›
›

Giáo trình Quản trị sản xuất đóng tàu

pdf 163 trang ngocly 1670
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Quản trị sản xuất đóng tàu", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_quan_tri_san_xuat_dong_tau.pdf

Nội dung text: Giáo trình Quản trị sản xuất đóng tàu

  1. z GIÁO TRÌNH QUẢN TRỊ SẢN XUẤT ĐÓNG TÀU 1
  2. MUÏC LUÏC Trang LÔØI NOÙI ÑAÀU 4 Chöông I: QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH ÑOÙNG TAÀU VIEÄT NAM 5 I.1. Vaøi neùt veà ñieàu kieän ñòa lyù töï nhieân soâng – bieån vieät nam 5 I.2. Ngaønh ñoùng taàu – thuyeàn vaø vaän taûi thuûy vieät nam qua tieán trình loch 5 söû phaùt trieån I.3. Thaønh töïu cuûa ngaønh ñoùng taøu trong thôøi kyø ñoåi môùi. cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät hieän 11 I.4. Vaøi neùt veà ngaønh ñoùng taøu theá giôùi hieän nay 13 Toùm löôïc 14 Caâu hoûi 14 Chöông II: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN CUÛA KHOA HOÏC QUAÛN TRÒ SAÛN XUAÁT 19 2.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát quaûn trò saûn xuaát 19 2.2. Khaùi nieäm veà saûn xuaát, quaûn trò saûn xuaát 21 2.3. Löïa choïn chieán löôïc trong quaûn trò saûn xuaát 26 2.4. Nhöõng quyeát ñònh quan troïng nhaát trong noäi dung quaûn trò saûn suaát 30 Toùm löôïc 31 Caâu hoûi 32 Chöông III: COÂNG TAÙC DÖÏ BAÙO 33 3.1. Caùc loaïi döï baùo 33 3.2. Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán döï baùo nhu caàu 34 3.3. Caùc phöông phaùp döï baùo nhu caàu 36 3.4. Giaùm saùt vaø kieåm soaùt döï baùo 45 Toùm löôïc 47 Caâu hoûi 47 Chöông IV: XAÙC ÑÒNH VÒ TRÍ - ÑÒA ÑIEÅM VAØ BOÁ TRÍ MAËT BAÈNG NHAØ MAÙY 48 4.1. Xaùc ñònh ñòa ñieåm 48 4.2. Boá trí maët baèng 54 Toùm löôïc 56 Caâu hoûi 57 Chöông V: CAÙC HÖ HOÛNG CUÛA TAØU, TOÅ CHÖÙC VAØ LAÄP KEÁ HOAÏCH SÖÛA CHÖÕA TAØU 58 5.1. Hö hoûng cuûa taøu vaø caùc hình thöùc toå chöùc söûa chöõa taøu 58 5.2. Caùc heä thoáng vaø caùc daïng söûa chöõa 60 5.3. Chu kyø söûa chöõa vaø thôøi haïn phuïc vuï cuûa taøu 64 2
  3. 5.4. Toå chöùc söûa chöõa taøu ôû coâng ty vaän taûi 66 5.5. Laäp keá hoaïch söûa chöõa taøu vaø kinh phí söûa chöõa 67 5.6. Hoà sô söûa chöõa taøu, moái lieân heä giöõa chuû taøu vaø xí nghieäp söûa chöõa 68 5.7. Chuaån bò cho söûa chöõa vaø chuyeån giao taøu vaøo söûa chöõa 69 Toùm löôïc 70 Caâu hoûi 70 Chöông VI: BAÛO DÖÔÕNG VAØ GIAÙM SAÙT TRAÏNG THAÙI KYÕ THUAÄT ÑOÄI TAØU THUYÛ 71 6.1. Toå chöùc baûo döôõng kyõ thuaät ñoäi taøu thuyû 71 6.2. Giaùm saùt traïng thaùi kyõ thuaät cuûa taøu thuyû 72 6.3. Ñaêng kieåm vieät nam 72 6.4. Kieåm tra traïng thaùi kyõ thuaät do chuû taøu tieán haønh 76 Toùm löôïc 77 Caâu hoûi 77 Chöông VII: THAØNH PHAÀN CUÛA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT, CÔ CAÁU VAØ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TOÅ CHÖÙC SAÛN XUAÁT CUÛA CAÙC XÍ NGHIEÄP 78 7.1. Quùa trình saûn xuaát, chu kyø saûn xuaát vaø thôøi haïn cuûa quaù trình saûn 78 xuaát 7.2. Taäp trung chuyeâân moân hoaù vaø hôïp taùc hoaù saûn xuaát, cô caáu saûn 80 xuaát cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp 83 7.3. Caùc giai ñoaïn saûn xuaát chính trong ñoùng vaø söûa chöõa taøu 87 7.4. Cô caáu saûn xuaát cuûa caùc xí nghieäp ñoùng vaø söûa chöõa taøu 89 7.5. Toái öu hoaù hoaït ñoäng cuûa chu trình saûn xuaát 94 7.6. Caùc phöông phaùp toå chöùc söûa chöõa vaø ñoùng môùi taøu thuyû 97 Toùm löôïc 98 Caâu hoûi 99 Chöông VIII: CHUAÅN BÒ SAÛN XUAÁT 99 8.1. Caùc daïng chuaån bò saûn xuaát 100 8.2. Chuaån bò kyõ thuaät cho ñoùng taøu 106 8.3. Chuaån bò kyõ thuaät cho söûa chöõa taøu 110 8.4. Chuaån bò veà maët toå chöùc cho saûn xuaát 112 8.5. Laäp keá hoaïch taùc nghieäp vaø quaûn lyù theo sô ñoà maïng 124 Toùm löôïc 125 Caâu hoûi Chöông IX: TOÅ CHÖÙC SAÛN XUAÁT TRONG CAÙC KHU VÖÏC – BOÄ PHAÄN 126 CUÛA NHAØ MAÙY 126 A. TOÅ CHÖÙC SAÛN XUAÁT TRONG BOÄ PHAÄN SAÛN XUAÁT CHÍNH 126 9.1. Phaân xöôûng voû 128 9.2. Phaân xöôûng cô khí 130 3
  4. 9.3. Phaân xöôûng trieàn ñaø 130 9.4. Caùc phaân xöôûng chuaån bò B. TOÅ CHÖÙC SAÛN XUAÁT TRONG PHAÂN XÖÔÛNG PHUÏ VAØ PHUÏC 132 VUÏ 133 9.5. Boä phaän duïng cuï 133 9.6. Boä phaän söûa chöõa 135 9.7. Boä phaän naêng löôïng 137 Toùm löôïc 137 Caâu hoûi 138 Chöông X: QUAÛN TRÒ TOÀN KHO, HOAÏCH ÑÒNH NHU CAÀU VAÄT TÖ 138 10.1. Nhöõng vaán ñeà veà quaûn trò toàn kho 143 10.2. Hoaïch ñònh nhu caàu vaät tö 145 Toùm löôïc 145 Caâu hoûi 147 Chöông XI: BAÛO TRÌ COÂNG NGHIEÄP 147 11.1. Chöùc naêng vaø nhieäm vuï 147 11.2. Caùc loaïi baûo trì coâng nghieäp 149 11.3. Toå chöùc boä maùy thöïc hieän coâng taùc baûo trì 150 11.4. Kieåm tra baûo trì 151 Toùm löôïc 151 Caâu hoûi Chöông XII: BOÄ TIEÂU CHUAÅN ISO 9000, ISO 14000 TRONG COÂNG 152 NGHIEÄP ÑOÙNG TAØU 152 12.1. Quaù trình hình thaønh boä tieâu chuaån ISO 9000 153 12.2. Nhöõng tieâu chuaån cuûa boä ISO 9000 12.3. Vai troø cuûa boä ISO 9000 trong quaûn lyù doanh nghieäp 157 vaø trong hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi 12.4. Aùp duïng ISO 9000 taïi Vieät Nam, trong ñoù coù caùc doanh nghieäp 158 ñoùng taøu 161 Toùm löôïc 161 Caâu hoûi 162 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 4
  5. LÔØI NOÙI ÑAÀU Giaùo trình “Quaûn trò saûn xuaát trong coâng nghieäp ñoùng taàu thuyû” goàm 12 chöông ñeà caäp nhöõng noäi dung chính sau ñaây: • Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån ngaønh ñoùng taàu – thuyeàn Vieät Nam. • Nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa khoa hoïc quaûn trò saûn xuaát. • Quaûn trò saûn xuaát, khoa hoïc coâng ngheä trong coâng nghieäp ñoùng taàu. • Boä tieâu chuaån ISO 9000 vaø coâng nghieäp ñoùng taàu. Giaùo trình naøy ñöôïc bieân soaïn theo muïc tieâu ñaøo taïo cuûa Khoa Ñoùng taøu vaø Coâng trình noåi Ñaïi hoïc Giao thoâng vaän taûi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, trang bò nhöõng kieán thöùc cô baûn veà quaûn trò saûn xuaát cho sinh vieân. Giaùo trình do PGS – TSKH Ñaëng Höõu Phuù (chuû bieân), Th.S. Vuõ Ngoïc Bích, TS. Nguyeãn Ñöùc Quyù vaø KS. Leâ Vaên Toaøn bieân soaïn . Caùc chöông 1, 2, 3, 4, 10, 11 12 do PGS – TSKH Ñaëng Höõu Phuù vaø KS. Leâ Vaên Toaøn bieân soaïn.; caùc chöông 5, 6, 7, 8, 9 do Th.S. Vuõ Ngoïc Bích vaø TS. Nguyeãn Ñöùc Quyù bieân soaïn. Nhaân ñaây, chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn taäp theå caùn boä giaûng daïy cuûa Khoa Ñoùng taøu vaø Coâng trình noåi – Tröôøng Ñaïi hoïc Giao thoâng vaän taûi Tp. Hoà Chí Minh, ñaëc bieät xin caûm ôn caùc phaûn bieän: PGS – TS. Traàn Coâng Nghò, PGS – TS. Nguyeãn Ñöùc AÂn ñaõ nhieät tình ñoùng goùp nhieàu yù kieán quyù baùu cho vieäc hoaøn thieän baûn thaûo giaùo trình naøy. Maëc daàu ñaõ coù nhieàu coá gaéng, song do trình ñoä coù haïn, nhöõng ngöôøi vieát chaéc chaén coøn nhieàu sai soùt. Raát mong ñoàng nghieäp vaø baïn ñoïc ñoùng goùp theâm nhieàu yù kieán ñeå giaùo trình ngaøy caøng hoaøn chænh, phuïc vuï ngöôøi ñoïc toát hôn. Moïi pheâ bình, ñoùng goùp yù kieán xin göûi veà Khoa ñoùng taøu vaø coâng trình noåi Ñaïi hoïc Giao Thoâng Vaän Taûi TP Hoà Chí Minh. Caùc taùcgiaû 5
  6. CHÖÔNG I QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH ÑOÙNG TAÀU VIEÄT NAM I.1. Vaøi neùt veà ñieàu kieän ñòa lyù töï nhieân soâng – bieån Vieät nam Nöôùc ta naèm ôû Ñoâng Nam Chaâu AÙ, treân ñöôøng giao thoâng haøng haûi quoác teá. Bôø bieån traûi daøi töø Baéc xuoáng Nam vôùi 3.260 km, treân 4.000 ñaûo lôùn nhoû. Vieät Nam coù maïng löôùi soâng, keânh voâ cuøng phong phuù vaø ñaày tieàm naêng vôùi toång chieàu daøi hôn 41.900 km, treân 2360 soâng, keânh, treân moät traêm cöûa soâng, nhieàu hoà, ñaàm, phaù. Caùc hoà chöùa nöôùc lôùn laø: Hoøa Bình, Thaùc Baø, Trò An, Daàu Tieáng, Heä thoáng soâng ngoøi taäp trung ôû 2 khu vöïc: vuøng chaâu thoå soâng Hoàng ôû phía Baéc vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long ôû phía Nam, coù maät ñoä 0,17 – 0,19 km ñöôøng soâng / km2 dieän tích, thuoäc loaïi maät ñoä soâng cao nhaát theá giôùi. Nöôùc ta coù nguoàn taøi nguyeân bieån raát doài daøo (daàu moû, ñoäng thöïc vaät, khoaùng saûn, ) vaø tieàm naêng du lòch to lôùn. Sô löôïc vaøi neùt veà ñieàu kieän töï nhieân nhö treân cho thaáy caùc ngaønh: vaän taûi bieån, vaän taûi soâng bieån, vaän taûi thuûy noäi ñòa, khai thaùc daàu khí, ñaùnh baét thuûy saûn, du lòch soâng nöôùc raát coù ñieàu kieän phaùt trieån, ñoøi hoûi ngaønh ñoùng taøu vaø coâng trình noåi phaûi ñaùp öùng yeâu caàu ngaøy moät taêng. I.2. Ngaønh ñoùng taàu – thuyeàn vaø vaän taûi thuûy Vieät nam qua tieán trình lòch söû phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Thôøi kyø töø döïng nöôùc ñeán caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945 Gaén vôùi lòch söû 4000 naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa daân toäc Vieät Nam laø söï hình thaønh vaø phaùt trieån phöông thöùc vaän chuyeån döôùi nöôùc. Giöõa moät vuøng soâng nöôùc meânh moâng töø thuôû xa xöa toå tieân ta ñaõ sôùm cheá taïo nhöõng con thuyeàn ñoäc moäc – baèng nhöõng thaân caây lôùn khoeùt ra – ñi laïi treân soâng hoà, ven bieån ñaùnh baét caù, gieo troàng vaø thu hoaïch luùa nöôùc. Trong caùc di chæ khaûo coå nhaát laø treân hoa vaên cuûa troáng ñoàng Ñoâng Sôn, Ngoïc Luõ, Taây Nguyeân, ñaõ chöùng minh cho nhaän ñònh naøy. Hoa vaên treân maët, treân tang troáng khaéc hình thuyeàn, ngöôøi ñoäi muõ loâng chim ñang cheøo thuyeàn. Con thuyeàn thoâ sô, muõi cong leân, löôùt treân soùng nöôùc bieåu hieän cho söï gaén boù cuûa ngöôøi daân Laïc Vieät xöa vôùi truyeàn thoáng soâng nöôùc. Khaûo coå hoïc vaø daân toäc hoïc theá giôùi xaùc nhaän raèng: chieác thuyeàn buoàm Vieät Nam xuaát hieän töø thôøi kyø ñoà ñaù taïi vuøng chaâu thoå soâng Hoàng. Trong caùc saùch “ Thaùi bình ngöï laõo ”, “ Taán thö ”, “ Ngoâ thôøi ngoaïi quoác lieät truyeän ” cuûa Trung Quoác thôøi xöa ñaõ keå ñeán “caùc thuyeàn roàng cuûa ngöôøi Vieät chôû noåi haøng traêm ngöôøi ”, “nhöõng con thuyeàn nhieàu buoàm vôùi heä thoáng chuyeån gioù phöùc taïp coù theå ñi bieån vaøo moïi luùc moïi höôùng ”. Töø theá kyû thöù II cha oâng ta ñaõ ñoùng caû nhöõng con thuyeàn ñi bieån daøi hôn 20 tröôïng (treân 40 m), cao hôn maët nöôùc töø 2 ñeán 3 tröôïng (4 ñeán 6 m). Heä thoáng giao thoâng thuûy nöôùc ta vôùi Trung quoác vaø caùc nöôùc phía Nam raát phaùt trieån. Saùch “ An nam ñoâ hoä phuû ” cuûa Ñöôøng hoäi yeán coøn ghi roõ “Naêm 808 Tröông 6
  7. Chaân ñaõ sai thôï ñoùng hôn 400 chieác thuyeàn raát lôùn, moãi chieác 32 ngöôøi cheøo vaø 25 chieán binh ” Söùc saùng taïo vó ñaïi, khai thaùc lôïi theá soâng nöôùc cuûa cha oâng ta theå hieän trong chieán thaéng quaân Nam Haùn treân soâng Baïch Ñaèng naêm 938 do Ngoâ Quyeàn laõnh ñaïo. Chieán thaéng naøy môû ñaàu thôøi kyø phaùt trieån ñoäc laäp vaø töï chuû cuûa daân toäc Vieät Nam. Nhöõng doøng soâng, cöûa bieån, thuyeàn beø cuûa ngöôøi Vieät laäp neân chieán thaéng baûo veä toå quoác cuõng baét ñaàu töø thôøi kyø ñoù. Traûi qua nhieàu naêm phaùt trieån kinh teá, caùc soâng ngoøi thöôøng xuyeân ñöôïc ñaøo veùt, chænh tu. Nhieàu loaïi thuyeàn lôùn ñi soâng, ñi bieån xuaát hieän. Saùch “An nam töùc söï” thôøi Traàn coøn cheùp laïi: “ thuyeàn nheï vaø daøi, vaùn moûng, ñuoâi nhö caùnh chim xuyeân naéng, ba möôi ngöôøi cheøo, coù khi ñeán hôn moät traêm ngöôøi, thuyeàn ñi nhanh nhö bay” chöùng toû kyõ thuaät, myõ thuaät ñoùng thuyeàn thôøi ñoù khaù cao. Chieán thaéng vó ñaïi cuûa quaân daân nhaø Traàn naêm 1288 do Traàn Höng Ñaïo chæ huy ñaùnh tan quaân Moâng Coå (laàn thöù 3) treân soâng Baïch Ñaèng ngaøy 9/4. Lòch söû coøn ghi laïi : “ Cuoäc chieán dieãn ra töø môø saùng ñeán chieàu toái, quaân ta tieâu dieät hoaøn toaøn ñaïo thuûy quaân cuûa giaëc, hôn 400 trong soá 500 chieán thuyeàn cuûa giaëc bò vuøi xuoáng loøng soâng Baïch Ñaèng. Caùc töôùng giaëc OÂ Maõ Nhi, Phaøn Tieáp, ñeàu bò baét soáng”. Söù thaàn cuûa nhaø Nguyeân thôøi ñoù teân laø Traàn Phu töï thuù: “ Moãi khi naèm mô thaáy chuyeän cuõ (traän Baïch Ñaèng) coøn kinh hoàn sôï haõi”. Ta coù theå thaáy vaøo giai ñoaïn lòch söû ñoù oâng cha ta ñaõ coù ñoäi chieán thuyeàn huøng maïnh nhö theá naøo. Töø theá kyû XVI, veà maët quaûn lyù nhaø nöôùc, ôû Ñaøng trong cuõng nhö Ñaøng ngoaøi ñeàu thaønh laäp caùc xuôûng saûn xuaát nhieàu maët haøng, trong ñoù coù coâng vieäc ñoùng thuyeàn beø. Chuùa Nguyeãn laäp xöôûng ñoùng thuyeàn chieán giao cho moät ngöôøi Boà Ñaøo Nha laø G. Cô roa chæ huy. ÔÛ caùc vuøng ven bieån coù caùc xöôûng ñoùng thuyeàn lôùn troïng taûi tôùi 300 – 400 taán. Caùc laùi buoân ñaõ duøng thuyeàn lôùn ñi bieån töø Quaûng Bình, Quaûng Trò vaøo Gia Ñònh roài doïc soâng Tieàn, soâng Haäu buoân baùn trao ñoåi vôùi nhöõng ngöôøi môùi vaøo khai khaån ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Vaän taûi thuûy ñaõ goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc trung taâm kinh teá saàm uaát cuûa ñaát nöôùc nhö Keû Chôï (Haø Noäi), phoá Hieán (Höng Yeân) Veà coâng ngheä ñoùng thuyeàn coù theå trích daãn moät soá nhaän xeùt cuûa ngöôøi phöông Taây: Naêm 1717, trong “ Kyù öùc veà An Nam ”, Tsaitinglay vieát : “ Moät chieác thuyeàn lôùn döôùi baûn thì laøm baèng tre queùt daàu döøa, chæ coù khoang thuyeàn laø baèng vaùn goã, coù nhöõng chieác nhoû hôn nhöng cuõng laøm baèng caùc vaät lieäu ñoù ” Poa vô rô (Poivre) trong moät chuyeán ñi coâng caùn cho coâng ty AÁn Ñoä töø naêm 1748 coù gheù qua Vieät Nam ñaõ vieát veà con thuyeàn cuûa Ñaøng Trong “buoäc chaèng baèng maây, buoàm baèng gioùng tre lôïp laù, hình thuø nhö caùi tai. Nhöng thuyeàn ñoù chaïy raát toát vaø choáng ñöôïc vôùi gioù”. Naêm 1774, trong moät chuyeán ñi Ñaøng Trong Poa vô rô vaø Ñô Giaêng-xi-nhi taû laïi: “Nhöõng loaïi thuyeàn ñoù ñöôïc ñoùng theo caùch coå truyeàn haøng ngaøn naêm khoâng thay ñoåi, veà maët chaéc chaén ñöôïc ñaûm baûo laïi ñi nhanh. Nhöõng thuyeàn naøy coù ñaëc ñieåm laø döôùi ñaùy chia laøm nhieàu ngaên, nhieàu khoang, coù nhöõng taám vaùn raát kín ngaên caùch. Do ñoù 7
  8. ñôõ bò ñaém vaø coøn coù moät khoang ñeå xeáp haøng rieâng bieät, do ñoù ngöôøi Anh cuõng chuù yù thí nghieäm kieåu ñoùng ñoù”. Qua nhöõng lôøi vieát ñaõ trích daãn ôû treân cho chuùng ta nhaän xeùt veà söï tieán trieån cuûa coâng nghieäp ñoùng thuyeàn vaø taøi ngheä cuûa cha oâng ta thôøi ñoù ñöôïc ngöôøi nöôùc ngoaøi khaâm phuïc. Thôøi Taây Sôn nöôùc ta coù haøng traêm chieán thuyeàn hieän ñaïi, coù leõ vì löïc löôïng maïnh meõ nhö vaäy neân khi keùo quaân ra Baéc “ thuyeàn chieán cuûa vua Quang Trung ñeå ñaày soâng Vò Hoaøng (Nam Ñònh) ”, maø saùch “ Hoaøng Leâ nhaát thoáng chí” ñaõ ghi laïi. Vaøo ñaàu thôøi Gia Long ñaõ coù quy ñònh veà vaän taûi thuûy cuûa nhaø nöôùc phong kieán, laäp cô quan quaûn lyù veà taàu thuyeàn. Caùc thuyeàn vaän taûi Nam – Baéc chia laøm 9 bang, moãi bang treân döôùi 20 chieác. Caùc taøu thuyeàn cuûa daân phaûi trình baùo vaø ñöôïc caáp baøi chí (Theû baøi) ñeå nhaø nöôùc quaûn lyù vaø thu thueá. Naêm 1827 nhaø Nguyeãn quy ñònh leä ñaïi tu, tieåu tu cho caùc taøu thuyeàn. Ñaàu naêm 1839 vua Minh Maïng ra soâng Höông xem chaïy thöû thuyeàn maùy hôi nöôùc ñaàu tieân. Nhöng do sô suaát khi vaän chuyeån töø xöôûng ra beán soâng, maùy hôi nöôùc khoâng hoaït ñoäng ñöôïc nhaø vua ra leänh baét giam caùc ñoác coâng. Ít laâu sau, nhaø vua laïi ra xem chaïy thöû laïi, keát quaû “thaáy maùy moùc linh ñoäng, chaïy ñi nhanh nheï” nhaø vua ban thöôûng cho nhöõng ngöôøi ñoùng thuyeàn naøy. Thaùng 10 naêm aáy, thôï ñoùng taøu nöôùc ta laïi “ cheá taïo theâm moät thuyeàn lôùn chaïy baèng maùy hôi nöôùc, tính tieàn heát 11.000 quan coù leû”, vua Minh Maïng noùi “ Traãm muoán nhöõng ngöôøi thôï nöôùc ta ñeàu hoïc taäp maùy moùc ñöôïc tinh xaûo neân khoâng tính ñeán söï toån phí tieàn baïc”. Naêm 1844 vua Thieäu Trò ra leänh mua taøu nöôùc ngoaøi – taøu hôi nöôùc loaïi lôùn, trò giaù ñeán 280.000 quan, ñeå cho thôï ñoùng thuyeàn nöôùc ta hoïc taäp kyõ thuaät cuûa nöôùc ngoaøi White, ñaïi taù haûi quaân Hoa Kyø luùc ñoù ñeán Vieät Nam ñaõ vieát “ Ngöôøi Vieät Nam quaû laø nhöõng ngöôøi ñoùng taøu thaønh thaïo. Hoï hoaøn thaønh coâng trình cuûa mình vôùi moät kyõ thuaät raát möïc chính xaùc”. Töø giöõa theá kæ 19 ñeán giöõa theá kæ 20 thöïc daân Phaùp xaâm löôït vaø thoáng trò nöôùc ta. Thaáy roõ taàm quan troïng cuûa giao thoâng ñöôøng thuûy, Phaùp ñaõ tieán haønh : Naêm 1864, xaây döïng sôû “Ba Son” coù xöôûng haøn, tieän, ñeå söûa chöõa thuyeàn maùy coù gaàn moät ngaøn thôï. Cuõng naêm 1864, Phaùp cho thaàu khoaùn ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa laøm ôû Saøi Goøn moät beán taøu daøi 1800 meùt, taøu coù môùn nöôùc 4,2 meùt coù theå caäp beán. Hai naêm sau, 1866 laøm uï söûa chöõa taøu lôùn ñeå söûa chöõa chieán thuyeàn, thöông thuyeàn Phaùp ôû Vieãn Ñoâng. Saøi Goøn trôû thaønh moät thöông caûng, quaân caûng quan troïng cuûa Phaùp. Naêm 1875 Coâng ty ñöôøng soâng Baéc kì thaønh laäp. Naêm 1881, Böu thuyeàn ñöôøng soâng Nam kì thaønh laäp. Naêm 1902 thaønh laäp Coâng ty coâng trình naïo veùt soâng. Naêm 1914 Coâng ty vaän taûi thuûy cuûa Hoa Kieàu thaønh laäp hoïat ñoäng Saøi Goøn – Noâng Peânh. Naêm 1927 moät soá tö baûn baûn xöù ngöôøi Vieät thaønh laäp “ Coâng ty baûo hieåm ñöôøng bieån vaø ñöôøng soâng Nam kì”. 8
  9. Sau caûng Saøi Goøn, Phaùp tieáp tuïc xaây döïng caùc caûng môùi : Haø Noäi, Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Nha Trang, Cam Ranh, Qui Nhôn, Nhieàu xí nghieäp ñoùng, söûa chöõa taøu ñöôïc xaây ñoùng ôû Haø Noäi, Haûi Phoøng, Naêm 1918 Sôû ñoùng taøu Saøi Goøn haï thuûy taøu troïng taûi 4200 taán. Hoaït ñoäng vaän taûi thuûy cuûa ngöôøi Vieät trong thôøi gian thöïc daân Phaùp ñoâ hoä tieâu bieåu nhö: Nguyeãn Phuù Toaøn, Baïch Thaùi Böôûi, Nhìn chung, trong hoaøn caûnh xaõ hoäi VN thuoäc Phaùp, giôùi tö baûn vaø tieåu chuû ngöôøi Vieät vaãn coù vò trí khaù quan troïng trong kinh doanh vaän taûi thuûy, trong ngheä thuaät ñoùng taøu thuyeàn cuûa nöôùc ta. Thôøi kì töø sau caùch maïng thaùng Taùm 1945 Töø 1945 ñeán 1954 Ngaøy 2/9/1945, taïi quaõng tröôøng Ba Ñình, Hoà chuû tòch, thay maët chính phuû laâm thôøi nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa ñoïc baûn “ Tuyeân ngoân ñoäc laäp”. Tröôùc ñoù, ngaøy 28/8/1945 Chính phuû laâm thôøi thaønh laäp Boä giao thoâng coâng chính. Ngaøy 13/11/1945 Boä thaønh laäp “ UÛy ban quaûn lyù thöông thuyeàn ”. Nhieäm vuï cuûa UÛy ban ñöôïc neâu roõ trong nghò ñònh : Phuï traùch vieäc ñi laïi treân soâng bieån, xem xeùt kieåm tra taøu thuyeàn, thi haønh luaät phaùp treân taøu, Nhaø nöôùc baûo hoä quyeàn töï do kinh doanh, khuyeán khích caùc nhaø tö saûn, tieåu chuû tieáp tuïc hoaït ñoäng vaän taûi thuûy. Ñieàu ñoù giuùp cho xaõ hoäi nhanh choùng oån ñònh hoaït ñoäng kinh teá. Ñeå chuaån bò cho cuoäc khaùng chieán laâu daøi, chính phuû ra leänh cho caùc nhaø maùy, xí nghieäp (trong ñoù coù ñoùng – söûa taøu) sô taùn leân caùc vuøng caên cöù. Nhieàu ñoaøn taøu, canoâ, saø lan ngöôïc soâng Hoàng vaøo soâng Ñaø, soâng Loâ chôû vaät lieäu, thieát bò, maùy moùc leân chieán khu. Thu Ñoâng naêm 1947 quaân daân ta chieán thaéng treân soâng Loâ, ñaùnh baïi 2 vaïn quaân Phaùp. Treân caùc soâng, keânh ôû mieàn Nam, taøu chieán giaëc bò chaën ñaùnh quyeát lieät. Sôû Haøng haûi Nam Boä taän duïng moïi phöông tieän ghe, thuyeàn coù trong tay, huy ñoäng theâm cuûa nhaân daân chuyeån löông thöïc, vuõ khí, boä ñoäi trong caùc caên cöù Ñoàng Thaùp Möôøi, U Minh, Caø Mau ñeå taêng cöôøng nhòp ñoä taán coâng giaëc vaø ñaûm baûo cho ñôøi soáng vuøng khaùng chieán. Caùc sôû giao thoâng lieân khu trong toaøn quoác “ heát söùc khuyeán khích hoaït ñoäng cuûa tö nhaân veà tieáp teá vaän taûi”, ngaân haøng cho vay voán ñeå söûa chöõa vaø ñoùng môùi thuyeàn beø, thaønh laäp caùc ñoäi vaän taûi chôû haøng hoùa, löông thöïc, trong vuøng töï do. Trong chieán dòch Ñieän Bieân Phuû 1954, chuùng ta ñaõ huy ñoäng ñeán 11.800 chieác taøu, thuyeàn lôùn nhoû tham gia vaän chuyeån haäu caàn cho chieán dòch. Vaän taûi ñöôøng soâng keát hôïp vôùi ngaønh haäu caàn quaân ñoäi ñaõ “ vaän chuyeån 30 ngaøn taán löông thöïc, ñaït 4 trieäu röôõi TKM”. Ôû mieàn Baéc tröôùc 1975 9
  10. Mieàn Baéc ñöôïc giaûi phoùng, chuùng ta ñaõ giaønh ñöôïc chuû quyeàn vaø quaûn lyù 937 km ñöôøng bieån vaø 5442 km ñöôøng soâng vaø caû ñöôøng bieån bao la. Ngaønh vaän taûi soâng coù khoaûng 6 vaïn taán söùc chôû , 47 canoâ taøu keùo, 7600 thuyeàn caùc loaïi (haàu heát cuûa tö nhaân, 24 canoâ chôû khaùch vôùi 1340 choã, taäp trung chuû yeáu ôû Haûi Phoøng, Haø Noäi, Nam Ñònh. Caûng soâng duy nhaát laø caûng Phaø ñen (Haø Noäi). Cô sôû söûa chöõa ñoùng môùi haàu nhö khoâng coù gì. Thaùng 8/55 Cuïc vaän taûi ñöôøng thuûy ñöôïc thaønh laäp. Thaùng 3/1956 Coâng ty quoác doanh Soâng – bieån ra ñôøi ñeå quaûn lyù caùc phöông tieän vaän taûi thuûy. Trung Quoác ñaõ taëng ta 2 taøu thuûy “ Hoøa Bình” vaø “ Höõu Nghò”, moãi taøu coù troïng taûi 700 taán. Caûng Haûi Phoøng coù 2 taøu cuoác hö hoûng ñaõ ñöôïc söûa chöõa vaø ñöôïc trang bò theâm 2 taøu keùo 180CV vaø 300CV vaø 10 salan vôùi toång troïng taûi 1045T. Phoøng Haøng haûi Nam boä giaûi taùn, ta ñaõ caát giaáu ñöôïc nhieàu phöông tieän vaø quaûn lyù ñöôïc phöông tieän tham gia chuyeån quaân ôû Nam ra Baéc taäp keát. Cuïc cô khí ñöôïc thaønh laäp ñaûm nhaän vieäc söûa chöõa caùc loaïi phöông tieän vaän taûi boác xeáp. Ngaønh ñoùng taøu coù caùc xöôûng ñoùng taøu 1,2,3,4 ôû Haûi Phoøng, xöôûng cô khí Haûi Phoøng, sau naøy coù theâm caùc xöôûng ôû Quaûng Ninh, Nam Ñònh, Haø Noäi, Giai ñoaïn 1955 – 1960 chuùng ta ñaõ nhaäp caùc phaân ñoaïn, toång ñoaïn cuûa salan 200T töø Rumani, Ba Lan veà laép raùp, noái laïi. Coäng hoøa daân chuû Ñöùc giuùp chuùng ta 2 taøu “Ñoaøn Keát” vaø “Thoáng Nhaát” troïng taûi moãi taàu 800 DWT ; Lieân Xoâ giuùp ta moät ñoaøn taøu cuoác, taøu huùt buøn ñeå naïo veùt caùc tuyeán luoàng, caûng bieån, Caùc taøu vaän taûi cuûa ta ñaõ chôû haøng ñeán Trung Quoác, Hoàng Coâng, Moät söï kieän quan troïng ñaùnh daáu söï tröôûng thaønh cuûa ngaønh ñoùng taøu Vieät Nam non treû laø vieäc hoaøn thaønh xaây döïng nhaø maùy ñoùng taøu Baïch Ñaèng, cô sôû cô khí ñoùng taøu hieän ñaïi ñaàu tieân ôû mieàn Baéc vaøo thôøi gian naøy vaø nhaø maùy ñaõ ñoùng thaønh coâng taøu “20 thaùng 7” troïng taûi 1000T. Naêm 1961, ngaønh ñöôøng thuûy ñaõ truïc vôùt vaø khoâi phuïc thaønh coâng hai taøu khaùch “Ñaø Naüng”, “Myõ Tho” vaø ñoùng môùi theâm 13 taøu khaùch. Do yeâu caàu chi vieän cho mieàn Nam, töø 10/1962 hình thaønh ñöôøng vaän chuyeån Hoà Chí Minh treân bieån. Treân tuyeán naøy chuùng ta ñaõ söû duïng loaïi taøu “Giaûi phoùng”, troïng taûi 100T, coâng suaát 900CV, toác ñoä 13 haûi lyù/giôø do ta cheá taïo. Naêm 1964 thaønh laäp Ty Ñaêng kieåm. Naêm 1965, giaûi theå Cuïc vaän taûi thuûy ñeå hình thaønh 2 Cuïc chuyeân ngaønh: Cuïc vaän taûi ñöôøng bieån vaø Cuïc vaän taûi ñöôøng soâng. Töø naêm 1964 ñeá quoác Myõ môû roäng chieán tranh phaù hoaïi ra mieàn Baéc maø muïc tieâu tröôùc heát laø ñaùnh phaù heä thoáng giao thoâng vaän taûi. 70 – 80% soá bom ñaïn ñòch neùm xuoáng laø nhaèm caùc muïc tieâu giao thoâng vaän taûi cuûa chuùng ta. Chuùng ta ñaõ nhanh choùng saép xeáp laïi toå chöùc cho phuø hôïp vôùi thôøi chieán. Naêm 1967 cuïc ñöôøng soâng ñaõ nghieân cöùu vaø cheá taïo thaønh coâng loaïi khí taøi phaù bom ñaët treân muõi canoâ söû duïng ngay nguoàn ñieän treân canoâ ñeå phoùng töø gaây noå vôùi caùc loaïi bom töø tröôøng do Myõ thaû. 10
  11. Naêm 1970 – 1971 Cuïc ñöôøng soâng thí ñieåm cheá taïo thaønh coâng taøu ñaåy (150CV) – ñaåy 4 salan 120x4 thaønh coâng môû ra phöông thöùc vaän taûi môùi, tieân tieán ôû nöôùc ta. Sau khi hieäp ñònh Paris (1/1973) ñöôïc kí keát, löïc löôïng cuûa coâng ty vaän taûi bieån VN ñaõ coù 290 taøu lôùn nhoû, toång troïng taûi 48.500 taán vaø 4.000 caùn boä, thuûy thuû, thuyeàn vieân, Taàu bieån cuûa ta ñaõ vöôn xa ra ñaïi döông, sang ñeán taän Nhaät Baûn. Trong nhöõng naêm 1965 – 1975, ngaønh cô khí ñoùng taøu cuûa chuùng ta ñaõ: Ñoùng môùi, caûi taïo treân 30 loaïi canoâ, taøu keùo, taøu ñaåy (135CV, 150CV, 225CV, 305CV). Saûn xuaát 40 loaïi canoâ du lòch, taøu khaùch. 5 loaïi taøu haøng. 21 phöông tieän vöôït soâng. Ñaõ nghieân cöùu aùp duïng coâng ngheä xi maêng löôùi theùp (XMLT) ñeå ñoùng haøng vaïn taøu thuyeàn xi maêng löôùi theùp, trong ñoù coù taøu ñi bieån 300T, 400CV, thuoäc loaïi taøu lôùn treân theá giôùi baáy giôø. Ôû mieàn Nam tröôùc 1975 Taàu ñi bieån ( thuyeàn buoàm) coù troïng taûi 100T trôû laïi, naêm 1954 coù 28.000 chieác, toång troïng taûi 112.461T. Soá taøu thuyeàn coù gaén maùy (hôi nöôùc vaø maùy daàu) naêm 1954 coù 206 chieác / 7592 taán. Thuyeàn goã 4681 chieác / 276.235T Trong nhöõng naêm 1954 – 1975, chính quyeàn Saøi Goøn taäp trung vaøo chieán tranh khoâng quan taâm ñeán vieäc môû mang, khai thaùc ñöôøng thuûy phuïc vuï kinh teá. Ñeå phuïc vuï nhu caàu quaân söï coù keát hôïp phuïc vuï daân sinh Chính quyeàn Saøi Goøn ñaõ xaây döïng nhieàu caûng: Saøi Goøn, Cam Ranh, Ñaø Naüng, Hueá, Nha Trang, Phan Thieát, Qui Nhôn Thôøi kyø töø khi ñaát nöôùc thoáng nhaát – 1975 Sau ngaøy giaûi phoùng mieàn Nam, ñaát nöôùc thoáng nhaát ngaønh ñöôøng thuûy taäp trung khoâi phuïc vaø phaùt trieån. Töø naêm 1976 ñeán 1978 ngaønh ñöôøng bieån ñaõ mua vaø ñoùng môùi ñöôïc haøng vaïn taán taàu. Caùc taøu Beán Haûi, Chöông Döông, Traø Khuùc coù troïng taûi tôùi 11.850 DWT, taøu Haäu Giang 12.800DWT. Caùc taøu soâng Ñuoáng, Thaùi Bình, Toâ Lòch, Luïc Nam coù troïng taûi 15000DWT. Ñoäi taøu Vieãn Döông cuûa ta ngaøy moät tröôûng thaønh vöôn xa taàm hoaït ñoäng ñeán Chaâu AÂu, Chaâu Phi, Chaâu Myõ (Cuba). Sau naøy theâm caùc taøu nhö Neptune Star 16.260 DWT, Jade Star 16.230 DWT, Naêm 1979 thaønh laäp Cuïc Ñaêng kieåm VN. Naêm 1982 ñöa taøu Ñònh An 20 thí ñieåm môû tuyeán vaän taûi pha soâng bieån vaøo ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Trong thôøi gian naøy, nhaø maùy söûa chöõa taøu bieån Phaø Röøng ra ñôøi, coù khaû naêng söûa chöõa taøu ñeán 15.000T. Nhaø maùy Haï Long ñaõ ñoùng ñöôïc taøu 1500DTW. 11
  12. Ngaønh ñöôøng soâng phía Nam ñaõ tieáp quaûn vaø naâng caáp caùc nhaø maùy xí nghieäp : CK 76 (Thanh Quang), Hieäp aân, ñoùng môùi salan 250 taán, taøu keùo 150CV. Caùc caûng Haûi Phoøng, Saøi Goøn, ñöôïc naâng caáp, ñaàu tö theâm naêng löïc. Caùc caûng soâng: Haø Noäi, Nam Ñònh cuõng ñöôïc ñaàu tö ñaùp öùng nhu caàu boác xeáp haøng hoùa. I.3. Thaønh töïu cuûa ngaønh ñoùng taøu trong thôøi kyø ñoåi môùi. Cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät hieän nay vaø ñònh höôùng phaùt trieån thaønh ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc. Thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi “ Ñoåi môùi” cuûa Ñaûng, ngaønh ñoùng taøu VN ñaõ coù nhöõng tieán boä vöôït baäc. Chuùng ta ñaõ töøng böôùc ñöôïc saép xeáp, toå chöùc, naâng cao hieäu quaû SXKD cuûa caùc doanh nghieäp ñoùng taøu. Naêm 1986, Lieân hieäp ñoùng taøu VN ñöôïc thaønh laäp bao goàm nhöõng nhaø maùy ñoùng taøu chuû löïc cuûa ta luùc ñoù : Nhaø maùy ñoùng taøu Baïch Ñaèng, Haï Long, Soâng Caám, Soâng Loâ, Tam Baïc, Naêm 1996 Toång coâng ty Coâng nghieäp taøu thuûy VN laø toång coâng ty quoác gia ñöôïc thaønh laäp theo Quyeát ñònh 91 / TTG cuûa chính phuû. Toång coâng ty chòu söï chæ ñaïo tröïc tieáp cuûa chính phuû vaø caùc Boä lieân quan theo chöùc naêng nhö boä GTVT, Boä keá hoaïch ñaàu tö, Boä taøi chính. Sô ñoà toå chöùc cuûa TCTCNTTVN luùc môùi thaønh laäp, 1996 theå hieän ôû hình veõ 1.1. Muïc tieâu cuûa TCT ñeán naêm 2010 laø phaûi xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh löïc löôïng noøng coát cuûa ngaønh coâng nghieäp ñoùng taøu VN ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, quoác phoøng vaø an ninh cuûa ñaát nöôùc ; töøng böôùc trôû thaønh taäp ñoaøn kinh teá maïnh. Naâng cao naêng löïc cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa caùc nhaø maùy, xí nghieäp, ñaàu tö theâm uï, trieàn ñaø lôùn, maùy moùc, trang thieát bò hieän ñaïi, xaây döïng theâm moät soá nhaø maùy môùi, ñaøo taïo naâng cao theâm tay ngheà cho ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät, keå caû vieäc ñaøo taïo ôû ngoaøi nöôùc. Taêng cöôøng lieân doanh lieân keát vôùi nöôùc ngoaøi, tranh thuû voán vaø coâng ngheä cuûa caùc nöôùc tieân tieán. Tieâu bieåu laø: nhaø maùy lieân doanh taøu bieån Hyundai – Vinashin xaây döïng 1997 – 1999, coù theå söûa chöõa taøu ñeán 400.000DWT. Vieän nghieân cöùu thieát keá, sau naøy laø coâng ty tö vaán thieát keá cuõng coù nhöõng böôùc tieán vöôït baäc, töï nghieân cöùu ñöôïc caùc loaïi taøu ñaëc chuûng, taøu lôùn, kyõ thuaät phöùc taïp. Coâng taùc Ñaêng kieåm coù nhieàu tieán boä, Ñaêng kieåm VN baét ñaàu coù tieáng noùi treân dieãn ñaøn ñaêng kieåm quoác teá. Nhaø nöôùc ñaõ coù chính saùch phaùt trieån ñoäi taøu bieån vaø coâng nghieäp ñoùng taøu bieån Vieät Nam. Ñaây laø vaán ñeà heát söùc quan troïng cho vieäc phaùt trieån ngaønh ñoùng taøu trôû thaønh ngaønh kinh teá muõi nhoïn. Saûn phaåm ñoùng taøu Töø naêm 1985 trôû ñi chuùng ta ñaõø thieát keá vaø ñoùng môùi haøng loïat taøu pha soâng bieån 400 – 1000 T, ñoùng taøu caù xuaát khaåu cho Lieân Xoâ, ñoùng taøu 3850T, phuïc hoài taøu huùt buøn Long Chaâu xa vaø Traàn Höng Ñaïo coâng suaát tôùi 11.000 m3/h, taøu cao toác 32 haûi lyù/giôø, taøu daàu 3500T, caàn caåu noåi 600T. Naêm 1998 ñoùng thaønh coâng taøu 6500T, ñeán 12
  13. naêm 2003 – 2004 ñoùng taøu 12.500T, taøu container 1016 TEU (dung tích 16.200m3 ), taøu daàu 100.000 DWT, söûa chöõa taøu 400.000 T. Gaàn ñaây ñoùng taøu 53.000T xuaát khaåu cho vöông quoác Anh. Ngaønh ñoùng taøu Vieät Nam ñaõ cung caáp phöông tieän cho ngaønh vaän taûi thuûy, daàu khí, quoác phoøng, ñaùnh baét thuûy saûn thöïc hieän nhieäm vuï cuûa ngaønh mình. Theo thoáng keâ cuûa Cuïc Ñaêng Kieåm Vieät Nam, tính ñeán 31/12/2002: - Toång soá taøu soâng ñang hoïat ñoäng cuûa caû nöôùc laø 77.988 chieác, toång coâng suaát 2.798.552CV, toång troïng taûi 2.888.056T, toång gheá khaùch 249.424 choå. - Toång soá taøu bieån (töø 100 GT trôû leân) ñang hoïat ñoäng cuûa caû nöôùc laø 707 chieác, toång dung tích 1.675.410m3 , toång troïng taûi 2.597.373 T. Soá lieäu cuï theå ñöôïc ghi ôû baûng 1.1 vaø baûng 1.2. Veà toå chöùc quaûn lyù ngaønh ñoùng taøu hieän nay töø TW ñeán cô sôû Phaùt huy truyeàn thoáng ñoùng taøu, thuyeàn haøng ngaøn naêm cuûa toå tieân , taän duïng lôïi theá caùc ñieàu kieän ñòa lyù töï nhieân cuûa ñaát nöôùc, thöïc hieän chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, ngaønh ñoùng taøu (laø moät trong soá ít ngaønh) ñaõ ñoåi môùi kòp thôøi trieät ñeå , saùng taïo, phaùt huy söùc maïnh cuûa taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá trong vaø ngoøai nöôùc , tieáp nhaän kòp thôøi thaønh töïu khoa hoïc, coâng ngheä tieân tieán ngaønh ñoùng taøu ñaõ coù tieàm löïc khaù lôùn, thaønh ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc. Ngaønh ñoùng taøu ñaõ hình thaønh toå chöùc vôùi moái quan heä chaët cheõ, quaûn lyù töø chính phuû Trung öông ñeán caùc Boä, ngaønh lieân quan, ñeán caùc toång coâng ty, nhaø tröôøng, vieän nghieân cöùu vaø cô sôû saûn xuaát . Khaùi quaùt sô ñoà toå chöùc, quaûn lyù ngaønh ñoùng taøu Vieät nam hieän nay theå hieän ôû hình veõ 1.2 Thaønh tích 50 naêm qua cuûa söï nghieäp ñoùng taøu Vieät Nam laø raát to lôùn, ñeán nay chuùng ta ñaõ coù cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, naêng löïc khaù lôùn: - Ñoùng môùi taøu haøng troïng taûi 12.500T, taøu daàu 100.000DWT, taøu container 1016 TEU, caùc loïai taøu cao toác, taøu khaùch, taøu ñaùnh caù xa bôø. Ñaëc bieät gaàn ñaây ñoùng loïai 53.000T cho Vöông Quoác Anh. Coù theå söûa chöõa taøu ñeán 400.000 DWT. - Coù ñoäi nguõ caùn boä coâng nhaân vieân ñoâng ñaûo, treân 3 vaïn, coù trình ñoä tay ngheà cao, trong ñoù treân 1000 ngöôøi toát nghieäp Ñaïi hoïc trôû leân. - Coù caùc cô sôû ñaøo taïo kyõ sö vaø treân ñaïi hoïc cho ngaønh ñoùng taøu nhö Ñaïi hoïc haøng haûi Haûi Phoøng, Ñaïi hoïc GTVT TPHCM, Ñaïi hoïc Thuûy saûn Nha Trang, Ñaïi hoïc Baùch Khoa Haø Noäi, Ñaïi hoïc Kyõ thuaät TPHCM vaø haøng chuïc tröôøng daïy ngheà ñoùng taøu. - Coù VINASHIN laø toång coâng ty nhaø nöôùc vôùi 50 xí nghieäp thaønh vieân laø löïc löôïng noøng coát cuûa coâng nghieäp ñoùng taøu Vieät nam. Ngoøai ra coøn coù nhieàu nhaø maùy xí nghieäp ñoùng môùi vaø söûa chöõa taøu thuïoâc caùc Boä, caùc toång coâng ty, caùc ñòa phöông vaø tö nhaân. Gaàn ñaây nhaø nöôùc ñaõ thaønh laäp Taäp ñoaøn coâng nghieäp taøu thuyû Vieät Nam vôùi khoaûng 100 ñôn vò thaønh vieân 13
  14. - Coù hai coâng ty nghieân cöùu thieát keá taøu thuûy, moät coâng ty nghieân cöùu thieát keá taøu caù vaø haøng chuïc coâng ty thieát keá taøu thuyû vôùi quy moâ nhoû. - Coù Cuïc Ñaêng kieåm Vieät Nam (VR) vôùi treân 600 caùn boä coù trình ñoä cao, VR coù quan heä vôùi 16 toå chöùc Ñaêng kieåm quoác teá . - Giaù trò taøi saûn coá ñònh cuûa caùc ngaønh ñoùng taøu ñeán haøng chuïc ngaøn tyû ñoàng. Thaùng 11/2005 Chính phuû ñaõ chuyeån 750 trieäu USD töø phaùt haønh traùi phieáu quoác teá laàn ñaàu tieân cho VinaShin ñeå trieån khai keá hoaëch ñoùng taøu giai ñoaïn 2006 – 2010. - Ñaõ coù ñeà aùn phaùt trieån ñeán naêm 2010, ñònh höôùng 2020, ñöôïc nhaø nöôùc xaùc ñònh ngaønh ñoùng taøu laø moät trong naêm ngaønh muõi nhoïn cuûa neàn kinh teá quoác daân, toøan ngaønh ñang phaán ñaáu ñeå töông lai khoâng xa, Vieät nam trôû thaønh moät trong nhöõng cöôøng quoác ñoùng taøu theá giôùi. I.4. Vaøi neùt veà ngaønh ñoùng taøu theá giôùi hieän nay. Ñoäi taøu vaän taûi theá giôùi. Theo thoáng keâ chöa ñaày ñuû, naêm 1990 ñoäi taøu vaän taûi theá giôùi coù toång troïng taûi khoaûng 600 trieäu taán (DWT) tính cho taøu coù taán ñaêng kyù >100 GT, 1GT = 2,83 m3 dung tích cuûa taøu. Naêm 1993, toång troïng taûi khoûang 730 trieäu taán vaø ñeán nay khoûang 850 trieäu taán. Nöôùc coù ñoäi taøu coù toång troïng taûi lôùn nhaát laø Hy laïp, sau ñoù laø Nhaät, Myõ, Trung Quoác Veà troïng taûi trung bình (TDW/ chieác taøu) cuûa caùc loïai taøu ñöôïc thoáng keâ nhö sau: Taøu daàu : 41.000 DWT/chieác Taøu haøng rôøi : 45.000 DWT/chieác Taøu haøng baùch hoùa : 5.000 DWT/chieác Taøu container : 24.000 DWT/chieác Taøu toång hôïp : 113.000 DWT/chieác Taøu boác xeáp ngang : 7.000 DWT/chieác Caùc loïai taøu <100 GT, caùc loïai taøu soâng, pha soâng bieån, taøu coâng trình, taøu caù, taøu khaùch, coù raát nhieàu chöa thoáng keâ ñöïôc. Ñoäi taøu daàu chieám tyû leä raát lôùn , khoûang 1/3 loïai taøu chôû daàu thoâ cöïc lôùn coù troïng taûi ñeán 400.000 TÑW, thöôøng chaïy tuyeán Trung ñoâng – Singapore – Nhaät Baûn. Loaïi taøu daàu thöôøng ñeán Vieät Nam coù troïng taûi khoûang 70.000 DWT – 100.000 DWT. Loïai taøu container lôùn nhaát coù söùc chôû ñeán 6.000 TEU. Coâng nghieäp ñoùng taøu theá giôùi Haøng naêm theá giôùi ñoùng môùi ñöôïc khoûang 20 trieäu GT, baèng 4 – 5% troïng taûi ñoäi taøu theá giôùi, saûn löôïng naøy môùi chæ ñaït khoûang 50% coâng suaát thieát keá cuûa caùc nhaø maùy treân toøan theá giôùi. 14
  15. Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác ñoùng treân 65% saûn löôïng taøu toøan theá giôùi vaø xuaát khaåu laø chuû yeáu. Ñoái vôùi loøai ngöôøi theá kyû 21 ñöôïc döï baùo laø theá kyû haûi döông vì kinh teá haûi döông (bieån) raát phaùt trieån vôùi nhòp ñoä taêng tröôûng 8 – 10% naêm. Ñaïi döông laø moät kho baùu. Chaúng haïn - Taøng tröõ khoûang 135 tyû taán daàu moû töùc baèng khoûang 45% tröõ löôïng daàu coù theå khai thaùc treân toøan theá giôùi. - Khoûang 40 trieäu tyû taán muoái - 300 tyû taán moû phaân laân - Trong nöôùc bieån coù 1.8 tyû taán Mg, 95.000 tyû taán Br, 5 trieäu taán vaøng, 4.5 tyû taán Urani phoùng xaï. - 32.5 tæ taán ñoäng vaät - 1.7 tyû taán thöïc vaät - Haøng naêm coù theå khai thaùc 3 tyû taán caù. Döï kieán ñeán naêm 2050 kinh teá bieån seõ ñaït giaù trò khoûang 200.000 tyû USD, gaáp 70 laàn so vôùi giaù trò ñaït ñöôïc cuûa naêm 2000. Tình hình treân coù theå thaáy, ngaønh coâng nghieäp ñoùng taøu cuûa theá kyû 21 seõ raát phaùt trieån khi ñoù saûn löôïng cheá taïo coâng trình noåi, coâng trình khai thaùc taøi nguyeân treân bieån seõ chieám tyû leä xu theá so vôùi caùc loïai taøu vaän taûi. Toùm löôïc Vieät nam ôû vò trí raát thuaän lôïi ñeå phaùt trieån vaän taûi thuyû. Töø xa xöa toå tieân ta ñaõ bieát vaän duïng soâng bieån, cheá taïo nhöõng loaïi taøu thuyeàn thích hôïp phuïc vuï xaây döïng kinh teá, chieán ñaáu baûo veä toå quoác. Sau 20 naêm ñoåi môùi ñeán nay chuùng ta ñaõ coù löïc löôïng phöông tieän vaän taûi thuyû vaø cô sôû vaät chaát kyõ thuaät ñoùng taøu khaù phaùt trieån. Hieän taïi ngaønh ñoùng taøu ôû vò trí thöù 11, theo ñònh höôùng tôùi 2015 chuùng ta seõ giöõ vò trí thöù 4 treân theá giôùi. Chuùng ta hy voïng trong töông lai gaàn ngaønh ñoùng taøu chuùng ta seõ laø moät trong nhöõng ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc. Coù theå noùi khoâng phaûi quoác gia naøo treân theá giôùi cuõng coù bieån maø cuõng coù tieàm naêng, coù ñieàu kieän nhö Vieät Nam. Laø nhöõng ngöôøi ñang hoïc taäp, coâng taùc trong ngaønh ñoùng taøu, chuùng ta töï haøo veà quaù khöù bao nhieâu, caøng xaùc ñònh traùch nhieäm phaûi ñoùng goùp nhieàu nhaát cho ngaønh trong nhöõng naêm tôùi vaø cho töông lai. Moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng ñaët ra cho chuùng ta laø coâng taùc quaûn trò saûn xuaát trong caùc doanh nghieäp ñoùng taøu nöôùc ta phaûi ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo ñeå ñaït hieäu quaû cao nhaát. CAÂU HOÛI 1. Heä thoáng toå chöùc, quûn lyù ngaønh ñoùng taøu nöôùc ta hieän nay nhö theá naøo? 2. Cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät ngaønh ñoùng taøu Vieät nam hieän nay? Ñònh höôùng cuûa ngaønh laø gì? 15
  16. Hoäi ñoàng Quaûn trò Toång giaùm ñoác Caùc Cty lieân Vieän Nghieân cöùu Coâng ty taøi chính Khoái cô quan doanh vaø TKCK GTVT Toång coâng ty Caùc nhaø maùy Caùc coâng ty Ñoùng taøu Thieát bò ñieän töû GTVT Baïch Ñaèng SCTB Phaø Röøng Vaên Phoøng Ñoùng taøu Ban Ñoùng taøu Soâng Caám Phaù dôõ taøu cuõ Ha Long Thöông Mai Ñoùng taøu Ban Taøi chính Ñoùng taøu Soâng Haøn KCN phaù dôõ taøu BeánKie àn Keá toùan õ Ñoùng taøu Ban keá hoïach XNKXNK VT VTThieát Thieát bò thuû y Taøu bieån Saøi Goøn ñaàu tö Tam bac bò th û Ñoùng taøu Ban K.thuaät & SCTB 2 vaø giaøn Vaän taûi Bieån ñoâng Soâng Loâ C.ngheä BTC Caùn boä & SCTB Ñoùng Taøu 76 XD&UD coâng ngheä L.Ñoäng Nam Trieäu Ñoùng taøu Ñoùng taøu Nha Trang TV&ÑT PT ñoùng taøu BQH Quoác teá Nam Haø Hình 1.1. Sô ñoà toå chöùc Toång coâng ty CNTTVN naêm 1996 16
  17. TOÅNG HÔÏP SOÁ LIEÄU TAØU SOÂNG ÑANG HOÏAT ÑOÄNG TRONG CAÛ NÖÔÙC CUÛA ÑAÊNG KIEÅM VIEÄT NAM (Tính ñeán 31/12/2002) (Chöa tính ñeán ñoäi taøu, thuyeàn daân gian voû goã, voû theùp, XMLT, Composite) Baûng 1.1 Stt Noäi dung Soá löôïng Coâng suaát Khaû naêng Tuoåi bình Maùy (CV) Khai thaùc quaân 1 Toång soá taøu ñang hoaït 77.988 2.798.552 9,06 ñoäng 2 Toång troïng taûi Taøu haøng (taán) 2.888.056 Taøu khaùch (khaùch) 249.424 3 Quoác doanh Taøu haøng khoâ 820 59.903 74.552 15.08 Taøu haøng loûng 108 18.258 20.484 11.18 Salan haøng khoâ 1188 0 277.597 15.79 Salan haøng loûng 65 0 22.742 11.09 Taøu keùo ñaây 750 123.005 1.145.418 kg 19.73 Taøu khaùch 666 69.274 25.282 7.61 Taøu caàn caåu 120 1.866 3.292 13.67 Taøu huùt buøn 100 18.787 42.059 m3/g 38.05 Taøu khaùc 1102 73.039 188.606 10.82 4 Ngoøai quoác doanh Taøu haøng khoâ 52.058 1.439.212 1.526.516 8.03 Taøu haøng loûng 789 122.034 125.377 7.08 Saølan haøng khoâ 4.433 0 779.164 8.08 Saølan haøng loûng 365 0 61.624 7.08 Taøu keùo ñaåy 2.547 675.844 3.581.232 kg 11.37 Taøu khaùch 9.737 22.455 224.142 (NG) 8.31 Taøu caàn caåu 658 15.979 16.868 6.25 Taøu huùt buøn 129 13.378 25.124 m3/g 9.43 Taøu khaùc 2.353 78.498 51.439 7.00 17
  18. TOÅNG HÔÏP SOÁ LIEÄU TAØU BIEÅN ÑANG HOAÏT ÑOÄNG (Töø 100GT trôû leân) (Tính ñeán 31/12/2002) Baûng 1.2 Taøu mang caáp Taøu treo Taøu mang Soá lieäu chung caû nöôùc Ñaêng kieåu côø caáp VR nöùôc ngoøai Vieät Nam 1 Toång soá taøu ñang hoaït ñoäng - Soá löôïng taøu (Chieác) 649 58 707 - Toång dung tích (GT) 1.156.075 519.335 1.675.410 - Toång troïng taûi (DWT) 1.848.472 748.901 2.597.373 2 Tuoåi bình quaân (Naêm) 14.78 13.17 14.65 - SL taøu töø 10 naêm trôû xuoáng (Chieác) 226 9 235 - SL taøu lôùn hôn 20 naêm (Chieác) 143 12 155 3 Theo coâng duïng - Taøu haøng toång hôïp (Chieác) 423 18 441 -Taøu chôû daàu (Chieác) 44 8 52 - Taøu container (Chieác) 4 9 13 - Taøu khaùch bieån (Chieác) 16 0 16 - Caùc loaïi khaùc (Chieác) 162 23 185 4 Theo tuyeán hoaït ñoäng - Tuyeán quoác teá (Chieác) 134 55 189 - Tuyeán trong nöôùc (Chieác) 515 3 518 5 Theo loïai hình sôû höõu - Nhaø nöôùc (Chieác) 341 57 398 - Tö nhaân (Chieác) 308 1 309 18
  19. CHÍNH PHUÛ Boä Quoác Boä Boä KHÑT & Boä GDÑT Boä Caùc ñòa Phoøng GTVT Boä TC Boä GTVT Thuûy phöông Boä Th.Saûn saûn Caùc Tröôøng TAÄP ÑOAØN ÑH, Tr. Hoïc, CN TT VN Coâng nhaân VINASHIN chuyeân ngaønh thuoäc caùc Boä Caùc Caùc ñôn vò Caùc ñôn vò ñôn vò tröïc thuoäc Caùc ñôn Quoác doanh thaønh vieân ñoùng caùc Toång cuûa vò ñoùng vaø tö nhaân cty Haøng vaø söûa VINASHIN vaø söûa haûi, ñöôøng chöõa chöõa taøu soâng taøu Hình 1.2. Sô ñoà toå chöùc, quaûn lyù ngaønh ñoùng taøu Vieät Nam hieän nay 19
  20. CHÖÔNG II NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN CUÛA KHOA HOÏC QUAÛN TRÒ SAÛN XUAÁT 2.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát quaûn trò saûn xuaát Ngay töø naêm 1776 Adam Smith vaø caùc nhaø kinh teá khaùc ñaõ quan taâm nghieân cöùu vaø ñaët neàn moùng cho caùc lyù thuyeát veà quaûn trò saûn xuaát vaø dòch vuï. Coù nhöõng söï kieän ñaùng quan taâm nhö sau: Naêm 1800 Eli Whitney ñeà xuaát veà lyù luaän vaø tieâu chuaån hoaù saûn xuaát vaø kieåm soaùt chaát löôïng. Naêm 1881 W. Taylor laø ngöôøi khai sinh ra lyù thuyeát quaûn trò lao ñoäng khoa hoïc. OÂng ñaõ xaây döïng nhöõng tieâu chuaån löïa choïn lao ñoäng, nghieân cöùu vieäc hoaïch ñònh vaø laäp lòch tieán ñoä lao ñoäng, nghieân cöùu caùc nguoàn ñoäng löïc thuùc ñaåy ngöôøi lao ñoäng taêng naêng suaát lao ñoäng, hôïp lyù hoaù thao taùc vaø ñònh möùc lao ñoäng. Taylor vaø caùc ñoàng nghieäp cuûa oâng laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân nghieân cöùu coù heä thoáng nhöõng phöông phaùp toát nhaát cho saûn xuaát. OÂng cuõng nghieân cöùu veà chuyeân moân hoaù ngöôøi lao ñoäng, ngöôøi quaûn lyù, coâng nhaân chính, coâng nhaân phuï . Naêm 1913 H. Ford vaø C. Sorenso ñaõ keát hôïp nhöõng lyù thuyeát veà söï chuyeân moân hoaù lao ñoäng ñeå thöïc hieän phöông phaùp daây chuyeàn trong vieäc ñoùng goùi vaø phaân phoái thòt theo ñôn ñaët haøng. Theá laø hình thaønh khaùi nieäm veà daây chuyeàn saûn xuaát ñaõ ra ñôøi. Naêm 1924 W. Schenhard ñaõ nghieân cöùu lyù thuyeát veà kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm. Lyù thuyeát naøy ñöôïc ñeà ra döïa vaøo söï keát hôïp nhöõng kieán thöùc veà toaùn thoáng keâ nhaèm ñaùp öùng nhu caàu veà kieåm soaùt vaø noù ñaõ cung caáp nhöõng neàn taûng cho vieäc choïn maãu thoáng keâ vaø kieåm tra chaát löôïng. Naêm 1938 ngöôøi ta baét ñaàu öùng duïng Computer vaøo quaûn trò saûn xuaát vaø ñieàu haønh. Naêm 1957 baét ñaàu öùng duïng sô ñoà PERT( Program Evaluation and Review Technique) vaø sau ñoù CPM (Critical Path Method) vaøo saûn xuaát vaø ñaõ mang laïi hieäu quaû cao veà taøi chính vaø thôøi gian saûn xuaát. Naêm 1970 ngöôøi ta baét ñaàu nghieân cöùu nhu caàu vaät tö baèng maùy tính MRP (Material Requirement Planning) Naêm 1975 heä thoáng nghieân cöùu thieát keá baèng Computer ñaõ hình thaønh (CAD) Naêm 1980 baét ñaàu öùng duïng heä thoáng saûn xuaát töï ñoäng (MAP – Implemented Manufacturing Automation Protocol). Naêm 1985 heä thoáng saûn xuaát lieân hôïp baèng Computer (CIM: Computer Intergrated Manufacturing) ñöôïc thöïc hieän. Hieän nay ôû caùc nöôùc tieân tieán vieäc ñieàu haønh saûn xuaát ñeàu söû duïng baèng heä thoáng maùy tính . Söï phaùt trieån trong töông lai döïa treân cô sôû: + Khoa hoïc quaûn trò. + Khoa hoïc töï nhieân. + Khoa hoïc thoâng tin. 20
  21. Coù theå bieåu dieãn nhöõng söï kieän noåi baät ñaùnh daáu söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc quaûn trò saûn xuaát theo sô ñoà hình 2.1 cuûa GS. Ñoàng Thò Thanh Phöông. Phaân coâng lao ñoäng Tieâu chuaån hoaù Khoa hoïc veà quaûn trò Ñoäng cô lao ñoäng Sô ñoà Gantt Söï phaùt trieån Daây chuyeàn trong töông lai döïa treân Kieåm soaùt chaát löôïng cô sôû: +. Khoa hoïc AÙp duïng Computer quaûn trò. +. Khoa Sô ñoà Pert hoïc töï nhieân. +. Khoa CPM hoïc thoâng tin. MRP CAD MAP CIM 1776 1800 1886 1890 1913 1924 1938 1957 1965 1970 1975 1980 1985 1990 Hình 2.1. Caùc söï kieän noåi baät trong quaù trình phaùt trieån Khoa hoïc Quaûn trò saûn xuaát. (Theo GS. Ñoàng Thò Thanh Phöông) 2.2. Khaùi nieäm veà saûn xuaát, quaûn trò saûn xuaát 21
  22. Khaùi nieäm veà saûn xuaát Hieän nay theo quan nieäm phoå bieán treân theá giôùi thì saûn xuaát (Production) ñöôïc hieåu laø moät quaù trình(Process) taïo ra saûn phaåm (Goods) hoaëc dòch vuï (Services). Veà thöïc chaát saûn xuaát chính laø quaù trình chuyeån hoaù caùc ñaàu vaøo, bieán chuùng thaønh ñaàu ra (Transforms Imputs to Outputs) döôùi daïng saûn phaåm hoaëc dòch vuï. Coù theå hình dung quaù trình naøy nhö trong hình 2.2: ÑAÀU VAØO QUAÙ TRÌNH ÑAÀU RA Ñaát ñai Doanh nghieäp Saûn phaåm Lao ñoäng Chuyeån hoaù ñaàu hoaëc dòch Voán vaøo thaønh ñaàu ra vuï Thieát bò thoâng qua saûn Nhaø, xöôûng xuaát, hoaït ñoäng Taøi chính taøi chính vaø Nguyeân, vaät lieäu Marketing Naêng löôïng Phöông tieän Khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn trò Khaùch haøng Cung caáp trôû laïi Hình 2.2. Quaù trình saûn xuaát Trong hình veõ treân, ngöôøi ta thaáy “Khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn trò doanh nghieäp” giöõ vai troø raát quan troïng, noù phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ngöôøi thöïc hieän vaø thöôøng xuyeân phaûi ñöôïc hoaøn thieän, naâng cao. Coù 2 loaïi hình doanh nghieäp laø: + Doanh nghieäp taïo ra saûn phaåm vaät chaát. + Doanh nghieäp taïo ra caùc dòch vuï. Caùc nhaø maùy, coâng ty ñoùng môùi vaø söûa chöõa taøu thuyû cuûa ngaønh ta thuoäc loaïi hình doanh nghieäp 1. Caùc hoaït ñoäng quaûn trò quaù trình taïo ra caùc saûn phaåm vaät chaát ñöôïc goïi laø quaûn trò saûn xuaát. Caùc hoaït ñoäng quaûn trò quaù trình taïo ra caùc dòch vuï goïi laø quaûn trò ñieàu haønh hoaëc quaûn trò taùc nghieäp (Operation) 22
  23. Thuaät ngöõ chung cho hai loaïi treân laø quaûn trò saûn xuaát vaø taùc nghieäp (Production and Operation Management – POM) Khaùi nieäm veà quaûn trò saûn xuaát Quaûn trò saûn xuaát bao goàm taát caû hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc quaûn trò caùc yeáu toá ñaàu vaøo, toå chöùc, phoái hôïp caùc yeáu toá ñoù nhaèm chuyeån hoaù thaønh caùc keát quaû ôû ñaàu ra laø saûn phaåm vaät chaát vôùi hieäu quaû cao nhaát, ñaït ñöôïc lôïi ích, lôïi nhuaän lôùn nhaát cho doanh nghieäp. Ñeå taïo ra saûn phaåm caùc doanh nghieäp phaûi thöïc hieän 3 chöùc naêng cô baûn sau ñaây: + Marketing + Tieán haønh saûn xuaát + Hoaït ñoäng taøi chính keá toaùn. Theo kinh nghieäm cuûa caùc doanh nghieäp Myõ thì chi phí cho khaâu saûn xuaát bao giôø cuõng chieám tyû troïng lôùn. Maët khaùc caùc giaûi phaùp taïo khaû naêng sinh lôïi trong lónh vöïc quaûn trò saûn xuaát lôùn hôn raát nhieàu so vôùi caùc bieän phaùp giaûm phí toån trong taøi chính vaø taêng doanh soá trong hoaït ñoäng tieáp thò. Nhö vaäy chuùng ta caàn nghieân cöùu caùc cô sôû khoa hoïc, caùc moâ hình vaø thuaät toaùn nhaèm giaûi quyeát caùc nhieäm vuï cuûa Quaûn trò saûn xuaát. Xem xeùt doanh nghieäp theo quan ñieåm heä thoáng Baát cöù doanh nghieäp naøo cuõng coù tính ñoäc laäp töông ñoái, laäp thaønh moät heä thoáng (System) coù caùc moái quan heä beân trong vaø beân ngoaøi cuõng nhö caùc heä thoáng thoâng thöôøng khaùc. Thöïc chaát doanh nghieäp laø moät heä thoáng chuyeån hoaù caùc ñaàu vaøo thaønh ñaàu ra döôùi daïng saûn phaåm hoaëc dòch vuï. Nhö ñaõ noùi ôû treân doanh nghieäp coù ba chöùc naêng chính: Marketing, saûn xuaát vaø taøi chính, keá toaùn neân ñöôïc toå chöùc thaønh 3 boä phaän, laäp thaønh 3 heä thoáng boä phaän coù taùc ñoäng töông hoå, taïo thaønh caùc moái quan heä chuû yeáu beân trong cuûa doang nghieäp. Caùc nhaân toá beân ngoaøi coù taùc ñoäng ñeán doanh nghieäpbao goàm chuû yeáu heä thoáng kinh teá quoác gia, heä thoáng maäu dòch quoác teá, heä thoáng chính trò quoác gia vaø quoác teá. Nhöõng nhaø quaûn trò naøo thoâng hieåu ñöôïc söï vaän haønh cuûa nhöõng heä thoáng beân trong vaø beân ngoaøi seõ coù cô hoäi trôû thaønh caùc nhaø quaûn trò gioûi, coù khaû naêng phoái hôïp nhöõng moái lieân heä giöõa con ngöôøi vôùi caùc nguoàn tieàm naêng vaät chaát, taøi chính, thoâng tin, ñeå laøm cho heä thoáng doanh nghieäp ñaït hieäu quaû cao. Vôùi quan ñieåm nhìn nhaän doanh nghieäp nhö laø moät heä thoáng seõ giuùp chuùng ta coù ñöôïc taàm nhìn bao quaùt, toaøn dieän veà doanh nghieäp trong moái quan heä vôùi moâi tröôøng hoaït ñoäng. Ñieàu ñoù giuùp chuùng ta xaây döïng ñöôïc nhöõng nhieäm vuï quaûn trò coù hieäu quaû, coù tính khaû thi ñeå thöïc hieän toát muïc tieâu chieán löôïc chung cuûa doanh nghieäp. 23
  24. Ngoaøi ba heä thoáng boä phaän chính coøn coù caùc heä thoáng phuï khaùc nhö: Heä thoáng toàn kho, heä thoáng vaïch vaø ñieàu haønh lòch trình saûn xuaát, heä thoáng duy tu, baûo quaûn naêng löïc doanh nghieäp. Nhö vaäy trong noäi boä doanh nghieäp coù raát nhieàu moái quan heä chaèng chòt caàn phaûi ñieàu hoaø sao cho toái öu. Muïc tieâu cuûa quaûn trò saûn xuaát Quaûn trò saûn xuaát caàn ñaït ñöôïc boán muïc tieâu cô baûn sau ñaây: - Chaát löôïng. - Hieäu naêng. - Dòch vuï khaùch haøng. - Linh hoaït vaø thích öùng nhanh. Muïc tieâu chaát löôïng Trong quaûn trò saûn xuaát, muïc tieâu chaát löôïng laø muïc tieâu soá moät vì chaát löôïng laø söï soáng coøn, toàn taïi cuûa doanh nghieäp. Neáu nhö tröôùc nay ngöôøi ta xöû duïng chuû yeáu heä thoáng KCS (Kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm) ñeå kieåm soaùt chaát löôïng saûn phaåm thì ngaøy nay, caùc kieåu kieåm soaùt chaát löôïng toaøn boä TQM (Total quality management) ñöôïc aùp duïng roäng raõi, maø ñieån hình nhaát laø heä thoáng ñaûm baûo chaát löôïng ISO 9000 (seõ trình baøy ôû chöông XII cuûa giaùo trình naøy). Muïc tieâu hieäu naêng Thöïc chaát cuûa muïc tieâu naøy chính laø laøm theá naøo ñeå xöû duïng vaø khai thaùc toát nhaát caùc yeáu toá saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, cuï theå laø: - Kieåm soaùt vaø giaûm thieåu chi phí nguyeân lieäu. - Söû duïng nhieân lieäu hôïp lyù, kieåm soaùt chi phí lao ñoäng. - Kieåm soaùt chaët cheõ söû duïng cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät cuûa doanh nghieäp (Nhaø xöôûng, thieát bò, phöông tieän vaän taûi, ). Muïc tieâu dòch vuï khaùch haøng Muïc tieâu naøy nhaèm thöïc hieän hai yeâu caàu: - Saûn xuaát ñuû soá löôïng, ñuùng maãu maõ, chuûng loaïi ñeå thoaõ maõn nhu caàu cuûa khaùch haøng. - Ñaûm baûo saûn xuaát ñuùng thôøi haïn giao haøng theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng. Muïc tieâu linh hoaït vaø thích öùng nhanh Ngaøy nay moâi tröôøng kinh doanh vaø nhu caàu thò tröôøng thay ñoåi raát nhanh, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä. Khoa hoïc vaø coâng ngheä thay ñoåi coù theå laøm phöông phaùp saûn xuaát thay ñoåi haún vaø keát quaû laø khoái löôïng saûn phaåm cao hôn, chí phí giaûm hôn, chaát löôïng toát hôn. Nhöõng söï bieán ñoäng veà giaù caû caùc vaät tö chieán löôïc (Nhö xaêng, daàu, ) cuõng nhö caùc bieán ñoäng xaõ hoäi – chính trò, , laøm cho theá giôùi luoân khoâng oån ñònh. 24
  25. Trong boái caûnh ñoù, ñeå toàn taïi vaø naâng cao caïnh tranh buoäc caùc doanh nghieäp saûn xuaát phaûi tính toaùn toå chöùc saûn xuaát sao cho raát linh hoaït vaø coù khaû naêng thích öùng nhanh vôùi söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh. Chöùc naêng cuûa quaûn trò saûn xuaát Chöùc naêng cuûa quaûn trò saûn xuaát bao goàm chöùc naêng daøi haïn vaø ngaén haïn: a. Chöùc naêng daøi haïn - Döï baùo, löïa choïn vaø thieát keá heä thoáng saûn phaåm. - Ñònh vò trí cuûa heä thoáng saûn xuaát vaø xaây döïng nhaø maùy. - Löïa choïn tieán trình vaø thieát bò saûn xuaát. - Thieát keá maët baèng. - Thieát keá quaù trình saûn xuaát. - Thieát keá coâng vieäc. b. Chöùc naêng ngaén haïn (Lieân quan ñeán vieäc vaän haønh vaø kieåm soaùt heä thoáng saûn xuaát) - Döï baùo saûn xuaát vaø laäp keá hoaïch saûn xuaát. - Kieåm soaùt doøng nguyeân vaät lieäu. - Kieåm soaùt toàn kho. - Duy trì heä troáng saûn xuaát. - Kieåm soaùt chaát löôïng. - Kieåm soaùt lao ñoäng vaø nhaân löïc trong heä thoáng saûn xuaát. Quaûn trò saûn xuaát vaø caùc lónh vöïc quaûn trò khaùc trong doanh nghieäp Quaûn trò saûn xuaát gaén lieàn vôùi caùc lónh vöïc (Boä phaän) quan troïng khaùc trong doanh nghieäp nhö: Marketing, taøi chính, nhaân söï, khoa hoïc coâng ngheä. Quaûn trò saûn xuaát vaø Marketing Quaûn trò saûn xuaát coù quan heä chaëc cheõ vôùi hoaït ñoäng Marketing, moái quan heä naøy theå hieän trong vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï sau: a. Thoaû maõn nhu caàu daøi haïn Ñeå laäp ñöôïc keá hoaïch saûn xuaát, nhaø quaûn trò saûn xuaát phaûi döï baùo vaø nhaän bieát ñöôïc nhu caàu trong töông lai. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, nhaø quaûn trò caàn söï trôï giuùp vaø hôïp taùc cuûa boä phaän Marketing. b. Thoaû maõn nhu caàu daøi haïn Caùc ñôn ñaët haøng cung caáp cho ta thoâng tin veà nhu caàu hieän taïi. Thoâng tin giöõa phoøng Marketing vaø boä phaän ñieàu ñoä saûn xuaát ñöôïc ñaùp öùng toát seõ traùnh ñöôïc tình traïng bò ñoäng hay ñoät xuaát. c. Chaát löôïng Muïc tieâu chaát löôïng cuûa quaûn trò laø nhaèm thoaû maõn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Ñeå hieåu roõ nhu caàu cuûa khaùch haøng veà chaát löôïng caàn coù söï giuùp ñôõ cuûa boä phaän Marketing. 25
  26. d. Kieåm soaùt toàn kho Kieåm soaùt toàn kho laø moät trong nhöõng nhieäm vuï haøng ñaàu cuûa quaûn trò taùc nghieäp. Toàn kho quaù lôùn seõ gaây laõng phí, keùm hieäu quaû. Toàn kho quaù ít seõ khoâng ñaûm baûo nhieäp ñoä cung öùng haøng. Toàn kho theá naøo laø hôïp lyù ñoøi hoûi nhaø quaûn trò saûn xuaát phaûi hieåu veà Marketing. Quaûn trò saûn xuaát vaø quaûn trò taøi chính keá toaùn Thöïc hieän vieäc quaûn lyù taøi chính,taøi saûn theo ñuùng cheá ñoä qui ñònh, söû duïng ñoàng voán coù hieäu quaûlaø moät coâng taùc coù lieân quan chaëc cheõ tôùi saûn xuaát. Quaûn trò saûn xuaát vaø quaûn trò nhaân söï Boä phaän nhaân söï, lao ñoäng seõ cuung caáp cho heä thoáng saûn xuaát nguoàn nhaân löïc, hoï seõ giaûi quyeát caùc vaán ñeà: tuyeån duïng, ñaøo taïo, giaûi quyeát cheá ñoä, sa thaûi, Nhaø quaûn trò phaûi naém chaéc vaø löu taâm nhieàu ñeán coâng taùc naøy. Quaûn trò saûn xuaát vaø nghieân cöùu khoa hoïc coâng ngheä Nghieân cöùu khoa hoïc coâng ngheä vaø ñieàu haønh saûn xuaát luoân luoân gaén lieàn vôùi nhau nhö hình vôùi boùng. - Nghieân cöùu khoa hoïc giuùp thieát keá saûn phaåm môùi coù chaát löôïng toát hôn. - Nghieân cöùu khoa hoïc giuùp qui trình hoaù vaø coâng ngheä hoaù heä thoáng saûn xuaát. - Nghieân cöùu khoa hoïc giuùp naâng cao heä thoáng kieåm soaùt chaát löôïng. Vaán ñeà naêng suaát trong quaûn trò Naêng suaát (Productivity) phaûn aûnh söï gia taêng (saûn phaåm hoaëc giaù trò) cuûa quaù trình saûn phaåm. Naêng suaát ñöôïc tính baèng caùch so saùnh giöõa keát quaû ñaït ñöôïc vôùi nguoàn löïc ñaõ boû ra. Soá saûn phaåm (giaù trò) ñaõ laøm ra Naêng suaát = Löôïng ñaàu vaøo ñaõ söû duïng Naêng suaát coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi töøng doang nghieäp cuõng nhö ñoái vôùi quoác gia. Nhieäm vuï cuûa caùc nhaø quaûn trò laø phaûi laøm sao cho naêng suaát ñôn vò mình khoâng ngöøng taêng leân. Khoa hoïc quaûn trò saûn xuaát giuùp hoï tìm ñöôïc giaûi phaùp thích hôïp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán naêng suaát: Theo caùc nhaø quaûn trò Myõ, trong voøng 100 naêm(1889- 1989) naêng suaát cuûa Myõ taêng bình quaân 2,5% naêm, trong ñoù: Nhaân toá lao ñoäng ñoùng goùp 0,5% Nhaân toá taøi chính ñoùng goùp 0,4% 26
  27. Nhaân toá khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn trò ñoùng goùp 1,6% Nhö vaäy 3 yeáu toá chuû yeáu taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán naêng suaát laø: Lao ñoäng, taøi chính, khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn trò. Trong ñoù yeáu toá thöù 3 giöõ vai troø raát quan troïng ñeå naâng cao naêng suaát. Hoaït ñoäng quaûn trò chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän troïn veïn, mang laïi hieäu quaû toát thoâng qua nhöõng neàn taûng GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO khoâng nhöõng ñoái vôùi nhöõng nhaø quaûn trò maø coøn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng, naâng cao haøm löôïng khoa hoïc trong hoaït ñoäng cuûa hoï. Kinh nghieäm cuûa Nhaät baûn cho thaáy: Nhöõng Quoác gia naøo caøng chuù troïng naâng cao daân trí, chuù troïng ñaàu tö phaùt trieån con ngöôøi thì hoï caøng thaønh coâng trong vieäc naâng cao naêng suaát.Moät nhaø quaûn trò coù naêng löïc phaûiluoân baûo ñaûm moïi nguoàn löïc veà kieán thöùc vaø kyõ thuaät trong ñôn vò ñöôïc huy ñoäng vaø khai thaùc trieät ñeå. 2.3. Löïa choïn chieán löôïc trong quaûn trò saûn xuaát Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caïnh tranh, hoaït ñoäng saûn xuaát ( vaø dòch vuï) luoân xaåy ra caùc tình huoáng quaûn trò khaùc nhau. Tröôùc moät tình huoáng coù theå coù nhieàu caùch giaûi quyeát, nhieàu khaû naêng löïa choïn( Alternative) nhieàu phöông aùn haønh ñoäng. Moãi caùch giaûi quyeát, khaû naêng löïa choïn hoaëc phöông aùn haønh ñoäng ñoù goïi laø chieán löôïc Strategie). Nhieäm vuï cuûa nhaø quaûn trò laø phaûi löïa choïn ñöôïc chieán löôïc toát nhaát trong taäp hôïp caùc chieán löôïc khaû naêng ñeå ra quyeát ñònh thöïc hieän. Moät quyeát ñònh ñuùng ñaén seõ daãn ñeán thaønh coâng vaø ngöôïc laïi. Trong moät doanh nghieäp coù: - Chieán löôïc chung cho toaøn doanh nghieäp nhaèm giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï lôùn, chung cho caû doanh nghieäp, nhö muïc tieâu, nhieäm vuï cuûa doanh nghieäp, caùc phöông aùn, caùc giaûi phaùp lôùn trong saûn xuaát kinh doanh. - Caùc chieán löôïc rieâng cuûa caùc boä phaän chöùc naêng nhö: Marketing, nhöõng chieán löôïc rieâng naøy laø nhöõng giaûi phaùp, caùc phöông aùn haønh ñoäng rieâng cuûa caùc boä phaän, ñöôïc löïa choïn treân cô sôû ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa chieán löôïc chung goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi caùc quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra töø chieán löôïc chung ñaõ ñöôïc löïa choïn tröôùc ñoù. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán vieäc löïa choïn chieán löôïc vaø ra quyeát ñònh Coù hai loaïi nhaân toá chuû yeáu sau ñaây: - Caùc nhaân toá veà chaát. - Caùc nhaân toá veà löôïng. Caùc nhaân toá veà chaát bao giôø cuõng ñoùng vai troø quan troïng haøng ñaàu, noù theå hieän tröôùc heát ôû muïc tieâu, nhieäm vuï cuûa doanh nghieäp. Muïc tieâu naøy coù theå thay ñoåi theo töøng thôøi gian. Chaúng haïn: moät doanh nghieäp môùi thaønh laäp hoaëc moät saûn phaåm môùi saûn xuaát laàn ñaàu thì muïc tieâu chính truôùc maét laø chieám lónh thò tröôøng, nhöng khi doanh nghieäp ñaõ hoaït ñoäng oån ñònh thì muïc tieâu chính phaûi ñaït lôïi nhuaän lôùn nhaát. 27
  28. Muïc tieâu cuûa moät doanh nghieäp cuõng coù theå ñöôïc bieåu hieän ôû möùc ñoä phaán ñaáu qua töøng thôøi kyø, ñaït ñöôïc coâng suaát, saûn löôïng tôùi ñaâu, trình ñoä hieän ñaïi nhö theá naøo, ñöùng ôû haøng ñaàu hay haøng giöõa treân thò tröôøng. Khi muïc tieâu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh hoaëc ñaõ oån ñònh thì caùc nhaân toá veà löôïng giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn chieán löôïc vaø ra quyeát ñònh thöïc hieän. Ñoù laø nhöõng chæ tieâu veà hieäu quaû duøng trong so saùnh caùc phöông aùn chieán löôïc, löïa choïn chieán löôïc toái öu laø chieán löôïc coù caùc chæ tieâu hieäu quaû toát nhaát. Noùi toùm laïi muïc tieâu phaûi ñöôïc xaùc ñònh tröôùc laøm cô sôû cho vieäc löïa choïn caùc chieán löôïc thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñoù. Nhöõng gì maø moät toå chöùc caàn thöïc hieän ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu chính laø noäi dung chieán löôïc , ñöôïc theå hieän döôùi daïng moät quyeát ñònh. Kyõ thuaät phaân tích TOWS Vieäc xaùc ñònh muïc tieâu cuûa doanh nghieäp phuï thuoäc tröôùc heát vaøo muïc ñích, nhieäm vuï, ñoäng cô toàn taïi cuûa doanh nghieäp, nhöõng giaù trò gì maø doanh nghieäp caàn taïo ra cho xaõ hoäi. Ñeå xaùc ñònh muïc tieâu , nhieäm vuï vaø hoaïch ñònh chieán löôïc, ngaøy nay ngöôøi ta thöôøng söû duïng kyõ thuaät phaân tích TOWS, töùc laø kyõ thuaät phaân tích: - Moái ñe doaï (Threats – T) - Cô hoäi (Oppotunities – O) - Theá yeáu (Weaknesses – W) - Theá maïnh (Strengths – S) Moät ma traän chieán löôïc hai chieàu trong ñoù moät chieàu theå hieän söï ñe doaï vaø cô hoäi cuûa moâi tröôøng, moät chieàu theå hieän theá maïnh vaø theá yeáu cuûa doanh nghieäp seõ cho pheùp chuùng ta xaùc ñònh ñöôïc vò theá cuûa doanh nghieäp trong quaù trình hình thaønh chieán löôïc. Sô ñoà theå hieän ma traän ñoù nhö sau: (Baûng 2.1) Baûng 2.1 Cô hoäi/ñe doïa cuûa moâi tröôøng Theá maïnh / yeáu Cô hoäi Ñe doaï cuûa doanh (A) Phoái hôïp giöõa cô hoäi (C) Traùnh söï ñe doaï Theá maïnh nghieäp vaø theá maïnh (B) Traùnh ñieåm yeáu (D) Tình huoáng nguy hieåm Theá yeáu Ñaây laø ma traän chieán löôïc veà moâi tröôøng – tình hình noäi taïi cuûa doanh nghieäp. Tröôùc heát caàn xaùc ñònh vò trí cuûa doanh nghieäp mình naèm trong oâ naøo cuûa ma traän TOWS, ñeå taïo ñöôïc lôïi theá caïnh tranh, doanh nghieäp caàn am hieåu nhöõng ñe doaï vaø cô hoäi cuûa moâi tröôøng bao boïc xung quanh mình. Nhöõng nhaân toá chuû yeáu cuûa ñe doaï vaø cô hoäi goàm: - Ñieàu kieän veà vaên hoaù. - Ñieàu kieän veà neàn daân chuû. 28
  29. - Khía caïnh chính trò, phaùp lyù cuûa quoác gia. - Khía caïnh kyõ thuaät. - Ñieàu kieän xaõ hoäi. Nhöõng theá maïnh vaø theá yeáu cuûa doanh nghieäp theå hieän qua nhöõng ñieàu kieän vaø nhaân toá sau: - Ñieàu kieän veà nguoàn cung caáp tö baûn. - Ñieàu kieän veà cung caáp nguyeân vaät lieäu, baùn thaønh phaåm. - Heä thoáng khaùch haøng. - Ñieàu kieän veà nguoàn löïc lao ñoäng. - Ñieàu kieän veà ñoái thuû caïnh tranh. - Nhöõng ñieàu kieän khaùc Vieäc phaân tích moâi tröôøng giuùp ta nhaän thöùc ñöôïc nhöõng cöôõng cheá cuûa moâi tröôøng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Moät söï nhaän thöùc khoâng troïn veïn moâi tröôøng coù theå seõ daãn ñeán söï thaát baïi cuûa chieán löôïc ñeà ra. Trình töï choïn chieán löôïc Chuùng ta phaûi ñaùnh giaù theá maïnh, theá yeáu cuûa doanh nghieäp mình, xem xeùt kyõ nhöõng ñe doaï, thaùch thöùc vaø cô hoäi cuûa moâi tröôøng xung quanh. Sau ñoù phaûi xaùc ñònh vò trí cuûa mình trong ma traän TOWS. Treân cô sôû ñoù hoaïch ñònh chieán löôïc vaø chieán thuaät nhaèm taïo ra ñöôïc lôïi theá caïnh tranh. Caàn xaùc ñònh caùc giaûi phaùp khai thaùc toái ña theá maïnh cuõng nhö cô hoäi phaùt trieån cuûa doanh nghieäp, haïn cheá caùc moái ñe doaï, khaéc phuïc caùc ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp. Nhöõng vieäc naøy caàn ñöôïc thöïc hieän theo trình töï sau ñaây, töùc laø trình töï xaùc ñònh chieán löôïc. (hình 2.3) Phaân tích tình huoáng caïnh tranh Phaân tích tình traïng noäi taïi cuûa trong moâitröôøng kinh teá xaõ hoäi doanh nghieäp Xaùc ñònh muïc tieâu nhieäm vuï Lieät keâ caùc phöông aùn chieán löôïc khaû thi Tính toaùn so saùnh löïa choïn caùc chieán löôïc Ban haønh quyeát ñònh vaø caùc giaûi phaùp thöïc hieän chieán Hình 2.3. Sô ñoà caùc böôùc löïa choïn chieán löôïc 29
  30. Noäi dung caùc böôùc treân nhö sau 1. Phaân tích tình huoáng caïnh tranh (moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäi) - Tìm hieàu thöïc traïng cuûa moâi tröôøng vaø döï baùo xu höôùng thay ñoåi. - Tìm hieåu nhu caàu cuûa xaõ hoäi. - Nhaän daïng caùc ñaëc ñieåm kinh teá cuûa ngaønh mình vaø moâi tröôøng. - Nhaän daïng nhöõng yeáu toá quan troïng cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh ngheà maø doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng. - Nhaän daïng vò trí caïnh tranh töông ñoái giöõa caùc ngaønh trong neàn kinh teá ñeå tìm kieám vaø ñaùnh giaù cô hoäi phaùt trieån doanh nghieäp. -Ñaùnh giaù nhöõng thaùch thöùc, ñe doaïcoù theå xuaát hieän töø phía caùc ñoái thuû caïnh tranh. 2. Phaân tích tình traïng noäi taïi cuûa doang nghieäp - Ñaùnh giaù keát quaû thöïc teá cuûa doanh nghieäp. - Thöïc hieän vieäc phaân tích TOWS. - Ñaùnh giaù söùc maïnh caïnh tranh töông ñoái cuûa doanh nghieäp. - Nhaän daïng caùc vaán ñeà quan troïng cuûa doanh nghieäp caàn ñöôïc giaûi quyeát. - Nhaän daïng caùc maët yeáu vaø caùc bieän phaùp khaéc phuïc. 3. Xaùc ñònh muïc tieâu, nhieäm vuï chieán löôïc. Ñeà xuaát caùc muïc tieâu, nhieäm vuï chieán löôïc coù tính khaû thi cao. Xaùc ñònh muïc tieâu, nhieäm vuï cô baûn, xaùc ñònh thöù töï öu tieân caùc nhieäm vuï. 4. Ñeà xuaát caùc phöông aùn chieán löôïc khaû naêng coù theå coù. Caàn ñeà xuaát vaø lieät keâ ñaày ñuû caùc phöông aùn khaû naêng. Nhöõng phöông aùn naøy phaûi ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu sau:Taïo söï hoäi nhaäp giöõa theá maïnh vaø cô hoäi phaùt trieån cuûa moâi tröôøng, khaéc phuïc caùc ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp, löôøng tröôùc ñöôïc caùc phaûn öùng, thay ñoåi cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh, taïo ñöôïc lôïi theá cho mình ñoàng thôøi phaûi phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän cuûa moâi tröôøng vaø phaûi coù tính khaû thi. 5.Tính toaùn, so saùnh, löïa choïn chieán löôïc. - Xaùc ñònh caùc chæ tieâu hieäu quaû ñeå ñaùnh giaù caùc chieán löôïc khaû naêng. - Tính toaùn caùc chæ tieâu naøy cho töøng phöông aùn. - Löïa choïn phöông aùn chieán löôïc coù chæ tieâu hieäu quaû toát nhaát. Trong tröôøng hôïp khoù khaên, khoâng ñònh höôùng ñöôïc caùc chæ tieâu hieäu quaû moät caùch cuï theå thì caàn traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi sau ñaây: - Nhöõng chieán löôïc naøo taïo ñöôïc lôïi theá caïnh tranh, giaønh ñöôïc thò phaàn cho doanh nghieäp? - Nhöõng chieán löôïc naøo laøm cho doanh nghieäp chieám lónh ñöôïc vò tría haøng ñaàu treân thò tröôøng? 30
  31. - Nhöõng chieán löôïc naøo thieát yeáu tröôùc maét ñoái vôùi doanh nghieäp? - Nhöõng chieán löôïc naøo coù tính khaû thi cao? 6. Ra quyeát ñònh thöïc hieän Sau khi löïa choïn ñöôïc chieán löôïc caàn ra quyeát ñònh chính thöùc ñeå thoáng nhaát thöïc hieän vaø laøm cô sôû ñeå caùc boä phaän chöùc naêng xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa mình. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp thöïc hieän quyeát ñònh. Toå chöùc thöïc hieän, theo doõi, kieåm tra, ñaùnh giaù vaø ñieàu chænh khi caàn thieát trong suoát quaù trình thöïc hieän. Moät chieán löôïc quaûn trò saûn xuaát thaønh coâng chæ khi naøo noù ñaùp öùng ñöôïc caùc tieâu chuaån sau ñaây: - Phuø hôïp vôùi nhu caàu moâi tröôøng. - Ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu caïnh tranh. - Phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. - Phuø hôïp vôùi chu kyø ñôøi soáng cuûa saûn phaåm. 2.4. Nhöõng quyeát ñònh quan troïng nhaát trong noäi dung quaûn trò saûn suaát Thöïc chaát cuûa vieäc Quaûn trò saûn xuaát laø quaù trình löïa choïn caùc chieán löôïc, ra caùc quyeát ñònh quaûn tròvaø toå chöùc ñieàu haønh thöïc hieän caùc quyeát ñònh ñoù. Nhöõng quyeát ñònh quan troïng goàm coù: 1. Quyeát ñònh veà döï baùo. Ñaây laø quyeát ñònh ñaàu tieân trong qui trình quaûn trò saûn xuaát, goàm coù caùc caâu hoûi phaûi giaûi quyeát: Caùc tieâu chuaån ta hoaïch ñònh laø gì? Bao nhieâu ñôn vò saûn phaåm coù theå tieâu thuï ñöôïc? Nhu caàu saûn phaåm cuûa ta phuï thuoäc vaøo nhöõng nhaân toá naøo? Vôùi moái töông quan ra sao? 2. Quyeát ñònh veà saûn phaåm vaø coâng ngheä. Sau quyeát ñònh veà döï baùo laø quyeát ñònh veà saûn phaåm vaø coâng ngheä. Phaûi giaûi quyeát löïa choïn saûn phaåm naøo ñöa ra thò tröôøng. Trong quaù trình saûn xuaát chuùng ta phaûi ñoåi môùi saûn phaåm nhö theá naøo? Thöøa keá saûn phaåm ñaõ thöïc hieän ra sao vaø nhöõng qui trình coâng ngheä naøo? Thieát bò gì? Coâng suaát laø bao nhieâu? Ñaàu tö theo phöông thöùc naøo? 3. Quyeát ñònh ñòa ñieåm, vò trí xí nghieäp. Quyeát ñònh naøy coù taàm quan troïng ñaëc bieät, noù seõ quyeát ñònh ngay töø ñaàu nhöõng lôïi theá cho xí nghieäp. 4. Quyeát ñònh boá trí maët baèng. Treân cô sôû vò trí ñaõ ñöôïc löïa choïn, boá trí maët baèng giuùp chuùng ta neân boá trí saép xeáp caùc thieát bò, phöông tieän nhö theá naøo ñeå ñaùp öùng nhu caàu. Boá trí daây chuyeàn saûn xuaát ra sao? Nhaø xöôûng, kho taøng, vaên phoøng .boá trí theá naøo cho hieäu quaû. 31
  32. 5. Quyeát ñònh xöû duïng caùc nguoàn löïc. Quyeát ñònh xöû duïng caùc nguoàn löïc laø quyeát ñònh keát hôïp vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp vaøo quaù trình saûn xuaát . Baèng caùc moâ hình tính toaùn, baèng kyõ thuaät phaân tích chuùng ta löïa choïn vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc (maùy moùc, thieát bò, nguyeân vaät lieäu, löôïng toàn kho, ) nhö theá naøo ñeå ñaït chi phí saûn xuaát thaáp nhaát, saûn xuaát oån ñònh nhaát. 6. Quyeát ñònh veà nhu caàu vaät tö. Quyeát ñònh veà nhu caàu vaät tö laø quyeát ñònh chieán löôïc veà cung öùng vaät tö, phuï tuøng, baùn thaønh phaåm. 7. Quyeát ñònh veà toàn kho. Giaù trò haøng toàn kho nhieàu tröôøng hôïp chieám moät tyû troïng raát cao trong toång giaù trò taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Coù nhieàu moâ hình toàn kho caàn nghieân cöùu öùng duïng trong caùc tình huoáng khaùc nhau nhaèm ñaûm baûo saûn xuaát lieân tuïc maø khoâng bò öù ñoïng. 8. Quyeát ñònh veà ñieàu ñoä saûn xuaát – taùc nghieäp. Nghieân cöùu veà caùc phöông phaùp phaân coâng ñieàu ñoä saûn xuaát, chæ huy saûn xuaát. Vieäc öùng duïng sô ñoà PERT ñeå laäp lòch trình vaø ñieàu khieån chæ huy theo lòch trình seõ mang laïi nhieàu lôïi ích veà thôøi gian, taøi chính cuõng nhö caùc nguoàn löïc khaùc trong saûn xuaát. 9. Quyeát ñònh veà nhaân löïc, toå chöùc lao ñoäng. Quyeát ñònh naøy giuùp chuùng ta xaùc ñònh löôïng, loaïi lao ñoäng laø bao nhieâu? Chieán löôïc söû duïng, ñaøo taïo nhaân löïc nhö theá naøo. Ñeå coù theå giaûi quyeát toát caùc noäi dung quaûn trò saûn xuaát ngöôøi quaûn trò caàn coù moät soá kieán thöùc nhaát ñònh veà caùc moân hoïc cô sôû sau ñaây: Xaùc suaát, thoáng keâ, quy hoaïch tuyeán tính vaø nhaát laø moân phaân tích ñònh löôïng trong quaûn trò. Toùm löôïc Saûn xuaát laø quaù trình taïo ra saûn phaåm. Veà thöïc chaát saûn xuaát laø quaù trình chuyeån hoaù caùc ñaàu vaøo, bieán chuùng thaønh ñaàu ra döôùi daïng saûn phaåm ñeå cung caáp cho thò tröôøng. Khi saûn xuaát ôû qui moâ nhoû, vaán ñeà quaûn trò khoâng ñaët thaønh vaán ñeà lôùn. Tuy nhieân khi qui moâ saûn xuaát taêng leân, vieäc quaûn trò saûn xuaát trôû neân phöùc taïp hôn vaø cuõng töø ñoù ñoøi hoûi phaûi coù caùc phöông phaùp, caùc kyõ thuaät quaûn lyù khoa hoïc môùi ñaûm baûo ñöôïc naêng suaát, chaát löôïng, hieäu quaû cuûa saûn xuaát, ñoù laø cô sôû ñeå ra ñôøi moân khoa hoïc veà quaûn trò saûn xuaát. Thöïc chaát cuûa quaûn trò saûn xuaát laø toaøn boä caùc coâng vieäc lieân quan ñeán thieát keá heä thoáng saûn xuaát, laäp caùc keá hoaïch saûn xuaát (daøi haïn, ngaén haïn), laõnh ñaïo vaø toå chöùc trieån khai cuõng nhö kieåm tra thöïc hieän caùc keá hoaïch ñoù nhaèm ñaït caùc muïc tieâu ñeà ra. 32
  33. Coù nhieàu quyeát ñònh lieân quan ñeán quaûn trò saûn xuaát nhö quyeát ñònh veà döï baùo, quyeát ñònh veà saûn phaåm, quyeát ñònh veà vò trí maët baèng, quyeát ñònh veà nguoàn löïc, quyeát ñònh veà toàn kho, taùc nghieäp saûn xuaát, Quaûn trò saûn xuaát coù lieân quan chaëc cheõ ñeán nhieàu lónh vöïc: marketing, taøi chính, nhaân söï, khoa hoïc coâng ngheä, Quaù trình quaûn trò saûn xuaát phaûi giaûi quyeát toát caùc quan heä naøy, phaûi xem xeùt doanh nghieäp theo quan ñieåm heä thoáng ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp laø: naêng suaát, chaát löôïng vaø hieäu quaû. CAÂU HOÛI 1. Taïi sao noùi khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn trò saûn xuaát giöõ vai troø raát quan troïng ñoái vôùi doanh nghieäp? 2. Caùc böôùc löïa choïn chieán löôïc trong quaûn trò saûn xuaát? 3. Nhöõng quyeát ñònh quan troïng nhaát trong noäi dung quaûn trò saûn xuaát? 33
  34. CHÖÔNG III COÂNG TAÙC DÖÏ BAÙO Trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, caùc nhaø quaûn trò phaûi thöôøng xuyeân ñöa ra caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán nhöõng söï vieäc seõ xaûy ra trong töông lai. Ñeå coù caùc quyeát ñònh coù ñoä tin caäy vaø hieäu quaû cao, caàn phaûi tieán haønh coâng taùc döï baùo. Ñieàu naøy seõ caøng quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá thò tröôøng,thöôøng xuyeân coù caïnh tranh. Döï baùo laø khoa hoïc vaø ngheä thuaät tieân ñoaùn nhöõng söï vieäc seõ xaûy ra trong töông lai. Tính khoa hoïc cuûa döï baùo theå hieän ôû choå khi tieán haønh döï baùo ta caên cöù treân caùc soá lieäu phaûn aùnh tình hình thöïc teá hieän taïi,quaù khöù, caên cöù vaøo xu theá phaùt trieån cuûa tình hình,döïa vaøo caùc moâ hình toaùn hoïc ñeå döï ñoaùn tình hình cô baûn seõ xaûy ra trong töông lai. Nhöng caùc döï ñoaùn naøy coù theå bò sai leäch hoaëc thay ñoåi neáu xuaát hieän caùc tình huoáng kinh teá, tình huoáng quaûn trò khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi moâ hình döï baùo. Vì vaäy caàn phaûi keát hôïp chaët cheõ giöõa caùc keát quaû döï baùo vôùi kinh nghieäm vaø taøi ngheä phaùn ñoaùn cuûa caùc chuyeân gia,caùc nhaø quaûn trò môùi coù theå ñaït ñöôïc caùc döï baùo coù ñoä tin caäy cao. Maët khaùc, caùc kyõ thuaät döï baùo khaùc nhau thöôøng cho ta caùc keát quaû döï baùo khaùc xa nhau. Chöa coù moät kyõ thuaät toång quaùt naøo coù theå duøng cho moïi tröôøng hôïp. Sau ñaây laø mhöõng vaán ñeà chung. 3.1. Caùc loaïi döï baùo 1. Caên cöù vaøo thôøi haïn döï baùo - Döï baùo ngaén haïn, thöôøng laø moät quí. - Döï baùo trung haïn, thöôøng laø 3 naêm. - Döï baùo daøi haïn, thöôøng töø 3 naêm trôû leân. Trong thöïc tieãn caùc ñôn vò thöôøng laøm: keá hoaïch quí, keá hoaïch naêm, keá hoaïch 5 naêm, keá hoaïch - chieán löôïc 10 naêm, 20 naêm, 2 .Caên cöù vaøo noäi dung coâng vieäc caàn döï baùo Coù theå chia ra caùc loaïi sau ñaây: Döï baùo kinh teá: Döï baùo naøy do caùc cô quan nghieân cöùu, cô quan dòch vuï thoâng tin, cô quan tö vaán nhaø nöôùc, ngaønh thöïc hieän.Döï baøo kinh teá nhaèm cung caáp: + Töông lai cuûa caùc hoaït ñoäng kinh doanh. + Ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. + Chuû tröông chính saùch kinh teá cuûa nhaø nöôùc. + Chu kyø kinh doanh trong caùc thôøi kyø töông lai. + Soá lieäu toång quaùt veà kinh teá. + Nguoàn cung öùng veà tieàn teä, tín duïng. 34
  35. + Tyû leä thaát nghieäp. + Toång saûn phaåm quoác gia. + Kinh teá theá giôùi, döï baùo xuaát nhaäp khaåu. Nhöõng chæ tieâu naøy coù giaù trò lôùn trong vieäc hoå trôï,taïo tieàn ñeà trong coâng taùc döï baùo trung haïn, daøi haïn cuûa caùc doanh nghieäp. Döï baùo kyõ thuaät coâng ngheä: Döï baùo naøy ñeà caäp ñeán möùc ñoä phaùt trieãn khoa hoïc coâng ngheä trong töông lai. Loaïi naøy raát quan troïng ñoái vôùi nhöõng ngaønh coù haøm löôïng kyõ thuaät cao. Döï baùo kyõ thuaät thöôøng do caùc chuyeân gia gioûi trong caùc ngaønh, caùc vieän, tröôøng thöïc hieän. Döï baùo nhu caàu: Thöïc chaát laø döï kieán soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï. Loaïi naøy ñöôïc caùc nhaø quaûn trò ñaëc bieät quan taâm. Thoâng qua caùc döï baùo naøy coù quyeát ñònh môû roäng qui moâ saûn xuaát, hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, döï kieán veà taøi chính, tieáp thò, nhaân söï. 3.2. Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán döï baùo nhu caàu Caùc nhaân toá khaùch quan Nhaân toá khaùch quan quan troïng nhaát laø thò tröôøng, bao goàm: + Thò hieáu cuûa ngöôøi söû duïng. + Qui moâ daân cö. + Söï caïnh tranh. + Caùc nhaân toá ngaãu nhieân. Ngoaøi ra coøn xeùt ñeán moâi tröôøng kinh teá, bao goàm: + Luaät phaùp. + Thöïc traïng neàn kinh teá. + Chu kyø kinh doanh. Caùc nhaân toá khaùch quan treân doanh nghieäp khoâng theå chuû ñoäng kieãm soaùt ñöôïc, nhöng nhaát thieát phaûi thaáy, naém vöõng khi tieán haønh döï baùo. Caùc nhaân toá chuû quan Caùc nhaân toá naøy coøn goïi laø caùc nhaân toá beân trong noäi boä doanh nghieäp, bao goàm: + Chaát löôïng thieát keá, ñoà aùn. + Caùch thöùc phuïc cuï khaùch haøng. + Chaát löôïng saûn phaåm. + Giaù baùn. Ñaây laø nhöõng nhaân toá maø doanh nghieäp coù khaû naêng chuû ñoäng kieåm soaùt, ñieàu chænh, chi phoái theo yù mình. 35
  36. Taùc ñoäng cuûa chu kyø soáng cuûa saûn phaåm ñoái vôùi döï baùo Chu kyø soáng cuûa moät saûn phaåm laø moät nhaân toá quan troïng caàn xem xeùt kyõ trong quaù trình döï baùo, nhaát laø döï baùo daøi haïn.Noùi chung, doanh nghieäp khoâng theå baùn saûn phaåm cuûa mình vôùi moät möùc ñoä hoaëc soá löôïng khoâng ñoåi trong moät thôøi gian daøi.Phaàn lôùn caùc saûn phaåm ñöôïc chaáp nhaän treân thò tröôøng coù chu kyø soáng traûi qua 4 giai ñoaïn, bieåu dieãn theo sô ñoà hình 3.1 Moät saûn phaåm sau khi ra ñôøi ñöôïc baùn phoå bieán treân thò tröôøng, noù baét ñaàu noåi tieáng thì coù nghóa laø saûn phaåm ñoù ñaõ ñaït ñeán thôøi kyø phaùt trieån. Luùc naøy caùc ñoái thuû caïnh tranh chaéc chaén ñang tìm caùch giaønh laáy moät thò phaàn cuûa saûn phaåm ñoù. Ñieàu ñoù laøm cho saûn phaåm ñi nhanh vaøo giai ñoaïn chín muøi, haàu heát caùc saûn phaåm ñeàu khoâng toàn taïi maõi maõi.Sau giai ñoaïn chín muøi, nhu caàu veà saûn phaåm naøy ngaøy caøng giaûm cho ñeán luùc chaám döùt haún. Caùc saûn phaåm ñang naèm trong 2 giai ñoaïn ñaàu caàn döï baùo hôn laø saûn phaåm naèm trong giai ñoaïn sau. chín m uoài phaùt trieån Doanh soá baùn haøng baùn soá Doanh suy taøn g iô ùi th ie äu th ôøi gian Hình 3.1 Chu kì soáng cuûa saûn phaåm Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa chu kyø soáng ta chöa coù ñuû soá lieäu. Vì vaäy phöông phaùp döï baùo trong giai ñoaïn naøy thöôøng döïa vaøo ñieàu tra thöïc teá treân thò tröôøng, döïa vaøo nhaän xeùt, phaùn ñoaùn cuûa caùc chuyeân gia hoaëc phaân tích caùc saûn phaåm töông töï khaùc. Trong caùc giai ñoaïn sau ta ngaøy caøng coù nhieàu soá lieäu hôn neân coù theå söû duïng phöông phaùp thoáng keâ ñeå döï baùo caùc keát quaû khaû quan hôn. Trong caùc giai ñoaïn suy thoaùi, maëc daàu nguoàn soá lieäu thoáng keâ raát doài daøo nhöng chuùng thöôøng khoâng giuùp gì cho döï baùo suy thoaùi. Luùc naøy ta phaûi söû duïng phöông phaùp ñieàu tra thò tröôøng, phöông phaùp chuyeân gia hoaëc phaân tích töông töï nhö ñaõ laøm ôû giai ñoaïn ñaàu. 36
  37. Moät ví duï veà chu kyø soáng cuûa saûn phaåm ñoùng taøu Vaøo khoaûng 1983-1984 do nhu caàu vaän chuyeån haøng hoaù töø noäi ñòa ra caûng bieån vaø ngöôïc laïi, do nhu caàu vaän taûi khoái löôïng lôùn haøng hoaù treân tuyeán Baéc-Nam; theo ñeà suaát cuûa moät soá caùn boä vaø chuyeân gia nhaø nöôùc, Boä tröôûng Boä giao thoâng vaän taûi chuû tröông ñoùng taøu vaän taûi pha soâng bieån. ÔÛ Boä thaønh laäp coâng ty vaän taûi “Bieån pha soâng”, tröïc thuoäc Boä. Caùc ñòa phöông nhaát laø caùc ñòa phöông naèm doïc theo ven bieån ñoàng loaït thaønh laäp caùc coâng ty pha soâng bieån cho ñòa phöông mình (nhö Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam Haø Thanh Hoaù, Khaùnh Hoaø, Ngheä An, ). Haøng traêm taøu pha soâng bieån coù troïng taûi 200T, 400T, 600T ñöôïc thieát keá vaø ñoùng môùi. Ñeán naêm 1989 ñoùng theâm taøu 1000T. Taøu 400T, 600T, 1000T, ngoaøi vieäc vaän chuyeån Nam Baéc coøn chaïy theâm caùc tuyeán Ñoâng Nam AÙ. Ñeán giai ñoaïn 1993-1994 baét ñaàu phaùt hieän nhöõng nhöôïc ñieåm lôùn cuûa loaïi phöông tieän naøy, trong ñoù ñaëc bieät khai thaùc vaän taûi khoâng hieäu quaû, nhieàu taøu bò loã khoâng coù tieàn söûa chöõa. Töø thôøi gian naøy caùc ñôn vò ñua nhau baùn taøu hoaëc hoaùn caûi. Coù nhieàu hoäi nghò ruùt kinh nghieäm veà loaïi phöông tieän naøy. Ñoù laø moät baøi hoïc quí baùu veà coâng taùc döï baùo cuûa ngaønh ñoùng taøu. Coù theå moâ taû chu kyø soáng cuûa taøu pha soâng bieån (200T-1000T) cuûa ta theo hình 3.2 chín muoài soá löôïng taán löôïng soá phaùt trieån suy taøn giôùi thieäu 1983 1990 1995 thôøi gian (naêm) Hình 3.2. Chu kyø soáng cuûa taøu pha soâng bieån Vieät Nam 3.3 Caùc phöông phaùp döï baùo nhu caàu Caùc phöông phaùp ñònh tính Giai ñoaïn ñaàu cuûa chu kyø soáng cuûa saûn phaåm, khi chöa coù ñuû soá lieäu thoáng keâ, ñeå tieán haønh phaân tích döï baùo ta coù theå döïa vaøo caùc phöông phaùp ñònh tính. 37
  38. Phöông phaùp ñònh tính ñaëc bieät laø phöông phaùp chuyeân gia caàn ñöôïc duøng ñeå xem xeùt theâm caùc keát quaû döï baùo tieán haønh baèng phöông phaùp ñònh löôïng. Coù caùc phöông phaùp ñònh tính thöôøng duøng sau: - Laáy yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi ñieàu haønh. - Laáy yù kieán cuûa caùc nhaø Marketing - Laáy yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi tieâu thuï saûn phaåm - Phöông phaùp chuyeân gia. Caùc phöông phaùp ñònh löôïng Caùc phöông phaùp ñònh löôïng döïa treân cô sôû toaùn hoïc thoáng keâ. Ñeå döï baùo nhu caàu töông lai, khoâng xeùt ñeán caùc nhaân toá aûnh höôûng khaùc ta coù theå duøng caùc phöông phaùp döï baùo theo daõy soá thôøi gian. Khi caàn xeùt ñeán caùc nhaân toá khaùc aûnh höôûng ñeán nhu caàu (ngoaøi thôøi gian) ta coù theå chuù yù ñeán phöông phaùp xeùt ñeán caùc moái quan heä töông quan. Caùc böôùc tieán haønh döï baùo Goàm 8 böôùc - Xaùc ñònh muïc tieâu döï baùo. - Choïn caùc maët haøng caàn döï baùo. - Xaùc ñònh loaïi döï baùo: ngaén haïn, trung haïn hay daøi haïn. Xaùc ñònh thôøi gian caàn döï baùo. - Choïn moâ hình caàn döï baùo. - Thu thaäp caùc soá lieäu caàn thieát. - Pheâ chuaån moâ hình caàn döï baùo. - Tieán haønh tính toaùn döï baùo. - Aùp duïng keát quaû döï baùo. Döï baùo theo daõy soá thôøi gian Nhu caàu cuûa thò tröôøng luoân bieán ñoäng theo thôøi gian vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, noù thöôøng bieán ñoäng theo moät xu höôùng naøo ñoù. Ñeå phaùt hieän ñöôïc xu höôùng phaùt trieãn cuûa nhu caàu ta caàn thu thaäp caùc soá lieäu trong quaù khöù ñeå coù moät daõy soá thôøi gian. Khi ñaõ coù daõy soá thôøi gian ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc xu höôùng phaùt trieãn cuûa nhu caàu. Töø ñoù coù theå döï baùo nhu caàu cho töông lai. Caùc bieán ñoäng nhu caàu theo thôøi gian coù theå xaõy ra maáy tröôøng hôïp sau ñaây: - Coù khuynh höôùmg taêng (giaûm) roõ reät trong suoát thôøi gian nghieân cöùu (kí hieäu laø T - Trend) - Bieán ñoåi theo muøa( S - Seasonality) - Bieán ñoåi co chu kì (C - Cycles) - Bieán ñoåi ngaãu nhieân ( R - Randon Variations) Hình 3.3 cho ta hình aûnh caùc loaïi bieán ñoåi noùi treân 38
  39. Ñöôøng xu höôùng Ñænh thôøi vuï Ñöôøng nhu caàu thöïc teá Ñöôøng nhu caàu Nhu caàu saûn phaåm saûn caàu Nhu bình quaân 4 naêm 1 2 3 4 Naêm Hình 3.3. Bieán ñoåi nhu caàu saûn phaåm Sau ñaây laø caùc phöông phaùp döï baùo theo daõy soá thôøi gian 1. Phöông phaùp bình quaân di ñoäng Phöông phaùp naøy thöôøng duøng khi caùc soá lieäu trong daõy soá bieán ñoäng khoâng lôùn laém. Caùc soá bình quaân di ñoäng ñöôïc tính töø caùc soá lieäu cuûa daõy soá thôøi gian coù khoaûng caùch ñeàu nhau. Chaúng haïn co daõy soá thôøi gian tính theo thaùng bao goàm caùc soá lieäu y1,y2,y3, . Neáu tính soá bình quaân di ñoäng theo töøng nhoùm 3 thaùng ta coù: yyy12++ 3 yyy23+ + 4 YI = ; YII = 3 3 Muïc ñích laáy bình quaân di ñoäng laø ñeå san baèng nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng trong daõy soá thôøi gian. Sau ñoù döïa vaøo soá lieäu bình quaân di ñoäng ñöôïc tính töø caùc soá lieäu daõy soá thôøi gian coù khoaûng caùch ñeàu nhau. Ví duï: moät doanh nghieäp coù soá lieäu baùn saûn phaåm A nhö trong baûng. Haõy tính soá bình quaân di ñoäng theo töøng nhoùm 3 thaùng moät. Baûng 3.1. Thaùng Löôïng baùn thöïc teá soá bình quaân di ñoäng 3 thaùng 1 57 2 60 3 60 4 59 (57+60+60)/3 = 59 5 57 (60+60+59)/3 = 59.66 6 61 (60+59+57)/3 = 58.66 39
  40. 2. Phöông phaùp bình quaân di ñoäng coù troïng soá Nhöõng soá lieäu môùi coù ôû thôøi kyø cuoái coù giaù trò lôùn hôn nhöõng soá lieäu xuaát hieän ñaõ laâu. Ñeå xeùt ñeán vaán ñeà naøy tasöû duïng caùc troïng soá ñeå nhaán maïnh giaù trò cuûa caùc soá lieäu gaàn nhaát vöøa xaõy ra. Vieäc choïn caùc troïng soá phuï thuoäc vaøo kinh nghieäm vaø söï nhaïy caûm cuûa ngöôøi döï baùo. Tính theo coâng thöùc: Soá bình quaân di = ∑ ( Troïng soá thôøi kì n x nhu caàu thôøi kì n) (*) ñoäng coù troïng soá ∑ caùc troïng soá Ví duï: Tính cho ví duï treân vôùi troïng soá thaùng keá tröôùc laø 3, caùch 2 thaùng laø 2, caùch 3 thaùng laø 1. Tính theo nhoùm 3 thaùng moät. Baûng 3.2. Thaùng Löôïng baùn thöïc teá 1 57 2 60 3 60 4 59 [(60x3)+(60x2)+(57x1)] : 6 = 59.5 5 57 [(59x3)+(60x2)+(60x1)] : 6 = 59.5 6 61 [(57x3)+(59x2)+(60x1)] : 6 = 58.17 Ta nhaän thaáy raèng troïng soá cuûa thaùng gaàn nhaát laáy caøng lôùn thì xu höôùng cuûa caùc bieán ñoäng caøng deã thaáy roõ hôn. Caû hai phöông phaùp bình quaân di ñoäng giaûn ñôn vaø coù troïng soá ñeàu coù öu ñieåm laø san baèng ñöôïc nhöõng bieán ñoäng ngaãu nhieân trong daõy soá. Nhöng chuùng ñeàu coù nhöôïc ñieåm sau: + Do vieäc san baèng caùc bieán ñoäng ngaãu nhieân neân ñaõ laøm giaûm ñoä nhaïy caûm ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi thöïc ñaõ ñöôïc phaûn aùnh trong daõy soá. + Soá bình quaân di ñoäng chöa cho ta xu höôùng phaùt trieån cuûa daõy soá moät caùch toát nhaát. Noù chæ theå hieän söï vaän ñoäng trong quaù khöù chöù chöa theå keùo daøi söï vaän ñoäng ñoù trong töông lai nhaát laø ñoái vôùi töông lai xa. +Vieäc tính soá bình quaân di ñoäng ñoøi hoûi moät nguoàn soá löôïng doài daøo trong quaù khöù. 3. Phöông phaùp san baèng soá muõ 40
  41. Phöông phaùp naøy raát tieän duïng khi duøng maùy tính. Ñaây laø kyõ thuaät tính soá bình quaân di ñoäng nhöng khoâng ñoøi hoûi coù nhieàu soá lieäu quaù khöù. Coâng thöùc tính nhu caàu töông lai nhö sau: Ft = F(t-1) +α[A(t-1) –F(t-1) ] ( ) Trong ñoù: Ft –Nhu caàu döï baùo ôû thôøi kyø t. Ft-1- Nhu caàu döï baùo ôû thôøi kyø t-1. Ar-1-Soá lieäu nhu caàu thöïc teá ôû thôøi kyø t-1. α_ Heä soá san baèng (0≤ α ≤ 1) Ví duï: Moät ñaïi lyù baùn oâtoâ döï baùo trong thaùng 2 coù nhu caàu laø 142 xe. Nhöng thöïc teá trong thaùng 2 ñaõ baùn 153 chieác. Haõy döï baùo nhu caàu thaùng 3 vôùi heä soá san baèng soá muõ laø 0.2 Nhu caàu thaùng 3 laø: F3 = F2 + 0.2(A2 - F2) = 142 + 0.2(153 -142) = 144 Heä soá α coù theå thay ñoåi ñeå xeùt ñeán troïng soá lôùn hôn cuûa nhöõng soá lieäu ôû nhöõng thôøi gian gaàn hôn. Luùc naøy coâng thöùc döï baùo tröôùc laø: 2 n-1 Ft = α A(t-1) +α(1-α) A(t-2) +α(1-α) A(t-3) + +α(1-α) A(t-n) ( ) Qua ( ) nhaän thaáy khi α taêng thì taàm quan troïng cuûa caùc soá lieäu quaù khöù caøng xa caøng nhoû daàn. Quan saùt ôû baûng 3.3 ta cuõng nhaän roõ ñieàu ñoù. Baûng 3.3 Taàm quan troïng cuûa caùc thôøi kì Heä soá 1) 2) 3) 4) 5) α α(1-α) α(1-α)2 α(1-α)3 α(1-α)4 α =0.1 0.1 0.09 0.081 0.073 0.066 α = 0.5 0.5 0.25 0.125 0.063 0.031 Khi α =0.5 thì caùc thôøi kyø 3,4 vaãn coøn taùc duïng, nhöng ôû thôøi kyø 5 thì taùc duïng khoâng ñaùng keå. Ngöôïc laïi khi α =0.1 thì caùc thôøi kyø 4,5 vaãn coøn taùc duïng, töùc laø ta phaûi xeùt ñeán nhieàu soá lieäu quaù khöù hôn. Löïa choïn heä soá α Heä soá α aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán keát quaû döï baùo.Ñeå choïn α ta döïa vaøo ñoä leäch tuyeät ñoái bình quaân MAD(Mean Absolute Deviation) . 41
  42. FE* MAD = ∑ = (∑ caùc sai leäch trong döï baùo)/ Soá thôøi kì tính toaùn (xxxx) n MAD caøng nhoû thì trò soá caøng hôïp lyù vì noù cho keát quaû döï baùo ít sai leäch. Ví duï: Caûng A ñaõ boác dôõ gaïo trong 8 quí. Caûng ñaõ thöïc hieän trong quí ñaàu tieân laø 180 taán nhöng con soá döï baùo töông öùng vôùi quí naøy laø 175 taán. Haõy choïn 1 trong 2 giaù trò laø 0.1 vaø 0.5 ñeå xem giaù trò naøo thích hôïp hôn. Ta tính ñoä leäch tuyeät ñoái AD (Absolute Deviation) vaø ñoä leäch tuyeät ñoái bình quaân MAD theo töøng heä soá α. Heä soá naøo cho MAD beù hôn seõ ñöôïc choïn, xem baûng sau: Baûng 3.4. Vôùi α = 0.1 Vôùi α = 0.5 Löôïng boác Quí xeáp thöïc Löôïng döï Löôïng döï baùo AD AD teá(T) baùo 1 180 175 5 175 5 2 168 175=175+0.1(180-175)=175.5 8 178 10 3 159 175=175.5+0.1(168-175.5)=174.75 16 173 14 4 175 173=174.75+0.1(159-174.75)=173.18 2 166 9 5 190 173=173.18+0.1(175-173.18)=173.36 17 170 20 6 205 175=173.36+0.1(190-173.36)=175.02 30 180 25 7 180 178=175.02+0.1(205-175.02)=178.02 2 193 13 8 182 178=178.02+0.1(180-178.02)=178.22 4 186 4 9 Coäng AD 84 100 84 Keát quaû vôùi α = 0.1 thì MAD = = 10.5 8 100 α = 0.5 thì MAD = = 12.5 8 vaäy α = 0.1 cho keát quaû döï baùo chính xaùc hôn. Do ñoù ta duøng α = 0.1 ñeå döï baùo cho quí 9 (tieáp theo) 178.22 +0.1(182-178.22) = 179 Taán. Ngoaøi ra coøn toàn taïi nhieàu phöông phaùp khaùc, coù theå xem caùc taøi lieäu khaùc. 42
  43. Coâng taùc döï baùo ôû nöôùc ta ñöôïc tieán haønh theo qui trình sau Nhaø nöôùc göûi xuoáng caáp döôùi ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá cho moät keá hoaïch. Treân cô sôû ñònh höôùng ñoù, caùc boä ngaønh, caùc ñòa phöông, caùc toång coâng ty xaây döïng keá hoaïch, qui hoaïch cuûa ñôn vò mình trình lean caáp treân. Nhaø nöôùc toång hôïp, xem xeùt ñeà ra chieán löôïc quoác gia. Treân cô sôû chieán löôïc quoác gia ñaõ ñöôïc pheâ duyeät,caùc boä ngaønh, ñòa phöông, toång coâng ty laøm keá hoaïch cuûa ñòa phöông mình trình leân caáp treân pheâ duyeät. Caùc ñôn vò cô sôû cuõng thöïc hieän qui trình töông töï nhö vaäy. Hieän nay chuùng ta ñaõ coù: + Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá quoác daân ñeán 2020. + Qui hoaïch toång theå ngaønh giao thoâng vaän taûi ñeán 2020. + Chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp giao thoâng vaän taûi ñeán 2010. + Qui hoaïch toång theå phaùt trieån giao thoâng vaän taûi ñöôøng soâng Vieät Nam ñeán 2020 + Qui hoaïch phaùt trieån caûng bieån Vieät Nam. + Ñeà aùn phaùt trieån toång coâng ty Haøng Haûi Vieät Nam ñeán 2010. + Qui hoaïch phaùt trieån Toång coâng ty ñöôøng soâng mieàn Nam ñeán 2010 coù tính ñeán ñònh höôùng 2020. +Ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp ñoùng taøu Vieät Nam. +Quyeát ñònh No:173/2001-TT cuûa chính phuû veà phaùt trieån kinh teá ñoàng baèng Soâng Cöûu Long + Töø caùc keá hoaïch, qui hoaïch, ñònh höôùng treân, caùc ñôn vò cô sôû trong ñoù coù caùc doanh nghieäp ñoùng taøu caên cöù vaøo thöïc tieãn cuûa ñôn vò mình ñeå xaây döïng keá hoaïch, qui hoaïch cho mình. Sau ñaây laø ví duï döï baùo vaän taûi haøng hoaù baèng container ôû nöôùc ta vaø khu vöïc ñoàng baèng Soâng Cöûu Long. Döï baùo veà vaän taûi haøng hoaù baèng container ôû nöôùc ta. Qua nghieân cöùu caùc chuyeân gia cuûa ngaønh giao thoâng vaän taûi ñaõ thoáng nhaát vaän chuyeån haøng hoùa baèng container ôû nöùôc ta hieän nay vaø sau naøy laø caáp thieát vaø laø xu theá taát yeáu, khi chuùng ta ngaøy caøng hoäi nhaäp kinh teá vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Soá löôïng container ñöôïc boác xeáp ôû caùc caûng Vieät Nam taêng nhanh. Neáu naêm 1994 laø 400.000 TEU, thì naêm 2001 laø 1.345.000 TEU. Toác ñoä taêng bình quaân haøng naêm laø 17%. Hieän nay tæ leä container hoaù ôû nöôùc ta raát thaáp, chæ gaàn 20%, trong khi tæ leä naøy cuûa theá giôùi laø 60%, cuûa chaâu AÙ laø 65%. Theo döï baùo toác ñoä taêng tröôûng haøng naêm cuûa neàn kinh teá quoác daân. GDP cuûa nöôùc ta bình quaân taêng khoaûng 5 - 7 % thì vaøo naêm 2010 coù khoaûng 150 trieäu taán haøng qua caùc caûng Vieät Nam. Neáu luùc ñoù tæ leä container hoaù ôû nöôùc ta vaøo khoaûng 30 – 43
  44. 35% thì soá löôïng haøng qua caùc caûng cuõng ñaït 45 –50 trieäu taán töông ñöông vôùi khoaûng 4- 5 trieäu TEU, gaáp 4-5 laàn so vôùi hieän nay. Keát quaû nghieân cöùu cuûa trung taâm KH- KT giao thoâng vaän taûi phía Nam, döï baùo nhu caàu vaän chuyeån haøng hoaù cuûa khu vöïc Ñoàng baèng soâng Cöûu Long giai ñoaïn 2010_2020 nhö sau: Khoái löôïng haøng hoaù vaän chuyeån (trieäu taán): Naêm 2005 2010 2020 Toång soá 77.5 118.7 158.8 Trong ñoù vaän taûi thuyû 46.3 73.6 100.0 Rieâng nhu caàu vaän chuyeån container (Ñôn vò 1.000 TEU) Naêm 2005 2010 2020 Soá löôïng 1330 2.170 3.700 Ñoái vôùi ngaønh vaän taûi thuyû, sau khi coù caùc döï baùo veà : haøng hoaù, haønh khaùch ( khoái löôïng, tuyeánluoàng, veà tình hình boác xeáp caûng, ) phaûi tieán haønh coâng taùc nghieân cöùu, löïa choïn ñeå döï baùo veà chuûng loaïi phöông tieän. Chuûng loaïi phöông tieän ñöôïc xaùc ñònh baèng caùc tieâu chí: - Loaïi phöông tieän, ñoäi hình. - Troïng taûi, toác ñoä (hoaëc coâng suaát). Moät trong nhöõng phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå löïa choïn chuûng loaïi phöông tieän laø xaây döïng moâ hình toaùn hoïc baøi toaùn toái öu ñoäi taøu. Sô ñoà khoái cuûa baøi toaùn naøy ñöôïc theå hieän ôû hình veõ 3.4 Trong hình veõ naøy: Khoái 1: thoâng tin ñöa vaøo. Bao goàm caùc thoâng tin choïn loïc ñöôïc töø chieán löôïc phaùt trieãn kinh teá quoác gia , keá hoaïch, qui hoaïch phaùt trieãn ngaønh, , söû duïng caùc phöông phaùp döï baùo nhu caàu ñònh tính, ñònh löôïng, Trong ñoù ñaëc bieät quan taâm ñeán tình hình haøng hoaù, haønh khaùch, khaû naêng boác xeáp caùc caûng, döï baùo veà coâng ngheä _ khoa hoïc cuûa ngaønh ñoùng taøu, . Khoái 2: Treân tuyeán ñöôøng_ luoàng vaän taûi döï kieán caùc chuûng loaïi phöông tieän ñoäi hình coù theå thöïc hieän nhieäm vuï vaän taûi. Ñaây laø nhöõng chuûng loaïi ñöôïc xem xeùt. Khoái 3: Thöïc hieän caùc böôùc tính toaùn thieát keá taøu, bao goàm taát caû caùc böôùc thöôøng laøm: xaùc ñònh caùc ñaëc tröng kích thöôùc chuû yeáu, tính oån ñònh, söùc caûn, choáng chìm, Khoái 4: Kieåm tra theo caùc tieâu chuaån theo qui ñònh cuûa ñaêng kieåm Vieät Nam hoaëc cuûa caùc nöôùc khaùc. Khoái 5: Tính toaùn caùc chæ tieâu kinh teá_ khai thaùc cuûa taøu vaø ñoäi taøu. Khoái 6: Löïa choïn theo muïc tieâu, ôû ñaây coù theå laø moät hoaëc nhieàu muïc tieâu. Thôøi kinh teá keá hoaïch_ taäp trung, thöôøng duøng moät muïc tieâu goi laø Haøm Ñôn Muïc Tieâu. Muïc tieâu quan taâm nhaát laø lôïi nhuaän. 44
  45. Do tình hình kinh teá bieán ñoäng vaø nhaát laø trong kinh teá thò tröôøng, caïnh tranh quyeát lieät ngöôøi ta söû duïng Haøm Ña Muïc Tieâu. Caùc muïc tieâu coù theå laø: lôïi nhuaän, chi phí vaät lieäu, chi phí nguyeân lieäu, chi phí nhaân coâng, Khi ñoù ta seõ coù “mieàn toái öu” bao goàm nhieàu phöông aùn, nhieàu tình huoáng, tuyø theo thöïc tieãn cuûa töøng giai ñoaïn maø löïa choïn moät phöông aùn thích hôïp. Khoái 7: Keát quaû cuøa söï löïa choïn. Ta seõ coù chuûng loaïi phöông tieän, soá löôïng phöông tieän caàn thieát phuïc vuï keá hoaïch vaän taûi. 1 Thoâng tin ñaàu vaøo 2 Caùc phöông aùn tuyeán vaän taûi, caùc chuûng loai phöông tieândökieán xem xeùt 3 Thöïc hieän caùc böôùc tính toaùn keát caáu 4 Kieåm tra theo tieâu chuaån 5 Tính toaùn caùc chæ tieâu kinh teá 6 Löïa choïn theo muïc tieâu 7 Keát quaû Hình 3.4. Sô ñoà khoái baøi toaùn löïa choïn phöông tieän vaän taûi thuyû phuïc vuï coâng taùc döï baùo Sau khi coù soá lieäu döï baùo chuûng loaïi phöông tieän, caùc doanh nghieäp ñoùng taøu phaûi tieán haønh caùc coâng taùc: _ Döï baùo saûn phaåm cuûa ñôn vò. _ Chuaån bò thieát keá theo nhu caàu cuûa khaùch haøng. _ Ñaàu tö cô sôû saûn xuaát (ñaëc bieät: nhaø xöôûng, trieàn ñaø, uï, ) _ Chuaån bò ñoäi nguõ thi coâng. _ Chuaån bò caûi tieán kyõ thuaät. _ Quan heä mua saém thieát bò, nhaát laø thieát bò phaûi nhaäp töø nöôùc ngoaøi. _ Xem xeùt vaät tö toàn kho, coù keá hoaïch döï tröõ vaät tö. 45
  46. 3.4. Giaùm saùt vaø kieåm soaùt döï baùo Khi ñaõ coù caùc soá lieäu döï baùo ñöôïc chaáp thuaän (tính baèng moät hoaëc moät vaøi phöông phaùp ñaõ neâu ôû treân), ta coù theå ñöa ra ñeå thöïc hieän. Qua töøng thôøi kì caùc soá lieäu thöïc teá coù theå khoâng khôùp vôùi soá lieäu böï baùo. Vì theá caàn tieán haønh coâng taùc theo doõi, giaùm saùt vaø kieåm soaùt döï baùo. Neáu möùc ñoä cheânh leäch giöõa thöïc teá vaø döï baùo naèm trong phaïm vi cho pheùp thì khoâng caàn xeùt laïi phöông phaùp döï baùo ñaõ söû duïng. Ngöôïc laïi neáu cheânh leäch naøy quaù lôùn vöôït khoûi phaïm vi cho pheùp thì caàn nghieân cöùu söõa ñoåi phöông phaùp döï baùo cho phuø hôïp. 1. Tín hieäu theo doõi Tín hieäu theo doõi ñöôïc tính baèng “toång sai soá döï baùo dòch chuyeån” (Running Sum Of The Forecast Error_ RSFE) chia cho “ñoä leäch tuyeät ñoái trung bình” (MAD). RSFE Tín hieäu theo doõi = MAD = ∑(nhu caàu thöïc teá trong thôøi kì i - nhu caàu döï baùo cho thôøi kyø i)/MAD Trong ñoù: MAD = ∑ sai soá döï baùo/n n: laø thôøi kyø Tín hieäu theo doõi döông cho bieát nhu caàu thöïc teá lôùn hôn döï baùo. Ngöôïc laïi neáu tín hieäu naøy aâm thì nghóa laø nhu caàu thöïc teá thaáp hôn döï baùo. Tín hieäu theo doõi ñöôïc xem laø toát neáu coù RSFE nhoû vaø coù soá sai soá döông baèng soá sai soá aâm. Luùc naøy toång sai soá aâm vaø döông seõ caân baèng nhau vaø vì RSFE nhoû neân tín hieäu theo doõi baèng 0. 2. Giôùi haïn kieåm tra Giôùi haïn kieåm tra goàm giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi. Phaïm vi goàm giöõa giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi laø phaïm vi chaáp nhaän ñöôïc, hay coøn goïi laø phaïm vi cho pheùp. Moät khi tín hieäu theo doõi baét ñaàu vöôït ra khoûi phaïm vi cho pheùp (treân hoaëc döôùi) thì caàn phaûi baùo ñoäng. Luùc naøy phöông phaùp ñaõ döï baùo khoâng coøn thích hôïp nöõa vaø caàn coù söï ñieàu chænh söõa ñoåi. Nhöõng ñieàu noùi treân coù theå moâ taû theo hình 3.5 Vieäc xaùc ñònh phaïm vi chaáp nhaän ñöôïc chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm. Moät soá chuyeân gia döï baùo cho raèng neáu moät maët haøng coù soá löôïng lôùn thì phaïm vi naøy lôùn baèng ± 4 MAD, coøn ñoái vôùi maët haøng coù soá löôïng nhoû thì coù theå laáy ñeán ± 8MAD. 46
  47. MADs Tín hieäu baùo ñoäng Giôùi haïn kieåm tra treân + 0 Phaïm vi chaáp nhaän Giôùi haïn kieåm tra döôùi - Hình 3.5. Giôùi haïn kieåm tra Ví duï: Moät xí nghieäp ñaõ tieán haønh döï baùo cho 6 quí, ñoàng thôøi ñaõ thoáng keâ ñöôïc nhu caàu thöïc teá trong 6 quí ñoù( xem baûng döôùi) (nghìn saûn phaåm). Haõy xaùc ñònh tín hieäu theo doõi vaø cho bieát ñaõ vöôït khoûi phaïm vi cho pheùp ± 4MAD hay chöa? Baûng 3.5 Döï baùo Nhu caàu Sai soá Sai soá Tín hieäu Quí Sai soá RSEF MAD nhu caàu thöïc teá döï baùo tích luyõ theo doõi 1 100 90 -10 -10 10 10 10 -1 2 100 95 -5 -15 5 15 7.5 -2 3 100 115 +15 0 15 30 10 0 4 110 100 -10 -10 10 40 10 -1 5 110 125 +15 +5 15 55 11 0.45 6 110 140 +30 +35 30 85 14.16 2.46 MAD = (∑ caùc sai soá döï baùo)/ n = 85/6 = 14.16 RSFE 35 Tín hieäu theo doõi ==2.47 MAD 14.16 47
  48. Tín hieäu naøy cho thaáy vaãn naèm trong phaïm vi cho pheùp. Toùm löôïc Döï baùo laø söï tieân ñoaùn, döï lieäu moät caùch khoa hoïc veà caùc yeáu toá coù lieân quan ñeán saûn xuaát, tieâu thuï saûn phaåm trong töông lai. Keát quaû döï baùo laø cô sôû quan troïng ñeå nhaø quaûn trò laäp keá hoaïch cho saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Coù nhieàu loaïi döï baùo.Llöïa chon phöông phaùp döï baùo laø coâng vieäc raùt quan troïng, ñaûm baûo cho doanh nghieäphoaït ñoäng hieäu quaû, traùnh ruûi ro. Caàn phaûi thöôøng xuyeân tieán haønh giaùm saùt vaø kieåm soaùt döï baùo ñeå kòp thôøi ñieàu chænh keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. CAÂU HOÛI 1. Trình baøy caùc loaïi döï baùo ñoái vôùi doanh nghieäp? 2. Nhöõng nhaân toá naøo aûnh höôûng ñeán döï baùo? 3. Caùc phöông phaùp döï baùo? 4. Taïi sao phaûi thöôøng xuyeân giaùm saùt vaø kieåm soaùt döï baùo? 5. ÔÛ nöôùc ta döï baùo phaùt trieån ñoäi taøu tieán haønh nhö theá naøo? 48
  49. CHÖÔNG IV XAÙC ÑÒNH VÒ TRÍ-ÑÒA ÑIEÅM VAØ BOÁ TRÍ MAËT BAÈNG NHAØ MAÙY 4.1. Xaùc ñònh ñòa ñieåm Noùi chung, khi thaønh laäp doanh nghieäp môùi cuõng nhö quaù trình saûn xuaát kinh doanh ta thöôøng phaûi giaûi quyeát vaán ñeà choïn ñòa ñieåm xaây döïng sao cho hôïp lyù vaø kinh teá Ñòa ñieåm cuûa doanh nghieäp coù taùc duïng laâu daøi ñeán hoaït ñoäng vaø lôïi ích cuûa doanh nghieäp. Ñoàng thôøi noù cuõng aûnh höôûng laâu daøi ñeán cö daân quanh vuøng. Quyeát ñònh veà ñòa ñieåm doanh nghieäp laø moät loaïi quyeát ñònh coù tính chaát chieán löôïc. Noù aûnh höôûng lôùn nhaát ñeán ñònh phí vaø bieán phí cuûa saûn phaåm cuõng nhö caùc hoaït ñoäng giao dòch khaùc cuûa doanh nghieäp. Choïn ñöôïc moät ñòa ñieåm toát coù theå giaûm chi phí giaù thaønh saûn phaåm. Neáu choïn ñòa ñieåm khoâng toát seõ gaây ra nhieàu baát lôïi ngay töø ñaàu vaø keùo daøi nhieàu naêm sau raát khoù khaéc phuïc. Vì vaäy khi choïn ñòa ñieåm doanh nghieäp caàn phaûi tieán haønh caån thaän, nhìn xa, xem xeùt moät caùch toaøn dieän coù keå ñeán khaû naêng phaùt trieån, môû roängg doanh nghieäp trong töông lai. Caàn neâu nhieàu phöông aùn (ít nhaát 2 phöông aùn ñeå so saùnh löïu choïn). Trong moïi tröôøng hôïp ñòa ñieåm ñöôïc choïn phaûi phuø hôïp vôùi qui hoaïch cuûa ngaønh vaø ñòa phöông. 4.1.1. Caùc böôùc tieán haønh choïn ñòa ñieåm Vieäc choïn ñòa ñieåm doanh nghieäp thöôøng ñöôïc tieán haønh theo 2 böôùc: - Xaùc ñònh khu vöïc ñòa ñieåm. - Xaùc ñònh ñòa ñieåm cuï theå. Vôùi doanh nghieäp môùi thaønh laäp, böôùc 1 ñöôïc giaûi quyeát trong döï aùn tieàn khaû thi, sau khi ñöôïc caáp thaåm quyeàn pheâ duyeät tieán haønh böôùc 2: döï aùn khaû thi. 4.1.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc choïn ñòa ñieåm Coù raát nhieàu yeáu toá, coù theå trình baøy döôùi ñaây caùc yeáu toá quan troïng nhaát: 1. Ñieàu kieän töï nhieân Ñieàu kieän töï nhieân goàm: ñòa hình, ñòa chaát, thuyû vaên, khí töôïng, taøi nguyeân, moâi tröôøng sinh thaùi, Nhöõng ñieàu kieän naøy phaûi thoaõ maõn yeâu caàu xaây döïng coâng trình beàn vöõng,oån ñònh ñaûm baûo cho doanh nghieäp hoaït ñoäng bình thöôøng trong suoát thôøi gian ñaàu tö vaø khoâng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng sinh thaùi. Ñòa ñieåm choïn phaûi coù khoâng gian, maët baèng ñeå coù theå môû roäng phaùt trieån laâu daøi 49
  50. 2. Caùc ñieàu kieän xaõ hoäi Tình hình daân soá, daân sinh, phong tuïc taäp quaùn, chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa ñòa phöông, quan ñieåm cuûa chính quyeàn sôû taï, khaû naêng cung caáp lao ñoäng, thaùi ñoä, yù thöùc cuûa ngöôøi lao ñoäng Trình ñoä vaên hoaù vaø kyõ thuaät: tröôøng hoïc, hoïc sinh, kyõ sö, coâng nhaân kyõ thuaät, cô sôû vaên hoaù, vui chôi giaûi trí. Cô sôû haï taàng ñòa phöông, caùc tieän ích coâng coäng: ñieän nöôùc ñöôøng giao thoâng, thuyû, boä haøng khoâng, thoâng tin lieân laïc, khaùch saïn, nhaø ôû, , coù aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp. Coøn caàn löu yù ñeán thaùi ñoä cuûa cö daân ñoái vôùi vò trí doanh nghieäp, tranh thuû söï uûng hoä, ñoàng tình cuûa cö daân vaø chính quyeàn sôû taïi. Cö daân thöôøng quan taâm nhieàu ñeán vieäc laøm vaø moâi tröôøng. Vì theá giaûi quyeát toát vaán ñeà naøy seõ ñöôïc cö daân uûng hoä, hoã trôï. 3. Caùc yeáu toá veà kinh teá - Gaàn thò tröôøng tieâu thuï. - Gaàn nguoàn nguyeân lieäu - Nhaân toá vaän chuyeån Chi phí vaän chuyeån raát lôùn. Trong ñieàu kieän giao thoâng vaän chuyeån coøn thieáu vaø yeáu nhö nöôùc ta hieän nay thì nhaân toá naøy caøng quan troïng,ñaëc bieät ñoái vôùi caùc doanh nghieäp saûn xuaát caùc maët haøng troïng löôïng lôùn, coàng keành hoaëc khoù baûo quaûn trong vaän chuyeån. Nhaân toá vaän chuyeån caàn ñöôïc xem xeùt caû hai maët: chôû nguyeân lieäu ñeán xí nghieäp vaø di chuyeån saûn phaåm ñeán nôi tieâu thuï. Gaàn nguoàn nhaân coâng: Nhaân coâng laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp, keå caû caùc doanh nghieäp ñaàu tö, goùp voán cuûa nöôùc ngoaøi, neáu thu duïng ngöôøi ñòa phöông taïi choå thì raát toát. Caàn löu yù raèng: giaù thueâ coâng nhaân reõ chöa phaûi laø quan troïng, maø thaùi ñoä lao ñoäng vaø naêng suaát lao ñoäng môùi thöïc söï laø quan troïng. Neáu giaù thueâ thaáp maø naêng suaát thaáp thì chi phí lao ñoäng cho moät saûn phaåm vaãn cao. 4.1.3. Caùc phöông phaùp ñaùnh giaù ñeå choïn ñòa ñieåm 1. Phöông phaùp cho ñieåm coù troïng soá Caùc böôùc tieán haønh nhö sau: - Laäp baûng keâ caùc böôùc caàn phaân tích. - Xaùc ñònh caùc troïng soá cho töøng yeáu toá tuyø theo möùc ñoä quan troïng cuûa noù ñoái vôùi muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. - Quyeát ñònh thang ñieåm (töø 1 ñeán 10 hay 1 ñeán 100). - Taäp theå laõnh ñaïo (hoäi ñoàng quaûn trò) tieán haønh cho ñieåm theo thang ñieåm ñaõ qui ñònh. - Laáy soá ñieåm cuûa töøng yeáu toá nhaân vôùi troïng soá cuûa noù. Toång coäng soá ñieåm ñaït ñöôïc cuûa töøng ñòa ñieåm ñöôïc ñöa ra ñeå so saùnh. -Keát luaän veà ñòa ñieåm ñöôïc löïa choïn vôùi soá ñieåm toái ña. Neáu chöa theå keát luaän ñöôïc, coøn phaân vaân baên khoaên thì caàn tieán haønh caùc tính toaùn ñònh löôïng coù theå . 50