Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học môi trường - Chương 5: Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu trong khoa học môi trường - Lê Quốc Tuấn

Nội dung text: Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học môi trường - Chương 5: Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu trong khoa học môi trường - Lê Quốc Tuấn

1. Phöông phaùp choïn maãu nghieân cöùu trong Khoa hoïc Moâi tröôøng TS. Leâ Quoác Tuaán Khoa Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
2. Thieát keá vaø phaùt trieån Phaùt trieån Thieát keá Phaùt trieån keá caùc coâng cuï khaûo saùt baûng caâu hoûi khaûo saùt hoaïch phoûng vaán Caùc nguoàn Choïn maãu döõ lieäu Caùc phaân tích Ñònh löôïng Ñònh tính Thu thaäp soá lieäu ban ñaàu Phaân tích Phaân tích döõ lieäu Caùc keát quaû Thaûo luaän vaø phaùt trieån moâ hình Caùc böôùc thieát keá moät nghieân cöùu
3. Choïn maãu khaûo saùt • Choïn ñòa ñieåm khaûo saùt trong tieán trình ñieàu tra taøi nguyeân • Choïn caùc nhoùm xaõ hoäi ñeå ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi • Choïn maãu vaät lieäu ñeå khaûo nghieäm tính chaát cô, lyù, hoùa trong NC vaät lieäu • Choïn maãu nöôùc, ñaát, khoâng khí trong nghieân cöùu moâi tröôøng Vieäc choïn maãu coù aûnh höôûng quyeát ñònh tôùi ñoä tin caäy cuûa keát quaû NC vaø chi phí caùc nguoàn löïc
4. Choïn maãu khaûo saùt • Vieäc choïn maãu phaûi ñaûm baûo tính ngaãu nhieân • Maãu phaûi mang tính ñaïi dieän • Khoâng choïn maãu theo ñònh höôùng chuû quan cuûa ngöôøi nghieân cöùu • Coù 2 caùch tieáp caän choïn maãu: • Phi xaùc xuaát: Khoâng quan taâm ñeán cô caáu vaø tæ leä % maãu so vôùi khaùch theå nghieân cöùu • Xaùc xuaát: Quan taâm ñeán cô caáu maãu theo nhieàu tieâu chí nhö Cô caáu xaõ hoäi, Cô caáu giôùi, Cô caáu hoïc vaán, Cô caáu ngheà nghieäp
5. Moät soá caùch choïn maãu xaùc xuaát thoâng duïng • Laáy maãu ngaãu nhieân 9Moãi ñôn vò laáy maãu coù cô hoäi hieän dieän trong maãu baèng nhau • Laáy maãu heä thoáng 9Moät ñoái töôïng goàm nhieàu ñôn vò coù soá thöù töï 9Choïn moät ñôn vò ngaãu nhieân coù soá thöù töï baát kyø 9Laáy moät soá baát kyø laøm khoaûng caùch maãu, coäng vaøo soá thöù töï cuûa maãu ñaàu tieân
6. LaLaáyáy maãumaãu ngaãungaãu nhieânnhieân LaLaáyáy maãumaãu heheää thothoángáng
7. Moät soá caùch maãu xaùc xuaát thoâng duïng • Laáy maãu ngaãu nhieân phaân taàng 9Ñoái töôïng ñöôïc chia thaønh nhieàu lôùp 9Moãi lôùp coù nhöõng ñaëc tröng ñoàng nhaát 9Coù theå thöïc hieän kyõ thuaät laáy maãu ngaãu nhieân töø moãi lôùp Ví duï trong cuoäc ñieàu tra veà tình hình hoïc taäp cuûa SV, ngöôøi ta phaân theo caùc lôùp nhö: SV naêm 1, naêm 2, naêm 3, naêm 4. Sau ñoù phaùt phieáu ngaãu nhieân theo töøng loaïi lôùp.
8. LaLaáyáy maãumaãu ngaãungaãu nhieânnhieân phaânphaân tataàngàng
9. Moät soá caùch maãu xaùc xuaát thoâng duïng • Laáy maãu heä thoáng phaân taàng 9Ñoái töôïng goàm nhieàu taäp hôïp khoâng ñoàng nhaát lieân quan ñeán nhöõng thuoäc tính caàn nghieân cöùu 9Phaân chia ñoái töôïng thaønh nhieàu lôùp, moãi lôùp coù nhöõng ñaëc tröng ñoàng nhaát 9Ñoái vôùi moãi lôùp, thöïc hieän kyõ thuaät laáy maãu heä thoáng
10. Moät soá caùch maãu xaùc xuaát thoâng duïng • Laáy maãu töøng cuïm 9Ñoái töôïng ñöôïc chia thaønh nhieàu cuïm 9Moãi cuïm khoâng chöùa ñöïng ñôn vò ñoàng nhaát, maø dò bieät Ví duï trong cuoäc ñieàu tra veà söû duïng thôøi gian roãi cuûa SV, ngöôøi ta khoâng laáy maãu theo lôùp, maø choïn ôû caâu laïc boä, nhaø aên, saân boùng
11. LaLaáyáy maãumaãu ttöøöøngng cucuïmïm
12. Choïn phöông phaùp tieáp caän khaûo saùt • Tieáp caän laø choïn choã ñöùng ñeå quan saùt, laø böôùc khôûi ñaàu cuûa NCKH • Tieáp caän laø söï löïa choïn choã ñöùng ñeå quan saùt ñoái töôïng khaûo saùt, xem xeùt ñoái töôïng nghieân cöùu
13. Moät soá phöông phaùp tieáp caän thoâng duïng • Tieáp caän noäi quan vaø ngoaïi quan • Tieáp caän quan saùt hoaëc thöïc nghieäm • Tieáp caän caù bieät vaø so saùnh • Tieáp caän phaân tích vaø toång hôïp • Tieáp caän ñònh tính vaø ñònh löôïng • Tieáp caän thoáng keâ vaø xaùc xuaát
14. • Tieáp caän noäi quan vaø ngoaïi quan 9Tieáp caän noäi quan laø nghó theo yù mình 9Tieáp caän ngoaïi quan laø nghó theo yù ngöôøi khaùc
15. • Tieáp caän quan saùt hoaëc thöïc nghieäm 9Quan saùt hoaëc thöïc nghieäm ñeå thu thaäp thoâng tin 9Tieáp caän quan saùt söû duïng cho nhieàu loaïi hình NC: Moâ taû, giaûi thích vaø giaûi phaùp 9Tieáp caän thöïc nghieäm ñöôïc söû duïng trong: KHTN, KHXH vaø NC Coâng ngheä
16. • Tieáp caän caù bieät vaø so saùnh 9Tieáp caän caù bieät cho pheùp quan saùt söï vaät moät caùch coâ laäp vôùi caùc söï vaät khaùc 9Tieáp caän so saùnh cho pheùp quan saùt söï vaät trong töông quan 9Tieáp caän naøy giuùp ngöôøi NC choïn söï vaät hoaëc thieát keá thí nghieäm ñoái chöùng
17. • Tieáp caän phaân tích vaø toång hôïp 9Phaân tích laø söï phaân chia söï vaät thaønh nhöõng caáu thaønh coù baûn chaát khaùc bieät nhau 9Toång hôïp laø xaùc laäp moái lieân heä taát yeáu giöõa caùc caáu thaønh 9Tieáp caän naøy giuùp ngöôøi NC ñöa ra moät ñaùnh giaù toång hôïp ñoái vôùi söï vaät ñöôïc xem xeùt
18. • Tieáp caän ñònh tính vaø ñònh löôïng 9Thoâng tin thu thaäp luoân toàn taïi döôùi daïng ñònh tính vaø ñònh löôïng 9Ñoái töôïng khaûo saùt luoân ñöôïc xem xeùt ôû caû 2 khía caïnh naøy 9Muïc tieâu cuoái cuøng laø nhaän thöùc baûn chaát ñònh tính cuûa söï vaät
19. • Tieáp caän thoáng keâ vaø xaùc xuaát 9Tieáp caän thoáng keâ vaø xaùc xuaát laø hai caùch tieáp caän trong nghieân cöùu quan heä giöõa ñònh tính vaø ñònh löôïng 9Trong thoáng keâ, ngöôøi ta xem xeùt toaøn boä caùc söï vaät hieän höõu ñeå ñöa keát luaän veà baûn chaát söï vaät 9Trong xaùc suaát, ngöôøi ta xem xeùt moät caùch coù löïa choïn theo maãu ñeå qua ñoù ñaùnh giaù baûn chaát söï vaät
20. Ñaët giaû thieát nghieân cöùu •Laøñieàu kieän giaû ñònh cuûa nghieân cöùu • Laø nhöõng tình huoáng giaû ñònh do ngöôøi NC ñaët ra ñeå lyù töôûng hoùa ñieàu kieän thöïc nghieäm
21. • Quan heä giöõa giaû thuyeát vaø giaû thieát trong nghieân cöùu 9Giaû thuyeát laø nhaän ñònh sô boä, laø keát luaän giaû ñònh cuûa nghieân cöùu, laø luaän ñieåm khoa hoïc maø ngöôøi NC ñaët ra. Giaû thuyeát caàn ñöôïc chöùng minh hoaëc baùc boû. 9Giaû thieát laø ñieàu kieän giaû ñònh. Giaû thieát khoâng caàn phaûi chöùng minh, coù theå bò baùc boû neáu ñieàu kieän giaû ñònh quaù lyù töôûng
22. • Ñaët giaû thieát nghieân cöùu 9Giaû thieát laø ñieàu kieän giaû ñònh nhaèm lyù töôûng hoùa caùc ñieàu kieän ñeå chöùng minh giaû thuyeát 9Giaû thieát NC ñöôïc hình thaønh baèng caùch loaïi boû moät soá ñieàu kieän (bieán) khoâng coù hoaëc coù ít moái lieân heä tröïc tieáp vôùi nhöõng luaän cöù ñeå chöùng minh giaû thuyeát NC. 9Löïa choïn ñieàu kieän naøo hoaëc bieán naøo ñeå ñaët giaû thieát, töùc laø ñeà lyù töôûng hoùa, laø do yeâu caàu cuûa ngöôøi NC quyeát ñònh
23. Caùch laáy maãu vaø baûo quaûn maãu
24. Duïng cuï chöùa maãu nöôùc –Mẫulấy trong các chai vô trùng có nấp đậy. Nên sử dụng chai nhựađể lấymẫu. –NếumẫunướccóchứanhiềuChlorin, bình chứaphảichothêmNa2S2O3 (sodium thiosulfate) trướckhikhử trùng –Nếumẫuchứa nhiềukimloạinặng: bình chứaphảichothêmEDTA trướckhikhử trùng. –Có thể kếthợpNa2S2O3 và EDTA trong cùng mộtchaichứamẫu.
25. Caùch laáy maãu nöôùc • Vòi nước: – Mở lớnvòinướcđể chảy trong 2 – 3 phút – Giảmvòiđể lấymẫuvàobìnhchứa – Không lấycáctianướcchảytrànbênngoàivòi – Có thể khử trùng vòi nướctrướckhilấymẫu. Khử trùng bằng cồn, nướcnóng. •Nướcgiếng đào: buộcvậtnặng vào bình chứađể lấymẫu. •Nước sông, suối: – Cho bình chứangập vào trong lòng nước – Hướng miệng bình ngượcdòngchảy. •Nướchồ tĩnh: đẩybìnhnướcvề trướcđể tạodòngchảynhântạo.
26. Moät soá caùch laáy maãu nöôùc thoâng duïng
27. Vò trí laáy maãu • Nướcuống hay nướcsinhhoạt: Lấy mẫu ở cuốiquátrìnhxử lý. • Nướccấp: Lấymẫugầnnơiđặtvòi bơm • Nướcsônghồ: lấy ở giữadònghay cách xa bờ, không lấymẫuquágần bờ, không lấysátmặtnướchay quá gần đáy.
28. Baûo quaûn maãu •Tốtnhấtmẫuđượcphântíchngay khi lấy •Nếukhôngthể phân tích ngay trong vòng 1 giờ, phảibảoquảnmẫu ở 4oC không quá 24 giờ. •Nếubảoquảntrongthời gian dài nên đông lạnh ở -200C . Xem theâm TCVN – Höôùng daãn laáy maãu nöôùc
29. Phaân tích maãu vaø xöû lyù maãu
30. Moät soá thieát bò phaân tích nöôùc
31. Moät soá phöông phaùp phaân tích chaát löôïng nöôùc •PhaântíchBOD (Biochemical Oxygen Demand) • Phaân tích COD (Chemical Oxygen Demand)
32. Moät soá tieâu chuaån nöôùc Tieâu chuaån nöôùc maët Tieâu chuaån nöôùc thaûi coâng nghieäp
33. Taøi lieäu tham khaûo Chöông IV: Thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin Vuõ Cao Ñaøm, 2008. Giaùo trình phöông phaùp luaän nghieân cöùu khoa hoïc. Nxb Giaùo Duïc Webpage: tuan