Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống (Bản đầy đủ)
189 trang
2250
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống (Bản đầy đủ)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- giao_trinh_phan_tich_thiet_ke_he_thong_ban_day_du.pdf
Nội dung text: Giáo trình Phân tích thiết kế hệ thống (Bản đầy đủ)
- L I NĨI ð U Tài li u mơn phân tích thi t k h th ng đư c ch n l c theo đ cương mơn h c Phân tích thi t k h th ng c a Trung Tâm Cơng Ngh Thơng Tin – trư ng ð i H c Cơng Nghi p Tp. HCM. Tài li u bao g m hai n i dung chính: phân tích thi t k h th ng hư ng ch c năng và phân tích thi t k h th ng hư ng đ i tư ng v i UML . Tuy nhiên ph n phân tích thi t k hư ng đ i tư ng ch đ c p m t s ph n chính đ sinh viên làm quen, đ c hi u đư c các h th ng hư ng đ i tư ng đã đư c phân tích, thi t k . N u sinh viên cĩ nhu c u tham kh o thêm v ph n thi t k hư ng đ i tư ng cĩ th liên h giáo viên gi ng d y mơn này đ đư c cung c p tài li u. TÀI LI U THAM KH O 1. Tài li u Phân tích và thi t k h th ng, trư ng ð i H c Sư Ph m Hà N i. 2. Tài li u Phân tích và thi t k h th ng, Th.S Tr n ð c Phi n , trư ng ð i H c Cơng Nghi p Tp.HCM. 3. Giáo trình Phân tích và thi t k H th ng thơng tin v i UML , TS. Dương Ki u Hoa – Tơn Th t Hịa An, trư ng ð i H c C n Thơ. 4. Tài li u Phân tích và thi t k h th ng hư ng đ i tư ng , Trung Tâm đào t o l p trình viên qu c t FPT. N I DUNG TÀI LI U PH N 1. ð I CƯƠNG V H TH NG THƠNG TIN 1 CHƯƠNG 1. T NG QUAN V PHÂN TÍCH THI T K H TH NG 1 1.1. Khái ni m h th ng thơng tin 1 1.2. M t quy trình phát tri n h th ng đơn gi n 3 CHƯƠNG 2. PHÁT TRI N H TH NG THƠNG TIN 14 2.1. Quy trình phát tri n h th ng 14 2.2. M t quy trình phát tri n h th ng 18 2.3. Các chi n lư c phát tri n h th ng 23 2.4. Các k thu t và cơng c t đ ng hĩa 25 PH N 2. PHÂN TÍCH H TH NG 31 CHƯƠNG 3. T NG QUAN V PHÂN TÍCH H TH NG 31 3.1. Khái ni m phân tích h th ng 31 3.2. Các hư ng ti p c n phân tích h th ng 31 3.3. Các giai đo n phân tích h th ng 33 3.4. Xác đ nh các yêu c u c a ngư i dùng 38 CHƯƠNG 4. CÁC PHƯƠNG PHÁP THU TH P THƠNG TIN 43 4.1. Phương pháp ph ng v n 43 1
- 4.2. Phương pháp dùng phi u h i 47 4.3. Phương pháp l y m u 49 4.4. Phân tích tài li u đ nh lư ng/đ nh tính 50 4.5. Phương pháp quan sát 51 CHƯƠNG 5. MƠ HÌNH HĨA CH C NĂNG 56 5.1. Mơ hình hĩa h th ng 56 5.2. Mơ hình logic 58 5.3. Bi u đ phân rã ch c năng 58 5.4. Bi u đ lu ng d li u (DFD) 61 5.5. Các ph n t c a DFD 62 5.6. Bi u đ lu ng d li u m c ng c nh 65 5.7. Trình t và quy t c xây d ng DFD 66 CHƯƠNG 6. MƠ HÌNH HỐ D LI U 73 6.1. Mơ hình hĩa d li u 73 6.2. Các ph n t c a bi u đ quan h th c th (ERD) 73 6.3. Xây d ng bi u đ quan h th c th 79 6.4. Xây d ng bi u đ d li u quan h (RDM) 83 6.5. T đi n d li u 89 PH N 3. PHƯƠNG PHÁP THI T K VÀ XÂY D NG H TH NG 93 CHƯƠNG 7. T NG QUAN V THI T K H TH NG 93 7.1. Các hư ng ti p c n thi t k h th ng 93 7.2. Các cơng vi c c th trong giai đo n thi t k 95 CHƯƠNG 8. KI N TRÚC NG D NG VÀ VI C MƠ HÌNH HỐ 97 8.1. Ki n trúc ng d ng 97 8.2. Bi u đ lu ng d li u v t lý 97 8.3. Ki n trúc cơng ngh thơng tin 98 CHƯƠNG 9. THI T K CƠ S D LI U 102 9.1. Các phương th c lưu tr d li u 102 9.2. Ki n trúc d li u 103 9.3. Tri n khai mơ hình d li u logic d a trên m t cơ s d li u quan h 103 CHƯƠNG 10. THI T K ð U VÀO 106 10.1. T ng quan v thi t k đ u vào 106 10.2. Các đi u khi n giao di n cho thi t k đ u vào 107 CHƯƠNG 11. THI T K ð U RA 110 11.1. T ng quan v thi t k đ u ra 110 11.2. Cách th c thi t k đ u ra 110 CHƯƠNG 12. THI T K GIAO DI N NGƯ I DÙNG 112 12.1. T ng quan v giao di n ngư i dùng 112 12.2. K thu t giao di n ngư i dùng 113 12.3. Các phong cách thi t k giao di n ngư i dùng 114 12.4. Cách th c thi t k giao di n ngư i dùng 116 CHƯƠNG 13. XÂY D NG VÀ TRI N KHAI H TH NG 118 13.1. Giai đo n xây d ng 118 13.2. Giai đo n tri n khai 120 CHƯƠNG 14. V N HÀNH VÀ H TR H TH NG 124 14.1. T ng quan v v n hành và h tr h th ng 124 2
- 14.2. B o trì h th ng 124 14.3. Ph c h i h th ng 126 14.4. H tr k thu t 126 14.5. Nâng c p h th ng 127 Ph n IV: PHÂN TÍCH THI T K H TH NG HƯ NG ð I TƯ NG 130 CHƯƠNG 15. T NG QUAN V THI T K HƯ NG ð I TƯ NG 130 15.1. Phân tích hư ng đ i tư ng (Object Oriented Analysis OOA): 130 15.2. Thi t k hư ng đ i tư ng (Object Oriented Design OOD): 131 15.3. L p trình hư ng đ i tư ng (Object Oriented Programming OOP): 131 CHƯƠNG 16. L CH S PHÁT TRI N C A UML 133 16.1. L ch s phát tri n c a UML 133 16.2. Unified Modeling Language là gì? 134 CHƯƠNG 17.CÁC THÀNH PH N C A UML 137 17.1. Các ph n t mang tính c u trúc 137 17.2. Các quy t c c a UML 139 17.3. Các k thu t chung c a UML 139 17.4. Ki n trúc c a h th ng 140 CHƯƠNG 18.USE CASE 145 18.1. Actor 145 18.2. Use case 147 18.3. Bi u đ use case (Use case Diagram) 151 18.4. L p (Class) 154 18.5. Phân b trách nhi m gi a các l p 156 18.6. Bi u đ l p (Class Diagram) 157 CHƯƠNG 19: MƠ HÌNH ð NG 160 19.1. S c n thi t cĩ mơ hình đ ng (Dynamic model) 160 19.2. Các thành ph n c a mơ hình đ ng 160 19.3. Ưu đi m c a mơ hình đ ng: 162 19.4. S ki n và thơng đi p (Event & Message) 164 19.5. Thơng đi p (Message): 166 19.6. Bi u đ tu n t (Sequence diagram) 168 19.7. Bi u đ c ng tác (Collaboration Diagram) 170 19.8. Bi u đ tr ng thái (State Diagram) 171 19.9. Bi u đ ho t đ ng (Activity Diagram) 177 19.10. Vịng đ i đ i tư ng (Object lifecycle) 181 19.11. Xem xét l i mơ hình đ ng 182 19.12. Ph i h p mơ hình đ ng và mơ hình đ i tư ng 184 19.13. Tĩm t t v mơ hình đ ng 185 3
- PH N 1. ð I CƯƠNG V H TH NG THƠNG TIN N i dung Ph n 1 trình bày các khái ni m cơ b n v h th ng thơng tin và quá trình phát tri n m t h th ng thơng tin. CHƯƠNG 1. T NG QUAN V PHÂN TÍCH THI T K H TH NG M c tiêu h c t p: Chương này nh m cung c p các khái ni m cơ b n v phân tích và thi t k h th ng. ð ng th i đưa ra m t quy trình phát tri n h th ng đơn gi n. 1.1. Khái ni m h th ng thơng tin Thơng tin là m t lo i tài nguyên c a t ch c, ph i đư c qu n lý chu đáo gi ng như m i tài nguyên khác. Vi c x lý thơng tin địi h i chi phí v th i gian, ti n b c và nhân l c. Vi c x lý thơng tin ph i hư ng t i khai thác t i đa ti m năng c a nĩ. H th ng thơng tin (Information System IS) trong m t t ch c cĩ ch c năng thu nh n và qu n lý d li u đ cung c p nh ng thơng tin h u ích nh m h tr cho t ch c đĩ và các nhân viên, khách hàng, nhà cung c p hay đ i tác c a nĩ. Ngày nay, nhi u t ch c xem các h th ng thơng tin là y u t thi t y u giúp h cĩ đ năng l c c nh tranh và đ t đư c nh ng bư c ti n l n trong ho t đ ng. H u h t các t ch c nh n th y r ng t t c nhân viên đ u c n ph i tham gia vào quá trình phát tri n các h th ng thơng tin. Do v y, phát tri n h th ng thơng tin là m t ch đ ít nhi u cĩ liên quan t i b n cho dù b n cĩ ý đ nh h c t p đ tr nên chuyên nghi p trong lĩnh v c này hay khơng. H th ng thơng tin là m t h th ng bao g m con ngư i, d li u, các quy trình và cơng ngh thơng tin tương tác v i nhau đ thu th p, x lý, lưu tr và cung c p thơng tin c n thi t đ u ra nh m h tr cho m t h th ng. H th ng thơng tin hi n h u dư i m i hình d ng và quy mơ. Phân lo i h th ng thơng tin: Các h th ng thơng tin cĩ th đư c phân lo i theo các ch c năng chúng ph c v . H th ng x lý giao d ch (Transaction processing system – TPS) là m t h th ng thơng tin cĩ ch c năng thu th p và x lý d li u v các giao d ch nghi p v . H th ng thơng tin qu n lý (Management information system MIS) là m t h th ng thơng tin cung c p thơng tin cho vi c báo cáo hư ng qu n lý d a trên vi c x lý giao d ch và các ho t đ ng c a t ch c. 1
- • H th ng h tr quy t đ nh (Decision support system – DSS) là m t h th ng thơng tin v a cĩ th tr giúp xác đ nh các th i cơ ra quy t đ nh, v a cĩ th cung c p thơng tin đ tr giúp vi c ra quy t đ nh. • H th ng thơng tin đi u hành (Excutive information system – EIS) là m t h th ng thơng tin h tr nhu c u l p k ho ch và đánh giá c a các nhà qu n lý đi u hành. • H th ng chuyên gia (Expert System) là h th ng thơng tin thu th p tri th c chuyên mơn c a các chuyên gia r i mơ ph ng tri th c đĩ nh m đem l i l i ích cho ngư i s d ng bình thư ng. • H th ng truy n thơng và c ng tác (Communication and collaboration system) là m t h th ng thơng tin làm tăng hi u qu giao ti p gi a các nhân viên, đ i tác, khách hàng và nhà cung c p đ c ng c kh năng c ng tác gi a h . • H th ng t đ ng văn phịng (Office automation system) là m t h th ng thơng tin h tr các ho t đ ng nghi p v văn phịng nh m c i thi n lu ng cơng vi c gi a các nhân viên. Các cơng ngh m i: Các cơng ngh m i đang đư c tích h p vào các h th ng truy n th ng: • Thương m i đi n t (e commerce) s d ng Web đ th c hi n các ho t đ ng kinh doanh. • L p k ho ch khai thác ngu n tài nguyên doanh nghi p (ERP Enterprise Resource Planning) cĩ m c đích tích h p các h th ng thơng tin khác nhau trong m t t ch c. • Các thi t b c m tay và khơng dây, bao g m thương m i di đ ng (m commerce). • Ph n m m mã ngu n m 2
- Hình 1 1 Các cơng ngh m i tác đ ng t i t t c các h th ng Phân tích và thi t k h th ng là cách ti p c n cĩ h th ng t i: • Vi c xác đ nh các v n đ , cơ h i và m c tiêu • Vi c phân tích các lu ng thơng tin trong các t ch c. • Vi c thi t k các h th ng thơng tin trên máy tính đ gi i quy t v n đ Tài li u này đ c p t i hai n i dung chính, m t là “phân tích” nh ng yêu c u nghi p v cho các h th ng thơng tin và hai là ”thi t k ” các h th ng thơng tin đáp ng nh ng yêu c u đĩ. Nĩi m t cách khác, s n ph m c a quá trình phân tích và thi t k h th ng chính là m t h th ng thơng tin. 1.2. M t quy trình phát tri n h th ng đơn gi n Trên đây, b n đã đư c gi i thi u v các lo i hình h th ng thơng tin khác nhau, m t s xu hư ng cơng ngh cĩ nh hư ng t i s phát tri n c a các h th ng thơng tin. Trong m c này, b n s h c m t khía c nh n a v h th ng thơng tin, đĩ là “quy trình” phát tri n m t h th ng thơng tin. H u h t các quy trình phát tri n h th ng c a các t ch c đ u hư ng theo cách ti p c n gi i quy t v n đ (problem solving). Cách ti p c n này thư ng k t h p các bư c gi i quy t v n đ nĩi chung sau: 1. Xác đ nh v n đ 2. Phân tích và hi u v n đ 3. Xác đ nh các yêu c u gi i pháp 4. Xác đ nh các gi i pháp khác nhau và ch n cách “t t nh t” 5. Thi t k gi i pháp đã l a ch n 3
- 6. Cài đ t gi i pháp đã l a ch n 7. ðánh giá k t qu (n u v n đ v n khơng đư c gi i quy t thì quay l i bư c 1 ho c 2) Nh m m c đích đơn gi n, chúng tơi s trình bày cách ti p c n gi i quy t v n đ ban đ u g m b n giai đo n ho c pha c n ph i đư c hồn thành đ i v i b t kỳ m t d án phát tri n h th ng nào – đĩ là pha kh i đ u h th ng, phân tích h th ng, thi t k h th ng và cài đ t h th ng. B ng dư i đây th hi n quan h gi a các bư c gi i quy t v n đ nĩi chung và quy trình đư c trình bày. Quy trình phát tri n h th ng đơn Các bư c gi i quy t v n đ nĩi chung gi n hĩa 1. Xác đ nh v n đ . (ð ng th i l p k ho ch cho Kh i đ u h th ng gi i pháp c a v n đ ). 1. Phân tích và hi u v n đ . Phân tích h th ng 2. Xác đ nh các yêu c u gi i pháp. 1. Xác đ nh các gi i pháp khác nhau và ch n cách Thi t k h th ng “t t nh t” 2. Thi t k gi i pháp đã l a ch n 1. Cài đ t gi i pháp đã l a ch n Cài đ t h th ng 2. ðánh giá k t qu . (N u v n đ v n khơng đư c gi i quy t thì quay l i bư c 1 ho c 2). B ng 1 1 Quy trình phát tri n h th ng C n lưu ý là b t c quy trình phát tri n h th ng nào cũng ph i đư c qu n lý trên cơ s d án. Ph i cĩ ít nh t m t nhân s nh n trách nhi m làm ngư i qu n lý d án đ đ m b o r ng h th ng đư c phát tri n đúng th i gian, trong gi i h n ngân sách cho phép và cĩ ch t lư ng ch p nh n đư c. Ho t đ ng qu n lý m t d án đư c g i là qu n lý d án Qu n lý d án (Project Management) là ho t đ ng xác đ nh, l p k ho ch, đi u khi n, ki m sốt m t d án đ phát tri n m t h th ng ch p nh n đư c trong kho ng th i gian và ngân sách đư c giao 4
- Qu n lý quy trình (Process Management) là ho t đ ng liên t c nh m xác đ nh, c i thi n và k t h p vi c s d ng phương pháp lu n mà t ch c đã l a ch n (“quy trình”) v i các tiêu chu n đ i v i m i d án phát tri n h th ng. 1.2.1. Kh i đ u h th ng Các d án h th ng thơng tin thư ng ph c t p. Chúng địi h i s đ u tư, n l c và th i gian đáng k . Các v n đ c n gi i quy t thư ng đư c phát bi u m t cách mơ h , cĩ nghĩa r ng gi i pháp đư c hình dung ban đ u cĩ th cịn chưa hồn thi n. Vì v y, các d án h th ng ph i đư c l p k ho ch c n th n. Giai đo n kh i đ u h th ng hình thành ph m vi d án và k ho ch gi i quy t v n đ . Do đĩ, pha kh i đ u h th ng thi t l p ph m vi d án, m c tiêu, l ch bi u và ngân sách c n thi t đ gi i quy t v n đ . Ph m vi d án xác đ nh lĩnh v c nghi p v đư c hư ng đ n c a d án và các m c tiêu c n đ t đư c. Ph m vi và m c tiêu v cơ b n đ u nh hư ng t i các đ m b o v tài nguyên, c th là l ch bi u và ngân sách, nh ng nhân t c n đư c th c hi n đ hồn thành d án. B ng vi c thi t l p m t ngân sách và l ch bi u d a vào ph m vi và m c tiêu ban đ u, b n cũng s thi t l p đư c m t ranh gi i mà d a vào đĩ t t c các nhân s đ u cĩ th ch p nh n th c t là b t c thay đ i nào trong tương lai đ i v i ph m vi ho c m c tiêu cũng s tác đ ng t i l ch bi u và ngân sách. Ngư i qu n lý d án, ngư i phân tích h th ng và ngư i s h u h th ng là nh ng nhân l c ch y u trong pha kh i đ u h th ng. Kh i đ u h th ng (System Initiation) là vi c l p k ho ch ban đ u cho m t d án đ xác đ nh ph m vi nghi p v , m c tiêu, l ch bi u và ngân sách ban đ u. 1.2.2. Phân tích h th ng Bư c ti p theo trong quy trình phát tri n h th ng mà chúng tơi trình bày là giai đo n phân tích h th ng. Pha này nh m cung c p cho đ i d án hi u bi t th u đáo hơn v v n đ và nhu c u c a d án. Hi u m t cách đơn gi n, lĩnh v c nghi p v (ph m vi c a d án – như đã xác đ nh trong pha kh i đ u h th ng) cĩ th đư c nghiên c u và phân tích đ thu đư c nh ng hi u bi t chi ti t hơn. Pha phân tích h th ng yêu c u làm vi c v i ngư i s d ng h th ng đ xác đ nh rõ các yêu c u nghi p v đ i v i h th ng s đư c mua ho c phát tri n. S hồn thi n c a pha phân tích h th ng thư ng th hi n k t qu nhu c u c p nh t các k t qu đã cĩ trư c đĩ pha kh i đ u h th ng. Vi c phân tích cĩ th phát hi n yêu c u ph i xét l i ph m vi ho c m c tiêu c a d án – ví d cĩ th c m th y ph m vi c a d án quá l n ho c quá nh . Cu i cùng, tính kh thi c a b n thân d án tr nên đáng ng . D án cĩ th b h y b ho c cĩ th chuy n sang giai đo n ti p theo. 5
- Ngư i qu n lý d án, ngư i phân tích h th ng và ngư i s d ng h th ng là nh ng nhân l c cơ b n trong pha phân tích h th ng. Phân tích h th ng (System Analysis) là vi c nghiên c u lĩnh v c v n đ nghi p v đ đ xu t các c i ti n và xác đ nh các yêu c u nghi p v cũng như th t ưu tiên cho gi i pháp. 1.2.3. Thi t k h th ng Sau khi đã cĩ hi u bi t v các yêu c u nghi p v c a m t h th ng thơng tin, ta cĩ th ti n hành pha thi t k h th ng. Trong giai đo n này, trư c tiên c n xem xét các gi i pháp cơng ngh khác nhau. Hi m khi ch cĩ m t gi i pháp cho m t v n đ . M t khi m t gi i pháp đã đư c l a ch n và ch p nh n, pha thi t k h th ng phát tri n các b n đ c t và thi t k chi ti t đư c yêu c u đ cài đ t gi i pháp cu i cùng. Các b n đ c t và thi t k chi ti t đĩ s đư c dùng đ cài đ t cơ s d li u, chương trình, giao di n ngư i dùng và m ng cho h th ng thơng tin. Trong trư ng h p ta l a ch n mua ph n m m thay vì xây d ng nĩ thì b n thi t k chi ti t s xác đ nh cách th c ph n m m đĩ đư c tích h p vào h at đ ng nghi p v và các h th ng th ng thơng tin khác. Nh c l i v các đ nh hư ng cơng ngh đã trình bày trên, các đ nh hư ng đĩ s nh hư ng ch y u t i quy trình thi t k h th ng và ra quy t đ nh. Nhi u t ch c xác đ nh m t ki n trúc cơng ngh thơng tin chung d a trên các đ nh hư ng cơng ngh đĩ. N u v y, t t c các pha thi t k h th ng cho h th ng thơng tin m i đ u ph i tuân theo ki n trúc cơng ngh thơng tin chu n. Ngư i qu n lý d án, ngư i phân tích h th ng và ngư i thi t k h th ng là nh ng nhân l c chính trong pha thi t k h th ng. Thi t k h th ng (System Design) là quá trình xác đ nh và xây d ng gi i pháp k thu t d a trên máy tính cho các yêu c u nghi p v đư c xác đ nh trong pha phân tích h th ng. 1.2.4. Cài đ t h th ng Bư c cu i cùng trong quy trình phát tri n h th ng đơn gi n mà chúng tơi trình bày là cài đ t h th ng. Pha cài đ t h th ng xây d ng h th ng thơng tin m i và đưa nĩ vào ho t đ ng. Trong giai đo n này, các ph n c ng và ph n m m đư c cài đ t và s d ng. Các ph n m m ng d ng đư c mua và cơ s d li u đư c cài đ t và c u hình. Các ph n m m tùy bi n và cơ s d li u đư c xây d ng d a trên các b n đ c t và thi t k chi ti t đư c phát tri n pha thi t k h th ng. Khi các thành ph n h th ng đã đư c xây d ng ho c cài đ t thì chúng ph i đư c ki m th riêng r . Sau đĩ, tồn b h th ng cũng ph i đư c ki m th đ đ m b o r ng nĩ ho t đ ng chính xác và đáp ng đư c các yêu c u c a ngư i dùng. M t khi h th ng 6
- đã đư c ki m th đ y đ , nĩ ph i đư c đưa vào ho t đ ng. D li u t h th ng trư c đĩ cĩ th ph i đư c chuy n đ i ho c nh p vào cơ s d li u kh i đ u và ngư i s d ng h th ng ph i đư c đào t o đ s d ng h th ng m t cách chu n xác. Cu i cùng, m t s k ho ch chuy n ti p t quy trình nghi p v và h th ng thơng tin cũ cĩ th ph i đư c ti n hành. Ngư i qu n lý d án, ngư i phân tích h th ng và ngư i xây d ng h th ng là nh ng nhân l c ch y u trong giai đo n cài đ t h th ng. Cài đ t h th ng (System Implementation) là giai đo n xây d ng, cài đ t, ki m th và tri n khai m t h th ng. 1.2.5. H tr h th ng và c i thi n khơng ng ng S th t thi u xĩt n u khơng kh ng đ nh r ng vi c cài đ t h th ng thơng tin s d n t i vi c ph i đ i m t v i s t n t i c a giai đo n h tr và c i thi n khơng ng ng. Các h th ng thơng tin đư c cài đ t r t hi m khi hồn h o. Nh ng ngư i s d ng s tìm th y l i và th nh tho ng b n s tìm th y nh ng sai sĩt trong thi t k và cài đ t c n đư c s a ch a. Ngồi ra, các yêu c u nghi p v và c a ngư i dùng thay đ i khơng ng ng. Do đĩ, s cĩ nhu c u c i thi n khơng ng ng b t kỳ h th ng thơng tin nào t i khi nĩ l i th i. H tr và c i thi n h th ng thu c v m t d án khác, thư ng đư c g i là d án b o trì và nâng c p. M t d án như v y c n tuân theo cùng cách ti p c n gi i quy t v n đ như đã đư c xác đ nh v i b t kỳ d án nào khác. ði m khác bi t duy nh t là n l c và ngân sách c n đ hồn thành d án. Nhi u pha s đư c hồn thành nhanh hơn nhi u, đ c bi t là n u nhân l c ban đ u đã tài li u hĩa m t cách đúng đ n h th ng ngay t giai đo n đ u. L t t nhiên, n u h khơng làm như v y thì d án c i thi n h th ng cĩ th tiêu t n nhi u th i gian, n l c và ti n b c hơn. 7
- Hình 1 2 T l th i gian cho vi c b o trì h th ng Hình 1 3 M c s d ng tài nguyên trong quy trình phát tri n h th ng 1.2.6. Phát tri n tu n t và phát tri n l p T t c n i dung trình bày các m c trên cĩ th khi n b n k t lu n r ng phát tri n h th ng là m t quy trình tu n t m t cách t nhiên. Trư c tiên, b n kh i đ u d án, r i phân tích, thi t k và cu i cùng là tri n khai h th ng. ði u này khơng ph i là luơn đúng đ n. Cĩ các chi n lư c ho c cách ti p c n khác nhau đ th c hi n quy trình phát tri n h th ng nĩi chung. Rõ ràng các quy trình tu n t là m t trong các kh năng. Cách ti p c n này đư c minh h a trong hình 1 4. Chú ý r ng chi n lư c này địi h i m i pha ph i đư c hồn thành cái này ti p sau cái kia. S hồn thành tu n t s cho k t qu trong s phát tri n m t h th ng hồn tồn m i. Hình th c tr c quan c a cách ti p c n này gi ng như m t thác nư c (waterfall) nên nĩ thư ng đư c g i là quy trình “phát tri n thác nư c”. 8
- (Trong th c t , các giai đo n cĩ th ch ng l p lên nhau. Ví d ph n thi t k h th ng cĩ th đư c b t đ u trư c khi hồn thành giai đo n phân tích h th ng.). Tuy nhiên, cách ti p c n thác nư c khơng cịn đư c dùng ph bi n. Vì cĩ m t chi n lư c ph bi n hơn. th hi n trong hình 1 5, thư ng đư c g i là quy trình phát tri n l p. Cách ti p c n này địi h i hồn thành vi c phân tích, thi t k và cài đ t đ đ phát tri n đ y đ m t ph n c a h th ng m i và đưa nĩ vào ho t đ ng s m nh t cĩ th . M t khi “phiên b n” đĩ c a h th ng đư c cài đ t, chi n lư c ti p theo là th c hi n thêm m t s vi c phân tích, thi t k và cài đ t đ t o ra phiên b n ti p theo c a h th ng. Quá trình l p đi l p l i t i khi t t c các ph n c a h th ng thơng tin t ng th đư c cài đ t. S ph bi n c a quy trình l p này cĩ th gi i thích như sau: Ngư i s h u và s d ng h th ng phàn nàn v th i gian quá dài c n đ phát tri n và cài đ t các h th ng thơng tin khi s d ng cách ti p c n thác nư c. Trong khí đĩ, cách ti p c n l p cho phép đưa vào s d ng các phiên b n v i th i gian ng n hơn. ði u này s th a mãn địi h i c a khách hàng. Hình 1 4 Phương pháp lu n phát tri n theo mơ hình thác nư c 9
- Hình 1 5 Phương pháp lu n phát tri n l p Câu h i th o lu n 1.1. Nêu ch c năng và vai trị c a h th ng thơng tin trong m t t ch c. 1.2. Phân bi t h th ng qu n lý giao d ch (TPS) v i h th ng thơng tin qu n lý (MIS) và h th ng thơng tin đi u hành (EIS). 1.3. Nêu ví d v h th ng qu n lý giao d ch, h th ng thơng tin qu n lý và h th ng truy n thơng c ng tác. G I Ý: D a vào các đ nh nghĩa c a các h th ng đ đưa ra ví d phù h p trong th c t . 1.4. Cho bi t các xu th cơng ngh m i đang đư c đưa vào các h th ng thơng tin? 1.5. Nêu các giai đo n c a m t quy trình phát tri n h th ng đơn gi n. G I Ý: D a vào m c 1.2, nêu tĩm t t các giai đo n trong m t quá trình đơn gi n đ phát tri n h th ng. Câu h i tr c nghi m 10
- 1. M t h th ng thơng tin đư c hình thành b i a. Con ngư i, các quy trình và d li u b. Thi t b , các quy trình và cơng ngh c. Con ngư i, d li u, các quy trình và cơng ngh 2. H th ng thơng tin qu n lý là: a. H th ng thơng tin cĩ ch c năng thu th p và x lý d li u v các giao d ch nghi p v . b. H th ng thơng tin h tr nhu c u l p k ho ch và đánh giá c a các nhà qu n lý đi u hành. c. H th ng thơng tin cung c p thơng tin cho vi c báo cáo hư ng qu n lý d a tr ên vi c x lý giao d ch và các ho t đ ng c a t ch c. 11
- T ng k t chương 1 Chương 1 đã gi i thi u nh ng khái ni m cơ b n v h th ng thơng tin và quy trình đơn gi n đ phát tri n m t h th ng. Ngư i h c c n n m v ng khái ni m v h th ng thơng tin, phân bi t đư c gi a các lo i h th ng thơng tin và cĩ th đưa ra ví d trong th c t : • H th ng x lý giao d ch • H th ng thơng tin qu n lý • H th ng h tr quy t đ nh • H th ng thơng tin đi u hành • H th ng chuyên gia • H th ng truy n thơng và c ng tác • H th ng t đ ng văn phịng Ngồi ra, ngư i h c c n n m rõ các giai đo n cơ b n trong quá trình phát tri n m t h th ng thơng tin: • Kh i đ u h th ng. • Phân tích h th ng. • Thi t k h th ng. • Cài đ t h th ng. Hư ng d n bài t p l n Bài t p l n là tiêu chu n đánh giá k t qu h c t p. Yêu c u là th c hi n Phân tích và thi t k m t h th ng thơng tin qu n lý. Các b n ch n m t trong các đ tài g i ý dư i đây ho c t đưa ra đ tài. STT ð tài Mơ t 1 H th ng qu n lý thư vi n Qu n lý sách, đ c gi , tình hình mư n tr H th ng qu n lý nhân s ti n Qu n lý h sơ nhân s , ti n lương, k t qu 2 lương ch m cơng 3 H th ng qu n lý v t tư Qu n lý tình hình xu t nh p v t tư H th ng qu n lý h c sinh 4 Qu n lý h sơ h c sinh, k t qu h c t p ph thơng 5 H th ng qu n lý sinh viên Qu n lý h sơ sinh viên, k t qu h c t p 12
- đ i h c H th ng qu n lý tuy n sinh 6 Qu n lý thơng tin thí sinh, k t qu thi đ i h c H th ng qu n lý cơng n c a Qu n lý tình hình cơng n đ i v i khách hàng 7 hàng và nhà cung c p 8 H th ng qu n lý khách s n Qu n lý phịng, khách thuê phịng H th ng qu n lý h sơ b nh 9 Qu n lý h sơ, tình tr ng c a b nh nhân án b nh vi n H th ng qu n lý trư ng m u Qu n lý h sơ h c sinh, ch s th l c, năng 10 giáo khi u Vi c làm bài t p l n nên đư c ti n hành song song v i quá trình h c mơn này và tuân theo các bư c chính: 1. Kh o sát th c t và xác l p các yêu c u. 2. Phân tích h th ng. 3. Thi t k h th ng. 4. Xây d ng và cài đ t h th ng. K t qu làm bài t p l n ph i đư c th hi n thơng qua m t báo cáo d ng file word và mã ngu n chương trình ph n m m đư c xây d ng. 13
- CHƯƠNG 2. PHÁT TRI N H TH NG THƠNG TIN M c tiêu Chương này gi i thi u khái ni m v quy trình phát tri n m t h th ng thơng tin, đưa ra m t quy trình phát tri n h th ng. Bên c nh đĩ, chương này cũng s đ c p t i các hư ng ti p c n phân tích thi t k h th ng. Cu i cùng s gi i thi u v các k thu t và cơng c cĩ th s d ng trong quá trình phân tích thi t k h th ng. 2.1. Quy trình phát tri n h th ng 2.1.1. Khái ni m Quy trình phát tri n h th ng – m t t p h p các ho t đ ng, phương pháp, th c nghi m, k t qu và các cơng c t đ ng hĩa mà các nhân s s d ng đ phát tri n và c i thi n khơng ng ng h th ng thơng tin và ph n m m M t quy trình phù h p đ phát tri n h th ng ph i b o đ m: • Hi u qu đ cho phép nhà qu n lý đi u chuy n ngu n l c gi a các d án • Tài li u nh t quán nh m gi m chi phí th i gian s ng đ b o trì h th ng (b i các đ i phát tri n khác) v sau • Ch t lư ng nh t quán xuyên su t các d án 2.1.2. Mơ hình qu n lý quy trình CMM Capability Maturity Model (CMM) là m t framework chu n hĩa đ đánh giá m c đ hồn thi n c a các quy trình phát tri n h th ng thơng tin, các quy trình qu n lý và các s n ph m c a m t t ch c. M c đích c a CMM là đ h tr cho các t ch c c i thi n tính hồn ch nh c a các quy trình phát tri n h th ng. Nĩ bao g m 5 m c đ hồn thi n: • M c 1—Kh i đ u : m c này, các d án phát tri n h th ng khơng tuân theo quy trình b t bu c nào. M i đ i phát tri n l i cĩ nh ng cơng c và phương pháp riêng. S thành cơng hay th t b i thư ng ph thu c vào k năng và kinh nghi m c a đ i d án. • M c 2—Cĩ th l p l i : Các quy trình qu n lý và th c hi n d án đư c thi t l p đ theo dõi chi phí d án, l ch bi u và tính thi t th c. Các d án đ u s d ng m t quy trình phát tri n h th ng nhưng quy trình đĩ cĩ th bi n đ i phù h p v i t ng d án. ð i d án n l c ph i h p đ cĩ th l p l i nh ng k t qu t t đã đ t đư c . Nh ng kinh nghi m th c ti n đư c áp d ng đ chu n hĩa quy trình cho m c k ti p. • M c 3—ðư c đ nh rõ: M t quy trình phát tri n h th ng chu n (m t “phương pháp lu n”) đư c mua v ho c đư c phát tri n. T t c các d án s 14
- d ng m t phiên b n c a quy trình này đ phát tri n và b o trì h th ng thơng tin và ph n m m. Nh vi c s d ng quy trình chu n mà m i d án đ u mang tính nh t quán v tài li u và k t qu s n ph m thu đư c. • M c 4—ðư c qu n lý : Các m c tiêu đo đư c v ch t lư ng và hi u qu ph i đư c thi t l p. Các k t qu đo chi ti t v ch t lư ng quy trình phát tri n h th ng chu n và ch t lư ng s n ph m luơn đư c thu th p và lưu tr vào cơ s d li u. ð i d án d a vào nh ng d li u đĩ đ c i thi n vi c qu n lý t ng d án. • M c 5—T i ưu : Quy trình phát tri n h th ng chu n đư c giám sát và c i thi n khơng ng ng d a trên các phép đo và phân tích d li u đư c thi t l p trong m c 4. Cĩ th bao g m vi c thay đ i k thu t, cơng ngh đ th c hi n các ho t đ ng đư c địi h i trong quy trình phát tri n h th ng chu n, cũng như vi c đi u ch nh chính quy trình. C n nh n th y r ng m i m c CMM l i là ti n đi u ki n cho m c ti p theo. Hi n t i, trên th gi i, nhi u t ch c đang n l c đ đ t đư c ít nh t là CMM m c 3. 2.1.3. Phương pháp lu n phát tri n h th ng • Vịng đ i h th ng – là s phân tích vịng đ i c a m t h th ng thơng tin thành hai giai đo n, (1) phát tri n h th ng và (2) đưa vào ho t đ ng và b o trì h th ng • Phương pháp lu n phát tri n h th ng – là m t quy trình phát tri n chu n hĩa xác đ nh m t t p các ho t đ ng, phương pháp, th c nghi m, k t qu và các cơng c t đ ng hĩa mà nh ng ngư i phát tri n h th ng và ngư i qu n lý d án dùng đ phát tri n và c i thi n khơng ng ng các h th ng thơng tin và ph n m m • Các phương pháp lu n phát tri n h th ng o Phát tri n ng d ng nhanh cĩ ki n trúc (Architected Rapid Application Development Architected RAD) o Phương pháp lu n phát tri n h th ng đ ng (Dynamic Systems Development Methodology DSDM) o Phát tri n ng d ng k t h p (Joint Application Development JAD) o Cơng ngh thơng tin (Information Engineering IE) o Phát tri n ng d ng nhanh (Rapid Application Development RAD) o Quy trình h p nh t Rational (Rational Unified Process RUP) 15
- o Phân tích và thi t k hư ng c u trúc (Structured Analysis and Design) – đây là phương pháp đư c trình bày trong bài gi ng này o L p trình eXtreme (eXtremeProgramming XP) 2.1.4. Các nguyên lý phát tri n h th ng • ð ngư i s d ng h th ng tham gia vào • S d ng m t cách ti p c n gi i quy t v n đ • Thi t l p các giai đo n và các ho t đ ng • Tài li u hĩa su t quá trình phát tri n • Thi t l p các chu n • Qu n lý quá trình và các d án • Cân đ i h th ng v i v n đ u tư • Khơng né tránh vi c h y b ho c s a ph m vi • Chia đ tr • Thi t k h th ng đ cĩ th phát tri n và thay đ i Nguyên lý 1 : ð ngư i s h u và ngư i s d ng h th ng tham gia vào t t c các giai đo n phát tri n h th ng • S tham gia c a ngư i s d ng s t o nên ý th c h là ngư i làm ch h th ng và d n đ n s ch p nh n và hài lịng c a h v h th ng • Cĩ nghĩa là ngư i s d ng và ngư i s h u h th ng cũng “s ng” trong h th ng Nguyên lý 2 : S d ng m t cách ti p c n gi i quy t v n đ • Nghiên c u và tìm hi u v n đ trong ng c nh c a nĩ • Xác đ nh các yêu c u c a gi i pháp phù h p • Xác đ nh các gi i pháp đ c và ch n gi i pháp t t nh t cĩ th • Thi t k và/ho c cài đ t gi i pháp • Quan sát và đanh giá tác đ ng c a gi i pháp, và c i thi n gi i pháp m t cách phù h p Nguyên lý 3 : Thi t l p các giai đo n và các ho t đ ng • Xác đ nh ph m vi • Phân tích v n đ • Phân tích yêu c u • Thi t k lơgíc 16
- • Phân tích quy t đ nh • Thi t k v t lý và tích h p • Xây d ng và ki m th • Cài đ t và đưa vào ho t đ ng Các giai đo n trên xác đ nh các v n đ , đánh giá, thi t k và cài đ t gi i pháp (Quy trình phát tri n h th ng) Nguyên lý 4: Tài li u hĩa su t quy trình phát tri n h th ng • Là ho t đ ng liên ti p đ phát hi n đi m m nh và đi m y u c a h th ng trong su t quy trình phát tri n • C ng c s truy n đ t thơng tin gi a các nhân s trong h th ng • S tán thành và giao kèo gi a ngư i s h u/ngư i s d ng v i ngư i phân tích/ngư i thi t k v ph m vi, yêu c u và tài nguyên c a d án Nguyên lý 5 : Thi t l p các chu n v tính nh t quán • Các chu n phát tri n h th ng: tài li u, phương pháp lu n • Các chu n nghi p v : các quy t c và th c t nghi p v • Các chu n cơng ngh th ng tin: ki n trúc và c u hình chung cho s phát tri n h th ng nh t quán Nguyên lý 6 : Qu n lý quy trình và các d án • Qu n lý quy trình : ho t đ ng liên ti p trong đĩ tài liêu hĩa, qu n lý, giám sát vi c s d ng và c i thi n phương pháp lu n t ch c đã l a ch n (“quy trình”) cho vi c phát tri n h th ng. Qu n lý quy trình quan tâm t i các giai đo n, các ho t đ ng, các k t qu và các chu n ch t lư ng nên đư c áp d ng nh t quán cho m i d án. • Qu n lý d án : quy trình xác đ nh ph m v , l p k ho ch, b trí nhân s , t ch c, ch đ o và đi u khi n m t d án đ phát tri n m t h th ng thơng tin v i chi phí th p nh t, trong m t kho ng th i gian c th và v i ch t lư ng cĩ th ch p nh n đư c. Nguyên lý 7 : Cân đ i h th ng v i v n đ u tư • K ho ch h th ng thơng tin mang tính chi n lư c ph i phù h p và h tr cho k ho ch ho t đ ng mang tính chi n lư c c a t ch c • Cĩ m t vài gi i pháp cĩ th , cái đ u tiên khơng nh t thi t là cái t t nh t • ðánh giá tính kh thi c a t ng gi i pháp theo hai tiêu chí: o Hi u qu chi phí : phân tích chi phí/l i ích 17
- o Qu n lý r i ro : xác đ nh, đánh giá và đi u khi n nh ng thách th c ti m n đ i v i s hồn thành m t h th ng Nguyên lý 8 : Khơng né tránh vi c h y b ho c s a ph m vi • Ph m vi c a m t d án cĩ th tăng lên • Quy trình phát tri n cĩ các đi m ki m tra đ i v i các giai đo n c a nĩ: o H y b d án n u nĩ khơng kh thi (do t ch c quy t đ nh) o ðánh giá l i?đi u ch nh chi phí/ph m vi n u ph m vi m r ng thêm (do ngư i phân tích quy t đ nh) o Thu h p ph m vi n u ngân sách/l ch bi u b co l i (do ngư i phân tích quy t đ nh) Nguyên lý 9: Chia đ tr • Chia m t h th ng ph c t p thành nhi u h th ng con/thành ph n đơn gi n hơn • Quy trình gi i quy t v n đ cĩ th đư c làm đơn gi n hĩa đ i v i nh ng v n đ nh hơn • Các h th ng con khác nhau ng v i nh ng lo i nhân s khác nhau Nguyên lý 10: Thi t k h th ng đ cĩ th phát tri n và thay đ i • H th ng c n đư c xây d ng sao cho m m d o và d thích ng đ cĩ th thay đ i v sau 2.2. M t quy trình phát tri n h th ng 2.2.1. ð ng l c c a m t d án phát tri n h th ng S ra đ i c a h u h t các d án đ u là s k t h p c a các y u t thu c 3 nhĩm sau: • V n đ ( Problem) – m t tr ng thái khĩ khăn trong th c t ngăn c n t ch c đ t đư c đ y đ m c đích, m c tiêu c a nĩ. • Cơ h i (Opportunity) – m t cơ h i đ c i thi n t ch c cho dù khơng cĩ v n đ nào đư c xác đ nh • Ch th (Directive) – m t yêu c u m i đư c áp đ t b i nhà qu n lý, chính ph ho c b ph n cĩ nh hư ng nào đĩ t bên ngồi Các d án cĩ k ho ch • M t k ho ch chi n lư c h th ng thơng tin xem xét tồn b t ch c đ xác đ nh các d án phát tri n h th ng, nh ng d án đĩ s đem l i giá tr mang tính chi n lư c dài h n cho t ch c. • Vi c tái c u trúc quy trình nghi p v (business process redesign) phân tích th u đáo m t chu i các quy trình nghi p v đ lo i b s dư th a, th t c rư m rà 18
- đ ng th i c i thi n hi u qu và giá tr gia tăng. Khi đĩ, c n thi t k l i h th ng thơng tin h tr cho các quy trình nghi p v đã đư c thi t k l i đĩ. Các d án khơng cĩ k ho ch • ðư c kích ho t b i m t v n đ , cơ h i ho c ch th c th xu t hi n trong khi th c hi n nghi p v • H i đ ng ch đ o – m t b ph n qu n tr g m ngư i s h u h th ng và ban đi u hành cơng ngh thơng tin cĩ trách nhi m l a ch n d án phát tri n h th ng phù h p. • Backlog – m t kho lưu tr các đ xu t d án khơng th đư c c p v n ho c b trí nhân s vì chúng cĩ m c ưu tiên th p hơn d án đã đư c phê duy t đ phát tri n h th ng. C d án đư c đ nh trư c hay khơng đ nh trư c đ u ph i tr i qua cùng quy trình phát tri n h th ng cơ b n, chúng ta s xem xét nh ng giai đo n d án đĩ trong ph n ti p theo sau. 2.2.2. Các giai đo n c a d án thơng thư ng • Xác đ nh ph m vi • Phân tích v n đ • Phân tích yêu c u • Thi t k lơgíc • Phân tích quy t đ nh • Thi t k v t lý và tích h p • Xây d ng và ki m th • Cài đ t và đưa vào ho t đ ng 1. Xác đ nh ph m vi • M c đích: xác đ nh các v n đ ,cơ h i và ch th (problems, opportunities, và directives POD); đánh giá r i ro c a d án; thi t l p ph m vi, các yêu c u và ràng bu c sơ b , ngân sách và l ch bi u ( nghiên c u sơ b ) • V n đ : Li u d án cĩ đáng đ xem xét– Xác đ nh ph m vi c a d án • K t qu : k ho ch/bi u đ d án • Ki m tra tính kh thi: H y b d án / Phê chu n đ ti p t c / Thu h p ho c m r ng ph m vi phù h p v i s thay đ i ngân sách và l ch bi u 2. Phân tích v n đ 19
- • M c đích: nghiên c u và phân tích h th ng hi n cĩ t gĩc đ c a ngư i dùng gi ng như cách h nhìn nh n d li u, các quy trình và giao di n • V n đ : Chi phí/l i ích c a vi c xây d ng h th ng m i đ gi i quy t nh ng v n đ đĩ • K t qu : các m c tiêu c i thi n h th ng (các tiêu chu n nghi p v đ đánh giá h th ng m i) • Ki m tra tính kh thi: H y b d án / Phê chu n đ ti p t c / Thu h p ho c m r ng ph m vi phù h p v i s thay đ i ngân sách và l ch bi u 3. Phân tích yêu c u • M c đích: tìm hi u các nhu c u ngư i dùng khơng cĩ trong h th ng m i v d li u, các quy trình và giao di n • V n đ : Xác đ nh các yêu c u đ i v i h th ng m i (NH NG GÌ C N TH C HI N) mà khơng c n di n gi i các chi ti t k thu t (LÀM NHƯ TH NÀO) • Các l i và s b sĩt trong pha phân tích yêu c u s đ l i h u qu là s khơng hài lịng c a ngư i dùng v h th ng cu i cùng và nh ng thay đ i hao t n chi phí • K t qu : báo cáo yêu c u nghi p v 4. Thi t k lơgíc • M c đích: chuy n các yêu c u nghi p v c a ngư i dùng thành mơ hình h th ng mơ t C N LÀM GÌ mà khơng xác đ nh thi t k k thu t ho c cài đ t c th c a nh ng yêu c u đĩ ( thi t k khái ni m ) • V n đ : s d ng mơ hình đ h a c a h th ng đ bi u di n các yêu c u c a ngư i dùng v d li u, các quy trình, giao di n và đ đơn gi n hĩa vi c c i thi n s truy n thơng tin gi a các nhân s • Chú ý: vi c mơ hình hĩa h th ng quá th a s làm ch m đáng k ti n trình hư ng t i vi c cài đ t gi i pháp h th ng d đ nh • K t qu : Các mơ hình h th ng lơgíc (DFD, ERD ) 5. Phân tích quy t đ nh • M c đích: xác đ nh t t c các gi i pháp đ c , phân tích tính kh thi c a t ng gi i pháp, ti n c m t h th ng làm gi i pháp m c tiêu • V n đ : phân tích tính kh thi dư i các tiêu chí k thu t, ho t đ ng, tính kinh t , l ch bi u (technical, operational, economic, schedule TOES) và r i ro • K t qu : đ xu t h th ng đư c phê duy t 20
- • Ki m tra tính kh thi: H y b d án / Ch p nh n đ xu t h th ng v i s thay đ i ngân sách và l ch bi u / Thu h p ph m vi c a gi i pháp đư c đ xu t v i s thay đ i ngân sách và l ch bi u • Các gi i pháp đ c đư c đánh giá dư i các tiêu chí TOES và r i ro: • Tính kh thi k thu t – Li u gi i pháp cĩ th c t v k thu t? Li u nhân s cĩ đ thành th o k thu t đ thi t k và xây d ng gi i pháp này? • Tính kh thi ho t đ ng – Li u gi i pháp cĩ đáp ng h t các yêu c u c a ngư i dùng? m c đ nào? Li u gi i pháp cĩ thay đ i mơi trư ng làm vi c c a ngư i s d ng? Ngư i dùng s c m nh n th nào v gi i pháp đĩ? • Tính kh thi kinh t – Li u gi i pháp cĩ hi u qu v chi phí? • Tính kh thi l ch bi u – H th ng cĩ th đư c thi t k và cài đ t trong m t kho ng th i gian ch p nh n đư c? • R i ro – Kh năng cài đ t thành cơng là như th nào? (Qu n lý r i ro) 6. Thi t k v t lý • M c đích: chuy n các yêu c u nghi p v thành các đ c t thi t k k thu t cho vi c xây d ng • V n đ : k thu t s đư c s d ng như th nào đ xây d ng h th ng v m t d li u, các quy trình và giao di n • K t qu : các đ c t thi t k h th ng (thi t k chi ti t) • Ki m tra tính kh thi: Ti p t c/ Thu h p ho c m r ng ph m vi v i s thay đ i ngân sách và l ch bi u 7. Giai đo n xây d ng • M c đích: xây d ng và ki m th h th ng đáp ng các yêu c u nghi p v và đ c t thi t k ; cài đ t giao di n k t n i gi a h th ng hi n cĩ v i h th ng m i • V n đ : xây d ng cơ s d li u, các chương trình ng d ng giao di n ngư i dùng/h th ng, cài đ t ph n m m đư c thuê ho c mua v • K t qu : h th ng đư c đ xu t trong ph m vi ngân sách và l ch bi u 8. Giai đo n cài đ t • M c đích: đưa h th ng thu đư c vào ho t đ ng • V n đ : hu n luy n ngư i dùng, vi t sách hư ng d n, n p file, t o cơ s d li u, ki m th cu i cùng • K ho ch chuy n đ i: t h th ng cũ sang h th ng m i • K t qu : h th ng s n sàng đ ho t đ ng 21
- Ho t đ ng và h tr • H tr h th ng khơng ng ng t i khi h th ng tr nên l i th i và b thay th b i m t h th ng m i. • V n đ : h tr k thu t cho ngư i dùng; s a l i, k ho ch ph c h i phù h p v i các yêu c u n y sinh. • Tĩm t t quy trình phát tri n h th ng: • Giai đo n xác đ nh ph m vi: V n đ nào • Giai đo n phân tích v n đ : Các k t qu (Thơng tin/D li u, Các quy trình, Các giao di n) • Giai đo n phân tích yêu c u: Nh ng yêu c u c a ngư i dùng • Thi t k lơgíc: Mơ hình khái ni m – C n làm gì • Giai đo n phân tích quy t đ nh: Gi i pháp nào • Giai đo n thi t k : Mơ hình v t lý: Làm th nào • Giai đo n xây d ng: Th c hi n • Giai đo n cài đ t: S d ng 2.2.3. Các ho t đ ng xuyên su t vịng đ i Là b t kỳ ho t đ ng nào di n ra t i nhi u ho c t t c các giai đo n c a quy trình phát tri n h th ng. • Tìm hi u th c t (Fact finding) o Là quy trình s d ng vi c nghiên c u, ph ng v n, g p g , phi u h i, m u và các k thu t khác đ thu th p th ng tin v các v n đ , yêu c u c a h th ng. o R t quan tr ng vào nh ng giai đo n đ u c a d án, khi mà đ i phát tri n tìm hi u v thu t ng chuyên ngành, các v n đ , cơ h i, ràng bu c, các yêu c u và m c ưu tiên. • Tài li u hĩa và trình bày o Tài li u hĩa – là ho t đ ng liên t c đ ghi l i thơng tin và chi ti t k thu t c a m t h th ng cho vi c tham kh o hi n t i và trong tương lai o Trình bày – là ho t đ ng liên t c c a vi c truy n đ t thơng tin, tìm ki m, đ xu t và cung c p tài li u đ xem xét b i ngư i s d ng và ngư i qu n lý o Kho ch a – m t cơ s d li u và/ho c t p thư m c trong đĩ ngư i phát tri n h th ng lưu t t c các tài li u, ki n th c và các thành ph n c a m t ho c nhi u d án ho c h th ng thơng tin • Phân tích tính kh thi • Qu n lý d án và quy trình 22
- 2.3. Các chi n lư c phát tri n h th ng 2.3.1. Chi n lư c phát tri n hư ng mơ hình Model driven development – m t chi n lư c phát tri n h th ng nh n m nh vào vi c v các mơ hình h th ng đ tr giúp vi c tr c quan hĩa và phân tích các v n đ , xác đ nh các yêu c u nghi p v , và thi t k các h th ng thơng tin. • Mơ hình hĩa ch c năng – m t k thu t l y quá trình làm trung tâm đư c ph bi n b i phương pháp lu n phân tích và thi t k hư ng c u trúc , s d ng các mơ hình yêu c u nghi p v đ t o các thi t k ph n m m hi u qu cho m t h th ng. • Mơ hình hĩa d li u – m t k thu t l y d li u làm trung tâm đ mơ hình hĩa các yêu c u d u li u nghi p v và thi t k h th ng cơ s d li u phù h p. • Mơ hình hĩa đ i tư ng – m t k thu t k t n i d li u và quá trình thành các c u trúc duy nh t g i là các đ i tư ng. Các mơ hình đ i tư ng là các bi u đ tài li u hĩa m t h th ng dư i d ng các đ i tư ng c a nĩ và các tương tác gi a chúng. • Ưu đi m: • K ho ch dài h n hơn • Mơ hình hĩa h th ng hi n t i và phân tích yêu c u trên ph m vi r ng hơn • Phân tích nhi u gi i pháp k thu t khác nhau • Phù h p v i các h th ng đư c hi u rõ • Như c đi m: • Th i gian th c hi n lâu • S tham gia th đ ng c a ngư i s d ng h th ng b i h khơng nhìn th y s n ph m • Các yêu c u trong m i giai đo n c n đư c xác đ nh đ y đ : đi u này khơng th c t và/ho c khơng m m d o 2.3.2. Chi n lư c phát tri n ng d ng nhanh Rapid application development (RAD) – các k thu t nh n m nh s tham gia c a ngư i s d ng trong vi c xây d ng ti n hĩa nhanh các b n m u ho t đ ng c a m t h th ng đ đ y nhanh quy trình phát tri n h th ng đĩ. • RAD đư c d a trên vi c xây d ng các b n m u, nh ng b n m u này ti n hĩa thành các h th ng hồn thi n 23
- • M t b n m u là m t mơ hình ho t đ ng ho c mơ hình bi u di n v i t l nh hơn c a các yêu c u c a ngư i s d ng ho c c a m t thi t k đ xu t cho m t h th ng thơng tin • M t time box là m t kho ng th i gian khơng th m r ng, thư ng là 60 120 ngày mà m t h th ng đ c ph i đư c đưa vào ho t đ ng. Các c i thi n s đư c th c hi n trong nh ng phiên b n ra đ i sau đĩ. • Ưu đi m: • X lý đư c các yêu c u khơng n đ nh ho c khơng chính xác c a ngư i s d ng • S tham gia ch đ ng c a ngư i s d ng vào vi c xây d ng s n ph m th c t : làm tăng s nhi t tình, h tr c a h • Phát hi n s m các l i ho c s b sĩt: trong quá trình ki m th và thay đ i b n m u • Làm gi m r i ro nh l p đi l p l i vi c làm b n m u • Như c đi m: • Tăng chi phí th i gian s ng đ ho t đ ng, h tr và b o trì h th ng (ho t đ ng và s a ch a liên t c) • Quá trình phân tích v n đ ng n ng i cĩ th đem l i h qu là vi c gi i quy t nh ng v n đ sai • Ngăn c n ngư i phân tích xem xét các k thu t khác thay vì ch xét t i k thu t đang đư c dùng đ làm b n m u 2.3.3. Chi n lư c cài đ t gĩi ng d ng thương m i Commercial application package – m t ng d ng ph n m m cĩ th mua v và tùy bi n cho phù h p các yêu c u nghi p v c a m t s lư ng l n các t ch c ho c m t ngành ngh c th . M t thu t ng khác là h th ng thương m i dùng ngay (commercial off the shelf (COTS) system) • Ưu đi m • Cài đ t nhanh h th ng m i (nhi u ch c năng tương t nhau gi a các t ch c khác nhau, khơng c n thi t ph i xây d ng t đ u) • Khơng c n các chuyên gia và nhân s cho vi c phát tri n • Chi phí phát tri n th p (nhưng t n chi phí tùy bi n và cài đ t) • Ngư i bán ch u trách nhi m v vi c c i thi n ph n m m và s a l i • Như c đi m 24
- • Ph thu c vào ngư i bán • Vi c tùy bi n/nâng c p trong tương lai r t t n kém • M t h th ng thương m i dùng ngay hi m khi ph n ánh đư c h th ng lý tư ng đư c t phát tri n Ph i thay đ i các quy trình nghi p v hi n t i đ phù h p v i h th ng thương m i. 2.4. Các k thu t và cơng c t đ ng hĩa 2.4.1. Khái ni m CASE Computer Assisted Software Engineering là các cơng c ph n m m t đ ng hĩa h tr vi c v và phân tích các mơ hình h th ng và các đ c t liên quan. M t s cơng c CASE cũng cung c p kh năng làm b n m u và sinh mã. • Kho ch a CASE – m t cơ s d li u c a ngư i phát tri n h th ng trong đĩ h cĩ th lưu các mơ hình h th ng, các đ c t chi ti t và các s n ph m khác c a vi c phát tri n h th ng. Cách g i khác là t đi n d li u . • Forward engineering – m t kh năng c a cơng c CASE cĩ th sinh mã ph n m m và cơ s d li u ban đ u tr c ti p t h th ng. • K thu t đ o ngư c Reverse engineering – m t kh năng c a cơng c CASE cĩ th sinh ra mơ hình ban đ u c a h th ng t mã cơ s d li u ho c ph n m m. • B n lý do đ s d ng cơng c CASE là: • Tăng hi u su t phân tích • Làm đơn gi n hĩa vi c giao ti p gi a ngư i phân tích và ngư i s d ng • Cung c p tính liên t c gi a các giai đo n vịng đ i • ð đánh giá tác đ ng c a vi c b o trì 2.4.2. Phân lo i CASE Cơng c CASE cĩ th chia thành các lo i sau: • Các cơng c CASE m c cao (cịn g i là front end CASE) dùng đ th c hi n phân tích và thi t k • Các cơng c CASE m c th p (cịn g i là back end CASE) dùng đ sinh mã t thi t k CASE đã cĩ • CASE tích h p, th c hi n c hai ch c năng c a CASE m c cao và m c th p • Các cơng c CASE m c cao: • T o và thay đ i thi t k h th ng • Lưu d li u trong kho ch a d án 25
- • Kho ch a là m t t p h p các b n ghi, ph n t , bi u đ , hình nh, báo cáo và các thơng tin khác c a d án • Các cơng c CASE đĩ mơ hình hĩa các yêu c u t ch c và xác đ nh các đư ng biên c a h th ng • Các cơng c cây m c th p sinh mã ngu n t thi t k CASE đã cĩ • Mã ngu n thư ng cĩ th đư c sinh dư i d ng m t s ngơn ng l p trình Ưu đi m c a vi c sinh mã • Gi m th i gian phát tri n h th ng m i • Th i gian đ b o trì mã đư c sinh ng n hơn th i gian b o trì h th ng truy n th ng • Các chương trình máy tính cĩ th đư c sinh thành nhi u ngơn ng • Thi t k CASE cĩ th đư c mua t m t nhà cung c p th 3 và đư c đi u ch nh phù h p v i các yêu c u t ch c • Vi c sinh mã s tránh đư c các l i v mã l p trình K thu t đ o ngư c • Là vi c sinh ra thi t k CASE t mã chương trình máy tính • Mã ngu n đư c ki m tra, phân tích và chuy n thành các th c th kho ch a • K thu t đ o ngư c t o ra (tùy thu c vào t p cơng c đư c s d ng): • Các c u trúc d li u và các ph n t , mơ t các file, b n ghi và trư ng • Các thi t k giao di n • Trình bày báo cáo đ i v i các chương trình x lý theo kh i • M t bi u đ th hi n s phân c p c a các mơđun trong chương trình • Thi t k cơ s d li u và các quan h • K thu t đ o ngư c cĩ các ưu đi m sau: • Gi m th i gian b o trì h th ng • Tài li u chương trình đư c t o ra bù cho tài li u đã m t • Các chương trình hư ng c u trúc cĩ th đư c sinh ra t các chương trình phi c u trúc đã cĩ • Vi c b o trì h th ng trong tương lai d th c hi n hơn • Các ph n khơng đư c s d ng c a chương trình cĩ th đư c lo i b 2.4.3. Mơi trư ng phát tri n ng d ng 26
- Application development environments (ADEs) – m t cơng c phát tri n ph n m m tích h p cung c p t t c các đi u ki n c n thi t đ phát tri n ph n m m ng d ng m i v i ch t lư ng và t c đ l n nh t. Cách g i khác là mơi trư ng phát tri n tích h p (integrated development environment IDE) • Các thành ph n ADE cĩ th g m: o Các ngơn ng l p trình ho c trình d ch o Các cơng c xây d ng giao di n o Ph n m m trung gian o Các cơng c ki m th o Các cơng c qu n lý phiên b n o Các cơng c t o Help o Các liên k t t i kho ch a 2.4.4. B qu n lý d án và quy trình • ng d ng qu n lý quy trình – m t cơng c t đ ng hĩa tr giúp vi c l p tài li u và qu n lý m t phương pháp lu n và chi n lư c, các k t qu c a nĩ và các chu n qu n lý ch t lư ng. M t thu t ng đang n i b t là ph n m m phương pháp – methodware (ví d Visio, Visible Analyst, Rational Rose ) • ng d ng qu n lý d án – m t cơng c t đ ng hĩa tr giúp vi c l p k ho ch các ho t đ ng phát tri n h th ng (t t nh t là s d ng phương pháp lu n đã đư c ch p thu n), d đốn và phân b ngu n l c bao g m con ngư i và chi phí), l p l ch bi u ho t đ ng và ngu n l c, giám sát ti n trình theo l ch bi u và ngân sách, đi u khi n và s a đ i l ch bi u và ngu n l c, và báo cáo ti n trình d án (ví d Microsoft Project ) Câu h i th o lu n 2.1. Quy trình phát tri n h th ng là gì? 2.2. Phân bi t Vịng đ i h th ng v i Phương pháp lu n phát tri n h th ng. G I Ý: xem m c Phương pháp lu n phát tri n h th ng. 2.3. Gi i thích t i sao l i nên đ ngư i s d ng tham gia và t t c các giai đo n c a quá trình phát tri n h th ng? 2.4. Các nguyên nhân cĩ th d n t i vi c ra đ i m t d án phát tri n h th ng? G I Ý: tham kh o m c ð ng l c c a m t d án phát tri n h th ng. 2.5. Nêu các giai đo n nĩi chung c a m t d án phát tri n h th ng? 2.6. Nêu các ho t đ ng di n ra trong su t vịng đ i phát tri n h th ng? 27
- 2.7. Nêu các ưu như c đi m c a chi n lư c phát tri n h th ng hư ng mơ hình. 2.8. Cho bi t khái ni m cơng c CASE? 2.9. Phân lo i cơng c CASE. 2.10. Nêu m t s ví d v mơi trư ng phát tri n ng d ng. Câu h i tr c nghi m: 1. M t quy trình phù h p đ phát tri n h th ng thơng tin ph i đ m b o: a. Hi u qu , tài li u nh t quán, ch t lư ng nh t quán b. Hi u qu , đơn gi n c. Tài li u nh t quán, ti t ki m chi phí 2. Chi n lư c phát tri n hư ng mơ hinh bao g m các lo i k thu t: a. Làm b n m u, mơ hình hĩa d li u, mơ hình hĩa đ i tư ng b. Mơ hình hĩa ch c năng, mơ hình hĩa đ i tư ng c. Mơ hình hĩa d li u, mơ hình hĩa đ i tư ng, mơ hình hĩa ch c năng 3. Cơng c CASE m c cao cĩ ch c năng: a. Sinh mã t thi t k CASE đã cĩ b. Th c hi n phân tích và thi t k c. C hai câu trên đ u đúng 28
- T ng k t chương 2 Chương 2 đã nêu nh ng khái ni m liên quan t i quy trình phát tri n h th ng, đ ng th i đưa ra m t quy trình phát tri n h th ng. Chúng tơi cũng trình bày các hư ng ti p c n phát tri n h th ng hi n nay. Ngồi ra, chương 2 cũng đ c p t i các cơng c và k thu t cĩ th áp d ng trong quá trình phân tích, thi t k m t h th ng. Ngư i h c c n n m đư c các nguyên lý phát tri n h th ng: • ð ngư i s h u và ngư i s d ng h th ng tham gia vào t t c các giai đo n phát tri n h th ng • S d ng m t cách ti p c n gi i quy t v n đ • Thi t l p các giai đo n và các ho t đ ng • Tài li u hĩa su t quy trình phát tri n h th ng • Thi t l p các chu n v tính nh t quán • Qu n lý quy trình và các d án • Cân đ i h th ng v i v n đ u tư • Khơng né tránh vi c h y b ho c s a ph m vi • Chia đ tr • Thi t k h th ng đ cĩ th phát tri n và thay đ i Ngư i h c c n n m rõ các giai đo n phát tri n h th ng: • Xác đ nh ph m vi • Phân tích v n đ • Phân tích yêu c u • Thi t k lơgíc • Phân tích quy t đ nh • Thi t k v t lý và tích h p • Xây d ng và ki m th • Cài đ t và đưa vào ho t đ ng Ngư i h c ph i hi u và phân bi t đư c các hư ng ti p c n phát tri n h th ng: • Chi n lư c phát tri n hư ng mơ hình • Chi n lư c phát tri n ng d ng nhanh • Chi n lư c cài đ t gĩi ng d ng thương m i Ngồi ra, ngư i h c cĩ th phân bi t đư c các lo i cơng c CASE: • CASE m c cao 29
- • CASE m c th p • CASE tích h p 30
- PH N 2. PHÂN TÍCH H TH NG N i dung Ph n 2 trình bày các ki n th c c n cĩ trong quá trình phân tích h th ng, bao g m các n i dung: CHƯƠNG 3. T NG QUAN V PHÂN TÍCH H TH NG M c tiêu Chương 3 t p trung gi i thi u các khái ni m liên quan t i phân tích h th ng, c th là các cách ti p c n phân tích h th ng, chi ti t các giai đo n phân tích h th ng và vi c xác đ nh yêu c u. 3.1. Khái ni m phân tích h th ng • Phân tích h th ng: là giai đo n phát tri n trong m t d án, t p trung vào các v n đ nghi p v , ví d như nh ng gì h th ng ph i làm v m t d li u, các th t c x lý và giao di n, đ c l p v i k thu t cĩ th đư c dùng đ cài đ t gi i pháp cho v n đ đĩ. • Thi t k h th ng: là giai đo n phát tri n t p trung vào vi c xây d ng và cài đ t mang tính k thu t c a h th ng (cách th c mà cơng ngh s đư c s d ng trong h th ng). 3.2. Các hư ng ti p c n phân tích h th ng 3.2.1. Các ti p c n phân tích hư ng mơ hình • Nh n m nh vi c v các mơ hình h th ng d ng đ h a đ tài li u hĩa và ki m tra h th ng hi n t i cũng như h th ng đư c đ xu t. • Cu i cùng thì mơ hình h th ng tr thành b n thi t k chi ti t cho vi c thi t k và xây d ng m t h th ng đư c c i thi n. • Phân tích hư ng c u trúc (Structured Analysis SA) : thu c ki u phân tích hư ng mơ hình, là k thu t l y quá trình làm trung tâm đ phân tích m t h th ng đang cĩ và xác đ nh các yêu c u nghi p v cho m t h th ng m i. Phân tích hư ng c u trúc là m t trong các ti p c n chính th ng đ u tiên c a vi c phân tích h th ng thơng tin. Hi n nay, nĩ v n là m t trong các cách ti p c n đư c áp d ng ph bi n nh t. Phân tích hư ng c u trúc t p trung vào lu ng d li u luân chuy n quá các quy trình nghi p v và ph n m m. Nĩ đư c g i là “l y quá trình làm trung tâm”. 31
- o Mơ hình minh h a các thành ph n c a h th ng: các quá trình (các ch c năng, thao tác) và nh ng thành ph n liên quan là đ u vào, đ u ra và các file. • K thu t thơng tin (Inforrmation Engineering IE): là k thu t hư ng mơ hình và l y d li u làm trung tâm, nhưng cĩ tính đ n quá trình (rõ ràng ng c nh) đ l p k ho ch, phân tích và thi t k h th ng thơng tin. IE khác v i SA ch , ngư i phân tích s v mơ hình d li u trư c. IE minh h a và đ ng b hĩa các quá trình và d li u c a h th ng. • Phân tích hư ng đ i tư ng (Object Oriented Analysis OOA): m t k thu t hư ng mơ hình tích h p d li u và quá trình liên quan t i vi c xây d ng thành các đ i tư ng. ðây là k thu t m i nh t trong s các hư ng ti p c n. OOA minh h a các đ i tư ng c a h th ng t nhi u khung nhìn ch ng h n như c u trúc và hành vi. 3.2.2. Các ti p c n phân tích h th ng nhanh Các cách ti p c n phân tích h th ng nhanh nh n m nh vi c xây d ng các b n m u đ xác đ nh nhanh các yêu c u nghi p v và c a ngư i dùng đ i v i m t h th ng m i • Làm b n m u tìm hi u (Discovery prototyping) – m t k thu t dùng đ xác đ nh các yêu c u nghi p v c a ngư i dùng b ng cách đ h ph n ng v i m t b n cài đ t nhanh thơ c a các yêu c u đĩ • Ưu đi m o Các b n m u ph c v cho cách suy nghĩ “Ta s bi t cái gì mình mu n khi nhìn th y nĩ”, đây là đ c đi m thư ng g p c a nhi u ngư i qu n lý và ngư i dùng. • Như c đi m • Cĩ th b chi ph i b i vi c nhìn nh n và c m giác quá v i vã • Cĩ th khuy n khích s t p trung quá s m vào vi c thi t k o Ngư i dùng cĩ th l m tư ng r ng đĩ là h th ng hồn thi n cĩ th đư c xây d ng m t cách nhanh chĩng b ng các cơng c làm b n m u • Phân tích ki n trúc nhanh (Rapid architected analysis) – các mơ hình h th ng d n xu t t h th ng đang cĩ ho c t các b n m u tìm hi u • S d ng k thu t đ o ngư c (Reverse engineering) – là vi c s d ng cơng ngh đ đ c mã ngu n c a m t chương trình ng d ng, cơ s d li u và/ho c giao di n ngư i dùng đang cĩ và t đ ng sinh ra mơ hình h th ng tương ng 3.2.3. Các phương pháp Agile 32
- Agile method – s k t h p c a nhi u cách ti p c n c a vi c phân tích và thi t k các ng d ng đư c cho là phù h p v i v n đ đang đư c gi i quy t và h th ng đang đư c phát tri n. • H u h t các phương pháp lu n mang tính thương m i đ u khơng áp đ t m t cách ti p c n duy nh t (phân tích hư ng c u trúc, IE hay OOA) đ i v i ngư i phân tích h th ng. • Thay vào đĩ, h tích h p t t c các cách ti p c n ph bi n thành m t t p h p các phương pháp agile. • Ngư i phát tri n h th ng cĩ th l a ch n linh đ ng t nhi u cơng c và k thu t đ hồn thành nhi m v m t cách t t nh t. 3.3. Các giai đo n phân tích h th ng • Giai đo n xác đ nh ph m vi WHAT PROBLEM • Li u cĩ nên xem xét d án và đ làm gì? • Giai đo n phân tích v n đ WHAT ISSUES • Li u cĩ nên xây d ng m t h th ng m i và đ làm gì? • Giai đo n phân tích yêu c u WHAT REQUIREMENTS • Ngư i dùng c n gì và mu n gì t h th ng m i? • Giai đo n thi t k Lơgíc WHAT TO DO • H th ng m i c n ph i làm nh ng gì? • Giai đo n phân tích quy t đ nh WHAT SOLUTION • Gi i pháp nào là t t nh t? 3.3.1. Giai đo n xác đ nh ph m vi Bư c 1.1: xác đ nh các v n đ , cơ h i và y u t chi ph i theo các tiêu chí sau: • Tính kh n c p: trong kho ng th i gian nào thì v n đ c n đư c gi i quy t ho c cơ h i ho c y u t ch ph i c n đư c nh n ra? • Tính rõ ràng: M c đ th y đư c c a c a m t gi i pháp ho c h th ng m i đ i v i khách hàng ho c ngư i qu n lý đi u hành? • Tính h u ích: M t h th ng m i ho c gi i pháp cĩ th tăng l i nhu n ho c gi m chi phí hàng năm lên/xu ng bao nhiêu? • Tính ưu tiên: d a vào nh ng câu tr l i trên, m c ưu tiên gi a các v n đ , cơ h i và y u t chi ph i là như th nào? • Gi i pháp kh thi: vào giai đo n đ u c a d án, gi i pháp kh thi cĩ th di n đ t d ng gi n đơn sau: 33
- o ð nguyên o S a nhanh o Thay đ i đơn gi n đ c ng c h th ng hi n cĩ o Thi t k l i h th ng hi n cĩ o Thi t k m t h th ng m i Bư c 1.2: Th o lu n sơ b ph m vi • K t qu : Báo cáo ph m vi d án (gi i h n c a d án) • Nh ng lo i d li u nào c n nghiên c u • Nh ng quy trình nghi p v nào c n đưa vào • H th ng giao ti p như th nào v i ngư i dùng và các h th ng khác • Chú ý: n u sau này ph m thay đ i thì ngân sách và l ch bi u cũng nên đư c thay đ i phù h p Bư c 1.3: ðánh giá tính kh thi c a d án • “Li u d án này cĩ đáng đư c xem xét ?” • Phân tích chi phí/l i ích • Quy t đ nh • Phê duy t d án • H y b d án • Xem xét l i ph m vi d án (v i ngân sách và l ch bi u đã đư c đi u ch nh) • Bư c 1.4: l p bi u và l p k ho ch ngân sách cho d án • K t qu : báo cáo d án • L p k ho ch ch đ o cho tồn b d án: l p bi u và phân b tài nguyên • L p k ho ch chi ti t và l p bi u đ hồn thi n giai đo n k ti p • Bư c1.5: Trình bày d án và k ho ch • Trình bày và b o v d án, k ho ch trư c h i đ ng th m đ nh • Kh i đ u chính th c d án và thơng báo v d án, các m c tiêu và l ch bi u • K t qu : báo cáo d án (nhân s , các v n đ , ph m vi, phương pháp lu n, ch th v các cơng vi c ph i hồn thành, các k t qu , các chu n ch t lư ng, l ch bi u, ngân sách) 3.3.2. Giai đo n phân tích v n đ Bư c 2.1: Nghiên c u lĩnh v c v n đ • Tìm hi u lĩnh v c c a v n đ và các thu t ng nghi p v 34
- • D li u: d li u đang đư c lưu tr , các thu t ng nghi p v • Các quá trình: các s ki n nghi p v hi n cĩ • Các giao di n: các v trí và ngu i dùng hi n t i • K t qu : xác đ nh v lĩnh v c h th ng / các mơ hình c a các h th ng hi n cĩ Bư c 2.2: Phân tích các v n đ và cơ h i • Nghiên c u các nguyên nhân và h qu c a t ng v n đ (chú ý: m t h qu cĩ th l i là nguyên nhân c a nh ng v n đ khác) • K t qu : các báo cáo v n đ đư c c p nh t và các phân tích nguyên nhân h qu c a t ng v n đ và cơ h i Bư c 2.3: Phân tích các quá trình nghi p v (ch danh cho vi c tái c u trúc quy trình nghi p v ) • ðánh giá giá tr gia tăng ho c gi m b t c a các quá trình đ i v i tồn b t ch c • S lư ng đ u vào, th i gian đáp ng, các khâu đình tr , chi phí, giá tr gia tăng, các h qu c a vi c lo i b ho c h p lý hĩa quá trình • K t qu : các mơ hình quá trình nghi p v hi n t i Bư c 2.4: Xác l p các m c tiêu c i thi n h th ng • Xác đ nh các m c tiêu c th c i thi n h th ng và các ràng bu c đ i v i m i v n đ • Các m c tiêu ph i chính xác, cĩ th đo đư c • Các ràng bu c v l ch bi u, chi phí, cơng ngh và chính sách • K t qu : các m c tiêu c i thi n h th ng và báo cáo đ xu t Bư c 2.5: C p nh t k ho ch d án • C p nh t d án: • Thu h p ph m vi, ch gi nh ng m c tiêu ưu tiên cao đ phù h p v i th i h n/ngân sách • M r ng ph m vi và đi u ch nh l ch bi u và ngân sách phù h p • K t qu : k ho ch d án đã đư c c p nh t Bư c 2.6: trình bày các nh n xét và đ xu t • K t qu : các m c tiêu c i thi n h th ng • Quy t đ nh: ti p t c/đi u ch nh/h y b d án hi n t i 3.3.3. Giai đo n phân tích yêu c u 35
- Bư c 3.1: xác đ nh các yêu c u h th ng • Các yêu c u ch c năng: các ho t đ ng và d ch v cung c p b i h th ng: các ch c năng nghi p v , các đ u vào, đ u ra, d li u đư c lưu tr . • Các yêu c u phi ch c năng: các đ c trưng, đ c đi m xác đ ng m t h th ng th a đáng: hi u su t, tài li u, ngân sách, tính d h c và s d ng, ti t ki m chi phí, ti t ki m th i gian, an tồn. • K t qu : phác th o các yêu c u ch c năng và phi ch c năng: các m c tiêu c i thi n và đ u vào, đ u ra, các quá trình, d li u đư c lưu tr liên quan đ đ t đư c m c tiêu Bư c 3.2: Phân m c ưu tiên cho các yêu c u • Các yêu c u mang tính b t bu c cĩ ưu tiên cao hơn các yêu c u khác • Time boxing: đưa ra h th ng dư i d ng m t t p các phiên b n k ti p nhau trong m t kho ng th i gian. Phiên b n đ u tiên đáp ng cac yêu c u thi t y u và cĩ m c ưu tiên cao nh t. Bư c 3.3: C p nh t k ho ch d án • N u các yêu c u vư t quá phiên b n đ u tiên: thu h p ph m vi ho c tăng ngân sách • K t qu : các yêu c u h th ng đã đư c th ng nh t (các yêu c u và m c ưu tiên đã đư c b sung) 3.3.4. Giai đo n mơ hình hĩa lơgíc Bư c 4.1: Phân tích các yêu c u mang tính ch c năng • Các mơ hình h th ng lơgíc: h th ng ph i làm gì (ch khơng ph i làm như th nào) o Vi c tách bi t ph n nghi p v v i các gi i pháp k thu t s giúp cho vi c xem xét các cách th c khác nhau đ c i thi n các quá trình nghi p v và các kh năng l a ch n gi i pháp k thu t. • Xây d ng các b n m u đ xác l p các yêu c u giao di n ngư i dùng • K t qu : các mơ hình d li u (ERD), các mơ hình quá trình (DFD), các mơ hình giao di n (bi u đ ng c nh, bi u đ Use case), các mơ hình đ i tư ng (các bi u đ UML) c a h th ng đư c đ xu t. Bư c 4.2: Ki m tra các yêu c u mang tính ch c năng 36
- • Ki m tra tính đ y đ , xem xét l i, th c hi n các thay đ i và b sung đ i v i các mơ hình h th ng và các b n m u đ đ m b o r ng các yêu c u đã đư c xác đ nh th a đáng. • Liên k t các yêu c u phi ch c năng v i các yêu c u mang tính ch c năng. 3.3.5. Giai đo n phân tích quy t đ nh • Là giai đo n chuy n ti p gi a phân tích h th ng và thi t k h th ng Bư c 5.1: xác đ nh các gi i pháp đ c • Xác đ nh t t c các gi i pháp đ c cĩ th cĩ • K t qu : ma tr n các h th ng (gi i pháp) đ c Bư c 5.2: Phân tích các gi i pháp đ c • Vi c phân tích tính kh thi đư c th c hi n v i t ng đ c mà khơng quan tâm t i tính kh thi c a các đ c khác o Các tính kh thi v k thu t, tính s n sàng ho t đ ng, tính kinh t , l ch bi u • Phân tích tính kh thi: o Tính kh thi v k thu t. Li u gi i pháp cĩ phù h p v i th c t cơng ngh ? Li u đ i ngũ d án cĩ chuyên gia k thu t đ thi t k và xây d ng gi i pháp? o Tính kh thi v ho t đ ng. Li u gi i pháp cĩ th c hi n đư c yêu c u c a ngư i dùng? m c đ nào? Gi i pháp s thay đ i mơi trư ng làm vi c c a ngư i dùng như th nào? Ngư i dùng s c m th y như th nào v gi i pháp như v y? o Tính kh thi v kinh t . Li u gi i pháp cĩ chi phí hi u qu ? o Tính kh thi l ch bi u. Li u gi i pháp cĩ th đư c thi t k và xây d ng trong m t kho ng th i gian ch p nh n đư c hay khơng? Bư c 5.3: So sánh các gi i pháp đ c • Ch n gi i pháp đ c cĩ s k t h p “tồn di n t t nh t” c a các tính kh thi v k thu t, ho t đ ng, kinh t và l ch bi u • Ma tr n tính kh thi • K t qu : gi pháp đư c đ xu t Bư c 5.4: C p nh t k ho ch d án • ð u vào: gi i pháp đ xu t • Xem xét và c p nh t l ch bi u m i nh t c a d án và phân b tài nguyên • K t qu : c p nh t k ho ch d án Bư c 5.5: đ xu t m t gi i pháp 37
- • K t qu : đ xu t d án 3.4. Xác đ nh các yêu c u c a ngư i dùng 3.4.1. Gi i thi u • Vai trị c a vi c xác đ nh yêu c u: o Yêu c u h th ng (yêu c u nghi p v ) là m t mơ t các nhu c u và mong mu n đ i v i m t h th ng thơng tin. M t yêu c u cĩ th mơ t các ch c năng, đ c trưng (thu c tính) và các ràng bu c. o Các yêu c u mang tính ch c năng: các ch c năng ho c đ c trưng cĩ th cĩ trong m t h th ng thơng tin đ nĩ th a mãn nhu c u nghi p v và cĩ th ch p nh n đư c đ i v i ngư i dùng o Các yêu c u phi ch c năng: các đ c trưng, đ c đi m và thu c tính c a các h th ng cũng như b t kỳ các ràng bu c nào cĩ th gi i h n ranh gi i c a gi i pháp đư c đ xu t. • H u qu c a yêu c u khơng chính xác: o H th ng cĩ th t n nhi u chi phí hơn o H th ng cĩ th hồn thi n mu n hơn th i gian đã đ nh o H th ng cĩ th khơng phù h p v i nh ng gì ngư i dùng mong mu n và s hài lịng đĩ cĩ th khi n h khơng s d ng nĩ o Chi phí b o trì và c ng c h th ng cĩ th quá cao o H th ng cĩ th khơng ch c ch n và d cĩ l i và ng ng ho t đ ng o Uy tín c a các chuyên gia trong đ i d án cĩ th b gi m sút b i b t kỳ th t b i nào, cho dù là do ai gây ra thì cũng s b xem là l i c a c đ i d án • Các tiêu chu n xác đ nh yêu c u h th ng: o Nh t quán – các yêu c u khơng mâu thu n hay nh p nh ng l n nhau. o Tồn di n – các yêu c u mơ t m i đ u vào và đáp ng cĩ th cĩ c a h th ng. o Kh thi – các yêu c u cĩ th đư c tho mãn d a trên các tài nguyên và ràng bu c s n cĩ. o C n thi t – các yêu c u là th c s c n thi t và đáp ng m c đích c a h th ng. o Chính xác – các yêu c u đư c phát bi u chính xác. o D theo dõi – các yêu c u ánh x tr c ti p t i các ch c năng và đ c trưng c a h th ng. o Cĩ th ki m tra – các yêu c u đã đư c v ch rõ nên 3.4.2. Quy trình xác đ nh yêu c u 38
- • Phân tích yêu c u: o Phân tích các yêu c u đ gi i quy t các v n đ v : • Các yêu c u b thi u • Các yêu c u mâu thu n nhau • Các yêu c u khơng kh thi • Các yêu c u trùng l p • Các yêu c u mơ h o Chính th c hĩa các yêu c u: • L p tài li u xác đ nh các yêu c u • Truy n đ t t i các nhân s tham gia • L p tài li u yêu c u m t tài li u xác đ nh yêu c u bao g m: o Các ch c năng, d ch v mà h th ng nên cung c p. o Các yêu c u phi ch c năng bao g m các thu c tính, đ c đi m và đ c trưng c a h th ng. o Các ràng bu c gi i h n s phát tri n c a h th ng ho c theo đĩ h th ng ph i ho t đ ng o Thơng tin v các h th ng khác mà h th ng ph i giao ti p • Qu n lý yêu c u: là quá trình qu n lý các thay đ i đ i v i các yêu c u o Trong th i gian di n ra d án, vi c xu t hi n các yêu c u m i hay thay đ i nh ng yêu c u đã cĩ là r t ph bi n o Các nghiên c u cho th y r ng cĩ đ n 50% ho c hơn th các yêu c u s bi n đ i trư c khi h th ng đư c hồn thi n Hình 3 1 Ng c nh yêu c u đ i v i m t h th ng thơng tin 39
- 3.4.3. Các phương pháp tìm hi u th c t o L y m u c a các cơ s d li u, bi u m u và tài li u hi n cĩ o Nghiên c u và thăm đ a đi m c a t ch c. o Quan sát mơi trư ng làm vi c o L p phi u h i o Ph ng v n o Làm b n m u thăm dị o L p k ho ch yêu c u k t h p • Làm b n m u thăm dị (Discovery prototyping) – là ho t đ ng xây d ng m t mơ hình làm vi c ho c mơ hình minh h a quy mơ nh đ i v i các yêu c u c a ngư i dùng đ phát hi n ho c ki m tra các yêu c u đĩ • L p k ho ch yêu c u k t h p (Joint requirements planning JRP) – m t quá trình trong đĩ các cu c h p nhĩm làm vi c đư c t ch c ch t ch (cĩ chương trình rõ ràng và nh ng đ i di n quan tr ng) nh m m c đích phân tích các v n đ và xác đ nh các yêu c u. o JRP là m t t p con c a k thu t phát tri n ng d ng k t h p (Joint Application Development – JAD) bao g m tồn b quá trình phát tri n h th ng. • Ích l i c a JRP: o JRP t p h p nh ng ngư i s d ng và ngư i qu n lý vào m t d án phát tri n (khuy n khích h tr thành “ngư i làm ch ” d án). o JRP gi m lư ng th i gian c n thi t đ phát tri n h th ng. o JRP k t h p ch t ch nh ng ích l i c a vi c làm b n m u đ làm phương ti n xác nh n các yêu c u và đ t đư c s phê chu n cho thi t k . Ví d tĩm t t k t qu kh o sát đ xây d ng h th ng qu n lý bán đi n: Cơng ty đi n X c n qu n lý h th ng bán đi n cho ngư i tiêu dùng. Khi ngư i tiêu dùng cĩ nhu c u s d ng đi n năng c n ph i ký h p đ ng v i cơng ty. H p đ ng đư c phân thành nhi u lo i như h gia đình, h kinh doanh, h s n xu t ; ng v i m i lo i cĩ m t đơn giá riêng. ðơn giá này cịn ph thu c vào s lư ng đi n tiêu th , ví d : đơn giá tính theo 50 s đi n đ u tiên, 100 s ti p theo Hàng tháng cơng ty cĩ nhân viên đi ghi s đi n t i cơng tơ c a m i h p đ ng mua đi n. Sau đĩ, các thơng tin này đư c ghi vào cơ s d li u và h th ng t đ ng t o ra các hố đơn thanh tốn c a t ng h p đ ng mua đi n. Hố đơn này đư c g i đ n t ng h mua đi n. Khi hố đơn đư c thanh tốn, h th ng s xác nh n và c p nh t vào cơ 40
- s d li u. ð u tháng, h th ng t đ ng ki m tra cơ s d li u đ tìm ra nh ng hố đơn nào chưa thanh tốn. N u cĩ hố đơn nào sau 3 tháng cịn chưa đư c thanh tốn, h th ng t đ ng t o ra m t phi u nh c thanh tốn quá h n. Phi u này s đư c g i đ n h mua đi n cĩ hố đơn chưa thanh tốn. N u sau 6 tháng, hố đơn chưa đư c thanh tốn, h th ng s t o ra m t phi u ng ng cung c p đi n. Cơng ty ch ti p t c bán đi n khi các hố đơn này đư c thanh tốn h t. Khách hàng cĩ th yêu c u t m ng ng cung c p đi n ho c hu b h p đ ng mua đi n v i cơng ty. Khách hàng ch đư c hu b h p đ ng khi đã thanh tốn h t t t c các hố đơn. Câu h i th o lu n 3.1. Phân bi t Phân tích h th ng và Thi t k h th ng. 3.2. Phân bi t k thu t phân tích hư ng c u trúc v i phân tích hư ng đ i tư ng. G I Ý: tham kh o m c Các hư ng ti p c n phân tích h th ng. 3.3. K tên các giai đo n phân tích h th ng. 3.4. Nêu vai trị c a vi c xác đ nh yêu c u. 3.5. K tên các phương pháp kh o sát th c t . Câu h i tr c nghi m 1. Hư ng ti p c n phân tích hư ng mơ hình bao g m các k thu t: a. Phân tích hư ng c u trúc, làm b n m u tìm hi u. b. K thu t thơng tin, phân tích ki n trúc nhanh. c. Phân tích hư ng đ i tư ng, phân tích hư ng c u trúc, k thu t thơng tin. 2. Các mơ hình thu đư c t giai đo n thi t k lơgíc là: a. Các mơ hình d li u và ch c năng. b. Các bi u đ ca s d ng và các mơ hình đ i tư ng. c. C hai câu trên. T ng k t chương 3 41
- Chương 3 đã đ c p t i các ti p c n phân tích h th ng, các giai đo n trong pha phân tích h th ng và quy trình xác đ nh yêu c u c a ngư i dùng. Ngư i h c c n n m rõ và phân bi t đư c các chi n lư c ti p c n phân tích h th ng: • Các ti p c n phân tích hư ng mơ hình • Các ti p c n phân tích h th ng nhanh • Các phương pháp Agile Ngư i h c c n n m v ng các giai đo n trong quá trình phân tích h th ng: • Giai đo n xác đ nh ph m vi • Giai đo n phân tích v n đ • Giai đo n phân tích yêu c u • Giai đo n thi t k Lơgíc • Giai đo n phân tích quy t đ nh Ngư i h c n m đư c quy trình xác đ nh yêu c u: • Phân tích yêu c u • L p tài li u yêu c u • Qu n lý yêu c u 42
- CHƯƠNG 4. CÁC PHƯƠNG PHÁP THU TH P THƠNG TIN M c tiêu Chương 4 gi i thi u các phương pháp đ kh sát th c t nh m thu th p các thơng tin ph c v cho vi c phân tích h th ng: • Ph ng v n • S d ng phi u h i • L y m u • Phân tích tài li u đ nh lư ng/đ nh tính • Quan sát 4.1. Phương pháp ph ng v n • Ph ng v n là m t phương pháp quan tr ng đ thu th p d li u v các yêu c u c a h th ng thơng tin • Vi c ph ng v n nh m phát hi n thơng tin v : • Các ý ki n c a ngư i đư c ph ng v n • C m giác c a ngư i đư c ph ng v n • Tr ng thái hi n t i c a h th ng • Các m c tiêu c a con ngư i và t ch c • Các th t c nghi p v khơng chính th c • Năm bư c l p k ho ch ph ng v n là: • ð c các tài li u cơ b n • Thi t l p các m c tiêu ph ng v n • Xác đ nh ngư i đi ph ng v n • Chu n b ngư i đư c ph ng v n • Quy t đ nh c u trúc và ki u câu h i • Cĩ hai ki u câu h i ph ng v n cơ b n: • Câu h i m • Câu h i đĩng 43
- Hình 4 1 So sánh câu h i m và câu h i đĩng trong ph ng v n 4.1.1. D ng câu h i m • Các câu h i ph ng v n m cho phép nh ng ngư i đư c ph ng v n tr l i nh ng gì h mong mu n và m c đ mong mu n c a h • Các câu h i m phù h p khi ngư i phân tích quan tâm t i đ r ng và sâu c a câu tr l i • Cĩ tám ưu đi m: o Làm cho ngư i đư c ph ng v n c m th y tho i mái o Cho phép ngư i ph ng v n t p trung vào cách bi u đ t c a ngư i đư c ph ng v n: o Ph n ánh trình đ văn hĩa, các giá tr , thái đ và ni m tin o Cung c p m c đ chi ti t cao o Phát hi n các câu h i m i mà chưa đư c khai thác o Làm cho ngư i đư c ph ng v n th y thú v hơn o Cho phép tính t nhiên cao hơn o Giúp ngư i ph ng v n d đi u ch nh nh p đ hơn o H u ích khi ngư i ph ng v n khơng chu n b trư c • Cĩ năm như c đi m: o Cĩ th thu đư c quá nhi u chi ti t khơng liên quan o Cĩ th m t đi tính đi u khi n cu c ph ng v n o Cĩ th m t quá nhi u th i gian đ thu đư c thơng tin cĩ ích 44
- o Cĩ kh năng th hi n r ng ngư i ph ng v n khơng chu n b o Cĩ th gây n tư ng r ng ngư i ph ng v n đang trong “cu c hành trình đi câu” 4.1.2. D ng câu h i đĩng • Câu h i đĩng h n ch s câu tr l i cĩ th cĩ • Câu h i đĩng phù h p đ t o ra d li u đáng tin c y và chính xác, d dàng đ phân tích • Phương pháp lu n hi u qu và địi h i ít k năng đ i v i ngư i ph ng v n • Sáu ưu đi m: o Ti t ki m th i gian ph ng v n o D dàng so sánh gi a các l n ph ng v n o D đ t đúng m c đích o Ki m sốt đư c cu c ph ng v n o B o ph m t ph m vi r ng l n m t cách nhanh chĩng o Thu ho ch đư c các d li u liên quan • B n như c đi m: o Nhàm chán đ i v i ngư i đư c ph ng v n o Khĩ thu đư c nhi u chi ti t o Cĩ th m t đi các ý tư ng chính o Khĩ t o đư c m i giao ti p t t gi a ngư i ph ng v n và ngư i đư c ph ng v n 4.1.3. Các d ng câu h i khác • Các câu h i lư ng c c: o Là nh ng câu h i cĩ th tr l i v i các t “cĩ” ho c “khơng” ho c “đ ng ý” ho c “khơng đ ng ý” o Các câu h i này ch nên dùng khi th t c n thi t • Các câu h i thăm dị: o Các câu h i thăm dị g i ra tính chi ti t hơn v câu h i trư c đĩ o M c đích c a câu h i thăm dị là: Thu đư c nhi u ý nghĩa hơn Làm sáng rõ Khai thác và m r ng các quan đi m c a ngư i đư c ph ng v n 45
- 4.1.4. Th t đ t câu h i Ba cách cơ b n đ c u trúc cu c ph ng v n là: • Kim t tháp: m đ u v i các câu h i đĩng và ti p t c v i các câu h i m • Hình ph u: m đ u v i các câu h i m và ti p t c v i các câu h i đĩng • Kim cương: m đ u v i các câu h i đĩng, ti p t c v i các câu h i m và k t thúc b ng các câu h i đĩng C u trúc kim t tháp • M r t chi ti t, thư ng là b ng các câu h i đĩng • M r ng b ng các câu h i m và nh ng câu tr l i t ng quát hơn • H u ích n u ngư i đư c ph ng v n c n đư c khích l đi vào ch đ ho c t ra khơng t nguy n hư ng t i ch đ C u trúc ph u: • M đ u v i các câu h i m , mang tính t ng quát • K t thúc b ng cách thu h p các câu tr l i cĩ th cĩ b ng vi c s d ng các câu h i đĩng • Cung c p cách th c d dàng, khơng gây áp l c đ b t đ u m t cu c ph ng v n • Cĩ ích khi ngư i đư c ph ng v n c m th y h ng kh i v i ch đ C u trúc kim cương • M t c u trúc hình kim cương m đ u theo cách r t c th • Ti p theo các v n đ t ng quát hơn đư c xem xét • K t thúc v i các câu h i c th • C u trúc này k t h p th m nh c a c c u trúc kim t tháp và hình ph u • M t nhi u th i gian hơn các c u trúc khác K t thúc vi c ph ng v n: • Luơn luơn h i “Li u cịn cĩ gì khác mà b n mu n b sung khơng?” • Tĩm t t và cung c p ph n h i v n tư ng c a ngư i ph ng v n • H i xem ngư i ti p theo nên ph ng v n là ai • Thi t l p các cu c h n g p ti p theo • C m ơn ngư i đư c ph ng v n và b t tay Báo cáo ph ng v n : • Vi t càng s m càng t t ngay sau khi ph ng v n • Cung c p m t b n tĩm t t ban đ u, sau đĩ thì chi ti t hơn 46
- • Xem l i báo cáo v i ngư i đư c ph ng v n 4.2. Phương pháp dùng phi u h i Phi u h i cĩ ích đ thu th p thơng tin t các thành viên ch đ o trong t ch c v : • Thái đ • Ni m tin • Hành vi • Tính cách Phi u h i cĩ giá tr n u: • Các thành viên c a t ch c phân tán r ng • Nhi u thành viên tham gia vào d án • C n vi c cĩ tính thăm dị • Các câu h i đư c thi t k theo m t trong hai ki u Câu h i m : • C g ng đốn trư c câu tr l i s nh n đư c • Phù h p đ thu đư c các ý ki n Câu h i đĩng: S d ng khi t t c các l a ch n đ u li t kê đư c o Khi các l a ch n lo i tr l n nhau Hình 4 2 So sánh câu h i m và câu h i đĩng khi dùng phi u h i 4.2.1. Thi t k phi u h i • Ngơn ng dùng trong phi u h i nên: 47
- o ðơn gi n o C th o Khơng thành ki n o Khơng cĩ v b trên o Chính xác v m t k thu t o Hư ng đ n nh ng ngư i cĩ hi u bi t o Phù h p v i kh năng đ c hi u c a ngư i tr l i • Phi u h i ph i chính xác và đáng tin c y o Tính tin c y th hi n s nh t quán trong tr l i – nghĩa là thu đư c cùng các k t qu n u như cùng m t phi u h i đư c phân phát trong cùng đi u ki n o Tính chính xác là m c đ câu h i đo đư c nh ng gì ngư i phân tích mu n đánh giá • T l câu tr l i t t cĩ th cĩ đư c nh s đi u ch nh phù h p phi u h i o ð ra nhi u kho ng tr ng o B trí kho ng tr ng l n đ vi t/gõ câu tr l i o T o đi u ki n cho ngư i tr l i d dàng bày t rõ câu tr l i c a h o Nh t quán v hình th c • Th t câu h i: o ð t các câu h i quan tr ng nh t lên đ u tiên o Nhĩm các câu h i cĩ cùng n i dung l i v i nhau o ðưa các câu h i ít gây tranh lu n lên trên 4.2.2. Các phương pháp phát phi u h i • T p h p t t c nh ng ngư i tr l i vào cùng m t th i gian • Phát phi u h i cho t ng cá nhân • G i phi u h i qua đư ng bưu đi n • Phát phi u h i qua Web ho c thư đi n t , cĩ các ưu đi m: o Gi m chi phí o Thu th p và lưu tr các k t qu d dàng hơn • Phi u h i d ng web thư ng g m: o H p văn b n đơn dịng o H p văn b n cu n, dùng m t ho c nhi u đo n văn b n o H p ch n dành cho các câu tr l i cĩ/khơng ho c đúng/sai 48
- o Nút tùy ch n cho các câu tr l i mang tính lo i tr l n nhau cĩ/khơng ho c đúng/sai o Menu th đ ch n t m t danh sách o Nút Submit (xác nh n) ho c Reset (xác l p l i) 4.3. Phương pháp l y m u • L y m u là quá trình l a ch n m t cách cĩ h th ng các ph n t đ i di n c a m t m u. Thay vì nghiên c u t t c các th hi n c a các bi u m u và b n ghi trong các t p ho c cơ s d li u thì ngư i phân tích ch c n s d ng k thu t l y m u đ ch n ra m t ph n đ l n các ph n t đ i di n ph c v cho vi c xác đ nh thơng tin di n ra trong h th ng. • Bao g m hai quy t đ nh quan tr ng: o Nh ng tài li u và website quan tr ng nào nên đư c l y m u o Nh ng ngư i nào nên đư c ph ng v n và g i phi u h i • Lý do ngư i phân tích c n l y m u là: o Gi m chi phí o Tăng t c quá trình thu th p d li u o C i thi n hi u qu o Gi m vi c t p trung thu th p d li u 4.3.1. Các bư c thi t k m u • ð thi t k m t m u t t, m t ngư i phân tích h th ng c n tuân theo b n bư c sau: o Xác đ nh d li u c n đư c thu th p ho c mơ t o Xác đ nh t p c n đư c l y m u o Ch n lo i m u o Quy t đ nh kích thư c m u • Quy t đ nh kích thư c m u nên đư c th c hi n theo nh ng đi u ki n c th mà ngư i phân tích h th ng làm vi c: o L y m u d li u trên các thu c tính o L y m u d li u trên các bi n o L y m u d li u đ nh tính 4.3.2. Các ki u l y m u • L y m u tùy ý: 49
- o Các m u khơng gi i h n, khơng mang tính xác su t o D s p x p o Khơng đáng tin c y nh t • L y m u cĩ m c đích o D a trên s đánh giá o Ngư i phân tích ch n nhĩm các cá nhân đ l y m u o D a trên các tiêu chu n o M u khơng mang tính xác su t o ðáng tin c y m c đ v a ph i • L y m u ng u nhiên đơn gi n o D a trên danh sách các con s c a t p l y m u o M i ngư i ho c tài li u đ u cĩ cơ h i đư c l a chon ngang nhau • L y m u ng u nhiên ph c t p, cĩ ba hình th c là: o L y m u cĩ h th ng • Là phương pháp đơn gi n nh t c a l y m u theo xác su t • Ch n m i cá nhân th k trong danh sách • Khơng hay n u danh sách đư c s p th t o L y m u phân t ng • Xác đ nh các t p l y m u con • Ch n các đ i tư ng ho c con ngư i đ l y m u t t p l y m u con • Bù vào s lư ng khơng cân đ i các nhân viên trong m t nhĩm nh t đ nh • Ch n các phương pháp khác nhau đ thu th p d li u t các nhĩm con khác nhau • Là phương pháp quan tr ng nh t đ i v i ngư i phân tích o L y m u theo nhĩm • Ch n nhĩm các tài li u ho c con ngư i đ nghiên c u • Ch n các nhĩm đi n hình đ i di n cho s cịn l i 4.4. Phân tích tài li u đ nh lư ng/đ nh tính 4.4.1. Phân tích tài li u đ nh lư ng • Nghiên c u d li u c ng là m t phương pháp h u hi u đ ngư i phân tích thu th p thơng tin 50
- • D li u c ng cĩ th thu th p t : o Phân tích các tài li u đ nh lư ng như các h sơ đư c s d ng đ ra quy t đ nh o Các báo cáo th c thi o Các h sơ o Các m u thu th p d li u o Các giao d ch nghi p v 4.4.2. Phân tích tài li u đ nh tính • Xem xét các tài li u đ nh tính đ thu đư c: o Các thơng tin ti m m quan tr ng o Tr ng thái tâm lý o Nh ng gì đư c coi là t t/x u o Hình nh, logo, bi u tư ng • Tài li u đ nh tính bao g m: o Các b n ghi nh o D u hi u trên các b n tin o Website c a t ch c o Các tài li u ch d n o S tay v chính sách c a t ch c 4.5. Phương pháp quan sát • Vi c quan sát cung c p s hi u bi t v nh ng gì các thành viên c a t ch c th c s đang làm • Nhìn nh n tr c ti p các quan h t n t i gi a nh ng ngư i ra quy t đ nh và các thành viên khác c a t ch c K thu t STROBE: G i là k thu t quan sát mơi trư ng cĩ c u trúc (STR uctured OB servation of the Environment). Là k thu t quan sát mơi trư ng c a nh ng ngư i ra quy t đ nh • STROBE phân tích b y ph n t mơi trư ng: o V trí văn phịng o V trí bàn làm vi c o Thi t b văn phịng o Tài s n o Các ngu n thơng tin bên ngồi o Màu s c và ánh sáng văn phịng 51
- o Trang ph c c a ngư i ra quy t đ nh • V trí văn phịng o Nh ng văn phịng d thâm nh p • Các hành lang chính, c a m thơng nhau • Khơng gian đi l i l n • Làm tăng t n su t tương tác và các thơng đi p khơng chính th c o Nh ng văn phịng khĩ thâm nh p • Cĩ th nhìn nh n h th ng theo cách khác • N m cơ l p so v i các văn phịng khác • V trí bàn làm vi c o Khơng gian kín, quay lưng vào tư ng, kho ng r ng sau bàn l n • Th hi n v trí cĩ s c m nh l n nh t • Bàn quay m t vào tư ng, gh n m v m t phía • Khích l nhân viên • Kh năng trao đ i, giao ti p ngang nhau • Thi t b văn phịng o T h sơ và giá sách: • N u khơng cĩ nh ng th đĩ thì nhân viên ch lưu tr m t s m c thơng tin mang tính cá nhân • N u cĩ thì h s lưu tr và khai thác thơng tin • Tài s n o Máy tính đi n t o Máy vi tính o Bút m c, bút chì, thư c k o N u cĩ thì nhân viên s x lý d li u m t cách cá nhân • Các ngu n thơng tin bên ngồi o Báo ho c t p chí thương m i th hi n r ng nhân viên khai thác các thơng tin bên ngồi o Các báo cáo, s ghi nh , s tay chính sách c a cơng ty th hi n r ng con ngư i khai thác các thơng tin bên trong t ch c 52
- • Màu s c và ánh sáng văn phịng o Ánh sáng chĩi, m áp th hi n: o Khuynh hư ng hư ng t i giao ti p cá nhân nhi u hơn o Nhi u cu c giao ti p khơng chính th c hơn o Màu tươi, sáng s a th hi n: • Nhi u s giao ti p chính th c hơn (vì v y nên chú tr ng vào s ghi nh , các báo cáo ) • Trang ph c o Nam gi i • Complê trang tr ng th hi n kh năng đĩ là ngư i cĩ quy n l c l n • Trang ph c bình thư ng th hi n nhi u kh năng đĩ là ngư i tham gia vào vi c ra quy t đ nh o N gi i • Trang ph c trang tr ng th hi n kh năng đĩ là ngư i cĩ quy n l c • Cĩ 5 bi u tư ng dùng đ đánh giá k t qu quan sát các ph n t c a STROBE so v i k t qu ph ng v n th c t là: o M t d u check – k t qu ph ng v n đư c xác nh n o D u “X” – k t qu ph ng v n là ngư c l i o Bi u tư ng oval – c n ph i xem xét k hơn o Hình vuơng – vi c quan sát làm thay đ i k t qu ph ng v n o Hình trịn – k t qu ph ng v n đư c b sung b i vi c quan sát Câu h i th o lu n 4.1. Nêu các m c tiêu c a vi c ph ng v n. 4.2. K tên các d ng câu h i cĩ th dùng trong quá trình ph ng v n. 4.3. Nêu ý nghĩa c a vi c l y m u. 4.4. Nêu các ph n t mơi trư ng đư c phân tích trong k thu t STROBE. Câu h i tr c nghi m 1. Cácphương pháp thu th p thơng tin là: a. Ph ng v n, s d ng phi u h i, phân tích tài li u đ nh lư ng/đ nh tính, l y m u, quan sát. b. S d ng phi u h i, l y m u. 53
- c. Quan sát, ph ng v n 2. Khi ph ng v n, n u ngư i đư c ph ng v n là ngư i r t rè thì nên ch n th t đ t câu h i theo ki u: a. C u trúc hình ph u b. C u trúc kim t tháp c. C hai ki u trên 3. Khi ph ng v n, n u đ i tư ng là ngư i b o d n và nhi t tình thì nên ch n th t đ t câu h i theo ki u nào: a. C u trúc hình ph u ho c c u trúc kim cương b. C u trúc kim t tháp c. Khơng đáp án nào đúng T ng k t chương 4 Chương 4 đã trình bày các phương pháp đ thu th p thơng tin trong th c t . Ngư i h c c n phân bi t đư c các d ng câu h i cĩ th s d ng trong quá trình ph ng v n: • Câu h i m • Câu h i đĩng • Câu h i lư ng c c • Câu h i thăm dị Bên c nh đĩ, ngư i h c ph i hi u và phân bi t các cách c u trúc m t cu c ph ng v n: • C u trúc kim t tháp • C u trúc hình ph u • C u trúc kim cương ð i v i phương pháp dùng phi u h i, ngư i h c c n n m đư c cách th c thi t k m t phi u h i và các hình th c phát phi u h i. 54
- Ngư i h c c n hi u phương pháp phân tích tài li u đ nh lư ng và phân tích tài li u đ nh tính. Hư ng d n bài t p l n D a vào nh ng ki n th c đã h c v thu th p thơng tin, tuỳ theo ch đ bài t p l n đã ch n, ngư i h c ti n hành kh o sát th c t , xác đ nh các yêu c u đ i v i h th ng c n xây d ng. Ngư i h c th c hi n vi t báo cáo cho bài t p l n g m các ph n cơ b n: • ð t v n đ o M c đích o Gi i thi u bài tốn • Kh o sát th c t và xác l p d án o Ho t đ ng c a h th ng hi n t i o Các ưu như c đi m c a h th ng hi n t i o Các yêu c u đ t ra đ i v i h th ng c n xây d ng 55
- CHƯƠNG 5. MƠ HÌNH HĨA CH C NĂNG M c tiêu Chương này t p trung vào vi c mơ hình hĩa các ch c năng trong quá trình phân tích. N i dung bao g m khái ni m và các nguyên t c xây d ng bi u đ phân c p ch c năng và bi u đ lu ng d li u. Ngồi ra, chúng tơi cũng đưa vào nh ng đo n phim hư ng d n các b n cách v các bi u đ b ng ph n m m Microsoft Visio. 5.1. Mơ hình hĩa h th ng 5.1.1. Các bư c mơ hình hĩa h th ng Trong chương 3, b n đã bi t v các ho t đ ng phân tích h th ng, nh ng ho t đ ng đĩ là nh m m c đích v các mơ hình h th ng. Các mơ hình h th ng đĩng vai trị quan tr ng trong phát tri n h th ng. Dù là ngư i s d ng hay ngư i phân tích h th ng thì b n đ u ph i gi i quy t nh ng v n đ phi c u trúc. Và m t cách đ c u trúc v n đ là v các mơ hình. Mơ hình là m t bi u di n hình tư ng c a th c t . Các mơ hình cĩ th đư c xây d ng cho các h th ng hi n cĩ đ giúp chúng ta hi u k hơn v nh ng h th ng đĩ. Ho c cũng cĩ th xây d ng mơ hình cho các h th ng đư c đ xu t nh m tài li u hĩa các yêu c u nghi p v ho c thi t k k thu t. • Mơ hình hĩa ch c năng (Process Modeling) v i bi u đ lu ng d li u (Data Flow Diagram DFD) o H th ng làm gì? Mơ hình hĩa ch c năng là k thu t dùng đ t ch c và tài li u hĩa c u trúc và lu ng d li u xuyên qua các quá trình c a m t h th ng và/ho c các ch c năng đư c th c hi n b i các quá trình h th ng. • Mơ hình hĩa d li u (Data Modeling) v i bi u đ quan h th c th (Entity Relationship Diagram ERD) o H th ng cĩ nh ng d li u nào? Mơ hình hĩa d li u là k thu t dùng đ t ch c và mơ hình hĩa d li u c a m t h th ng nh m xác đ nh các yêu c u nghi p v cho m t cơ s d li u. ðơi khi mơ hình hĩa d li u cịn đư c g i là mơ hình hĩa cơ s d li u . • Mơ hình hĩa đ i tư ng (Object Modeling) v i ngơn ng mơ hình h p nh t (Unified Modeling Language UML) o Cái gì và t i sao? (lơgíc c a h th ng) 5.1.2. M c đích c a mơ hình hĩa h th ng 56
- • ð hi u rõ hơn v h th ng: các cơ h i đ đơn gi n hĩa, t i ưu hĩa (Tái c u trúc quy trình) • ð liên k t các hành vi và c u trúc c a h th ng (các yêu c u nghi p v v : thơng tin/d li u và ch c năng/quy trình) • ð tr c quan hĩa và đi u khi n ki n trúc h th ng (thi t k ) • ð ki m sốt nh ng r i ro trong quá trình phát tri n 5.1.3. Các thao tác mơ hình hĩa ch c năng • L p k ho ch chi n lư c h th ng Các mơ hình quá trình nghi p v c a t ch c mơ t các ch c năng nghi p v quan tr ng • Tái c u trúc quy trình nghi p v Các mơ hình ch c năng “As is” làm đơn gi n vi c phân tích các đi m y u (H th ng hi n t i). Các mơ hình ch c năng “To be” làm đơn gi n vi c c i thi n (H th ng m i đư c đ xu t). • Phân tích h th ng Mơ hình hĩa h th ng hi n cĩ bao g m nh ng thi u sĩt c a nĩ (DFD lơgíc) Mơ hình hĩa các yêu c u lơgíc (các quá trình và lu ng d li u c n cĩ dù h th ng đư c xây d ng th nào – DFD lơgíc) c a h th ng đư c đ xu t. Mơ hình hĩa các gi i pháp k thu t đ c (DFD v t lý) Mơ hình hĩa gi i pháp đư c ch n (DFD v t lý) 5.1.4. Khái ni m h th ng M t h th ng t n t i b ng vi c l y đ u vào t mơi trư ng, bi n đ i (x lý) đ u vào này và t o ra m t đ u ra. M t h th ng cĩ th đư c phân rã thành nhi u h th ng con. M t h th ng con cĩ đ u vào và đ u ra c a riêng nĩ. ð u ra c a m t h th ng con cĩ th tr thành đ u vào c a nh ng h th ng con khác. Hình 5 1 H th ng và các h th ng con 57
- • H th ng và quá trình o M t h th ng là m t quá trình. Nĩ th hi n m t ch c năng nghi p v . o M t quá trình là cơng vi c đư c th c hi n trên ho c đáp ng cho các đi u ki n ho c lu ng d li u vào o M t quá trình (ch c năng) cĩ th đư c phân rã thành các quá trình con (các ch c năng con, các thao tác). 5.2. Mơ hình logic 5.2.1. Phân bi t mơ hình lơgíc và mơ hình v t lý • Mơ hình lơgíc cho bi t h th ng là gì và làm gì. Nĩ đ c l p v i vi c cài đ t k thu t. Nĩ minh h a b n ch t c a h th ng. Mơ hình lơgíc cịn cĩ th đư c g i là mơ hình b n ch t , mơ hình khái ni mmơ hình nghi p v . • Mơ hình v t lý khơng ch th hi n h th ng là gì và làm gì mà cịn th hi n cách th c h th ng đư c cài đ t m t cách v t lý và k thu t. Nĩ ph n ánh các l a ch n cơng ngh . Mơ hình v t lý cịn cĩ th đư c g i là mơ hình cài đ t hay mơ hình k thu t . 5.2.2. S c n thi t c a mơ hình lơgíc Các nhà phân tích h th ng đã nh n th y giá tr c a vi c tách riêng vi c nghiên c u nghi p v v i vi c nghiên c u k thu t. ðĩ là lý do t i sao h s d ng các mơ hình h th ng lơgíc đ minh h a các yêu c u nghi p v và các mơ hình h th ng v t lý đ minh h a các thi t k k thu t. Các ho t đ ng c a ngư i phân tích h th ng t p trung ch y u vào các mơ hình h th ng lơgíc vì nh ng lý do sau: • Các mơ hình lơgíc lo i b tư tư ng thiên l ch do nh hư ng b i cách th c cài đ t h th ng đã cĩ ho c ý ki n ch quan c a m t ngư i nào đĩ v cách cài đ t cho h th ng. Do đĩ, chúng khuy n khích tính sáng t o. • Các mơ hình lơgíc làm gi m kh năng b sĩt các yêu c u nghi p v trong trư ng h p con ngư i b chi ph i quá nhi u vì các k t qu mang tính k thu t. Nh vi c tách bi t nh ng gì h th ng ph i làm v i cách th c h th ng th c hi n mà chúng ta cĩ th phân tích t t hơn các yêu c u nh m đ m b o tính hồn thi n, chính xác và nh t quán. • Các mơ hình lơgíc cho phép truy n đ t v i ngư i dùng cu i dư i d ng ngơn ng phi k thu t ho c ít k thu t hơn. 5.3. Bi u đ phân rã ch c năng 5.3.1. Khái ni m BFD 58
- BFD là sơ đ phân rã cĩ th b c các ch c năng c a h th ng t t ng th đ n chi ti t. M i ch c năng cĩ th cĩ m t ho c nhi u ch c năng con, t t c đư c th hi n trong m t khung c a sơ đ . • Ý nghĩa c a BFD: o Gi i h n ph m vi c a h th ng c n ph i phân tích. o Ti p c n h th ng v m t logic nh m làm rõ các ch c năng mà h th ng th c hi n đ ph c v cho các bư c phân tích ti p theo. o Phân bi t các ch c năng và nhi m v c a t ng b ph n trong h th ng, t đĩ l c b nh ng ch c năng trùng l p, dư th a. Tuy nhiên, BFD khơng cĩ tính đ ng, nĩ ch cho th y các ch c năng mà khơng th hi n trình t x lý c a các ch c năng đĩ cũng như là s trao đ i thơng tin gi a các ch c năng. Do đĩ, BFD thư ng đư c s d ng làm mơ hình ch c năng trong bư c đ u phân tích. 5.3.2. Phương pháp xây d ng BFD a. Phân m c các ch c năng • Chú ý là v i m t sơ đ , khơng nên cĩ quá 6 m c, thơng thư ng thì 3 m c là phù h p v i các h th ng trung bình. • V i m i ch c năng khơng nên cĩ quá 6 ch c năng con vì như v y s làm sơ đ tr nên ph c t p và khĩ ki m sốt. N u g p trư ng h p cĩ quá nhi u ch c năng con thì cĩ th gi i quy t b ng cách t o thêm m c trung gian đ nhĩm các ch c năng con l i. • C n đ m b o tính cân b ng c a sơ đ , nghĩa là các ch c năng thu c cùng m t m c nên cĩ s tương đương nhau v kích thư c và đ ph c t p. • M i ch c năng ph i mang m t tên duy nh t, khơng trùng l p v i ch c năng khác; tên ph i th hi n khái quát các ch c năng con c a nĩ, ph n ánh đư c th c t nghi p v mà nĩ th c hi n. Tên c a ch c năng ph i b t đ u b ng đ ng t , ví d như “l p đơn hàng”. Tuân th nh ng nguyên t c trên s giúp cho vi c xây d ng các mơ hình d li u ti p theo đư c rõ ràng. 59
- Hình 5 2 Minh h a c u trúc sơ đ phân m c ch c năng bán hàng. b. Xác đ nh các ch c năng • m c cao nh t c a nghi p v , ch c năng chính cĩ th là m t trong các lo i sau: o S n xu t s n ph m. o Cung c p d ch v (bán hàng, b o dư ng). o Qu n lý tài nguyên (tài s n, ngu n nhân l c, con ngư i ). Khi đã xác đ nh đư c lo i mà nĩ thu c vào thì s đ t tên cho ch c năng cao nh t này. • Ti p theo, đ xác đ nh các ch c năng con thì t ch c năng chính, ta đ t nĩ trong chu kỳ s ng g m các giai đo n: o Xác đ nh nhu c u. o Mua bán. o B o hành, b o dư ng. o Thanh lý ho c chuy n như ng. M i giai đo n cĩ th cĩ m t ho c nhi u ch c năng con. Ví d , v i ch c năng Bán hàng thì giai đo n xác đ nh nhu c u cĩ th cĩ ch c năng con là Qu n lý thơng tin khách hàng, giai đo n mua bán thì cĩ th là C p nh t đơn hàng 60
- • Ngư i phân tích ph i xác đ nh đư c m c nào là th p nh t, khi đĩ s d ng vi c phân tích ch c năng. ð nh n bi t m t ch c năng m c th p nh t b ng cách xét xem cĩ ph i ch c năng đĩ ch cĩ m t nhi m v ho c m t nhĩm các nhi m v nh . • Khi xây d ng BFD c n đ m b o tính đơn gi n, rõ ràng và chính xác c a sơ đ . V i các h th ng l n, cĩ th trình bày BFD trên nhi u trang, trang 1 là BFD m c cao nh t (m c 0), ti p theo ng v i m i ch c năng s đư c phân tích các trang sau t i ch c năng m c th p nh t thì d ng. 5.4. Bi u đ lu ng d li u (DFD) 5.4.1. Mơ hình hĩa ch c năng v i DFD Trong chương này, chúng ta t p trung vào vi c mơ hình hĩa ch c năng lơgíc trong giai đo n phân tích h th ng. Như trên đã nĩi, mơ hình hĩa ch c năng là m t k thu t đ t ch c và tài li u hĩa c u trúc và lu ng d li u cũng như lơgíc, đư ng l i và các th t c đư c th c hi n b i các quá trình c a m t h th ng. M t trong các mơ hình ch c năng phân tích h th ng chính là sơ đ lu ng d li u. • M t sơ đ lu ng d li u (Data Flow Diagram – DFD) là m t cơng c đ h a đ mơ t lu ng d li u luân chuy n trong m t h th ng và nh ng ho t đ ng x lý đư c th c hi n b i h th ng đĩ. Sơ đ lu ng d li u cịn cĩ các tên g i khác là bi u đ b t , bi u đ bi n đ i và mơ hình ch c năng . • T i sao s d ng DFD? o S mơ t b ng ngơn ng hư ng t i s gi i thích, nĩ cĩ th b sĩt nh ng thơng tin quan tr ng. o S mơ t đ h a minh h a đư c lu ng d li u trong m t t ch c thơng qua DFD. Bi u đ lu ng d li u đã r t ph bi n hơn 20 năm nay nhưng l i ích c a DFD đã đư c đ i m i nh vào tính ng d ng c a nĩ trong vi c tái c u trúc quy trình nghi p v (business process redesign – BPR). Khi mà t ch c nh n th y r ng h u h t các h th ng x lý d li u đã tr nên l i th i, khơng hi u qu và rư m rà v th t c thì đĩ là lúc cĩ th thu l i ích m i nh vào vi c t ch c l i các quy trình nghi p v . ði u này đư c ti n hành trư c tiên b ng vi c mơ hình hĩa các quy trình nghi p v nh m m c đích phân tích, thi t k l i và/ho c c i thi n chúng. Ti p theo, cơng ngh thơng tin cĩ th đư c áp d ng m t cách sáng t o cho các quy trình nghi p v đã đư c c i thi n nh m t i đa hĩa giá tr thu v cho t ch c. 5.4.2. Vai trị c a DFD 61
- DFD tài li u hĩa m t thao tác/ho t đ ng/ch c năng nghi p v c a m t h th ng thành m t quá trình. DFD mơ t cách th c d li u đư c x lý trong và t i biên gi i c a h th ng. DFD th hi n chi ti t s ph thu c l n nhau gi a các quá trình c a h th ng, các s d ch chuy n d li u ho c thơng tin gi a các quá trình. • DFD lơgíc mơ t lu ng thơng tin c a m t h th ng • DFD v t lý mơ t cách th c m t h th ng thơng tin đư c cài đ t v t lý (ai làm, b ng cách nào, b ng cơng c nào) • Mơ t cách th c m t h th ng thơng tin đư c cài đ t v t lý (ai làm, b ng cách nào, b ng cơng c nào) 5.5. Các ph n t c a DFD 5.5.1. Các b ký hi u DFD Cĩ hai m t vài b ký hi u DFD mà ph bi n là Gane/Sarson và Demarco/Yourdon. Trong đĩ, b ký hi u Gane & Sarson đư c s d ng ph bi n hơn. Hình 5 3 Các b ký hi u DFD 5.5.2. Tác nhân ngồi • Khái ni m: o M t tác nhân ngồi là m t ngu n cung c p ho c nh n thơng tin d li u c a h th ng o M t tác nhân ngồi khơng ph i là m t ph n c a h th ng, nĩ th hi n m i quan h gi a h th ng v i mơi trư ng bên ngồi • Nhãn: Tên c a tác nhân ngồi ph i là m t danh t M t tác nhân ngồi xác đ nh m t ngư i, m t đơn v c a t ch c hay m t t ch c khác n m ngồi ph m vi c a d án nhưng cĩ tương tác v i h th ng đang đư c nghiên c u. 62
