các c quan kinh t, vn hoá óng a phng càng cht ch, càng em li nhng thành công cho giáo dc, trong ó nhà trng phi chu trách nhim chính trong s phi hp vi tt c các lc lng giáo dc. • Bin pháp 2: To môi trng tng tác gia ngi dy — ngi hc, ngi hc — ngi hc qua vic s dng các phng pháp dy hc tích cc Dy hc phát huy tính tích cc nhn thc ca ngi hc liên quan ti quan im “dy hc ly hot ng ca ngi hc làm trung tâm” xut hin cách ây hàng trm nm, hay còn gi là dy hc hng vào ngi hc. Dy hc ly hot ng ca ngi hc làm trung tâm cng là vn ang c tranh lun và lí gii bng nhiu cách khác nhau. Các nhà khoa hc giáo dc ã khai thác vn này theo hng t chc cho hc sinh “hc tp tích cc”. Bn cht ca t tng “dy hc ly hot ng ca ngi hc làm trung tâm” xét t khía cnh nhân vn bao gm: Dy hc phc v cho nhu cu ca ngi hc, tôn trng, ng cm vi nhu cu, li ích, mc ích ca ngi hc, to c sc thu hút, thuyt phc, hình thành ng c bên trong cho hc sinh; Dy hc cn khai thác ti a tim nng ca ngi hc, c bit là tim nng sáng to; Dy hc to ra cho ngi hc mt môi trng h có th t khám phá. Môi trng ó bao gm các thành t: — Các hình thc hc tp a dng, linh hot. 78 | MODULE THCS 6
7. — Ni dung hc tp phù hp vi kh nng, thiên hng ca ngi hc. — Quan h thy trò, bn bè vi tinh thn hp tác dân ch, giúp ngi hc t ti mc ích nhn thc. Trong dy hc theo hng phát huy tính tích cc nhn thc ca ngi hc, giáo viên là ngi t chc, hng dn hc sinh t tìm hiu, t phát hin và gii quyt vn , to cho h kh nng và iu kin ch ng sáng to trong hot ng hc tp, tích cc, th hin các cp : bt chc, tái hin, tìm tòi, sáng to; òi hi ngi hc phi t ti cái ích là hình thành tính tích cc tìm tòi, sáng to. Dy hc hng vào ngi hc nhng giáo viên vn óng vai trò ch o. Hot ng ca ngi giáo viên a dng hn, phc tp hn, òi hi giáo viên phi có kin thc sâu, rng, có k nng s phm, có tình cm ngh nghip mi t hiu qu. c trng c bn ca các phng pháp dy hc theo hng phát huy tính tích cc hc tp ca hc sinh trong quá trình dy hc c th hin nh sau: Thy (tác nhân) Trò (ch th) Hng dn T nghiên cu T chc T th hin Trng tài, c vn, T kim tra, kt lun kim tra t iu chnh XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 79
8. Ngi hc là ch th ca hot ng hc, t tìm ra kin thc bng hành ng ca chính mình. Giáo viên không t ra trc cho h nhng kin thc có sn mà là nhng tình hung, nhng nhim v, nhng thc tin c th, sinh ng h có nhu cu khám phá, gii quyt, phát huy tim nng sáng to. Giáo viên là ngi hng dn, t chc hc sinh t tìm ra chân lí. Giáo viên là ngi t chc các mi quan h thy — trò, trò — trò. Giáo viên là trng tài khoa hc, a ra nhng kt lun và kim tra — ánh giá trên c s hc sinh t kim tra — ánh giá. Có th so sánh gia cách dy hc tích cc và dy hc th ng. Dy hc có tính th ng Dy hc có tính tích cc 1. GV truyn t kin thc. 1. GV t chc hng dn HS lnh hi. 2. GV c thoi và phát vn. 2. i thoi GV — HS, HS — HS. 3. GV áp t kin thc có sn. 3. HS hp tác vi GV khng nh kin thc HS tìm ra. 4. HS th ng nhn thc. 4. HS t tìm ra kin thc bng hành ng ca chính mình. 5. HS hc thuc lòng. 5. HS hc cách hc, cách gii quyt vn , cách sng và trng thành. 6. GV c quyn ánh giá cho im 6. HS t ánh giá, t iu chnh làm c c nh. s giáo viên cho im c ng. • Bin pháp 3: S dng kt hp các hình thc t chc dy hc trong quá trình dy hc Có nhiu cách phân loi hình thc t chc dy hc. Khái quát cách phân loi và cn c vào thc tin dy hc, có các hình thc t chc dy hc sau: — Cn c vào a im din ra quá trình dy hc, có hình thc dy hc trên lp và hình thc dy hc ngoài lp. 80 | MODULE THCS 6
9. + Hình thc thc dy hc trên lp: Hình thc thc dy hc trên lp là hình thc t chc dy hc mà thi gian hc tp c quy nh mt cách xác nh và mt a im riêng bit, giáo viên ch o hot ng nhn thc có tính cht tp th n nh, có thành phn không i, ng thi chú ý n nhng c im ca tng hc sinh s dng các phng pháp và phng tin dy hc nhm to iu kin thun li cho hc sinh nm vng tài liu hc tp mt cách trc tip cng nh làm phát trin nng lc nhn thc và giáo dc h ti lp. nh ngha trên xác nh ba du hiu c trng ca hình thc t chc dy hc trên lp, nu thiu mt trong nhng du hiu ó thì không th là hình thc dy hc trên lp mà có th ch là mt hình thc t chc dy hc khác. ó là: ♦ Lp hc có thành phn không i trong mi giai on ca quá trình dy hc. ♦ Giáo viên ch o hot ng nhn thc ca c lp, ng thi chú ý n nhng c im ca tng hc sinh. ♦ Hc sinh nm tài liu mt cách trc tip ti lp. Nhng du hiu c trng ó òi hi phi có nhng iu kin. Chng hn nh s lng hc sinh trong mt lp không th quá ln giáo viên có th ch o hot ng nhn thc ca c lp, ng thi có th chú ý n nhng c im ca tng hc sinh. Nhng du hiu khác nh dng t chc, phng pháp, phng tin dy hc, a im hc, thi gian hc không phi là du hiu c trng riêng bit ca hình thc dy hc trên lp mà nhng hình thc t chc dy hc khác cng có. + Hình thc t chc dy hc ngoài lp: Hình thc t chc dy hc ngoài lp là hình thc t chc dy hc trong ó giáo viên t chc, ch o hot ng hc tp ca hc sinh a im ngoài lp hc nhm to iu kin thun li cho hc sinh nm vng, m rng kin thc thông qua các hot ng và các mi quan h a dng t môi trng hc tp. Hình thc t chc dy hc ngoài gi lên lp là hình thc t chc dy hc linh hot, cho phép kin to các môi trng hc tp a dng, kích thích c hng thú ca hc sinh và làm cho vic hc tp trong nhà trng XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 81
10. gn hn vi thc tin cuc sng. Hình thc t chc dy hc này còn giúp hc sinh có iu kin tri nghim và thc hin phng thc hc tp bng chia s, tri nghim có hiu qu. — Cn c vào s ch o ca giáo viên i vi toàn lp hay vi nhóm hc sinh trong lp có: hình thc dy hc toàn lp và hình thc dy hc theo nhóm. + Hình thc dy hc toàn lp: Là hình thc t chc dy hc trong ó giáo viên lãnh o ng thi hot ng ca tt c hc sinh, tích cc iu khin vic lnh hi tri thc, vic ôn tp và cng c tri thc, rèn luyn k nng chung cho c lp và mi hc sinh, ng thi hoàn thành nhim v hc tp chung. + Hình thc t chc dy hc theo nhóm: Là hình thc dy hc có s kt hp tính tp th và tính cá nhân, trong ó hc sinh tng nhóm di s ch o ca giáo viên trao i nhng ý tng, ngun kin thc vi nhau, giúp , hp tác vi nhau trong vic lnh hi tri thc, hình thành k nng, k xo. Tng thành viên ca nhóm không ch có trách nhim vi vic hc tp ca mình mà còn có trách nhim quan tâm n vic hc tp ca các bn khác trong nhóm. c trng ca hình thc t chc dy hc theo nhóm là s tác ng trc tip gia hc sinh vi nhau, s cùng phi hp hot ng ca h. Có hai dng hình thc hc tp theo nhóm ti lp. ó là dng hình thc hc tp theo nhóm thng nht và hình thc hc tp có tính phân hoá. Vi hình thc hc tp theo nhóm thng nht thì tt c hc sinh u thc hin nhng nhim v nh nhau. Còn vi hình thc hc tp nhóm phân hoá thì nhng nhóm khác nhau thc hin nhng nhim v khác nhau trong khuôn kh tài chung ca c lp. Tin trình dy hc theo nhóm c bt u bng vic giáo viên ra nhng nhim v cho các nhóm trc c lp. Tng nhóm c sp xp ngi thành cm vi nhau hc sinh d dàng trao i ý kin và giáo viên d dàng quan sát, ng viên hoc gi ý nu cn trong quá trình hot ng ca nhóm. Sau ó mi thành viên t thc hin tng nhim v hc tp và thông báo cho nhau kt qu thc hin. Nu kt qu gia các thành viên không thng nht thì h tho lun vi nhau t c s thng nht chung cho c nhóm. Khi hoàn thành xong nhim v, nhóm c 82 | MODULE THCS 6
11. ngi i din báo cáo kt qu chung ca nhóm trc lp, nu cn các nhóm có th tho lun vi nhau i n kt lun. Trong quá trình dy hc theo nhóm, ngi giáo viên nên óng vai trò là ngi c vn, ng viên, c v hot ng ca các nhóm, hng dn các nhóm hc tp, làm vic theo các quy tc dân ch, hp tác, tng tr, tôn trng ln nhau. Hot ng ca ngi giáo viên phi to cho hc sinh có nhng c hi lnh hi tài liu hc tp, m mang trí tu cho nhau. Trong khi các nhóm làm vic, giáo viên nên quan sát xem các nhóm có tìm ra cách gii quyt hp lí nht hay không, ng thi phát hin nhng sai lm mà thành viên ca nhóm nào ó mc phi. Trên c s ó, giáo viên suy ngh lp k hoch quyt nh xem nhng sai lm in hình nào cn c em ra tho lun chung trc lp, cn ngh nhóm nào ó gii thiu cách gii quyt nhim v c giao cho toàn lp. Nu nhóm nào ó gp khó khn thì giáo viên tham gia vi t cách ch o tho lun nhm gii quyt khó khn. Vì vy, giáo viên có th dành c s chú ý nhiu hn n nhng hc sinh yu trong iu kin dy toàn lp. + Hình thc t chc dy hc cá nhân: Là hình thc t chc dy hc trong ó di s t chc iu khin ca giáo viên, mi hc sinh c lp thc hin nhng nhim v hc tp ca mình theo nhp riêng t n mc tiêu dy hc chung. Tt c hình thc t chc dy hc c s dng trng THCS ã nêu trên có liên h mt thit vi nhau, h tr ln nhau. Mi hình thc t chc dy hc có chc nng và vai trò nht nh trong quá trình dy hc trng ph thông, song hình thc dy hc trên lp là hình thc t chc dy hc c bn. 1.5. KIỂM TRA ĐẦU RA Câu 1: Anh (ch) hiu “môi trng hc tp truyn thng” là gì? Câu 2: Anh (ch) có ý kin gì v li phát biu sau ca các ng nghip? Ý kin ca anh (ch) nh th nào? K hoch trin khai i mi phng pháp dy hc mt trng THCS khu vc nông thôn ang ri vào tình hung khó khn. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 83
12. Khi nói n i mi phng pháp ging dy, nhiu giáo viên cht vn hiu trng: “Tha ng chí, theo ngha thông thng, i mi là thay cái c bng cái mi. Vy xin hi ng chí nu phi b ngay nhng phng pháp c i thì chúng tôi ly cái gì dy, ng chí cho chúng tôi bit phng pháp mi bao gm nhng phng pháp nào và làm th nào i mi phng pháp dy hc có hiu qu?” Nội dung 2 CÁC BIN PHÁP XÂY DNG MÔI TRNG HC TP HIN I CHO HC SINH TRUNG HC C S CÓ NG DNG CÔNG NGH THÔNG TIN 2.1. MỤC TIÊU — Hc viên trình bày c ý ngha và tính cp thit ca vic xây dng môi trng hc tp hin i cho hc sinh THCS. — Trình bày c các bin pháp, k thut xây dng môi trng hc tp hin i. — Hc viên có k nng vn dng lí thuyt xây dng môi trng hc tp hin i. — Có ý thc hc tp, nâng cao trình hoàn thành tt vai trò ca ngi giáo viên trong xã hi hin i. 2.2. KIỂM TRA ĐẦU VÀO Câu 1: Anh (ch) nhn thy môi trng hc tp truyn thng có nhng th mnh và hn ch gì? Câu 2: Theo anh (ch), ngi giáo viên thi kì khoa hc công ngh hin i phát trin cn có thêm k nng nào? Ti sao? Hãy i chiu vi bn thân anh (ch). 84 | MODULE THCS 6
13. 2.3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Ý nghĩa của việc tạo ra môi trường học tập hiện đại có sự ứng dụng công nghệ thông tin Nhiệm vụ — Hc viên c và tip nhn các thông tin v hot ng. — Tho lun nhóm v ý ngha và tính cp thit ca vic to ra môi trng hc tp hin i cho hc sinh THCS. — Các nhóm trình bày kt qu tho lun. — Chính xác hoá kin thc và rút ra các kt lun s phm. Thông tin cho hoạt động • Ý ngha i vi giáo dc — ào to nói chung: Áp dng công ngh thông tin s m rng nng lc ca cá nhân nm c thông tin nhm gii quyt vn trong sut cuc i ca h. Công ngh thông tin ang to ra mt cuc cách mng v giáo dc m và giáo dc t xa, mang mm mng ca mt cuc cách mng s phm thc s. Trong phng thc giáo dc t xa, các phng tin thông tin nh in thoi, fax, th in t cùng vi máy tính ni mng Internet, các phng tin truyn thông i chúng nh thu phát sóng truyn thanh, truyn hình ã làm thay i cách dy và hc. Yu t thi gian không còn là mt ràng buc, vic hc cá nhân hoá, tu thuc tng ngi, gii phóng ngi hc khi nhng ràng buc v thi gian. Yu t khong cách cng không còn là s ràng buc, ngi hc có th tham gia gi ging mà không cn có mt trong không gian ca nhà trng. Yu t quan h truyn thng “dc” gia ngi dy và ngi hc chuyn sang quan h “ngang”, ngi dy tr thành ngi h tr, ngi hc tr thành ch ng. Ngi hc không ch thu nhn thông tin mà phi hc cách chim lnh thông tin tu theo nhu cu và bin nó thành kin thc ca mình thông qua vic khai thác, x lí, s dng các ngun thông tin a chiu hin nay. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 85
14. Các phng tin dy hc c truyn n gin (phn bng, giy bút, sách v ) vn còn gi vai trò quan trng trong quá trình giáo dc và ào to, nhng nhng phng tin nghe nhìn hin i s c b sung và s dng rng rãi ngay trong phng thc dy hc mt i mt. Trong k nguyên ca công ngh thông tin, các phng tin hin i phc v cho giáo dc và ào to là không th thiu c. • Ý ngha i vi giáo viên và hc sinh: — Vic ng dng công ngh thông tin xây dng nhng bài ging in t, sách in t s không ch óng vai trò là phng tin, iu kin mà còn là môi trng thc hin quá trình dy hc hiu qu. — Phát huy c vai trò, v trí ca ngi dy và ngi hc. — Góp phn i mi phng pháp và hình thc t chc dy hc. So sánh các môi trng hc tp Môi trng hc tp th ng Môi trng hc tp hin i tích cc — Truyn th ly ngi dy làm trung tâm. — Hc ly hot ng ca ngi hc làm trung tâm. — Kích thích n giác quan. — Kích thích a giác quan. — Hng phát trin mt chiu. — Hng phát trin a chiu. — n phng tin, n nng. — a phng tin, a nng. — Làm vic riêng l, cá th. — Làm vic hp tác, tng tác. — Truyn ti thông tin. — Trao i thông tin. — Hc tp th ng. — Hc tp tích cc, tìm tòi, khám phá. — Hc s kin, hc da trên nhng tri — Hc da trên t duy phê phán, sáng thc có sn. to bng vic a ra quyt nh. — Dy hc da trên nhng phn ng áp — Dy hc thích ng da trên nhng li, tái to theo mu. hot ng có ch nh. — Tình hung tách bit, không thc t. — Tình hung thc t, xác thc. 86 | MODULE THCS 6
15. Hoạt động 2: Các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để tạo ra môi trường học tập hiện đại cho học sinh Trung học cơ sở Nhiệm vụ — Hc viên c và tip nhn các thông tin v hot ng — Làm vic theo nhóm vi yêu cu: + Các nhóm chia s kinh nghim thc t ca vic ng dng công ngh thông tin to ra môi trng hc tp hin i cho hc sinh THCS. + Phân tích hiu qu và nhng hn ch còn tn ti ca cách làm ó. + Rút ra nhng kt lun s phm v cách thc và yêu cu khi vn dng các bin pháp to ra môi trng hc tp hin i cho hc sinh THCS. Thông tin cho hoạt động • Thit k giáo án dy hc tích cc và s dng bài ging in t. — Thit k giáo án dy hc tích cc Thit k giáo án in t dy hc tích cc theo các bc sau: + Bc 1: Thit k giáo án in t dy hc tích cc nhm tích cc hoá quá trình nhn thc, quá trình t duy ca hc sinh trong quá trình dy hc theo cu trúc sau: ♦ Xác nh mc tiêu bài hc. ♦ Chun b các loi hình thit b dy hc truyn thng và thit b dy hc hin i. ♦ S dng h thng các phng pháp, bin pháp phù hp. Thit k tin trình dy hc (Gii quyt tun t tng nhim v nhn thc cho hc sinh bao gm các thao tác nh hng ca giáo viên và thao tác thi công ca hc sinh cho n khi hc sinh t mình chim lnh tri thc mi ). Giáo án dy hc tích cc có th thit k trên các phn mm, chng hn MS. Word hoc MS. PowerPoint. Giáo án dy hc tích cc là s chun b ca giáo viên trc khi lên lp. + Bc 2: Chn và cht lc k mt s ni dung có th ng dng công ngh thông tin và truyn thông theo nguyên tc sau: Trong bài dy có ni dung kin thc mà các loi hình thit b dy hc truyn thng không th hin c. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 87
16. Giáo viên và hc sinh không th tin hành c thí nghim chng minh, thí nghim nghiên cu trên lp vì thí nghim quá nguy him, c hi, t tin. Nhng hin tng t nhiên mà hc sinh không bit và không th tip cn c nh sóng thn, núi la, sóng in t, cu trúc phân t Do vy, phi s dng các on Video Clip cho hc sinh xem trong quá trình dy hc. + Bc 3: Thit k các thí nghim o, thí nghim mô phng, mô hình mô phng to s tng tác gia hc sinh và máy vi tính bng phn mm Macromedia Flash. + Bc 4: Tích hp các thí nghim o, thí nghim mô phng, mô hình mô phng vào các ni dung phù hp trong giáo án dy hc tích cc. + Bc 5: óng gói toàn b ni dung d liu giáo án in t dy hc tích cc (ây là bc giáo án dy hc tích cc ã c nhúng vào môi trng ng dng công ngh thông tin). — Th hin giáo án in t dy hc tích cc trong quá trình dy hc: + S dng hiu qu bng tnh (gm các loi bng truyn thng, bng ph) và bng ng thông qua h thng dy hc a phng tin (máy tính kt ni vi máy chiu a nng và màn chiu trong tit dy hc tích cc). + S dng ti a và hiu qu các loi hình thit b dy hc truyn thng nh: tranh nh giáo khoa, mô hình, mu vt, dng c thí nghim và tin hành thí nghim S dng bng tnh ghi các ni dung cn thit, ch s dng bng ng khi có các ni dung mà bng tnh không th hin c. Tránh lm dng tràn lan công ngh thông tin và truyn thông trong quá trình dy hc. — Quy trình xây dng bài ging in t theo hng tích hp truyn thông a phng tin (ví d s dng phn mm MS. PowerPoint): + Bc 1: To giao din chung cho các Slide kiu thit k gi Web ca giáo án in t dy hc tích cc. M MS. PowerPoint 2003/ View/ Toolbars/ Drawing. Sau ó to kích c ct dàn ý bài ging theo l bên trái ca Slide, chn màu nn sao cho tng phn vi kênh ch. + Bc 2: Nhp d liu thông tin t kch bn vào phn mm MS.PowerPoint hình thành giáo án in t dy hc tích cc. 88 | MODULE THCS 6
17. + Bc 3: To liên kt gia các mc ca giáo án in t dy hc tích cc vi các Slide khác trong cùng mt tp trình din. + Bc 4: To hiu ng cho ct dàn ý ca giáo án in t dy hc tích cc. • T chc hc tp trong môi trng E-Learning (hc tp in t) — Khái nim E-Learning E-Learning (vit tt ca Electronic Learning) là mt thut ng mi. Hin nay có rt nhiu cách hiu v E-Learning: + Quan nim th nht cho rng tt c nhng gì c nhìn nhn là E-Learning phi liên quan n Internet. Nói cách khác, nu không s dng Internet thì không c coi là E-Learning. Tiêu biu cho quan nim này là các tác gi Howard, Resta và Patru. Theo Howard Block, “E-Learning là s hi t ca hc tp và Internet”. Còn Resta và Patru, khi nh ngha v E-Learning thì ngoài yu t công ngh, hai tác gi này còn nhn mnh n yu t nn tng là phng pháp dy hc c s dng trong các hot ng thit k và trin khai các hot ng dy hc thông qua E-Learning: “E-Learning là hình thc hc tp bng truyn thông trên mng Internet theo cách tng tác vi ni dung hc tp và c thit k da trên nn tng phng pháp dy hc”. + Mt s tác gi khác khi a ra nh ngha E-Learning ã có s m rng v h tng công ngh thông tin ca E-Learning so vi quan nim th nht, ó là ngoài Internet, các h thng thông tin truyn thông ch cn có yu t mng cng c coi là c s ca E-Learning. Tiêu biu cho hng này là các nh ngha: “E-Learning là s dng công ngh mng thit k, phân phi, chn la, qun lí và m rng vic hc”; “E-Learning là vic s dng sc mnh ca mng có th cho phép hc tp bt c lúc nào, bt c ni âu”. + Th ba là nhng quan nim tt c các dng có yu t in t c s dng h tr vic dy hc u c coi là E-Learning. Các tác gi theo quan nim này cho rng: “E-Learning là vic cung cp các ni dung thông qua tt c các phng tin in t bao gm: Internet; Intranet; trm phát v tinh; bng ting, hình; tivi tng tác và CD-ROM”; “E-Learning bao gm tt c các dng in t h tr vic dy và hc. Các XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 89
18. h thng thông tin và truyn thông có hoc không kt ni mng c dùng nh mt phng tin thc hin quá trình hc tp”. + Cách tip cn th t li ng nht E-Learning vi vic s dng công ngh Web và Internet trong vic cung cp, phân phi các gii pháp, phng tin hc tp. Tiêu biu cho quan nim này là hai tác gi William Horton và Patricia L. Rogers. Nh vy, vi nhng quan im khác nhau v E-Learning thì nhng du hiu và c im ca E-Learning c th hin cng rt khác nhau và cách vn dng, trin khai E-Learning vi nhng u im, hn ch ca nó cng có nhng khác bit nht nh. Nói cách khác, tu theo mi nh ngha, quan nim v E-Learning mà mi giáo viên có hng nghiên cu và vn dng trin khai di nhng hình thc khác nhau mang li hiu qu cho quá trình dy ca ngi giáo viên và hc ca hc sinh THCS. — So sánh hc tp qua môi trng E-Learning vi hc tp truyn thng: So vi phng thc hc tp truyn thng, E-Learning có nhng im khác bit nh sau: + Không b gii hn bi không gian và thi gian: S ph cp rng rãi ca Internet ã dn xoá i khong cách v không gian và thi gian trong dy hc. Mt khoá hc E-Learning c chuyn ti qua mng máy tính ti ngi hc, iu này cho phép các hc viên có th truy cp khoá hc vào bt kì lúc nào và t bt c âu (có th truy cp t mt máy tính bàn ti nhà riêng hay t mt máy tính xách tay vi Modem trên bãi bin ). + Tính linh hot, mm do: Hc tp thông qua E-learning c phc v theo nhu cu ngi hc ch không nht thit phi theo mt thi gian biu c nh. Vì th, ngi hc có th t iu chnh quá trình hc, la chn tham gia khoá hc phù hp vi hoàn cnh ca mình. + D tip cn và truy nhp ngu nhiên: Hc viên ch cn máy tính có trình duyt Web là có th tham gia hc. Bng danh mc bài ging s cho phép hc viên la chn phn bài ging, tài liu mt cách tu ý theo trình kin thc và iu kin truy nhp mng ca mình. Hc viên t tìm ra các k nng hc cho riêng mình vi s tr giúp ca nhng tài liu trc tuyn. 90 | MODULE THCS 6
19. + Tính cp nht: Ni dung hc tp thng xuyên c cp nht và i mi nhm áp ng và phù hp tt nht cho hc sinh. Nu có nhng thay i i vi chng trình ào to so vi ban u thì nhng thay i ó s c thc hin trên máy ch có cha các chng trình ào to và do ó mi ngi s luôn nhn c nhng chng trình ào to c cp nht mi m. Các khoá hc c thit k ngi hc luôn nhn c nhng thông tin mi nht. iu này không th có c trong hình thc ào to truyn thng. Khi ging xong mt bài ging trên lp, nu có thay i trong bài ging ca mình (ví d nh nhng thông tin mi), giáo viên không th ging li bài ó. Trong khi ó, vi E-Learning, hc sinh có th d dàng nhn c nhng ni dung c cp nht, thay i so vi bài ging c. + Tng cng kh nng trao i gia ngi dy và ngi hc; ngi hc và ngi hc: Trong hình thc ào to truyn thng, thi gian giao tip gia giáo viên và hc sinh ch gói gn trong mt vài tit hc trong mt bui hc, vì vy, thi gian trao i gia giáo viên và hc sinh làm sâu thêm ni dung bài ging là rt hn ch. Hn na nhng câu hi và tr li tc thì thng không có c s sâu sc. Vi E-Learning, vic s dng din àn (Forum) hay E-Mail cho phép giáo viên và hc sinh trao i ngoài thi gian ging dy, các hc sinh cng d dàng trao i vi nhau. Hc sinh có th t câu hi v bài hc và GV hoc các hc sinh khác có th a ra câu tr li. Nh vy bt c ai quan tâm n vn này u có th tham kho. Hn na, thông qua din àn, mi ngi có th a ra các tài liu có liên quan n bài ging cùng tham kho. Vic này to ra mt cng ng hc tp ông o, khai thác c kin thc ca các thành viên tham gia vào quá trình hc tp. Ngoài ra, E-Learning còn có tính cht phn hi tc thi, cho phép GV và hc sinh theo dõi quá trình ào to và có s iu chnh v dy hc cho phù hp. + Tính hp dn: Vi s h tr ca công ngh a phng tin, E-Learning cho phép to ra nhng bài ging tích hp vn bn, ho và âm thanh. Nh th ngi hc có th thu nhn thông tin qua nhiu giác quan, nên kh nng nm bt kin thc cng tng lên. + Tit kim chi phí trong ào to: E-Learning loi b c chi phí thuê giáo viên, thuê phòng hc, các phng tin ging dy cng nh chi phí i li ca hc viên và ging viên khi so sánh vi các hình thc ào to truyn thng. Có th thy chi phí u t ban u cho E-Learning là ln XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 91
20. song thc hin ào to thì li r, c bit là vi s lng ln ngi tham gia ào to thì chi phí s gim xung nhiu. — Các hình thc hc tp vi E-Learning: E-Learning là mt hình thc hc tp mm do và linh hot nên trong dy hc H có th vn dng theo nhng cách thc khác nhau. Có th k n hai hình thc hc tp chính ca E-Learning là hc tp trc tuyn và hc tp hn hp. + Hc tp trc tuyn (Online Learning) : Là hình thc mà trong ó vic hc tp c tin hành hoàn toàn trên môi trng mng. Theo cách này, E-Learning mi ch khai thác c th mnh ca mình mà cha phát huy c nhng u th ca dy hc giáp mt. hình thc này có hai cách th hin là dy hc ng b và dy hc không ng b. Hình thc dy hc ng b là vic dy hc din ra trong thi gian thc (cùng thi gian). Giáo viên và hc viên có th có khong cách v không gian. Dy hc ng b c th hin qua nhng cách thc sau: ♦ Hc qua chng trình truyn hình trc tip; ♦ Hi tho bng âm thanh và hình nh (Video Conferencing); ♦ in thoi, Internet. Dy hc không ng b là vic dy hc din ra không ng thi cùng lúc. Nh vy gia giáo viên và hc viên không có s tng tác trc tip vi nhau. Dy hc không ng b c th hin qua các hình thc sau: ♦ Quá trình t hc thông qua Internet hoc CDROM; ♦ Hc bng bng Cassette hay bng Video; ♦ Hi và tr li qua din àn hoc E-Mail. + Hc tp hn hp (Blended Learning) : Là hình thc hc tp vi s kt hp ca hai hình thc hc tp trc tuyn và dy hc giáp mt. Theo cách này, E-Learning c thit k vi mc ích h tr quá trình dy hc và ch quan tâm ti nhng ni dung, ch phù hp nht vi th mnh ca loi hình này. Còn li, nhng ni dung khác vn c trin khai theo hình thc dy hc giáp mt nhm phát huy ti a li th ca nó. Hai hình thc này cn c thit k phù hp, có mi liên h mt thit, b sung cho nhau vi mc ích nâng cao cht lng dy hc. 92 | MODULE THCS 6
21. Vi các c im nh trên, ây là hình thc c s dng nhiu c s ào to trên th gii, k c nhng nc có nn giáo dc phát trin. ây cng là hình thc hc tp mà lun án có nh hng vn dng trong quá trình nghiên cu và thc nghim s phm. — Mt s bin pháp t chc hc tp qua môi trng E-Learning cho hc sinh THCS: + Giáo viên thit k các bài ging/ bài hc trc tuyn. + T chc hc tp, trao i trc tuyn vi s h tr ca Internet. + T chc kim tra, ánh giá trc tuyn, t ng cho hc sinh. + M các lp hc o trên mng. + Xây dng các WebSite hc tp 2.6. KIỂM TRA ĐẦU RA Câu 1: Ti sao nói hc tp in t là mt xu hng tt yu ca th k XXI? Câu 2: Anh (ch) hãy phân tích nhng thun li và khó khn nh hng ti vic xây dng môi trng hc tp hin i cho hc sinh THCS. Nội dung 3 THC HÀNH CÁC BIN PHÁP XÂY DNG MÔI TRNG HC TP CHO HC SINH TRUNG HC C S 3.1. MỤC TIÊU — Hc viên thc hành hình thành k nng thit k, xây dng môi trng hc tp cho hc sinh THCS. 3.2. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Thực hành xây dựng môi trường học tập truyền thống cho học sinh Trung học cơ sở — Hc viên la chn mt bài hc c th thc hành. — Hc viên làm vic cá nhân hoàn thành yêu cu ca hot ng. — Trao i tp th v sn phm ca mi cá nhân. — ánh giá và t ánh giá kt qu hot ng ca tng cá nhân. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 93
22. Hoạt động 2: Thực hành xây dựng môi trường học tập hiện đại cho học sinh Trung học cơ sở có sự ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông — Hc viên la chn mt bài hc c th thc hành. — Hc viên làm vic cá nhân. — Trao i tp th v sn phm ca mi hc viên. — ánh giá và t ánh giá kt qu hot ng ca tng cá nhân. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO — PGS.TS. Trn Th Tuyt Oanh (Ch biên), Giáo dc hc (Tp 1 + 2), NXB i hc S phm, 2006. — PGS.TS. Phan Th Hng Vinh (Ch biên), Giáo dc hc (Biên son theo Module), NXB i hc S phm, 2010. — PGS.TS. Phm Vit Vng, Giáo dc hc, NXB i hc S phm, 2010. — Lê Vn Hng, Lê Ngc Lan, Nguyn Vn Thàng, Tâm lí hc la tui và tâm lí hc s phm, NXB i hc Quc gia Hà Ni, 2003. — PGS.TS. Phó c Hoà, PGS.TS. Ngô Quang Sn, Phng pháp và công ngh dy hc trong môi trng s phm tng tá c, NXB i hc S phm, 2012. — UNESCO PROAP 94 | MODULE THCS 6