Kinh tế thông tin trong hoạt động thông tin - Thư viện xu hướng trong thời đại kỹ thuật số

Nội dung text: Kinh tế thông tin trong hoạt động thông tin - Thư viện xu hướng trong thời đại kỹ thuật số

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi niïåm naây àïìu àûúåc duâng vúái möåt nöåi haâm Trong lõch sûã phaát triïín cuãa kyä thuêåt ngûä nghôa tûúng àûúng nhau, àïìu khùèng truyïìn tin, chuáng ta coá thïí sú lûúåc nhûäng àõnh thöng tin, tri thûác, CNTT&TT àoáng möëc coá yá nghôa quan troång nhû: vai troâ laâ àöång lûåc phaát triïín cuãa kinh tïë - 4000 nùm trûúcá cöng nguyïn, xuêtë hiïnå toaân cêìu. vùn tû å tûúngå hònh ú ã khu vûcå Têy A Á [3]; Kinh tïë thöng tin laâ nïìn kinh tïë lêëy cöng - 2000 nùm trûúác cöng nguyïn, xuêët nghïå cao laâm lûåc lûúång saãn xuêët, lêëy hiïån vùn tûå chûä caái úã khu vûåc Syri [3]; CNTT&TT laâm nïìn taãng phaát triïín. Khi kiïën thûác, hay noái röång hún laâ sûå hiïíu biïët, - Thïë kyã XV, xuêët hiïån maáy in chûä rúâi trúã thaânh nguyïn liïåu àêìu vaâo vaâ laâ nguöìn do Gutenberg (Àûác) saáng chïë [3]; göëc giaá trõ cuãa nïìn kinh tïë thò àoá laâ nïìn - Nùm 1946 laâ möëc lõch sûã àaánh dêëu möåt kinh tïë thöng tin. Thöng tin luác naây trúã bûúác tiïën àùåc biïåt quan troång trong lõch sûã thaânh tñn hiïåu àiïìu chónh caác ngaânh kinh cuãa hoaåt àöång thöng tin vúái sûå ra àúâi cuãa tïë. Nhû vêåy, kinh tïë thöng tin laâ nïìn kinh chiïëc maáy tñnh hiïån àaåi àêìu tiïn coá tïn tïë àïì cêåp àïën caác hoaåt àöång taåo ra thöng ENIAC. Hún 20 nùm sau àoá, thaáng 12 nùm tin, quaãn lyá vaâ phên phöëi thöng tin. Nïìn 1969, xuêët hiïån maång maáy tñnh àêìu tiïn coá kinh tïë thöng tin laâ nïìn kinh tïë dûåa chuã yïëu tïn laâ ARPANET (tiïìn thên cuãa Internet) vaâo thöng tin àïí phaát triïín xaä höåi vaâ noá coá àaä laâm biïën àöíi sêu röång trïn moåi lônh vûåc, thïí àûúåc coi laâ giai àoaån àêìu cuãa nïìn kinh moåi thaânh viïn trong xaä höåi khöng phên tïë tri thûác. biïåt hoå laâ ai, quöëc gia naâo, [7]. 2. Nhûäng thaânh phêìn cú baãn cêëu thaânh nïìn kinh tïë thöng tin Gùæn kïët giûäa quaá trònh xuêët hiïån khaái niïåm kinh tïë thöng tin vaâ sú lûúåc lõch sûã Theo nöåi haâm khaái niïåm vaâ phên tñch cuãa kyä thuêåt truyïìn tin nïu trïn, chuáng ta nïu trïn, nhûäng hoaåt àöång naâo trong nïìn kinh tïë gùæn vúái thöng tin, maâ cuå thïí laâ taåo dïî nhêån thêëy rùçng: CNTT&TT (chuã yïëu laâ ra, thu thêåp, lûu trûä, phöí biïën caác thöng tin viïîn thöng hiïån àaåi) laâ vêën àïì then chöët coá giaá trõ gia tùng thò àoá laâ nhûäng thaânh cuãa nïìn kinh tïë thöng tin, tuy nhiïn àoá vêîn phêìn cuãa nïìn kinh tïë thöng tin. Thïë kyã XX, chó laâ phûúng tiïån, laâ cöng cuå thiïët yïëu àïí ngûúâi ta àaä khùèng àõnh rùçng ngoaâi vêåt chêët, thiïët lêåp möi trûúâng vaâ quaá trònh truyïìn tin, nùng lûúång thò thöng tin vaâ baãn sùæc vùn möåt yïëu töë khaác khöng keám phêìn quan hoáa dên töåc laâ yïëu töë àùåc biïåt quyïët àõnh troång laâ hoaåt àöång taåo ra nöåi dung, phaát àïën sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa möîi quöëc triïín nöåi dung thöng tin. gia. Caá nhên con ngûúâi vaâ xaä höåi loaâi Qua phên tñch trïn, chuáng ta coá thïí khaái ngûúâi duâ laâ thúâi kyâ naâo cuäng sûã duång quaát caác thaânh phêìn cuãa nïìn kinh tïë thöng thöng tin àïí àaãm baão duy trò vaâ phaát triïín tin göìm ba lônh vûåc chuã àaåo sau: sûå töìn taåi, phaát triïín vaâ hoaân thiïån caác nhu cêìu cuãa mònh vaâ xaä höåi. Àöìng thúâi, cuäng laâ - Cöng nghiïåp phêìn cûáng: saãn xuêët caác cöng cuå cú baãn nhêët àïí baão lûu, phaát triïín thiïët bõ maáy moác vêåt lyá nhû maáy tñnh, ghi nhûäng thaânh tûåu maâ loaâi ngûúâi àaä àaåt àûúåc êm, ghi hònh, qua caác thúâi kyâ. - Cöng nghiïåp phêìn mïìm: caác ngaânh 26 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi dõch vuå xûã lyá thöng tin trong caác lônh vûåc Trong nhûäng nùm gêìn àêy, cöng nghiïåp phaáp lyá, ngên haâng, baão hiïím, lêåp trònh CNTT àaåt töëc àöå tùng trûúãng rêët nhanh, maáy tñnh, xûã lyá dûä liïåu. àöìng thúâi chiïëm tyã lïå lúán trong nïìn kinh tïë. - Cöng nghiïåp nöåi dung: saãn xuêët vaâ baán Töíng doanh thu cöng nghiïåp CNTT thöng tin dûúái daång haâng hoáa hoùåc dõch vuå, nùm 2011 àaåt 13,7 tyã USD, tùng ngoaån coá thïí laâ saãn phêím hûäu hònh, vö hònh (tû muåc 79% so vúái nùm 2010 [2]. Nguyïn vêën trong caác lônh vûåc). nhên chuã yïëu laâ do sûå tùng trûúãng cao cuãa 3. Vai troâ cuãa ngaânh cöng nghiïåp lônh vûåc cöng nghiïåp phêìn cûáng, àiïån tûã cöng nghïå thöng tin àöëi vúái nïìn kinh tïë vúái doanh thu chiïëm túái 82% töíng doanh Viïåt Nam thu cuãa ngaânh cöng nghiïåp CNTT. Cöng 3.1. Cöng nghiïåp cöng nghïå thöng tin laâ möåt böå phêån tùng trûúãng nhanh cuãa nghiïåp phêìn mïìm vaâ cöng nghiïåp nöåi dung nïìn kinh tïë söë cuäng tùng trûúãng nhûng töëc àöå chêåm CNTT vaâ viïîn thöng àaä vaâ àang taác hún. Nùm 2011, töíng söë lao àöång trong àöång ngaây caâng sêu sùæc àïën cú cêëu nïìn lônh vûåc naây trïn 300.000 ngûúâi, kinh tïë, tûâ caác saãn phêím cöng nghïå àïën caác tùng trûúãng hún 50.000 lao àöång so vúái quaá trònh hoaåt àöång cuãa caác lônh vûåc nùm 2010 [2]. khaác nhau cuãa nïìn kinh tïë, saãn phêím cuãa Theo biïíu àöì thïí hiïån söë liïåu thöëng kï CNTT àaä vaâ àang mang laåi giaá trõ kinh tïë cuãa Saách trùæng CNTT cuãa Viïåt Nam cao – giaá trõ nùçm trong cú cêëu haâm lûúång chêët xaám, àöìng thúâi CNTT laâ cöng cuå hûäu nùm 2012 dûúái àêy, chuáng ta seä thêëy möåt hiïåu àûúåc ûáng duång trong caác lônh vûåc caách toaân diïån vaâ trûåc quan hún vïì töëc àöå khaác cuãa nïìn kinh tïë. tùng trûúãng cöng nghiïåp CNTT [2]. Biïíu àöì tùng trûúãng cöng nghiïåp CNTT cuãa Viïåt Nam THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 27
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 3.2. Cöng nghiïåp cöng nghïå thöng tin 2012 cuäng cung cêëp thöng tin vïì ûáng duång laâ ngaânh àöång lûåc thuác àêíy sûå àöíi múái vaâ CNTT úã doanh nghiïåp: saãn xuêët cuãa caác ngaânh cöng nghiïåp - 92% doanh nghiïåp coá kïët nöëi Internet, khaác trong àoá 10% doanh nghiïåp coá lùæp àùåt hïå Ngoaâi àoáng goáp cuãa nhûäng lônh vûåc thöëng maång khöng dêy nöåi böå (Wi-fi) vaâ trûåc tiïëp cuãa mònh, nïìn cöng nghiïåp 52% doanh nghiïåp coá hïå thöëng maång maáy CNTT coân taác àöång àïën hêìu hïët caác lônh tñnh nöåi böå daång LAN, WAN hoùåc vûåc khaác cuãa nïìn kinh tïë. Trong thêåp niïn Intranet; àêìu cuãa thïë kyã XXI, chuáng ta àaä chûáng - 92% doanh nghiïåp àaä vaâ àang sûã duång kiïën sûå taác àöång cuãa CNTT àïën caác lônh thû àiïån tûã thûúâng xuyïn trong caác taác vuå vûåc khaác nhau cuãa kinh tïë Viïåt Nam noái hùçng ngaây; riïng vaâ kinh tïë thïë giúái noái chung. Caác -17% doanh nghiïåp coá website song ûáng duång cuãa CNTT àaä taåo ra nhûäng cöng mûác àöå tham gia cuãa doanh nghiïåp vaâo cuå phuåc vuå cho caác ngaânh cöng nghiïåp caác loaåi hònh thûúng maåi àiïån tûã vêîn coân muäi nhoån khaác. Vïì phûúng diïån naây, chuáng deâ dùåt, trung bònh coá khoaãng 6% doanh ta dïî daâng nhêån thêëy sûå coá mùåt 100% cuãa nghiïåp tham gia caác saân giao dõch thûúng chiïëc maáy tñnh trong caác dêy chuyïìn cuãa maåi àiïån tûã vaâ chó khoaãng 4% doanh caác ngaânh cöng nghiïåp. Saãn phêím trûåc nghiïåp tiïën haânh hoaåt àöång mua haâng hoáa tiïëp cuãa CNTT (phöí biïën nhêët laâ chiïëc qua maång Internet; maáy tñnh - computer) àaä dêìn thay thïë cho - 62% doanh nghiïåp àaä tham gia thuã tuåc con ngûúâi trong nhûäng dêy chuyïìn saãn haãi quan àiïån tûã, 91% doanh nghiïåp coá sûã xuêët cöng nghiïåp hiïån àaåi, trong caác hïå duång phêìn mïìm kï khai thuïë cuãa cú quan thöëng tñnh toaán vúái khöëi lûúång dûä liïåu thuïë, trong àoá khoaãng 55% doanh nghiïåp khöíng löì cêìn àûúåc xûã lyá trong thúâi gian traã lúâi àaä biïët vïì dõch vuå chûä kyá söë phuåc ngùæn vúái tñnh chñnh xaác tuyïåt àöëi. Hïå quaã vuå kï khai thuïë qua maång. cuãa nïìn cöng nghiïåp CNTT àaä laâm xuêët Nhêån thûác roä vai troâ cuãa CNTT àöëi vúái hiïån thïm nhûäng ngaânh cöng nghiïåp múái moåi mùåt trong àúâi söëng xaä höåi, Àaãng vaâ nhû: chïë taåo robot, cú khñ chñnh xaác, Nhaâ nûúác àaä coá nhûäng vùn baãn chó àaåo vaâ Trong caác doanh nghiïåp, viïåc ûáng duång vaåch ra tûâng bûúác cho viïåc ûáng duång CNTT trong hoaåt àöång cuãa mònh àang CNTT vaâ viïîn thöng trong caác hoaåt àöång chuyïín sang chiïìu sêu. Hêìu hïët caác doanh xaä höåi, cuå thïí: nghiïåp àaä tiïën haânh ûáng duång CNTT trong - Quyá I nùm 1997, Chñnh phuã ban haânh quaá trònh quaãn lyá vaâ quaá trònh taåo ra saãn Nghõ àõnh söë 21/1997/NÀ-CP vïì viïåc kïët phêím. Saách trùæng CNTT Viïåt Nam nùm nöëi maång toaân cêìu Internet. 28 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi - Ngaây 23/8/2001, Chñnh phuã ban haânh cöng nghïå thöng tin nhû: Myä, Nhêåt Baãn, Nghõ àõnh söë 55/2001/NÀ-CP vïì quaãn lyá, ÊËn Àöå, Àöìng thúâi, àêíy maånh àêìu tû ûáng cung cêëp khai thaác vaâ sûã duång Internet. duång cöng nghïå thöng tin, xêy dûång chñnh - Ngaây 29/6/2006, Quöëc höåi khoáa XI phuã, chñnh quyïìn àiïån tûã vûäng maånh úã caác thöng qua Luêåt cöng nghïå thöng tin. àõa phûúng”. Ngoaâi ra, ngaây 15/01/2013, Böå Thöng 4. Taác àöång cuãa cöng nghiïåp cöng tin vaâ Truyïìn thöng töí chûác Höåi nghõ trûåc nghïå thöng tin àöëi vúái hoaåt àöång thöng tuyïën, triïín khai Nghõ quyïët Trung ûúng 4 tin - thû viïån (khoáa XI) vïì phaát triïín haå têìng thöng tin Khoa hoåc thû viïån ra àúâi àöåc lêåp vaâo vúái nöåi dung: Phaát triïín CNTT, vai troâ cuãa thïë kyã XIX vúái nhûäng nguyïn tùæc vïì cöng nghiïåp CNTT vaâ àõnh hûúáng phaát phûúng phaáp töí chûác thöng tin, tû liïåu. triïín àïën nùm 2020; Haå têìng cho phaát Nhûäng nguyïn tùæc àoá àaä àùåt ra cho lônh triïín cöng nghiïåp phêìn mïìm vaâ dõch vuå vûåc CNTT (xuêët hiïån vaâo nûãa àêìu thïë CNTT. Taåi Höåi nghõ, Phoá Thuã tûúáng kyã XX) nhiïåm vuå tòm nhûäng phûúng phaáp Chñnh phuã Hoaâng Trung Haãi möåt lêìn nûäa vaâ phûúng tiïån töëi ûu nhêët àïí giaãi quyïët nhêën maånh nhûäng nöåi dung khùèng àõnh vai quaá trònh thöng tin hiïåu quaã. troâ phaát triïín CNTT: “Phaãi coi cöng nghïå Ngay tûâ nhûäng nùm 1960, ngûúâi ta àaä thöng tin laâ möåt trong nhûäng àöång lûåc tiïën haânh ûáng duång CNTT vaâo dêy chuyïìn quan troång nhêët àïí phaát triïín bïìn vûäng hoaåt àöång thû viïån úã nhûäng mûác àöå sú àêët nûúác, àêíy maånh àêìu tû phaát triïín khai, chuã yïëu laâ viïåc quaãn lyá taâi liïåu, nguöìn nhên lûåc cöng nghïå thöng tin. Cêìn thöng tin. phaãi àõnh hûúáng nghïì cho hoåc sinh tûâ Nhûäng nùm 1980, khi sûå phaát triïín cuãa trûúâng phöí thöng, xêy dûång caác chûúng CNTT coá kïët húåp chùåt cheä vúái sûå phaát trònh àaâo taåo theo chuêín kyä nùng nhên lûåc triïín cuãa maång lûúái viïîn thöng, ngûúâi ta cho phuâ húåp vúái chuêín quöëc tïë. Phaãi xêy dûång nïìn cöng nghïå thöng tin vûäng maånh, àaä aáp duång kïët húåp caã hai lônh vûåc vaâo àaáp ûáng nhu cêìu trong nûúác vaâ thõ trûúâng hoaåt àöång TT-TV. Minh chûáng cho nhêån quöëc tïë, àêíy maånh höî trúå cho cöång àöìng àõnh naây, àoá laâ sûå xuêët hiïån cuãa nhûäng doanh nghiïåp, xêy dûång caác doanh nghiïåp “thû viïån àiïån tûã” àêìu tiïn àûúåc thiïët lêåp chuã lûåc vïì cöng nghïå thöng tin ngang têìm trïn nïìn web 1.0 nhû: Perseus, Project vúái khu vûåc vaâ thïë giúái, àêíy maånh xêy Gutenberg vaâ ibiblio. dûång caác khu cöng nghiïåp cöng nghïå Nùm 1993, cöng nghïå world wide web thöng tin têåp trung, khu cöng viïn phêìn vaâ siïu dûä liïåu (metadata) àûúåc triïín khai, mïìm àïí thu huát maånh meä caác nhaâ àêìu tû, sau àoá laâ sûå xuêët hiïån cuãa cöng nghïå trong àoá coá nhûäng quöëc gia haâng àêìu vïì web 2.0 (cöng nghïå web cho pheáp tûúng THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 29
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi taác khöng nhêët thiïët phaãi trong thúâi gian nùm 2000, cöng nghïå maång thuï bao bêët thûåc) àaä taåo ra möåt möi trûúâng múái, laâ àöëi xûáng ADSL àûúåc aáp duång, àoá laâ thúâi àiïìu kiïån cho hoaåt àöång TT-TV phaát triïín àiïím phaát triïín maånh nhêët vïì caác dõch nhanh choáng vaâ maånh meä nhû trong giai vuå thöng tin cuãa caác thû viïån dûåa trïn àoaån hiïån nay, xuêët hiïån ngaây caâng nhiïìu nïìn taãng web 2.0. caác dõch vuå TT-TV múái àaáp ûáng yïu cêìu Vaâo nhûäng nùm cuöëi cuãa thêåp kyã vûâa thöng tin ngaây caâng cao cuãa moåi thaânh qua, chuáng ta nhêån thêëy sûå phaát triïín caã viïn trong xaä höåi, thu heåp khoaãng caách trïn diïån röång vaâ chiïìu sêu vïì ûáng duång khöng gian vaâ thúâi gian giûäa ngûúâi duâng CNTT vaâ viïîn thöng trong hoaåt àöång vaâ dõch vuå thöng tin. TT-TV taåi Viïåt Nam. Hêìu hïët caác thû viïån Taåi Viïåt Nam, caác thû viïån triïín khai àaä ûáng duång àïí xêy dûång nhûäng dõch vuå aáp duång CNTT trong hoaåt àöång cuãa TT-TV dûåa trïn nïìn web, phöí biïën trïn mònh bùæt àêìu maånh meä vaâo thúâi àiïím maång toaân cêìu. Thúâi gian gêìn àêy, vúái sûå nhûäng nùm 1990, chuã yïëu laâ xêy dûång aáp duång cöng nghïå truyïìn thöng qua maång caác cú súã dûä liïåu (CSDL) thû muåc vïì taâi caáp quang àaä múã ra hûúáng múái cho sûå liïåu. Nùm 1997, tham gia maång toaân cêìu phaát triïín cuãa nhûäng dõch vuå TT-TV gia Internet cöng nghïå quay söë (Dial up) töëc tùng cao, taåo àiïìu kiïån töëi àa cho ngûúâi sûã àöå àûúâng truyïìn thêëp vò vêåy möåt söë thû duång – àêy chñnh laâ yïëu töë then chöët, laâ viïån coá àuã àiïìu kiïån àaä xêy dûång trang cùn cûá àïí nhêån ra xu hûúáng phaát triïín cuãa web riïng vaâ phöí biïën caác CSDL thû nïìn kinh tïë thöng tin noái chung vaâ kinh tïë muåc taâi liïåu cuãa thû viïån trïn möi thöng tin trong hoaåt àöång TT-TV noái riïng trûúâng maång toaân cêìu Internet. Nhûäng trong thúâi gian túái. Taâi liïåu tham khaão 1. Bö å Thöng tin va â Truyïnì thöng. Cöng nghïå Trung ûúng Àaãng khoáa XI vïì xêy dûång hïå thöëng thöng tin va â truyïnì thöng Viïtå Nam 2012, Ha â Nöi:å kïët cêëu haå têìng àöìng böå nhùçm àûa nûúác ta cú baãn NXB Thöng tin va â Truyïnì thöng, 2012 trúã thaânh nûúác cöng nghiïåp theo hûúáng hiïån àaåi 2. Nguyïnî Trongå Àûúng.â Toanâ canhã cöng vaâo nùm 2020. nghï å thöng tin – truyïnì thöng : Hiïnå trangå cöng nghïå 5. Nghõ Quyïtë sö ë 15/NQ-TW, ngayâ 1 thangá 6 thöng tin va â truyïnì thöng Viïtå Nam qua Sachá trùngæ nùm 2012 vï ì “Mötå sö ë vênë àï ì vï ì chñnh sachá xa ä höiå giai 2012, Ha â Nöi.å àoanå 2012 – 2020”. 3. Lï Thanh Huyïnì (2006). Nhêpå mön khoa 6. cpv.org.vn hocå thû viïnå – thöng tin, Ha â Nöi.å 7. 4. Nghõ quyïët söë 13-NQ/TW, ngaây 8. 16/1/2012, Höåi nghõ lêìn thûá 4 Ban Chêëp haânh (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 14-10-2013; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 10-2-2014; Ngaây chêëp nhêån àùng: 5-3-2014). 30 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014